Για μία Ευρώπη χωρίς φραγμούς για τα άτομα με ειδικές ανάγκες

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει τις πολιτικές που μπορούν να βελτιώσουν τις δυνατότητες πρόσβασης για τα άτομα με αναπηρίες. Υποστηρίζει τη συνεργασία και την ανταλλαγή ορθών πρακτικών προκειμένου να αρθούν τα υφιστάμενα εμπόδια. Επιδιώκοντας να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη, η Επιτροπή προτείνει να ανακηρυχθεί το 2003 «Ευρωπαϊκό έτος των ατόμων με αναπηρία».

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - Για μία Ευρώπη χωρίς φραγμούς για τα άτομα με ειδικές ανάγκες [COM(2000) 284 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Περίπου 37 εκατ. άνθρωποι στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) πάσχουν από κάποιας μορφής αναπηρία (κινητική, πνευματική, της ακοής, της ομιλίας και της όρασης). Οι άνθρωποι αυτοί αντιμετωπίζουν στην κοινωνική τους ζωή μια σειρά από εμπόδια που αφορούν τη χρήση των μέσων μεταφοράς, τη χρήση βοηθημάτων καθώς και τις δυνατότητες εκπαίδευσης και κατάρτισης. Για την εξάλειψη των υφιστάμενων εμποδίων απαιτούνται νομοθετικές διατάξεις, πρακτικές ρυθμίσεις, κανόνες με «σχεδιασμό για όλους» και άλλα μέσα. Η βελτίωση της πρόσβασης των ατόμων με αναπηρίες συνεπάγεται επίσης βελτίωση της ποιότητας της επαγγελματικής ζωής, καλύτερη προστασία των καταναλωτών και υψηλότερη ανταγωνιστικότητα για τις επιχειρήσεις.

Η αρνητική αντιμετώπιση της αναπηρίας πρέπει οπωσδήποτε να εξαλειφθεί. Με στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και την προώθηση νέων πολιτικών, το 2003 θα μπορούσε να ανακηρυχθεί «Ευρωπαϊκό έτος των ατόμων με αναπηρία». Η συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία μπορεί να βελτιωθεί χάρη στην πρόοδο των νέων τεχνολογιών, στα στατιστικά δεδομένα σχετικά με τη συχνότητα των αναπηριών και τις επιπτώσεις τους στην κοινωνική συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία, καθώς και μέσα από μηχανισμούς συντονισμού και διαβούλευσης. Παρότι για τους συγκεκριμένους τομείς υπεύθυνα είναι τα κράτη μέλη, οι κοινοτικές αρμοδιότητες μπορούν να διασφαλίσουν την παροχή στέρεων μέσων και την ανάπτυξη προστιθέμενης αξίας. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα μπορεί να συμβάλει στην προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και να ενθαρρύνει την ανταλλαγή και ανάπτυξη βέλτιστων πρακτικών.

ΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΩΡΑ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΝΕΑ ΟΡΜΗ

Τα κράτη μέλη, οι ΜΚΟ και οι κοινωνικοί εταίροι συμμετέχουν σε μια διαδικασία συζήτησης και μελέτης των νέων τάσεων, ιδεών, πολιτικών και καινοτόμων πρακτικών που μπορούν να διευκολύνουν την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα έχουν επίσης υιοθετήσει έναν κώδικα ορθής πρακτικής που απευθύνεται στις γενικές διευθύνσεις και λοιπές υπηρεσίες και διασφαλίζει την πρόσβαση σε θέσεις απασχόλησης στην ευρωπαϊκή δημόσια διοίκηση. Η πρωτοβουλία ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ παρείχε υποστήριξη στα άτομα με δυσκολίες στην εύρεση ή τη διατήρηση θέσεων απασχόλησης. Υπό το σκέλος HORIZON (es de en fr) υλοποιήθηκαν 1.700 έργα για την υποστήριξη ατόμων με σωματική ή πνευματική αναπηρία. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) διαθέτει σημαντικά ποσά για την προώθηση των προοπτικών απασχόλησης των ατόμων με αναπηρίες. Το ΕΚΤ 2000-2006 στοχεύει στους τομείς της απασχόλησης και των ίσων ευκαιριών. Οι κοινωνικοί εταίροι έχουν επίσης συγκεντρώσει το σύνολο των σχετικών ορθών πρακτικών υπογραμμίζοντας την ανάγκη υποστήριξης της απασχολησιμότητας των ατόμων με αναπηρίες. Τα κοινοτικά προγράμματα (όπως το Socrates, το Phare, το Tacis κ.λπ.) υποστήριξαν πολυάριθμα έργα που επικεντρώνονταν στις ανάγκες των ανθρώπων αυτών.

Παρά τις σημαντικές μέχρι τώρα προσπάθειες, ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς μέχρι την επίτευξη μιας πλήρους κοινωνικής συμμετοχής των ατόμων με αναπηρίες. Η πρωτοβουλία EQUAL (2000-2006) εξετάζει τα μέσα καταπολέμησης των διακρίσεων στην απασχόληση. Ωστόσο, η υιοθέτηση των μέσων αυτών δεν είναι παρά ένα μόνο μέρος της συνολικής στρατηγικής. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να διαμορφωθούν σε επίπεδο ΕΕ περισσότερο σφαιρικοί κανόνες που θα ενσωματώνουν γενικές έννοιες, όπως η μη διάκριση και η ίση πρόσβαση, στις διαδικασίες ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς. Η Επιτροπή υποστηρίζει έναν υψηλότερο βαθμό συντονισμού σε τομείς όπως η απασχόληση, η εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση, οι μεταφορές, η εσωτερική αγορά, η κοινωνία της πληροφορίας, οι νέες τεχνολογίες και η πολιτική για τους καταναλωτές.

Η ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ

Για περισσότερη κινητικότητα και προσβασιμότητα

Η κινητικότητα επιτρέπει τη συμμετοχή των ανθρώπων σε όλες τις πτυχές της ζωής και πρέπει να αποτελεί δικαίωμα του καθενός. Πολυάριθμες πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της κινητικότητας βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη και αποσκοπούν στη βελτίωση των δυνατοτήτων χρήσης των μέσων μεταφοράς, στην ανάπτυξη της προσβασιμότητας των αστικών οχημάτων και των σιδηροδρομικών μέσων. Η πρόσβαση στα μεταφορικά μέσα βελτιώνει τις δημόσιες μεταφορές, περιορίζει τον κοινωνικό αποκλεισμό και προάγει την κινητικότητα και την κοινωνική ένταξη.

Η Επιτροπή προτείνει τη βελτίωση των υποδομών και υπηρεσιών στις δημόσιες μεταφορές. Εκπονεί τεχνικές προδιαγραφές για τη βελτίωση της προσβασιμότητας των σιδηροδρομικών μέσων και εφαρμόζει τη σύσταση του Διεθνούς Οργανισμού Ναυτιλίας σχετικά με το σχεδιασμό και την εκμετάλλευση πλοίων που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ηλικιωμένων και των ατόμων με αναπηρίες. Η Επιτροπή προτείνει επίσης την αναθεώρηση των κατευθυντήριων γραμμών του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών (EN) (FR) προκειμένου τα κράτη μέλη να βελτιώσουν τη δυνατότητα πρόσβασης στο δίκτυο για τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα, ενώ μελετά επιπλέον το ενδεχόμενο επέκτασης της «αμοιβαίας αναγνώρισης» σε κοινοτικό επίπεδο, όπως συνέβη με την κάρτα στάθμευσης για τις θέσεις που προβλέπονται για τα άτομα με αναπηρία. Εκπονεί μηχανογραφημένη βάση δεδομένων, η οποία ονομάζεται «ευρωπαϊκή υπηρεσία ενημέρωσης για τις τοπικές μεταφορές» και καταγράφει τις ορθές πρακτικές σε επίπεδο τοπικών και περιφερειακών μεταφορών. Τέλος, η Επιτροπή προτείνει να συμπεριληφθούν στο πέμπτο πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα (DE) (EN) (FR) οι υποδομές και διεπαφές του τομέα των μεταφορών, η βιώσιμη κινητικότητα και η διαλειτουργικότητα, καθώς και τα συστήματα και υπηρεσίες που απευθύνονται στον πολίτη.

Είναι πραγματικά άσκοπο να γίνεται ένα λεωφορείο προσβάσιμο στα άτομα με αναπηρία εάν αυτοί δεν μπορούν να φτάσουν στη στάση ή να χρησιμοποιήσουν το αυτόματο εκδοτήριο εισιτηρίων. Η ενισχυμένη συνεργασία και ο σχεδιασμός που θα λάμβανε υπόψη μεταφορικά μέσα, κτίρια και άλλους δημόσιους τομείς θα επέτρεπαν την επίτευξη ουσιαστικών αποτελεσμάτων. Οι απαιτήσεις προσβασιμότητας πρέπει εξάλλου να εξετάζονται από το πρώτο στάδιο εφαρμογής των σχετικών εξοπλισμών και υποδομών. Οι θετικές επιπτώσεις από τη βελτίωση της προσβασιμότητας είναι πολλές. Πρώτον, η δυνατότητα εργασίας σε ένα περιβάλλον ποιότητας και ασφάλειας είναι ευνοϊκή για την υγεία, την απόδοση του εργαζόμενου και την ανταγωνιστικότητα της επιχείρησης. Δεύτερον, η προσβασιμότητα αποτελεί πηγή κέρδους, ιδίως στον τομέα του τουρισμού όπου συμβάλει σημαντικά στη αύξηση του αριθμού των πελατών. Τρίτον, η εναρμόνιση των κανόνων κατασκευής συνεπικουρεί την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής αγοράς. Η Επιτροπή προτείνει επομένως να προσδιοριστούν οι τομείς στους οποίους θα εφαρμοστούν οι κοινοτικοί κανόνες και προτίθεται να χρησιμοποιήσει την επιρροή της για την καλύτερη εφαρμογή και τήρησή τους.

Για μια κοινωνία της πληροφορίας στην υπηρεσία όλων

Οι νέες τεχνολογίες προσφέρουν πολλές εναλλακτικές λύσεις και πρέπει να είναι προσβάσιμες σε όλους. Η Επιτροπή προσδιορίζει τις δράσεις που ενισχύουν τη συνεισφορά της κοινωνίας της πληροφορίας στην προώθηση της απασχόλησης και της κοινωνικής ένταξης και καλεί τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν την πρόσβαση σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες σταθερής τηλεφωνίας και με εύλογο οικονομικό κόστος. Καλεί επίσης τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς πιστοποίησης να εντοπίσουν τις πραγματικές ανάγκες σε ό,τι αφορά την ένταξη των ηλικιωμένων και των ατόμων με αναπηρίες στην κοινωνία της πληροφορίας και θεσπίζει ένα ευρωπαϊκό δίκτυο προκειμένου να βελτιωθεί η διάδραση μεταξύ των εθνικών κέντρων αριστείας και να ενθαρρυνθεί το ερευνητικό έργο προς όφελος όλων, και των σχεδιαστών και των μηχανικών. Τέλος, το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Επιτροπής συμμετέχει σε ερευνητικό έργο για τις νέες τεχνολογίες (πρόσβαση στο Διαδίκτυο, συστήματα φωνητικής αναγνώρισης κ.λπ.).

Η πρωτοβουλία eΕυρώπη προάγει τη δυνατότητα όλων των Ευρωπαίων να επωφεληθούν από την πρόοδο της κοινωνίας της πληροφορίας. Επανεξετάζει τη νομοθεσία και τους κανόνες που διέπουν την κοινωνία της πληροφορίας με σκοπό να διασφαλίσει τη συμβατότητά τους με τις αρχές της προσβασιμότητας. Αποσκοπεί στο να συνυπολογίζονται οι ανάγκες των ατόμων με αναπηρίες κατά τη σύναψη των δημόσιων συμβάσεων στον τομέα των τεχνολογιών της πληροφορίας και επικοινωνίας και επιδιώκει να καταστήσει το σχεδιασμό και το περιεχόμενο των δικτυακών τόπων περισσότερο προσβάσιμα μέσω της πρωτοβουλίας «Προσβασιμότητα στο Διαδίκτυο» (WAI) [PDF (ES) (DE) (EN) (FR)].

Για μια κοινή αγορά πιο δεκτική προς τις υποστηρικτές τεχνολογίες

Η αρχή του «σχεδιασμού για όλους» λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες μιας όσο το δυνατόν μεγαλύτερης μερίδας χρηστών. Υπάρχουν ωστόσο περιπτώσεις ατόμων με σοβαρές αναπηρίες που δεν μπορούν να καλυφθούν από έναν τέτοιο σχεδιασμό. Επομένως, η ιδανική λύση θα ήταν η εφαρμογή υποστηρικτικών τεχνολογιών, συγκεκριμένα μέσω του ειδικού σχεδιασμού ή της προσαρμογής των προϊόντων και υπηρεσιών. Το πρόβλημα που ανακύπτει εδώ είναι ο κατακερματισμός της αγοράς των υποστηρικτικών τεχνολογιών, ιδίως λόγω της πολυμορφίας των κανόνων και των προϋποθέσεων χορήγησης και επιλεξιμότητας για τη διάθεση των σχετικών συσκευών ή βοηθημάτων. Ο κατακερματισμός αυτός αφορά κυρίως τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που απευθύνονται σε πελάτες με ειδικές αναπηρίες. Τα προϊόντα αυτά κατασκευάζονται συνήθως από μικρομεσαίες επιχειρήσεις με περιορισμένη γκάμα προϊόντων, καθώς και περιορισμένους πόρους. Η ανάπτυξη της αγοράς θα σημάνει μείωση των δαπανών υγείας και τα προϊόντα αυτά θα διατίθενται με καλύτερη σχέση κόστους/αποτελεσματικότητας. Τα ζητήματα αυτά πρέπει να αντιμετωπιστούν το ταχύτερο δυνατόν ώστε να μη χαθεί η συγκεκριμένη αγορά προς όφελος του ξένου ανταγωνισμού.

Η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, η διασυνοριακή παροχή υπηρεσιών και η απρόσκοπτη πώληση προϊόντων είναι στόχοι τους οποίους η ΕΕ επιδιώκει απαρέγκλιτα. Η Επιτροπή υποστηρίζει τη μείωση ή την κατάργηση των φόρων και τελωνειακών δασμών που επιβάλλονται σε βοηθήματα και συσκευές για άτομα με αναπηρίες. Εξετάζει επίσης την ενδεχόμενη εφαρμογή κανόνων χρήσης ώστε να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα της αγοράς και να διασφαλιστεί καλύτερη πρόσβαση στα συγκεκριμένα προϊόντα. Τέλος, επιθυμεί να βελτιώσει τη συνεργασία και τις ανταλλαγές μεταξύ των εθνικών γραφείων πληροφόρησης σχετικά με τις υφιστάμενες και σχεδιαζόμενες υποστηρικτικές τεχνολογίες, λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που προσφέρει η συνεχώς διευρυνόμενη χρήση του Διαδικτύου.

ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Η θέσπιση μιας ορθής πολιτικής προϋποθέτει μια στέρεα βάση γνώσης, κατάλληλους μηχανισμούς συντονισμού και διαβούλευσης, καθώς και αξιόπιστα στατιστικά και δημογραφικά δεδομένα. Τα δεδομένα που θα προκύψουν από τη συγκέντρωση πληροφοριών θα αφορούν την κατάσταση της υγείας, την κοινωνική προστασία, την υγεία και ασφάλεια στην εργασία, την απασχόληση και την εκπαίδευση. Για περισσότερη συνάφεια μεταξύ ορισμών και μεθόδων και για βελτίωση της συγκρισιμότητάς τους, ενθαρρύνεται ιδιαίτερα η συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών. Εξάλλου, η Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία προγράμματος παρακολούθησης της υγείας με στόχο την καλύτερη κατανόηση των τύπων και επιπέδων σοβαρότητας των αναπηριών και επιθυμεί να σχεδιάσει προγράμματα προσβάσιμα για όλους τους πολίτες, καθώς και να θεσπίσει σχετικά μέτρα για τα γενικά προγράμματα.

Δεδομένης της προσωπικής τους εμπειρίας, τα άτομα με αναπηρίες είναι σε θέση να εντοπίζουν αμέσως τις πολιτικές και πρακτικές που δυσχεραίνουν τη δυνατότητα πρόσβασής τους. Κατά συνέπεια μπορούν και να προτείνουν διάφορες λύσεις. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τις συμπράξεις και παρέχει την υποστήριξή της σε εκδηλώσεις και μηχανισμούς που ευνοούν την έμπρακτη συμμετοχή και διαβούλευση. Ο κύριος μηχανισμός συντονισμού της πολιτικής για τα άτομα με αναπηρίες, στο πλαίσιο της Επιτροπής, είναι η διυπηρεσιακή ομάδα «Aτομα με αναπηρίες», η οποία έχει αναλάβει την ανάπτυξη εργαλείων ελέγχου και πληροφόρησης για λογαριασμό των υπηρεσιών της Επιτροπής.

ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ, ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΙΑΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ

Οι ανακοινωθείσες κατευθυντήριες γραμμές και το υπό εξέλιξη έργο θα συμβάλουν στην εξάλειψη των εμποδίων και στην ενίσχυση των δυνατοτήτων των ατόμων με αναπηρίες να συμμετέχουν πλήρως σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής ζωής. Η προσβασιμότητα είναι το μέσο για την ευαισθητοποίηση των πολιτικών ιθυνόντων, των επιχειρήσεων και του συνόλου της κοινωνίας, καθώς αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ολοκλήρωση του ατόμου ως πολίτη. Η επίτευξη των στόχων αυτών προϋποθέτει τη συμμετοχή, την υποστήριξη και τη συνεργασία των δημόσιων αρχών, του ιδιωτικού τομέα, των τοπικών φορέων, των συλλόγων και σωματείων, των ατόμων με αναπηρίες και των οικογενειών τους. Η Επιτροπή ενθαρρύνει επίσης τις υποψήφιες χώρες να ακολουθήσουν την εξέλιξη της κοινοτικής πολιτικής υπέρ των ατόμων με αναπηρίες. Τέλος, σε έκθεσή της προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, θα ενημερώσει σχετικά με την πρακτική εφαρμογή της παρούσας ανακοίνωσης, παράλληλα με την υπόλοιπη συνεισφορά της στο συγκεκριμένο Ευρωπαϊκό έτος.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 15.05.2007