Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η στάθμιση των ψήφων στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί ένα από τα λεγόμενα «υπόλοιπα του Άμστερνταμ», δηλαδή ένα από τα ζητήματα για τα οποία η διακυβερνητική διάσκεψη (ΔΔ) η οποία είχε ως αποτέλεσμα τη Συνθήκη του Άμστερνταμ δεν έδωσε λύση. Η μεταρρύθμιση του συστήματος αυτού πριν από την άφιξη των νέων κρατών μελών καθίσταται αναγκαία για δύο κυρίως λόγους.

Ο πρώτος λόγος είναι επακόλουθος του πρωτοκόλλου σχετικά με τα όργανα εν όψει της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) το οποίο προσαρτήθηκε στις Συνθήκες με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ. Το εν λόγω πρωτόκολλο συνδέει το ζήτημα της στάθμισης των ψήφων με το μέγεθος της Επιτροπής. Πράγματι, τα κράτη μέλη που μέχρι τώρα διέθεταν δύο Επιτρόπους ήθελαν να εξασφαλίσουν κάποιο αντάλλαγμα για την αλλαγή που επήλθε, λόγω της διεύρυνσης, στη σύνθεση της Επιτροπής.

Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με το γεγονός ότι, με την προσχώρηση νέων κρατών μελών που στην πλειοψηφία τους είναι πληθυσμιακά μικρότερα, η ισορροπία μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων στο Συμβούλιο μπορεί να επηρεαζόταν εάν διατηρούνταν το παλαιό σύστημα στάθμισης των ψήφων. Η Διακυβερνητική Διάσκεψη μελέτησε διάφορες λύσεις: από μία στάθμιση στενά συνδεδεμένη με το δημογραφικό βάρος έως ένα σύστημα διπλής απλής πλειοψηφίας (πλειοψηφία των κρατών μελών και πλειοψηφία του πληθυσμού της Ένωσης). Τελικά βρέθηκε συμβιβαστική λύση χάρη σε μία νέα στάθμιση των ψήφων η οποία αυξάνει τον αριθμό των ψήφων για όλα τα κράτη μέλη, αυξάνοντας ταυτόχρονα κατά πολύ τις ψήφους των πληθυσμιακά μεγαλύτερων κρατών μελών.

Ο ΝΕΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑΣ

Στόχος της Συνθήκης της Νίκαιας ήταν η προετοιμασία των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων για την προσεχή διεύρυνση της ΕΕ. Η Συνθήκη προβλέπει επίσης διατάξεις προσαρμόσιμες στα διάφορα πιθανά σενάρια. Πράγματι, την ημερομηνία σύναψης της Συνθήκης της Νίκαιας δεν ήταν ακόμη δυνατό να προβλεφθεί ο ακριβής αριθμός των υποψήφιων χωρών που θα ήταν σε θέση να ολοκληρώσουν τις διαπραγματεύσεις τους καθώς και η ημερομηνία που θα πραγματοποιούνταν η διεύρυνση (σε ένα ή περισσότερα κύματα).

Για το λόγο αυτό η Συνθήκη της Νίκαιας περιλαμβάνει δύο διατάξεις:

• Το άρθρο 3 του πρωτοκόλλου για τη διεύρυνση της ΕΕ εισάγει ένα νέο ορισμό της ειδικής πλειοψηφίας που περιλαμβάνει τη νέα στάθμιση για τα 15 νυν κράτη μέλη, η εφαρμογή της οποίας προβλέπεται από το 2005.
• Δύο δηλώσεις (αριθ. 20 και 21) που προσαρτήθηκαν στη Συνθήκη της Νίκαιας από τη ΔΔ καθορίζουν τις κοινές θέσεις που πρόκειται να λάβουν τα κράτη μέλη κατά τις διαπραγματεύσεις προσχώρησης για το ζήτημα στάθμισης των ψήφων.

Υπενθυμίζεται ότι οι αποφάσεις του Συμβουλίου λαμβάνονται εάν συγκεντρώνουν ορισμένο αριθμό ψήφων ο οποίος εκφράζει τη θετική ψήφο της πλειονότητας των μελών του Συμβουλίου. Η Συνθήκη της Νίκαιας προβαίνει σε νέα στάθμιση των ψήφων στο Συμβούλιο για τα δεκαπέντε νυν κράτη μέλη. Συνολικά, 237 ψήφοι κατανεμήθηκαν στα δεκαπέντε κράτη μέλη, ενώ το κατώτατο όριο για την ειδική πλειοψηφία ορίστηκε σε 169 ψήφους.

Εντούτοις, καθώς η προσχώρηση θα επιτευχθεί πριν από την 1η Ιανουαρίου 2005, την προβλεπόμενη από τη Συνθήκη της Νίκαιας ημερομηνία για την εφαρμογή της νέας στάθμισης, η διάταξη αυτή αντικαταστάθηκε από τη Συνθήκη προσχώρησης. Η εν λόγω Συνθήκη περιλαμβάνει μία διάταξη που ρυθμίζει τη στάθμιση των ψήφων στο Συμβούλιο για τα 25 κράτη μέλη βάσει της Συνθήκης της Νίκαιας και η οποία θα ισχύει από την 1η Νοεμβρίου 2004, έπειτα από μία μεταβατική περίοδο από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο του 2004.

Η ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΡΗΤΡΑ

Ο νέος ορισμός της ειδικής πλειοψηφίας περιλαμβάνει μία ακόμη καινοτομία. Στο άρθρο 205 της Συνθήκης EK προστέθηκε μία παράγραφος στην οποία ορίζεται ότι, κατόπιν αιτήσεως μέλους του Συμβουλίου, θα εξακριβώνεται, όταν λαμβάνεται απόφαση με ειδική πλειοψηφία, εάν η εν λόγω ειδική πλειοψηφία αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 62 % του πληθυσμού της Ένωσης. Στην αντίθετη περίπτωση, η εν λόγω πράξη δεν θα θεσπίζεται. Η διάταξη αυτή προστίθεται στους άλλους απαραίτητους όρους για τη θέσπιση μίας πράξης (την ειδική πλειοψηφία των ψήφων και την πλειοψηφία των κρατών μελών). Διασφαλίζει ότι οι αποφάσεις που θα λαμβάνονται από το Συμβούλιο θα αντιπροσωπεύουν την πλειονότητα του πληθυσμού της Ένωσης.

Η ΣΤΑΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΨΗΦΩΝ ΣΕ 25 ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ

Οι διαπραγματεύσεις προσχώρησης με δέκα υποψήφιες χώρες (την Τσεχική Δημοκρατία, την Εσθονία, την Κύπρο, τη Λεττονία, τη Λιθουανία, την Ουγγαρία, τη Μάλτα, την Πολωνία, τη Σλοβενία, τη Σλοβακία) ολοκληρώθηκαν τον Δεκέμβριο του 2002 στην Κοπεγχάγη. Η Συνθήκη προσχώρησης, που υπογράφηκε στις 16 Απριλίου στην Αθήνα, εφαρμόζει και, σε ορισμένα σημεία, τροποποιεί ορισμένες διατάξεις της Συνθήκης της Νίκαιας:

• η ημερομηνία έναρξης ισχύος της νέας στάθμισης των ψήφων επισπεύσθηκε για την 1η Νοεμβρίου 2004 ώστε να συμπίπτει με την ανάληψη των καθηκόντων της νέας Επιτροπής?
• κάθε χώρα που προσχωρεί λαμβάνει τον αριθμό των ψήφων που προβλέπεται στη δήλωση αριθ. 20 της Συνθήκης της Νίκαιας?
• το κατώτατο όριο της ειδικής πλειοψηφίας (ο νέος αριθμός των ψήφων που αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία των μελών του Συμβουλίου) έχει οριστεί, σύμφωνα με τη δήλωση αριθ. 21 της Συνθήκης της Νίκαιας, σε 232 ψήφους σε σύνολο 321, ήτοι σε 72,3 % (βλέπε ακόλουθο πίνακα)?
• οι όροι στάθμισης των ψήφων για τη μεταβατική περίοδο μεταξύ 1ης Μαΐου και 31ης Οκτωβρίου 2004 βασίστηκαν στην παλιά στάθμιση, παρέχοντας στα κράτη μέλη από 2 έως 10 ψήφους στο Συμβούλιο. Το κατώτατο όριο της ειδικής πλειοψηφίας ορίστηκε σε 88 ψήφους σε σύνολο 124 για την εν λόγω μεταβατική περίοδο.

Κατά συνέπεια, από την 1η Νοεμβρίου 2004, για τη λήψη απόφασης από το Συμβούλιο απαιτείται η συγκέντρωση τουλάχιστον 232 ψήφων σε σύνολο 321, γεγονός που εκφράζει την πλειοψηφία των μελών του Συμβουλίου, με την επιφύλαξη της δημογραφικής ρήτρας.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΤΩΝ ΨΗΦΩΝ

Η ΣΤΑΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΨΗΦΩΝ ΚΑΙ Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ

Η δήλωση αριθ. 20 που θεσπίστηκε με την υπογραφή της Συνθήκης της Νίκαιας καθόρισε επίσης την κοινή θέση που λαμβάνουν τα κράτη μέλη κατά τις διαπραγματεύσεις προσχώρησης με τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Η εν λόγω δήλωση προβλέπει 14 ψήφους για τη Ρουμανία και 10 ψήφους για τη Βουλγαρία. Το σύνολο των ψήφων φθάνει επομένως τις 345. Επομένως, δυνάμει της δήλωσης αριθ. 21, το κατώτατο όριο της ειδικής πλειοψηφίας, όταν προσχωρήσουν οι δύο αυτές χώρες, θα πρέπει να είναι 255 ψήφοι σε σύνολο 345, ήτοι 73,91 %.

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 13.09.2007