Eπείγουσα ανάγκη μεταρρυθμίσεων για να επιτύχει η στρατηγική της Λισσαβόνας

Παρά τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες για την προσαρμογή των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στην κοινωνία και την οικονομία της γνώσης, οι μεταρρυθμίσεις που αναλήφθηκαν δεν βρίσκονται στο ύψος των διακυβευμάτων και ο σημερινός τους ρυθμός δεν θα επιτρέψει την Ένωση να επιτύχει τους στόχους είχε ορίσει. Η παρούσα ανακοίνωση αποτελεί τον απολογισμό της κατάστασης και προτείνει τη λήψη επειγόντων μέτρων για την επιτάχυνση της μετάβασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς μια οικονομία και μια κοινωνία που βασίζονται στη γνώση, όπως προβλέπει η στρατηγική της Λισσαβόνας.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής « Εκπαίδευση & Κατάρτιση 2010 »: επείγουσα ανάγκη μεταρρυθμίσεων για να επιτύχει η στρατηγική της Λισσαβόνας (Σχέδιο κοινής ενδιάμεσης έκθεσης σχετικά με την εφαρμογή του λεπτομερούς προγράμματος των επακόλουθων εργασιών σχετικά με τους στόχους των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ευρώπη) [COM (2003) 685 τελικό - δεν έχει δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Τον Μάρτιο του 2000, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας έθεσε έναν σημαντικό στρατηγικό στόχο: η Ένωση θα πρέπει έως το 2010 «να γίνει η ανταγωνιστικότερη και δυναμικότερη οικονομία της γνώσης ανά την υφήλιο, ικανή για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη με περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας και με μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή». Τον Μάρτιο του 2001, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επικύρωσε τρεις στρατηγικούς στόχους (και δεκατρείς συναφείς συγκεκριμένους στόχους) που πρέπει να επιτευχθούν με ορίζοντα το 2010: τα σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να συνδυάζουν ποιότητα, πρόσβαση και άνοιγμα στον κόσμο. Ένα έτος αργότερα, ενέκρινε ένα λεπτομερές πρόγραμμα εργασιών για την υλοποίηση των στόχων αυτών.

Δεν θα είναι δυνατή η επίτευξη έως το 2010 του μεγαλύτερου μέρους των πέντε ευρωπαϊκών επιπέδων αναφοράς που υιοθετήθηκαν από το Συμβούλιο Παιδείας το 2003. Συγκεκριμένα, το επίπεδο παιδείας των Ευρωπαίων παραμένει ανεπαρκές (μόνον 75% των νέων ηλικίας 22 ετών έχουν ολοκληρώσει κάποια μορφή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ ο στόχος είναι η επίτευξη ενός ποσοστού της τάξης του 85% έως το 2010), η συμμετοχή τους στην εκπαίδευση και την κατάρτιση καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους παραμένει χαμηλή (ποσοστό μικρότερο του 10% των ενηλίκων συμμετέχει στη δια βίου μάθηση, ενώ ο στόχος είναι η επίτευξη ποσοστού της τάξης του 12,5% έως το 2010), η σχολική αποτυχία (ένας εκ των πέντε μαθητών εγκαταλείπει πρόωρα το εκπαιδευτικό σύστημα, ενώ ο στόχος είναι η μείωση του εν λόγω ποσοστού στο ήμισυ) και ο κοινωνικός αποκλεισμός παραμένουν σημαντικοί παράγοντες ενώπιον μιας ανησυχητικής μείωσης των εκπαιδευτικών (έως το 2015, λόγω κυρίως της συνταξιοδότησης, πρέπει να προσληφθούν πλέον του ενός εκατομμυρίου εκπαιδευτικών).

Επιπλέον, δεν παρατηρείται ουσιαστική αύξηση των συνολικών επενδύσεων (δημοσίων και ιδιωτικών) στον τομέα των ανθρωπίνων πόρων. Κατά τη διάρκεια της περιόδου 1995-2000, οι κρατικές προσπάθειες σημείωσαν κάμψη στα περισσότερα κράτη μέλη, και ανέρχονται σήμερα στο 4,9 % του ΑΕγχΠ της Ένωσης. Η Ένωση πάσχει κυρίως από έλλειψη επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα, ιδίως στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στη συνεχή κατάρτιση. Σε σχέση με την Ένωση, οι ιδιωτικές προσπάθειες είναι πέντε φορές μεγαλύτερες στις Ηνωμένες Πολιτείες (2,2% του ΑΕγχΠ έναντι του 0,4% της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και τρεις φορές μεγαλύτερες στην Ιαπωνία (1,2%). Επιπλέον, οι δαπάνες ανά σπουδαστή στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι μεγαλύτερες από τις δαπάνες του συνόλου σχεδόν των χωρών της Ένωσης για όλες τις βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος. Η διαφορά είναι εντονότερη στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: οι Ηνωμένες Πολιτείες δαπανούν περίπου δύο έως και πέντε φορές περισσότερο ανά σπουδαστή από ό,τι οι χώρες της Ένωσης.

Η εμμονή των αδυναμιών αυτών γίνεται ακόμα πιο ανησυχητική αν ληφθεί υπόψη ότι τα αποτελέσματα των επενδύσεων και των μεταρρυθμίσεων γίνονται αντιληπτά μόνο μεσοπρόθεσμα, ενώ η προθεσμία του 2010 πλησιάζει με γοργό ρυθμό. Για να μπορέσουμε λοιπόν τώρα να επιτύχουμε τους στόχους της Λισσαβόνας θα πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειές μας. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή κρίνει απαραίτητο να αναληφθεί από τώρα παράλληλη δράση με τους εξής τέσσερις μοχλούς προτεραιότητας:

• επικέντρωση των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων στα καθοριστικά για κάθε χώρα σημεία·
• να καταστεί η εκπαίδευση και η δια βίου μάθηση συγκεκριμένη πραγματικότητα·
• δημιουργία επιτέλους της Ευρώπης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης·
• εξασφάλιση της θέσης που του αρμόζει στο πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010».

Όσον αφορά τον πρώτο μοχλό, η Επιτροπή ζητά από τα κράτη μέλη να εντοπίσουν τις αδυναμίες τους και να αυξήσουν τις επενδύσεις. Ζητά επίσης ιδιαιτέρως:

• κάθε χώρα να κοινοποιεί τις πολιτικές προτεραιότητές της όσον αφορά τις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο επίπεδο, καθώς και την αναμενόμενη συνεισφορά τους στην υλοποίηση των ευρωπαϊκών στόχων για το 2010 ·
• την αύξηση εκ μέρους των κρατών μελών των επενδύσεων για την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Υψηλότερες δημόσιες επενδύσεις σε ορισμένους κύριους τομείς (βλέπε ανακοίνωση της 10ης Ιανουαρίου 2003) και μεγαλύτερη συνεισφορά του ιδιωτικού τομέα κυρίως στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (βλέπε ανακοίνωση της 5ης Φεβρουαρίου 2003), η κατάρτιση των ενηλίκων και η συνεχής επαγγελματική κατάρτιση συνεχίζουν να αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες επιτυχίας. Καλούνται επίσης τα κράτη μέλη να κάνουν μεγαλύτερη χρήση των Διαρθρωτικών Ταμείων και της πρωτοβουλίας «Καινοτομία 2010» της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για τις επενδύσεις στην εκπαίδευση και την κατάρτιση·
• κάθε χώρα θα πρέπει να καταστρώσει, έως το 2005, ένα σχέδιο δράσης στον τομέα της συνεχούς κατάρτισης του εκπαιδευτικού προσωπικού που να ανταποκρίνεται σαφώς στις προκλήσεις αυτές και να αποσκοπεί στην ενίσχυση του επαγγέλματος των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτών.

Όσον αφορά τον δεύτερο μοχλό, η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να χαράξουν πραγματικά συνεκτικές και συνολικές στρατηγικές εκπαίδευσης και δια βίου μάθησης. Συγκεκριμένα, τα κράτη μέλη καλούνται:

• να έχουν καταρτίσει, το αργότερο έως το 2005, ένα συνεκτικό σχέδιο δράσης για την εφαρμογή συνολικών, συνεκτικών και συντονισμένων στρατηγικών·
• να εστιάσουν τις προσπάθειές τους στις μειονεκτούσες ομάδες προκειμένου να καταστούν τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης πιο ελκυστικά, με ευκολότερη πρόσβαση και να προσαρμοστούν καλύτερα στις ομάδες αυτές·
• να κάνουν συστηματική χρήση των κοινών ευρωπαϊκών σημείων αναφοράς και αρχών, όπως το « Europass » και οι αρχές επικύρωσης των δεξιοτήτων.

Όσον αφορά τον τρίτο μοχλό, η Επιτροπή υποστηρίζει την ταχεία δημιουργία ενός ευρωπαϊκού πλαισίου προσόντων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση και καλεί τα κράτη μέλη:

• να θεσπίσουν ταχύτατα ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο προσόντων που θα αποτελεί κοινό πλαίσιο αναφοράς για την αναγνώριση των προσόντων. Η Επιτροπή είναι αποφασισμένη να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της για να υλοποιήσει αυτούς τους στόχους έως το 2005·
• να ενισχύσουν την ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση, και ιδιαιτέρως τη διδασκαλία ξένων γλωσσών σε όλα τα επίπεδα, όπως επίσης και στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών και σε όλα τα διδακτικά προγράμματα της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ο καθορισμός, έως το 2005, ενός κοινοτικού σημείου αναφοράς για ένα σύνολο ευρωπαϊκών γνώσεων και δεξιοτήτων που πρέπει να αποκτήσουν οι μαθητές θα επιτρέψει τη στήριξη και τη διευκόλυνση της εθνικής δράσης σε αυτόν τον τομέα.

Η Επιτροπή υπογραμμίζει τον ουσιαστικό ρόλο της εκπαίδευσης και της κατάρτισης στον τομέα της απασχόλησης, της κοινωνικής συνοχής και της ανάπτυξης, και επιθυμεί η στρατηγική της Λισσαβόνας «Εκπαίδευση & Κατάρτιση 2010» να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο κατά τη διαμόρφωση και την υλοποίηση των εθνικών και κοινοτικών πολιτικών.

Με δεδομένο ότι απομένει πολύ λίγος χρόνος για αποτελεσματική δράση έως το 2010, η Επιτροπή προτείνει την ταχεία λήψη όλων αυτών των μέτρων και κρίνει ότι είναι πλέον απαραίτητο να εξασφαλιστεί μια πιο διαρθρωμένη και συστηματική παρακολούθηση της πραγματοποιούμενης προόδου. Προτείνει να της υποβάλλουν τα κράτη μέλη κάθε έτος από το 2004, μια ενοποιημένη έκθεση για το σύνολο της δράσης τους στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης που συμβάλλει στη στρατηγική της Λισσαβόνας.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

'Εκπαίδευση και κατάρτιση 2010'. Ο επείγον χαρακτήρας των μεταρρυθμίσεων για να επιτύχει η στρατηγική της Λισσαβόνας-Ενδιάμεση κοινή έκθεση του Συμβουλίου και της Επιτροπής για την εφαρμογή του αναλυτικού προγράμματος εργασίας σχετικά με την συνέχεια των στόχων των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ευρώπη [Επίσημη Εφημερίδα C 104, 30.04.2004].

Το παρόν κοινό έγγραφο του Συμβουλίου και της Επιτροπής ανταποκρίνεται στο αίτημα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Βαρκελώνης να διαθέτει τον Μάρτιο του 2004 έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος εργασίας για τους στόχους σε θέματα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Αυτό εκθέτει τις προόδους που πραγματοποιήθηκαν μέχρι σήμερα, αναφέρει τις προκλήσεις στις οποίες θα πρέπει να υπάρξει ανταπόκριση και προτείνει μέτρα τα οποία θα πρέπει να ληφθούν για την επίτευξη των ορισθέντων στόχων. Η εν λόγω κοινή έκθεση ασχολείται επίσης με την υλοποίηση της σύστασης και του σχεδίου δράσης για την κινητικότητα, του ψηφίσματος του Συμβουλίου 'εκπαίδευση' για την εκπαίδευση και την κατάρτιση καθ' όλη τη διάρκεια του βίου και την υπουργική διακήρυξη της Κοπεγχάγης (EN) περί 'ενίσχυσης της ευρωπαϊκής συνεργασίας σε θέματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης'. Ασχολείται επίσης με τη συνέχεια που δόθηκε σε πολυάριθμες ανακοινώσεις της Επιτροπής, ιδίως εκείνες που αφορούν την επιτακτική ανάγκη περισσότερης και καλύτερης επένδυσης στο έμψυχο δυναμικό, τον ρόλο των πανεπιστημίων στην Ευρώπη της γνώσης, την αναγκαιότητα αξιοποίησης του επαγγέλματος του ερευνητή στην Ευρώπη, την σύγκριση των εκπαιδευτικών επιδόσεων της Ευρώπης με τον λοιπό κόσμο.

Παρά τις προόδους που πραγματοποιήθηκαν (όπως π.χ. η εφαρμογή των προγραμμάτων Erasmus Mundus και ' Apprendre en ligne '(Μάθηση σε απευθείας σύνδεση), υπογραμμίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να καλύψει τα κενά με τους κυριότερους της ανταγωνιστές (τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία) σε ότι αφορά τις επενδύσεις και να θεσπίσει συνολικές στρατηγικές ώστε η μάθηση καθ' όλη τη διάρκεια του βίου να καταστεί συγκεκριμένη πραγματικότητα.

See also

Για περαιτέρω πληροφορίες, ανατρέξτε στη σελίδα της Γενικής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης που είναι αφιερωμένη στη στρατηγική της Λισσαβόνας «Εκπαίδευση & Κατάρτιση 2010» (DE) (EN) (FR).

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 03.05.2007