18.1.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 17/28

1.

θεωρεί ότι οι απώλειες και η σπατάλη τροφίμων που προκαλούνται κατά τις φάσεις της παραγωγής, μεταποίησης, διανομής και κατανάλωσης των τροφίμων είναι σοβαρό παγκόσμιο πρόβλημα, πράγμα που παρεμποδίζει σημαντικά την επίτευξη των στόχων της οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης. Το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με ευρεία και αποφασιστική συνεργασία μεταξύ διαφόρων επιπέδων διακυβέρνησης και τομέων πολιτικής. Η κοινωνία των πολιτών και οι επιχειρήσεις πρέπει να συμμετέχουν πλήρως στην εφαρμογή των μέτρων·

2.

θεωρεί ακατανόητη την υφιστάμενη κατάσταση (1), όπου

3.

επιδιώκει, με την παρούσα γνωμοδότηση πρωτοβουλίας να στηρίξει και να παροτρύνει τη διεθνή κοινότητα αλλά και τα Ηνωμένα Έθνη και τις ενώσεις τους στις προσπάθειές τους για τη βελτίωση της κατάστασης, κυρίως με την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) 2 και 12 («εξάλειψη της πείνας» και «υπεύθυνη παραγωγή και κατανάλωση»), με στόχο τη μείωση κατά το ήμισυ της σπατάλης τροφίμων έως το 2030 (2)·

4.

θεωρεί ότι οι πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στον τομέα της αποδοτικής χρήσης των πόρων και της κυκλικής οικονομίας παρέχουν μια καλή ευκαιρία για την ανάπτυξη έργων και νομοθεσίας με στόχο τη βελτίωση της βιωσιμότητας της παραγωγής και της κατανάλωσης τροφίμων·

5.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει δράση για τη δημιουργία ενιαίων ορισμών και ορολογίας στον τομέα αυτό σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να συμμετέχει και να επηρεάζει τον διεθνή διάλογο καθώς και να προβάλει διεθνώς τα συμπεράσματα και τις συστάσεις σχετικά με τις δραστηριότητες της ΕΕ. Τούτο θα διευκολύνει τη σύγκριση και τον εντοπισμό των προβλημάτων, καθώς και τη συνεκτίμηση θεμάτων στην ευρωπαϊκή νομοθεσία και στη συνεργασία της ΕΕ με τους εμπορικούς και αναπτυξιακούς εταίρους της (3). Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μεταξύ άλλων μια εσωτερική αγορά με μια κοινή γεωργική πολιτική και συνεπώς υπάρχει ανάγκη για μια σειρά κοινών εννοιών, μεθόδων και συγκρίσιμων δεικτών. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για τη θέσπιση συγκρίσιμων κριτηρίων σε περιφερειακό και διαπεριφερειακό επίπεδο για τη μείωση και την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων.

6.

Η πρόταση για την αναθεώρηση της οδηγίας για τα απόβλητα (οδηγία 2008/98/ΕΚ) σηματοδοτεί μια προσπάθεια για την περαιτέρω μείωση της παραγωγής αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της σπατάλης τροφίμων.

7.

Όσον αφορά την κοινή γεωργική πολιτική, θα πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για να εξασφαλιστεί ότι τόσο η αποδοτική χρήση των πόρων παραγωγής τροφίμων όσο και τα μέτρα για την προστασία της φύσης και του περιβάλλοντος υπάγονται στο δικό της πεδίο δραστηριοτήτων. Οι επιδοτήσεις και οι λιγοστές επενδύσεις στην παραγωγή οδηγούν σε χαμηλές αποδόσεις και σε καλλιέργειες που παραμένουν ανεκμετάλλευτες, με αποτέλεσμα να χάνονται τόσο το τελικό αποτέλεσμα όσο και τα έσοδα από την παραγωγή.

8.

Το εμπόριο και η πολιτική για τους καταναλωτές θα πρέπει τόσο στην εσωτερική αγορά όσο και στο εξωτερικό εμπόριο να προωθήσουν συμβατικές πρακτικές και διαδικασίες που να μειώνουν τη σπατάλη. Για παράδειγμα, τα μεγέθη συσκευασίας που έχουν εγκριθεί από το λιανικό εμπόριο και τα πρότυπα που ισχύουν για το σχήμα και το μέγεθος των προϊόντων διατροφής έχουν οδηγήσει σε σημαντική απώλεια εδώδιμων τροφίμων. H προώθηση της πώλησης προϊόντων χύμα με τη χρήση ανακυκλώσιμων δοχείων οικιακής χρήσης, πράγμα που μειώνει το κόστος για τον καταναλωτή, μπορεί να συμβάλει στην εκπαίδευση για αγορά ποσοτήτων που ανταποκρίνονται στις ανάγκες και όχι έτοιμων μερίδων συχνά πολύ μεγάλων ή δελεαστικών λόγω χαμηλότερου κόστους.

9.

Οι πρακτικές λήξης και επισήμανσης των τροφίμων που προωθούνται για την προστασία των καταναλωτών και της δημόσιας υγείας δεν ενδείκνυνται για όλα τα προϊόντα, με αποτέλεσμα κατάλληλα προς βρώση τρόφιμα να πετάγονται άσκοπα. Η Επιτροπή έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο να καθορίσει κατά πόσον θα ήταν δυνατό να θεσπίσει κατευθυντήριες γραμμές για την καλύτερη χρήση των πόρων, τη δωρεά τροφίμων σε φιλανθρωπικές οργανώσεις και τράπεζες τροφίμων και τη χρήση των τροφίμων που έχουν λήξει ως ζωοτροφών, λαμβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις για την ασφάλεια των τροφίμων. Είναι απαραίτητη η εκπαίδευση όλων των ενδιαφερόμενων φορέων, των παραγωγών, των εμπόρων λιανικής πώλησης και των καταναλωτών για την καλύτερη κατανόηση της ένδειξης της ημερομηνίας λήξης. Για παράδειγμα, πρέπει να καταστεί σαφές ότι η ένδειξη «ανάλωση κατά προτίμηση πριν» δεν σημαίνει ότι τα τρόφιμα είναι τοξικά μετά την προτεινόμενη ημερομηνία·

10.

Στο πλαίσιο της αναπτυξιακής πολιτικής της, η Ένωση πρέπει από κοινού με άλλους σημαντικούς χορηγούς να εξασφαλίσει συμφωνίες περιφερειακής οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας και να επενδύσει σε διαδικασίες καλύτερης σύνδεσης της παραγωγής με τους καταναλωτές, σε υποδομές και τεχνολογία, καθώς και στην αειφόρο ανάπτυξη των φυσικών πόρων και της γεωργίας. Το προγράμματα δίκαιου εμπορίου, ιδίως όσα υποστηρίζονται από τοπικές και περιφερειακές αρχές, ενδέχεται να αποτελέσουν σημαντικό εργαλείο εν προκειμένω. Είναι σημαντική η προώθηση της πρόσβασης στις αγορές και η λειτουργία των τοπικών αγορών με τοπικά προϊόντα, κυρίως μέσω της εσωτερίκευσης του εξωτερικού κόστους (π.χ. μεταφορά των τροφίμων).

11.

Τα μέτρα για την παροχή βοήθειας προς τους απόρους θα πρέπει να συνεχίσουν να περιλαμβάνουν μια συνιστώσα επισιτιστικής βοήθειας και θα πρέπει να βελτιώσουν τη σύνδεση μεταξύ των οργανώσεων παροχής βοήθειας και των τοπικών παραγωγών, καθώς και μεταξύ εμπόρων και φορέων παροχής υπηρεσιών εστίασης, προβλέποντας επίσης την άμεση πώληση σε «συμβολική» τιμή των τροφίμων που πλησιάζουν στη λήξη τους με τρόπους που να διασφαλίζουν την αξιοπρέπεια και την ιδιωτικότητα των ατόμων που δέχονται ή αγοράζουν τρόφιμα με αυτόν τον τρόπο. Η συνεργασία με τον τριτογενή τομέα θα πρέπει να βασίζεται στην εγγύτητα, στηριζόμενη στα τοπικά δίκτυα και τις δωρεές ή κατ’ οίκον παραδόσεις εντός των δήμων ή στα πλαίσια δικτύων δήμων, και να αποφεύγεται, όσο το δυνατόν περισσότερο, η αποθήκευση και η διανομή δωρεών μέσω μεγάλων περιφερειακών δικτύων. Η διαφοροποίηση των τροφίμων και η συμπερίληψη τοπικών και εποχιακών προϊόντων στα προγράμματα αυτά (4) θα μειώσουν την ποσότητα της σπατάλης τροφίμων.

12.

Η νομοθεσία που διέπει τις δημόσιες συμβάσεις θα πρέπει να περιλαμβάνει ρήτρες για τη μείωση και την πρόληψη της σπατάλης τροφίμων.

13.

υπενθυμίζει προηγούμενο αίτημά της προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη θέσπιση συγκεκριμένων στόχων για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων κατά 30 % έως το 2025 (5) και καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει ενιαίες μεθόδους συλλογής δεδομένων με σκοπό την αναθεώρηση των στόχων για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων·

14.

επιδοκιμάζει τη δέσμευση που ανέλαβε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποστηρίξει την επίτευξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης με μια σειρά από κατάλληλες ενέργειες, με τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων, με την από κοινού αξιοποίηση της πολύτιμης και επιτυχούς καινοτομίας και με τις κατάλληλες διαδικασίες συγκριτικής αξιολόγησης (6)·

15.

καλεί την Επιτροπή να εξετάσει τη δυνατότητα θέσπισης επιμέρους στόχων μείωσης σε κάθε φάση της αλυσίδας παραγωγής των τροφίμων: στην παραγωγή, στην επεξεργασία, στην πώληση και τη διανομή, στις υπηρεσίες εστίασης, στα νοικοκυριά και στη διαχείριση των αποβλήτων τροφίμων. Οι στόχοι αυτοί θα μπορούσαν να αποτελέσουν έναν γενικό κοινό στόχο της ΕΕ, προκειμένου να επιτευχθεί η εκπόνηση προγραμμάτων και η θέσπιση στόχων ανά χώρα, με βάση τα χαρακτηριστικά κάθε χώρας σε καθεμία από τις προαναφερθείσες φάσεις, όπως έχει γίνει, για παράδειγμα, με την πολιτική για την αλλαγή του κλίματος. Προκειμένου να λαμβάνεται πλήρως υπόψη το τεχνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό πλαίσιο, τα ειδικά ανά χώρα προγράμματα και σχέδια θα πρέπει να εκπονούνται με τη συνεργασία όλων των επιπέδων διακυβέρνησης·

16.

συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στους ενδιαφερόμενους φορείς σε διάφορα διοικητικά επίπεδα, τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής πλατφόρμας για την πρόληψη και τη μείωση της σπατάλης τροφίμων, για τη βελτίωση της διαχείρισης των αποβλήτων και εκφράζει την επιθυμία της να συμμετάσχει σε δραστηριότητες συγκριτικής αξιολόγησης των πρακτικών μέτρων και διάδοσης των βέλτιστων πρακτικών·

17.

καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προωθήσει και να ενθαρρύνει τη δημιουργία συμβάσεων μεταξύ του τομέα του λιανικού εμπορίου τροφίμων και των φιλανθρωπικών οργανώσεων στα κράτη μέλη της ΕΕ (όπως η πρωτοβουλία που ανέλαβε η Γαλλία θεσπίζοντας πρόσφατα έναν νόμο προκειμένου τα μεγάλα καταστήματα να μην αποθηκεύουν καλής ποιότητας τρόφιμα που πλησιάζουν την τελική ημερομηνία ανάλωσης, καθώς και να μην καταστρέφουν αδιάθετα τρόφιμα κατάλληλα προς κατανάλωση). Χρειάζονται επίσης οδηγίες δωρεάς για τη βιομηχανία και τις φιλανθρωπικές οργανώσεις που να διευκρινίζουν θέματα ευθύνης και να ενθαρρύνουν τις επιχειρήσεις να ενσωματώνουν μηχανισμούς αναδιανομής στις διαδικασίες της αλυσίδας εφοδιασμού τους. Οι προτεινόμενες διατάξεις θα πρέπει να ισχύουν και για τις τουριστικές μονάδες και τα εστιατόρια των εγκαταστάσεών τους. Ζητήματα ασφάλειας και δημόσιας υγείας πρέπει να αξιολογούνται εντός του πεδίου εφαρμογής καθενός από τα κριτήρια αυτά, ανάλογα με την περίπτωση.

18.

καλεί τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, όσον αφορά τα τρόφιμα που αποσύρονται ή αφαιρούνται από την πρωτογενή διανομή, να θεσπίσουν αποτελεσματικές δευτερογενείς αλυσίδες διανομής (όπως το μοντέλο των κοινωνικών παντοπωλείων) και να εξασφαλίσουν την πρόσβαση των μειονεκτούντων ατόμων σε τρόφιμα που είναι ακόμη κατάλληλα· συνιστά να χορηγηθεί οικονομική στήριξη στις φιλανθρωπικές οργανώσεις και στις τράπεζες τροφίμων ώστε να αυξήσουν τη λειτουργική ικανότητά τους·

19.

εφιστά επίσης την προσοχή στις απορρίψεις ιχθύων που αποτελούν μία από τις σημαντικότερες πηγές σπατάλης τροφίμων· καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβλέψει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο (συστάσεις/κατευθυντήριες γραμμές) για τη μεταποίηση και εμπορία των αλιευτικών προϊόντων που προέρχονται από τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα. Το σχέδιο αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει συστάσεις σχετικά με τον τρόπο χρήσης των ανεπιθύμητων αλιευμάτων που είναι κατάλληλα για ανθρώπινη κατανάλωση·

20.

καλεί τις τοπικές και περιφερειακές αρχές που παρέχουν υπηρεσίες εστίασης να αναπτύξουν τα δικά τους προγράμματα για την πρόληψη της δημιουργίας σπατάλης τροφίμων και την αποδοτική χρήση των υπολειμμάτων τροφίμων. Η ΕτΠ ζητεί να εφαρμόζουν τα ίδια μέτρα και οι επιχειρήσεις που παρέχουν υπηρεσίες εστίασης στις αρχές (7)·

21.

υπογραμμίζει τη σημασία της προώθησης της ανταλλαγής ορθών πρακτικών σε ευρεία κλίμακα. Οι πρακτικές αυτές θα πρέπει πρωτίστως να προωθούν προγράμματα για την ανάπτυξη της τοπικής κατανάλωσης των προϊόντων που διατίθενται στο εμπόριο από τους τοπικούς παραγωγούς μέσω βραχέων αλυσίδων εφοδιασμού τροφίμων, καθώς και μέσω δωρεών. Με τη μέθοδο των ορθών πρακτικών μπορούν να εφαρμοστούν τα κατάλληλα μέτρα υπό το πρίσμα της αποκτηθείσας πείρας και να εξασφαλιστούν στις τοπικές διοικήσεις επαρκείς πληροφορίες σχετικά με τη λειτουργία ενός τέτοιου αναπτυξιακού προγράμματος, όπως επίσης να ενθαρρυνθούν και οι διοικήσεις οι οποίες δεν έχουν σημειώσει ακόμη καμία πρόοδο προς αυτήν την κατεύθυνση.

22.

συνιστά, στο μέτρο του δυνατού, τα τοπικά και περιφερειακά προϊόντα και τα εποχιακά προϊόντα να χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες από τις υπηρεσίες εστίασης (συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών μαζικής εστίασης, των τουριστικών μονάδων και των ξενώνων, των εστιατορίων, καθώς και άλλων μονάδων που ασκούν συναφείς δραστηριότητες), και καλεί σε εκστρατεία υπέρ της τοπικής παραγωγής και κατανάλωσης προκειμένου να καταστεί συντομότερη η αλυσίδα παραγωγής και κατανάλωσης, γεγονός που μειώνει τα στάδια επεξεργασίας και συνεπώς τα απόβλητα που δημιουργούνται κατά τις διάφορες φάσεις·

23.

Συνιστά την εφαρμογή κωδίκων ορθής πρακτικής σε επιχειρήσεις στους τομείς των τροφίμων, της εστίασης και των ξενοδοχείων με στόχο τη βέλτιστη χρήση των προϊόντων, κατά τρόπο ώστε η περίσσεια τροφίμων να διατίθεται σε κοινωνικούς σκοπούς, μέσω αποτελεσματικών δικτύων διανομής και με όλες τις εγγυήσεις, ούτως ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούνται από κοινωνικούς φορείς και μειονεκτούσες οικογένειες·

24.

παροτρύνει την τοπική αυτοδιοίκηση που παρέχει βασική εκπαίδευση και άλλες υπηρεσίες εκπαίδευσης να συμπεριλάβει το θέμα της σπατάλης τροφίμων και του μετριασμού της στο πρόγραμμα σπουδών, για παράδειγμα με ημερίδες, με επισκέψεις μελέτης και με διδασκαλία στους μαθητές του τρόπου διαχείρισης των τροφίμων στο δικό τους εκπαιδευτικό ίδρυμα, με τη συμμετοχή, για παράδειγμα, μαθητών και άλλων πελατών υπηρεσιών εστίασης στην ανάπτυξη των υπηρεσιών εστίασης. Είναι σημαντικό όσο το δυνατόν περισσότεροι μαθητές και φοιτητές να έχουν, στο πλαίσιο των σπουδών τους, μια σφαιρική άποψη του τρόπου με τον οποίο η παραγωγή και η κατανάλωση τροφίμων επηρεάζουν την οικονομία, το περιβάλλον και την κοινωνικά και ηθικά βιώσιμη συμπεριφορά των καταναλωτών·

επιπλέον, να διεξαχθούν εκστρατείες ενημέρωσης και επιμόρφωσης, που να απευθύνονται σε όλους γενικά τους καταναλωτές, όχι μόνο στα σχολεία, σχετικά με την υπεύθυνη κατανάλωση, οι οποίες να εστιάζουν, κυρίως, στην αγορά προϊόντων που ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες και στη διατήρηση των προϊόντων αυτών·

25.

ενθαρρύνει την πρόληψη και τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων, στο πλαίσιο προγραμμάτων διά βίου μάθησης, στα οποία να αναπτυχθούν τρόποι μάθησης και συμπεριφοράς σε διάφορες ηλικίες και στάδια της ζωής.

26.

ζητεί από τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, σε συνεργασία με τις ΜΚΟ, να πραγματοποιήσουν εκστρατείες ευαισθητοποίησης σχετικά με τη σημασία του προγραμματισμού των γευμάτων στα νοικοκυριά.

27.

υπογραμμίζει τον σημαντικό ρόλο και τη δέσμευση των φορέων και παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών διαφόρων περιοχών που ασχολούνται με τη συλλογή και αναδιανομή τροφίμων που προέρχονται από απορρίμματα τροφίμων. Θεωρεί ότι, με στόχο την επικουρικότητα, είναι αναγκαία η στενότερη συνεργασία μεταξύ των περιφερειακών και τοπικών αρχών και των κοινωνικών οργανώσεων που είναι επιφορτισμένες με τη συλλογή και διανομή των τροφίμων που προέρχονται από απορρίμματα τροφίμων.

28.

συνιστά στις τοπικές και περιφερειακές αρχές που είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση των αποβλήτων να αναπτύξουν μεθόδους χωριστής συλλογής και αξιοποίησης των αποβλήτων, να προβάλλουν με μεγαλύτερη σαφήνεια το ποσοστό των αποβλήτων και να καταστήσουν προσιτά σε όλους τα δεδομένα που συλλέγονται. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να καταστεί δυνατή η ανάκτηση μεγαλύτερου ποσοστού αποβλήτων όπως, για παράδειγμα, βιοαέριο και λίπασμα. Τούτο μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την περιφερειακή οικονομία, την απασχόληση και την καινοτομία σε τοπικό επίπεδο.

29.

καλεί όλα τα μέλη να υποστηρίξουν τους στόχους της παρούσας γνωμοδότησης στις οικείες αρχές τους και να εφαρμόσουν τα δικά τους προγράμματα όσον αφορά την πρόληψη και τη μείωση της δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων. Πρόκειται για ένα από τα αποτελεσματικότερα και άμεσα διαθέσιμα μέσα για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές προκειμένου να επιτευχθεί μια περιβαλλοντικά και οικονομικά βιώσιμη ανάπτυξη.