Αναθεωρημένοι προσανατολισμοί για τα προγράμματα της περιόδου 2000-2006

1) ΣΤΟΧΟΣ

Να επιτραπεί στα κράτη μέλη να ενημερώσουν, στα μέσα της τρέχουσας περιόδου προγραμματισμού (2000-2006), τα έγγραφα προγραμματισμού τους.

2) ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 25.08.2003, "Τα Διαρθρωτικά Ταμεία και ο συντονισμός τους με το Ταμείο Συνοχής: αναθεωρημένες κατευθύνσεις" [COM(2003) 499 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

3) ΣΥΝΟΨΗ

Σύμφωνα με τον κανονισμό περί γενικών διατάξεων για τα Διαρθρωτικά Ταμεία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέσπισε το 1999 ενδεικτικές κατευθύνσεις. Τα κράτη μέλη βασίστηκαν στις κατευθύνσεις αυτές προκειμένου να επεξεργαστούν τα έγγραφα προγραμματισμού τους για την περίοδο 2000-2006.

Το 2003 είναι το έτος κατά το οποίο πρέπει να διεξαχθεί η ενδιάμεση αξιολόγηση και αναθεώρηση των προγραμμάτων τεχνικής και περιφερειακής ανάπτυξης. Η Επιτροπή δημοσιεύει την παρούσα ανακοίνωση προκειμένου να βοηθήσει τα κράτη μέλη στο εγχείρημα αυτό. Οι κατευθύνσεις του 1999 εξακολουθούν ωστόσο να ισχύουν. Απλώς, παρέχεται στα κράτη μέλη μία σειρά συμπληρωματικών κατευθύνσεων που λαμβάνουν υπόψη τους πολλούς παράγοντες που επηρεάζουν την κινητοποίηση των Διαρθρωτικών Ταμείων. Οι παράγοντες αυτοί είναι οι εξής: η επιδείνωση της οικονομικής συγκυρίας, η δημοσιονομική κατάσταση των κρατών μελών, οι εξελίξεις των κοινοτικών πολιτικών με αντίκτυπο σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο. Επιπλέον, στο πλαίσιο της διεύρυνσης έχουν καθοριστεί ειδικές κατευθύνσεις όσον αφορά τον προγραμματισμό των μελλοντικών κρατών μελών (esdeenfr) για την περίοδο 2004-2006.

Η Επιτροπή καθορίζει τους ακόλουθους άξονες για την ενδιάμεση αναθεώρηση των κατευθύνσεων :

• πολιτική ώθηση που δίνουν τα Ευρωπαϊκά Συμβούλια·
• κοινοτικές πολιτικές των οποίων το κανονιστικό πλαίσιο έχει εξελιχθεί ή βρίσκεται στο στάδιο τροποποίησης·
• μέτρα που αποβλέπουν στην αποτελεσματικότερη υλοποίηση των Διαρθρωτικών Ταμείων.

Τα κράτη μέλη υποβάλλουν στην Επιτροπή τις προτάσεις τους όσον αφορά την τροποποίηση των προγραμμάτων περιφερειακής ανάπτυξης. Οι τροποποιήσεις αυτές πρέπει να προβλέπουν την ενημέρωση των πινάκων ελέγχου των καθεστώτων κρατικών ενισχύσεων.

Συνέχεια που δόθηκε στα Ευρωπαϊκά Συμβούλια από την Επιτροπή

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Λισσαβόνας του Μαρτίου 2000, οι αρχηγοί κρατών καθόρισαν ένα νέο στρατηγικό στόχο για την Ευρωπαϊκή Ένωση ενόψει του 2010: "να γίνει η ανταγωνιστικότερη και δυναμικότερη οικονομία της γνώσης ανά την υφήλιο, ικανή για αειφόρο οικονομική ανάπτυξη με περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας και μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή".

Ο στόχος αυτός παρέχει τη δυνατότητα αναπρογραμματισμού των Διαρθρωτικών Ταμείων δίνοντας περισσότερη έμφαση στους παράγοντες ανταγωνιστικότητας όπως : η κοινωνία της γνώσης, η καινοτομία, η έρευνα, το περιβάλλον, η κοινωνική ένταξη, η εκπαίδευση και η κατάρτιση.

Οι κοινοτικές πολιτικές που είναι δυνατόν να εξελιχθούν σε συνάρτηση με το στόχο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Λισσαβόνας είναι οι ακόλουθες:

• απασχόληση και ανθρώπινοι πόροι·Η νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση (esdeenfr) αποτελεί βασικό στοιχείο της υλοποίησης της στρατηγικής της Λισσαβόνας. Οι κατευθυντήριες γραμμές καθορίζουν τη στρατηγική αυτή και επιδιώκουν τους ακόλουθους στόχους: επίτευξη πλήρους απασχόλησης, βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγικότητας της εργασίας, προώθηση της συνοχής και ένταξη στην αγορά της εργασίας. Οι κατευθυντήριες αυτές γραμμές καθιστούν σαφές ότι τόσο το τοπικό όσο και το περιφερειακό επίπεδο αποτελούν τα πλέον ενδεδειγμένα επίπεδα για την υλοποίηση των δράσεων.Στο πλαίσιο της αναθεώρησης των προγραμμάτων τους, τα κράτη μέλη θα πρέπει να επιδιώξουν: την ενεργό προώθηση της απασχόλησης (βελτίωση των δημοσίων υπηρεσιών για την απασχόληση, εξατομικευμένη και σε πρώιμο στάδιο προσέγγιση), τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του εργατικού δυναμικού και την προώθηση της ένταξης των πλέον μειονεκτούντων ατόμων (γυναίκες, ηλικιωμένους ή άτομα με ειδικές ανάγκες, μετανάστες, μειονότητες), την προώθηση της δια βίου μάθησης, την παράταση του ενεργού επαγγελματικού βίου, το επιχειρηματικό πνεύμα, την επαγγελματική κινητικότητα και την ισότητα των ευκαιριών.Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην αντιμετώπιση των περιφερειακών ανισοτήτων καθώς και στη δημιουργία απασχόλησης στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας.
• αειφόρος ανάπτυξη και περιβάλλον·Τον Ιούνιο 2001, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Goteborg συμπλήρωσε τη στρατηγική της Λισσαβόνας με ένα περιβαλλοντικό σκέλος. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Goteborg καθόρισε τη στρατηγική αειφόρου ανάπτυξης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η στρατηγική αυτή θέτει την οικονομική ανάπτυξη στην υπηρεσία της κοινωνικής προόδου και του σεβασμού του περιβάλλοντος.Εκτός από την έναρξη της εφαρμογής του κοινοτικού προγράμματος δράσης για το περιβάλλον, η Επιτροπή έθεσε σε εφαρμογή ένα νέο μέσο μελέτης των επιπτώσεων, το οποίο αποβλέπει στη βελτίωση της ποιότητας και της συνεκτικότητας των διαδικασιών θέσπισης των πολιτικών. Η ενέργεια αυτή, η οποία επιτρέπει τον εντοπισμό των θετικών και αρνητικών αποτελεσμάτων των προτεινόμενων ενεργειών, έχει γενικευθεί σε όλες τις μείζονος σημασίας πρωτοβουλίες από το 2003 [COM(2002)276 τελικό - Δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].Η Επιτροπή προέβη επίσης στην ανάληψη πρωτοβουλίας για την αξιολόγηση της συμβολής των Διαρθρωτικών Ταμείων στην αειφόρο ανάπτυξη. Η εκτέλεση έργων υποδομής, τα απόβλητα ή οι τουριστικές δραστηριότητες είναι δυνατόν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις για το περιβάλλον.Συνιστάται λοιπόν, στο πλαίσιο της αναθεώρησης των προγραμμάτων, η επανεξέταση των ακολουθούμενων διαδικασιών για τον σχεδιασμό και την επιλογή των έργων λαμβάνοντας υπόψη τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις. Οι αναθεωρημένες παρεμβάσεις των Διαρθρωτικών Ταμείων θα μπορούν να αφορούν ενέργειες για την προστασία των τόπων " Natura 2000 " και την ολοκληρωμένη διαχείριση των λεκανών απορροής.Οι φυσικές καταστροφές του 2002 οδήγησαν στη δημιουργία του Ταμείου Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ταμείο αυτό έχει κυρίως "θεραπευτική" αποστολή καθώς συμβάλλει στην ενίσχυση των πληγεισών περιφερειών ώστε να καθίσταται δυνατή η άμεση επαναλειτουργία του εξοπλισμού και των υποδομών που υπέστησαν ζημίες. Η περιφερειακή ανάπτυξη δεν είναι δυνατή χωρίς την πρόληψη των φυσικών, τεχνολογικών ή περιβαλλοντικών κινδύνων. Η Επιτροπή, παρόλο που σκοπεύει να προτείνει προσεχώς μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την πρόληψη των κινδύνων, ενθαρρύνει τις περιφέρειες και τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα στον τομέα της πρόληψης των φυσικών κινδύνων στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αναθεώρησης των προγραμμάτων τους. Τα μέτρα αυτά θα μπορούσαν να αφορούν την εκπόνηση γεωλογικών μελετών ή μελετών σταθεροποίησης, την ανάπτυξη της υπαίθρου με γνώμονα την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών και των πλημμύρων ή τη βελτίωση της παρακολούθησης της θαλάσσιας κυκλοφορίας.
• έρευνα και ανάπτυξη·Τον Μάρτιο 2002, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης έθεσε ως στόχο την αύξηση των επενδύσεων για έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη μέχρι το 2010 σε 3 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕγχΠ). Κάλεσε επίσης τον ιδιωτικό τομέα να αυξήσει τη συμμετοχή του σε αυτό το είδος των επενδύσεων. Το 2003, ξεκίνησε η εφαρμογή ενός προγράμματος δράσης για την καινοτομία, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της Λισσαβόνας [COM(2003) 226 τελικό - Δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].Η ενδιάμεση επανεξέταση των προγραμμάτων θα μπορούσε να αποτελέσει την ευκαιρία επέκτασης των καινοτόμων ενεργειών (esdeenfr) στις περιφέρειες τις οποίες δεν καλύπτουν μέχρι στιγμής. Είναι επίσης δυνατό να επιτευχθούν συνεργίες μεταξύ του έκτου προγράμματος πλαισίου έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης 2000-2006 και των Διαρθρωτικών Ταμείων.
• κοινωνία των πληροφοριών·Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Σεβίλλης ενέκρινε το σχέδιο δράσης "eEurope 2005" στόχος του οποίου είναι η διάδοση, στο σύνολο του εδάφους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της πρόσβασης στα ευρυζωνικά δίκτυα και στις συναφείς με αυτό υπηρεσίες που παρέχονται μέσω του Διαδικτύου. Είναι πλέον επείγον να καλυφθεί το "ψηφιακό χάσμα" μεταξύ των ευρωπαϊκών περιφερειών. Τα Διαρθρωτικά Ταμεία μπορούν να ενισχύσουν οικονομικά τις λιγότερο ευνοημένες περιφέρειες και να στηρίξουν την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών επικοινωνιών και ιδίως των σταθερών και ασύρματων υποδομών.Η Επιτροπή ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν τους κατάλληλους περιφερειακούς δείκτες και τα προσήκοντα συστήματα συγκριτικής αξιολόγησης στον τομέα των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών. Οι κατευθυντήριες γραμμές για την υλοποίηση των Διαρθρωτικών Ταμείων στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες καθορίζουν τους δείκτες αυτούς.
• πολιτική των επιχειρήσεων·Η έλλειψη καινοτομίας και η ανεπαρκής διάδοση των τεχνολογιών πληροφοριών και των επικοινωνιών αποτελεί τροχοπέδη για την ανταγωνιστικότητα και το επιχειρηματικό πνεύμα στην Ευρώπη. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Feira ενέκρινε τον ευρωπαϊκό χάρτη για τις μικρές επιχειρήσεις το 2000. Ο χάρτης αυτός καλεί τις δημόσιες αρχές να αναλάβουν δράση για να στηρίξουν και να ενθαρρύνουν τις μικρές επιχειρήσεις σε δέκα καίριους τομείς όπως: η κατάρτιση, η μεταρρύθμιση του νομικού και διοικητικού πλαισίου και η διάδοση των τεχνολογικών ικανοτήτων.Στο πλαίσιο της αναθεώρησης των προγραμμάτων, τα Διαρθρωτικά Ταμεία μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση της βιομηχανικής και περιφερειακής ανταγωνιστικότητας κυρίως μέσω της ενθάρρυνσης και της διευκόλυνσης της ανάδειξης περιφερειακών ή τοπικών κοινοπραξιών (clusters) και καινοτόμων δικτύων παραγωγής, της δημιουργίας τεχνολογικών πλατφόρμων και της ενίσχυσης των υπηρεσιών στήριξης των επιχειρήσεων.

Κοινοτικές πολιτικές των οποίων το κανονιστικό πλαίσιο έχει εξελιχθεί

Οι κοινοτικές πολιτικές των οποίων το κανονιστικό πλαίσιο έχει εξελιχθεί μετά τη θέσπιση των ενδεικτικών κατευθύνσεων του 1999 είναι οι εξής:

• Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ)·Η ενδιάμεση μεταρρύθμιση της ΚΓΠ, η οποία ψηφίστηκε τον Ιούνιο του 2003,ενισχύει ιδίως τη σημασία του πολυλειτουργικού ρόλου της γεωργίας μέσω της χορήγησης πρόσθετων πιστώσεων για την αγροτική ανάπτυξη. Στόχος της είναι ο εκσυγχρονισμός της γεωργίας καθορίζοντας περιβαλλοντικούς στόχους, στόχους όσον αφορά την ποιότητα των προϊόντων και την ασφάλεια των τροφίμων καθώς και η διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων στις αγροτικές περιοχές.Στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αναθεώρησης των προγραμμάτων, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξετάσουν κατά πόσο τα εφαρμοζόμενα μέτρα είναι σύμφωνα με τις νέες κατευθύνσεις της ΚΓΠ. Αξίζει να σημειωθεί πως σημειώνονται εξελίξεις όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις στον γεωργικό τομέα.
• αλιεία·Το Συμβούλιο της Κοπεγχάγης του Δεκεμβρίου του 2002 ενέκρινε τη μεταρρύθμιση της κοινής πολιτικής στον τομέα της αλιείας. Τρεις νέοι κανονισμοί έχουν τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2003. οι κανονισμοί αυτοί αφορούν τη διατήρηση και την αειφόρο ανάπτυξη των αλιευτικών πόρων, τη θέσπιση επείγοντος κοινοτικού μέτρου για τη διάλυση αλιευτικών σκαφών (esdeenfr) και τις διαρθρωτικές ενέργειες στον τομέα αυτό.Η αναθεώρηση του προγραμματισμού των Διαρθρωτικών Ταμείων θα εξασφαλίσει πόρους που θα αντισταθμίσουν τα διαρθρωτικά μέτρα στον τομέα αυτό. Τα μέτρα αυτά είναι τα ακόλουθα: η μείωση των ενισχύσεων για την ανανέωση αλιευτικών σκαφών, αυστηρές προϋποθέσεις όσον αφορά την ασφάλεια και την ποιότητα για τον εκσυγχρονισμό των σκαφών, ενίσχυση για την προσωρινή αναστολή των αλιευτικών δραστηριοτήτων σε περίπτωση απρόβλεπτων γεγονότων καθώς και για τον αναπροσανατολισμό των αλιέων και τη διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων τους.Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση των κοινωνικών, οικονομικών και περιφερειακών συνεπειών της αναδιάρθρωσης του αλιευτικού τομέα [COM(2002) 600 τελικό - Δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].
• ενέργεια·Τα Διαρθρωτικά Ταμεία θα μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος (esdeenfr) (στόχος: 22 % μέχρι το 2010), στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων (στόχος: μείωση κατά 20 % της κατανάλωσης ενέργειας μέχρι το 2010), στην αυξημένη χρήση βιοκαυσίμων (esdeenfr) στις μεταφορές (στόχος: 5,75 % μέχρι το 2010).
• ανταγωνισμός·Κατά την ενδιάμεση αναθεώρηση, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη πέντε μέτρα : η τροποποίηση των κατευθυντηρίων γραμμών όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα στις ιδιαίτερα απομακρυσμένες περιφέρειες, οι κρατικές ενισχύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, για τα επιχειρηματικά κεφάλαια, για τα μεγάλα επενδυτικά σχέδια και για την απασχόληση.
• έρευνα και ανάπτυξη·Οι περιφέρειες του στόχου 1 μπορούν να τύχουν συμπληρωματικής στήριξης από τα Διαρθρωτικά Ταμεία υπό τον όρο ότι τηρείται η κοινοτική νομοθεσία για τις κρατικές ενισχύσεις. Συνεργίες προβλέπονται επίσης με το έκτο πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη σε τομείς όπως των υποδομών, της συνεργατικής και συλλογικής έρευνας για τις ΜΜΕ, της περιφερειακής προοπτικής ή της κινητικότητας των ερευνητών.

Οι κοινοτικές πλαίσιο το κανονιστικό πλαίσιο των οποίων βρίσκεται στο στάδιο της τροποποίησης

Εξελίξεις σημειώνονται επί του παρόντος σε δύο κοινοτικές πολιτικές και οι εξελίξεις αυτές θα έχουν επιπτώσεις στον προγραμματισμό των Διαρθρωτικών Ταμείων:

• διευρωπαϊκά δίκτυα στον τομέα της ενέργειας (ΔΕΔ-E)·Η ενδιάμεση αναθεώρηση θα επιτρέψει, στο πλαίσιο του προοδευτικού ανοίγματος των αγορών αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, τον αναπροσανατολισμό της συνδρομής των Διαρθρωτικών Ταμείων σε έργα προτεραιότητας στο πλαίσιο των ΔΕΔ-E.Οι μη ιδιώτες πελάτες μπορούν να επιλέγουν τον φορέα παροχής ηλεκτρικής ενέργειας από το 2003. Η δυνατότητα αυτή θα παρέχεται και στον τομέα του αερίου το 2004. Το 2007, όλοι ανεξαιρέτως οι καταναλωτές θα επιλέγουν ελεύθερα τους φορείς παροχής αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας.
• μεταφορές·Η Λευκή Βίβλος για τις μεταφορές με ορίζοντα το 2010 καθορίζει τις ακόλουθες προτεραιότητες: εξισορρόπηση των μέσων μεταφοράς, εξάλειψη των σημείων συμφόρησης και βελτίωση της ποιότητας των μεταφορών για τους χρήστες.Ενόψει της διεύρυνσης, η Επιτροπή ξεκίνησε μία διαδικασία αναθεώρησης των κατευθύνσεων του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών (ΔΕΔ-Μ) στο πλαίσιο της οποίας προβλέπονται νέα έργα προτεραιότητας [COM(2003) 564 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].Τα Διαρθρωτικά Ταμεία θα συνεισφέρουν στην εξέλιξη αυτή των προτεραιοτήτων και θα στηρίξουν τη διασύνδεση των περιφερειακών δικτύων με τα διευρωπαϊκά δίκτυα. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στους ακόλουθους τομείς: στη δυνατότητα πρόσβασης του συνόλου των χρηστών στις μεταφορές, στην ασφάλεια των αστικών μεταφορών, στην προώθηση των καθαρών οχημάτων.

Αποτελεσματικότερη υλοποίηση των διαρθρωτικών μέτρων

Η ενδιάμεση αναθεώρηση παρέχει μια καλή ευκαιρία για την απλοποίηση της εφαρμογής της περιφερειακής πολιτικής με την ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων της ενδιάμεσης αξιολόγησης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει τις ακόλουθες τροποποιήσεις:

• μεγαλύτερη συνεκτίμηση της "αρχής της αναλογικότητας" [C(2003) 1255 - Δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]·
• μείωση του μεγέθους των εγγράφων προγραμματισμού ώστε να αποφεύγεται η αλληλοεπικάλυψη με το συμπλήρωμα προγραμματισμού·
• τόνωση των εταιρικών σχέσεων δημοσίου-ιδιωτικού τομέα στο πλαίσιο των ΔΕΔ-Μ αξιοποιώντας την εμπειρία που έχει αποκτηθεί με το διαρθρωτικό προενταξιακό μέσο (ISPA) και το Ταμείο Συνοχής ·
• εφαρμογή ειδικών κανόνων όσον αφορά το επίπεδο κοινοτικής χρηματοδότησης των δημοσίων έργων υποδομών στα οποία παρέχεται στήριξη από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ταμείο Συνοχής και το ISPA.

Η Επιτροπή θα τροποποιήσει μία μόνο φορά τα έγγραφα προγραμματισμού έτσι ώστε να ληφθούν υπόψη τόσο η ενδιάμεση αναθεώρηση των προγραμμάτων όσο και τα κονδύλια επιδόσεων, προϋπολογισμός που αφορά τα προγράμματα με τις καλύτερες επιδόσεις, τα οποία προβλέπονται για το 2003. Ανεξάρτητα από τη φύση των τροποποιήσεων αυτών, οι δημόσιες δεσμεύσεις για χρηματοδότηση σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο πρέπει να διατηρηθούν με κάθε τρόπο.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 05.12.2005