Η κοινωνική πολιτική

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η συνθήκη της Λισσαβόνας ενισχύει την κοινωνική διάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Αναγνωρίζει τις κοινωνικές αξίες της Ένωσης στις ιδρυτικές Συνθήκες και θέτει νέους κοινωνικούς στόχους.

Ωστόσο οι αρμοδιότητες της ΕΕ στον τομέα αυτόν δεν υπέστησαν μεγάλες αλλαγές. Η συνθήκη της Λισσαβόνας προβαίνει σε κάποιες καινοτομίες αλλά ο καθορισμός και η εφαρμογή των κοινωνικών πολιτικών παραμένουν κυρίως θέμα των κρατών μελών.

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Η πλήρης αναγνώριση των κοινωνικών στόχων στις ιδρυτικές Συνθήκες δεν έχει μόνο συμβολική αξία. Αφορά επίσης την καλύτερη ενσωμάτωση των κοινωνικών στόχων σε επίπεδο καθορισμού και εφαρμογής των ευρωπαϊκών πολιτικών εν γένει.

Εξάλλου η συνθήκη της Λισσαβόνας τροποποιεί τρία άρθρα των ιδρυτικών Συνθηκών προκειμένου να αποσαφηνίσει και να ενισχύσει τους κοινωνικούς στόχους της ΕΕ:

• το άρθρο 3 της συνθήκης για την ΕΕ αναφέρει στο εξής μεταξύ των στόχων της Ένωσης την πλήρη απασχόληση την κοινωνική πρόοδο την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και την κοινωνική προστασία·
• το άρθρο 9 της συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ διευκρινίζει ότι το υψηλό επίπεδο απασχόλησης η κατάλληλη κοινωνική προστασία και η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή των πολιτικών της Ένωσης·
• το άρθρο 152 της συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ καθιερώνει το ρόλο των κοινωνικών εταίρων στην ΕΕ· επιπλέον αναγνωρίζει τη συμβολή στον κοινωνικό διάλογο της τριμερούς κοινωνικής συνόδου κορυφής για την ανάπτυξη και την απασχόληση, η οποία συγκεντρώνει τους εκπροσώπους τού Συμβουλίου της Επιτροπής και των κοινωνικών εταίρων.

Εξάλλου η συνθήκη της Λισσαβόνας αναγνωρίζει τη νομική αξία του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Στο εξής ο Χάρτης αυτός διαθέτει δεσμευτική ισχύ και μπορεί να γίνει επίκλησή του στη δικαιοσύνη. Η αναγνώριση αυτή αποτελεί πρόοδο για τον κοινωνικό τομέα επειδή ο Χάρτης διασφαλίζει κοινωνικά δικαιώματα για τα πρόσωπα που διαμένουν στην επικράτεια της ΕΕ:

• δικαίωμα των εργαζομένων στη ενημέρωση και την διαβούλευση στο πλαίσιο της επιχείρησης (άρθρο 27 τού Χάρτη)·
• δικαίωμα διαπραγμάτευσης και δικαίωμα για απεργία (άρθρο 28 τού Χάρτη)·
• δικαίωμα πρόσβασης στις υπηρεσίες ευρέσεως εργασίας (άρθρο 29 τού Χάρτη)·
• προστασία σε περίπτωση αδικαιολόγητης απόλυσης (άρθρο 30 τού Χάρτη)·
• δικαίωμα σε δίκαιες και πρόσφορες συνθήκες εργασίας (άρθρο 31 τού Χάρτη)·
• απαγόρευση της εργασίας των παιδιών και προστασία των νέων στην εργασία (άρθρο 32 τού Χάρτη)·
• συνδυασμός οικογενειακής ζωής και επαγγελματικής ζωής (άρθρο 33 τού Χάρτη)·
• κοινωνική ασφάλιση (άρθρο 34 τού Χάρτη)·
• προστασία της υγείας (άρθρο 35 τού Χάρτη).

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Η κοινωνική πολιτική ανήκει στις συντρέχουσες αρμοδιότητες που μοιράζονται η ΕΕ και τα κράτη μέλη. Ωστόσο οι κοινωνικές πολιτικές εφαρμόζονται πιο αποτελεσματικά σε επίπεδο κρατών μελών παρά σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Έτσι και σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, ο ρόλος της ΕΕ περιορίζεται στον τομέα αυτόν στη στήριξη και τη συμπλήρωση της δράσης των κρατών μελών.

Η συνθήκη της Λισσαβόνας διατηρεί αυτή τη μορφή κατανομής των αρμοδιοτήτων. Επιπλέον διατηρεί την έγκριση κειμένων σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία για τα περισσότερα μέτρα τής κοινωνικής πολιτικής.

Αντιθέτως για ορισμένα μέτρα η ψήφιση με ομοφωνία στο Συμβούλιο κατόπιν διαβούλευσης με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διατηρείται και η συνθήκη της Λισσαβόνας υιοθετεί την ειδική μεταβατική ρήτρα, η οποία είχε εισαχθή στη συνθήκη της Νίκαιας (άρθρο 153 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ). Προς υπενθύμιση η εν λόγω μεταβατική ρήτρα επιτρέπει στο Συμβούλιο να αποφασίζει ομόφωνα να εφαρμόσει τη συνήθη νομοθετική διαδικασία στους ακόλουθους τομείς:

• προστασία των εργαζομένων σε περίπτωση καταγγελίας της σύμβασης εργασίας·
• εκπροσώπηση και συλλογική υπεράσπιση των εργαζομένων και των εργοδοτών·
• όροι απασχόλησης των αλλοδαπών υπηκόων που διαμένουν νόμιμα στο έδαφος της Ένωσης.

Τέλος η συνθήκη της Λισσαβόνας προβαίνει σε δύο καινοτομίες:

• η ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία επεκτείνεται στα μέτρα που αφορούν τις κοινωνικές παροχές των διακινούμενων εργαζομένων (άρθρο 48 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ)
• θεσμοθετήθηκε ανοιχτή μέθοδος συντονισμού, αναγνωρίζοντας ότι η Επιτροπή δύναται να εγκρίνει πρωτοβουλίες ώστε να ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών στον κοινωνικό τομέα και να διευκολύνει το συντονισμό των δράσεων τους. Οι πρωτοβουλίες αυτές μπορούν για παράδειγμα να πάρουν τη μορφή μελετών ή γνωμών που στοχεύουν στον καθορισμό κατευθυντήριων γραμμών και δεικτών καθώς και στην οργάνωση της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών μέσω της διοργάνωσης τακτικής αξιολόγησης (άρθρο 156 της συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ).

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 14.04.2010