Κοινοτική στρατηγική για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες

Η Επιτροπή επεξεργάζεται μία στρατηγική για την επείγουσα αντιμετώπιση του προβλήματος των ενδοκρινικών διαταρακτών που βλάπτουν την υγεία και το περιβάλλον.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, της 17ης Δεκεμβρίου 1999, σχετικά με κοινοτική στρατηγική για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. [COM (1999) 706 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Πλαίσιο

Το φαινόμενο των ενδοκρινικών διαταρακτών δεν είναι νέο. Ωστόσο, προσφάτως συγκέντρωσε την προσοχή των ΜΜΕ και άρχισε να απασχολεί σοβαρά το κοινό. Ορισμένα κράτη μέλη έλαβαν ήδη μέτρα που αποβλέπουν στον περιορισμό ή την απαγόρευση ορισμένων ύποπτων ουσιών. Παρόλο που εναπομένει να εκτελεστεί σημαντικός όγκος ερευνητικής εργασίας, λόγω της αυξανόμενης ανησυχίας του κοινού και του γεγονότος ότι τα αποτελέσματα των ερευνών που εκτελούνται σε διάφορα επίπεδα επιβεβαιώνουν τα προβλήματα που συνδέονται με αυτές τις ουσίες, η Κοινότητα αποφάσισε να λάβει επειγόντως μέτρα για την αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου.

Ορισμός

Το ενδοκρινικό σύστημα αποτελείται από ένα σύνολο αδένων και των ορμονών που παράγουν οι οποίες δρουν στην ανάπτυξη, την εξέλιξη, την αναπαραγωγή και τη συμπεριφορά των ζώων και των ανθρώπων. Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες είναι παράγοντες που φαίνεται να επηρεάζουν (ή να «διαταράσσουν») τη λειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος.

Οι φυσικές ορμόνες, οι συνθετικές ορμόνες και ορισμένα χημικά προϊόντα έχουν την ικανότητα να διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα. Φαίνεται ότι οι ενδοκρινικοί διαταράκτες που έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία ή στο περιβάλλον προέρχονται ιδίως από την έκθεση στις συνθετικές ορμόνες και στα χημικά προϊόντα. Προκαλούν, μεταξύ άλλων, διαταραχές στην αναπαραγωγή και στην ανάπτυξη καθώς και ορισμένους καρκίνους. Οι περιπτώσεις διαταραχών στην αναπαραγωγή είναι καλά τεκμηριωμένες για πολλά είδη. Έχει παραδείγματος χάριν διαπιστωθεί η αρρενοποίηση των θηλυκών θαλάσσιων μαλακίων. Οι ενδοκρινικές διαταραχές είναι επίσης ιδιαιτέρως έντονες στην πανίδα.

Στρατηγική

Η υφιστάμενη νομοθεσία δεν λαμβάνει οπωσδήποτε υπόψη τις αρνητικές επιπτώσεις των ενδοκρινικών διαταρακτών. Με την παρούσα ανακοίνωση, για την αντιμετώπιση του προβλήματος η Επιτροπή προτείνει στρατηγική η οποία συνίσταται σε βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα. Πρέπει να σημειωθεί ότι εναπομένουν να γίνουν πολλές έρευνες για το συγκεκριμένο αντικείμενο και ότι δεν υφίσταται ακόμη επικυρωμένη μέθοδος δοκιμής για την οριστική κατάταξη μιας ουσίας στους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Η στρατηγική επομένως στηρίζεται σε υφιστάμενες πληροφορίες και θα έπρεπε να είναι επαρκώς ευέλικτη ώστε να προσαρμόζεται στην εξέλιξη των επιστημονικών γνώσεων.

Κατά την ίδια έννοια, τα μέτρα στηρίζονται σε εκτίμηση του πιθανότερου χρονικού διαστήματος που απαιτείται για να υπάρξουν αποτελέσματα, δηλαδή 1έως 2 έτη για τα βραχυπρόθεσμα μέτρα, 2 έως 4 έτη για τα μεσοπρόθεσμα μέτρα και περισσότερα από 4 έτη για τα μακροπρόθεσμα μέτρα.

Βραχυπρόθεσμα μέτρα

• Κατάρτιση καταλόγου προτεραιότητας προς αξιολόγησηΠρόκειται για κατάλογο ουσιών που θα πρέπει να αξιολογηθούν κατά προτεραιότητα («κατάλογος προτεραιότητας ΕΔ») προκειμένου να προσδιοριστούν, μεταξύ άλλων, οι ουσίες που μπορούν να καλυφθούν ήδη από την ισχύουσα νομοθεσία, τα γνωστικά χάσματα και οι συγκεκριμένες περιπτώσεις καταναλωτικής χρήσεως που πρέπει να τύχουν ειδικής μελέτης.
• Χρήση σύγχρονων νομοθετικών μέτρωνΔεδομένου ότι η τροποποίηση της νομοθεσίας αποτελεί μακροπρόθεσμο μέτρο, το σημείο αυτό αφορά κυρίως την ενδυνάμωση ή επιτάχυνση της εφαρμογής της υφιστάμενης νομοθεσίας όπως είναι ο κανονισμός για την αξιολόγηση των κινδύνων και η οδηγία για την ταξινόμηση των επικίνδυνων ουσιών.
• Θέσπιση προγραμμάτων επιτήρησηςΤα προγράμματα θα έπρεπε να αποβλέπουν στην εκτίμηση της έκθεσης στις ουσίες του καταλόγου προτεραιότητας ΕΔ προκειμένου να μελετηθεί η επίπτωση όσον αφορά τη δόση, τη διάρκεια της έκθεσης κ.λπ.
• Προσδιορισμός συγκεκριμένων περιπτώσεωνΠροσδιορισμός ομάδων ιδιαίτερα ευαίσθητων στην έκθεση σε ορισμένες ουσίες (όπως τα παιδιά) και, όταν αυτές οι ουσίες δεν καλύπτονται από την υφιστάμενη νομοθεσία, εξέταση της ανάγκης να συμπεριληφθούν στον κατάλογο προτεραιότητας ΕΔ.
• Ανταλλαγή πληροφοριών και αποτελεσματικός συντονισμός μεταξύ όλων των εμπλεκομένων(Επιτροπή, κράτη μέλη, βιομηχανία κ.λπ. και σε διεθνές επίπεδο).
• Πλήρης ενημέρωση του κοινούΕνημέρωση του κοινού για τις αναληφθείσες δράσεις, επεξήγηση των μηχανισμών και δημοσιοποίηση των πληροφοριών, όπως είναι ο κατάλογος προτεραιότητας ΕΔ.
• Διαβουλεύσεις με τους εταίρους(Κυβερνήσεις, ΜΚΟ, βιομηχανία κ.λπ.).

Μεσοπρόθεσμα μέτρα

• Προσδιορισμός και αξιολόγηση των ενδοκρινικών διαταρακτώνΣυνέχιση της διεθνούς ερευνητικής συνεργασίας που αποσκοπεί στον προσδιορισμό επικυρωμένων μεθόδων δοκιμής ικανών να προσδιορίσουν τους ενδοκρινικούς διαταράκτες.
• Συνέχιση της έρευνας και ανάπτυξης με αυτό το αντικείμενοΙδίως μέσω του πέμπτου προγράμματος-πλαισίου έρευνας και ανάπτυξης.
• Ενθάρρυνση της έρευνας για προϊόντα υποκατάστασης και των ιδιωτικών πρωτοβουλιών

Μακροπρόθεσμα μέτρα

• Προσαρμογή/τροποποίηση των ισχυόντων νομοθετικών μέτρων ώστε να λαμβάνουν υπόψη τους ΕΔΑφορά ιδίως τον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 793/93 σχετικά με την αξιολόγηση των κινδύνων και την οδηγία 67/548/ΕΟΚ σχετικά με την ταξινόμηση των επικίνδυνων ουσιών.

Πρέπει επίσης να δοθεί προσοχή ώστε σε άλλα μέτρα όπως είναι η νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος (π.χ. η οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα) ή των καταναλωτών να λαμβάνεται υπόψη το ζήτημα της ενδοκρινικής διαταραχής.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, της 14ης Ιουνίου 2001, για την εφαρμογή της κοινοτικής στρατηγικής για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες [COM(2001) 262 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα] Η ανακοίνωση αποτελεί την πρώτη έκθεση για την εφαρμογή της στρατηγικής για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Εξετάζει κάθε πρόοδο που έχει σημειωθεί στο θέμα της στρατηγικής και παρουσιάζει τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν στο μέλλον.

Όσον αφορά τις βραχυπρόθεσμες δράσεις, το 2000 καταρτίστηκε κατάλογος προτεραιότητας ο οποίος συμπεριλαμβάνει 553 τεχνητές ουσίες και 9 συνθετικές ή φυσικές ορμόνες. Καταρτίστηκε κατάλογος δράσεων προτεραιότητας για την αξιολόγηση του ρόλου των εν λόγω ουσιών. Επιπλέον, η Επιτροπή διοργάνωσε συνδιάσκεψη για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες από τις 18 έως τις 20 Ιουνίου 2001 στη Σουηδία.

Η Επιτροπή αποτελεί πάντοτε μέλος μιας ειδικής μελετητικής ομάδας του ΟΟΣΑ η οποία ασχολείται με τη δοκιμή και την αξιολόγηση των ενδοκρινικών διαταρακτών με σκοπό να επεξεργαστεί αναγνωρισμένες μεθόδους δοκιμής για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις, αναμένεται να είναι διαθέσιμες το 2002 αναγνωρισμένες μέθοδοι δοκιμής όσον αφορά την ανθρώπινη υγεία και μεταξύ του 2003 και του 2005 όσον αφορά το περιβάλλον.

Η έρευνα για τις ενδοκρινικές διαταραχές αποτελεί προτεραιότητα του 5ου προγράμματος-πλαισίου έρευνας και ανάπτυξης. Τον Μάιο 2001 δημοσιεύθηκε στοχοθετημένη πρόσκληση υποβολής ερευνητικών προτάσεων και προβλέφθηκε προϋπολογισμός 20 εκατ. ευρώ.

Όσον αφορά τα νομοθετικά μέτρα, η πρόταση αναθεώρησης της οδηγίας για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων προβλέπει, μεταξύ άλλων, απλοποίηση των όρων και των διαδικασιών που διέπουν την λήψη έκτακτων μέτρων σε κοινοτικό επίπεδο. Επιπλέον, με το ζήτημα των ενδοκρινικών διαταρακτών ασχολείται συγκεκριμένα η νέα νομοθεσία (οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα) και η ισχύουσα καθώς και η Λευκή Βίβλος η οποία αφορά τη στρατηγική για τη μελλοντική πολιτική στον τομέα των χημικών ουσιών.

Μετά τις προπαρασκευαστικές δραστηριότητες που αναλήφθηκαν το 2000, το 2001 θα αφιερωθεί στην εις βάθος αξιολόγηση των ουσιών. Κατά την περίοδο 2001-2002, θα δοθεί επίσης προτεραιότητα στη συλλογή στοιχείων, στη δρομολόγηση των ερευνητικών έργων και στην ενθάρρυνση των κρατών μελών ώστε να επιταχύνουν την αξιολόγηση των κινδύνων για τις υφιστάμενες ουσίες με βάση την ισχύουσα νομοθεσία.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 25.07.2006