52003DC0692

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με τη δυνατότητα της Βοσνίας Ερζεγοβίνης να διαπραγματευτεί συμφωνία σταθεροποίησης και σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

A. Εισαγωγή

1. Στόχος της έκθεσης

2. Iστορικό: σχέσεις μεταξύ της ευρωπαϊκής ένωσης και της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης

B. βασικα θεματα tησ προετοιμασιασ διαπραγματευσησ μιας συμφωνιασ σταθεροποιησησ και συνδεσησ

1. Πολιτικα κριτηρια

1.1 Δημοκρατία και κράτος δικαίου

1.1.1 Προεδρία

1.1.2. Νομοθετική εξουσία

1.1.3 Εκτελεστική εξουσία

1.1.4 Δημόσια διοίκηση

1.1.5 Σχέσεις με τη διεθνή κοινότητα

1.2 Ανθρώπινα δικαιώματα

1.2.1 Ατομικά, πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα

1.2.2 Δικαιώματα μειονοτήτων και πρόσφυγες

1.3. Γενική αξιολόγηση

2. Οικονομικα κριτηρια

2.1 Οικονομική κατάσταση και δημοσιονομική διατηρησιμότητα

2.2 Ελευθέρωση των τιμών και των συναλλαγών

2.3 Διαδικασία ιδιωτικοποίησης

2.4 Μεταρρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα

2.5 Γενική αξιολόγηση

3. ικανοτητα αναληψησ των υποχρεωσεων που απορρεουν από μια σσσ

3.1 Πολιτικός διάλογος

3.2 Περιφερειακή συνεργασία

3.3 Ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων

3.3.1 Εμπόριο βιομηχανικών προϊόντων

3.3.2 Εμπόριο γεωργικών προϊόντων

3.4 Κυκλοφορία εργαζομένων, εγκατάσταση, υπηρεσίες, κεφάλαια

3.4.1 Κυκλοφορία εργαζομένων

3.4.2 Εγκατάσταση

3.4.3 Εμπόριο υπηρεσιών

3.4.4 Τρέχουσες πληρωμές και κυκλοφορία κεφαλαίων

3.5 Εναρμόνιση, εφαρμογή και επιβολή της νομοθεσίας

3.5.1 Aνταγωνισμός

3.5.2 Πνευματική, βιομηχανική και εμπορική ιδιοκτησία

3.5.3 Δημόσιες συμβάσεις

3.5.4 Τυποποίηση και διαπίστωση της συμμόρφωσης

3.5.5 Προστασία των καταναλωτών

3.6 Δικαιοσύνη και εσωτερικές υποθέσεις

3.6.1 Ενίσχυση των θεσμικών οργάνων και του κράτους δικαίου

3.6.1.1 Αστυνομία

3.6.1.2 Δικαστική εξουσία

3.6.1.3 Σωφρονιστικό σύστημα

3.6.2 Θεωρήσεις, συνοριακός έλεγχος, άσυλο και μετανάστευση

3.6.3 Καταπολέμηση της νομιμοποίησης προσόδων από παράνομες δραστηριότητες

3.6.4 Πρόληψη και καταπολέμηση του εγκλήματος, καταπολέμηση του λαθρεμπορίου και των παράνομων ναρκωτικών

3.7 Πολιτικές συνεργασίας

3.7.1 Οικονομική, νομισματική και στατιστική συνεργασία

3.7.2 Προώθηση και προστασία των επενδύσεων, βιομηχανική συνεργασία, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), τουρισμός

3.7.3 Γεωργία και αγροτοβιομηχανικός τομέας

3.7.4 Τελωνεία και φορολογία

3.7.4.1 Τελωνεία

3.7.4.2 Φορολογία

3.7.5. Απασχόληση, κοινωνική πολιτική, εκπαίδευση και κατάρτιση, έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη (ΕΤΑ)

3.7.5.1 Απασχόληση και κοινωνική πολιτική

3.7.5.2 Εκπαίδευση και κατάρτιση, ΕΤΑ

3.7.6 Πολιτιστικός και οπτικοακουστικός τομέας, τηλεπικοινωνίες και ταχυδρομικές υπηρεσίες, κοινωνία της πληροφορίας

3.7.6.1 Πολιτισμός και οπτικοακουστικά μέσα

3.7.6.2 Τηλεπικοινωνίες, κοινωνία της πληροφορίας, ταχυδρομικές υπηρεσίες

3.7.7 Μεταφορές

3.7.8 Ενέργεια

3.7.9 Περιβάλλον

3.8 Χρηματοδοτική συνεργασία

3.9 Γενική αξιολόγηση

Γ. συμπερασμα

Κατάλογος συντομογραφιών

A. Εισαγωγή

1. Στόχος της έκθεσης

Στόχος της παρούσας έκθεσης είναι να αξιολογηθεί η πρόοδος που σημείωσε η Βοσνία - Ερζεγοβίνη (Β-Ε) στο πλαίσιο της διαδικασίας σταθεροποίησης και σύνδεσης (ΔΣΣ). Το 2000, ένας "οδικός χάρτης" της ΕΕ προσδιόρισε δεκαοκτώ αρχικά "βήματα που πρέπει να γίνουν από τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη προκειμένου να καταρτιστεί μελέτη σκοπιμότητας όσον αφορά την έναρξη διαπραγματεύσεων για τη σύναψη Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης". Τα βήματα που προέβλεπε ο οδικός χάρτης "ολοκληρώθηκαν ουσιαστικά" τον Σεπτέμβριο 2002. Έτσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει τη μελέτη της. Η μελέτη διερευνά την τρέχουσα κατάσταση στην Β-Ε, εντοπίζει τις απαιτήσεις που ενυπάρχουν σε μία Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΣΣΣ) και κρίνει κατά πόσο η Β-Ε έχει προοδεύσει αρκετά ώστε να είναι σε θέση να διαπραγματευτεί ουσιαστικά, και στη συνέχεια να εφαρμόσει επιτυχώς, μία τέτοια συμφωνία.

2. Iστορικό: σχέσεις μεταξύ της ευρωπαϊκής ένωσης και της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης

Η Β-Ε είναι μία από τις πέντε χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης που συμμετέχει στη ΔΣΣ. Η διαδικασία αυτή στηρίζει την εθνική και περιφερειακή σταθερότητα ενσωματώνοντας, σταδιακά, κάθε μία από τις πέντε συμμετέχουσες χώρες στις ευρωπαϊκές δομές και παρέχοντάς τους την προοπτική της προσχώρησής τους στην ΕΕ. Σε κάθε περίπτωση, η πρόοδος της ενσωμάτωσης εξαρτάται από τις ικανότητες της κάθε χώρας ξεχωριστά. Η παρούσα μελέτη σκοπιμότητας αναφέρεται, ως εκ τούτου, αποκλειστικά στην Β-Ε.

Οι σχέσεις μεταξύ της Β-Ε και της ΕΕ έχουν αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια. Από το 1996 η Β-Ε έχει επωφεληθεί από τη βοήθεια που χορηγείται στο πλαίσιο των προγραμμάτων PHARE και ΟΒΝΟVA. Το 1997 η ΕΕ κατάρτισε την περιφερειακή της προσέγγιση και το Συμβούλιο Υπουργών της καθόρισε τα πολιτικά και οικονομικά κριτήρια που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την ανάπτυξη διμερών σχέσεων. Το 1998, μία διακήρυξη της ΕΕ για τις "ιδιαίτερες σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και της Β-Ε" οδήγησε στη δημιουργία μιας ειδικής συμβουλευτικής ομάδας ΕΕ - Β-Ε (ΕΣΟ) η οποία έχει ως έργο να βοηθήσει την προετοιμασία των συμβατικών σχέσεων. Το 1999, η ΔΣΣ προσέφερε την προοπτική προσχώρησης στις δομές της ΕΕ και το 2000 ο οδικός χάρτης της ΕΕ προσδιόρισε τα πρώτα συγκεκριμένα βήματα προς την κατεύθυνση αυτή. Αρχικά είχε θεωρηθεί ως ένα βραχυπρόθεσμο έργο, αλλά η "ουσιαστική ολοκλήρωση" επιτεύχθηκε μόνο τον Σεπτέμβριο 2002. Εν τω μεταξύ, το 2000 τα αυτόνομα εμπορικά μέτρα της Κοινότητας επέκτειναν την ελεύθερη, με απαλλαγή από δασμούς, πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ για τα περισσότερα εμπορεύματα της Β-Ε και ο κανονισμός CARDS προέβλεπε χρηματοδοτική στήριξη προσαρμοσμένη στις προτεραιότητες της ΔΣΣ. Το 2000, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Φέιρα δήλωσε ότι η Β-Ε, όπως και οι γείτονές της, είναι δυνάμει υποψήφια κράτη μέλη της ΕΕ, ένα μήνυμα που ενισχύθηκε στις επόμενες συνόδους στο Ζάγκρεμπ (Νοέμβριος 2000) και στη Θεσσαλονίκη (Ιούνιος 2003). Πράγματι, στη Θεσσαλονίκη έγινε πράξη η προοπτική αυτή καθώς αναπτύχθηκε η προοπτική χρησιμοποίησης, από τα Δυτικά Βαλκάνια, ορισμένων μέσων που αποδείχθηκαν αποτελεσματικά στις υποψήφιες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

Οι σχέσεις της Β-Ε με την ΕΕ είναι πρόσφατες, αλλά στενές. Οι σχέσεις αυτές διήλθαν το αρχικό τους στάδιο και εξελίχθηκαν ταχύτατα, σε βαθμό που οι επαφές πλέον μεταξύ των δύο μερών να αποτελούν ρουτίνα τόσο σε πολιτικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο εργασίας. Στόχος πρέπει να είναι τώρα να τεθούν ταχύτατα οι βάσεις για τη δημιουργία συμβατικών σχέσεων μέσω μιας ΣΣΣ.

B. βασικα θεματα tησ προετοιμασιασ διαπραγματευσησ μιας συμφωνιασ σταθεροποιησησ και συνδεσησ

1. Πολιτικα κριτηρια

Ο σεβασμός των δημοκρατικών αρχών και ανθρώπινων δικαιωμάτων, όπως διακηρύσσονται σε βασικές διεθνείς πράξεις, όπως η παγκόσμια διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και η τήρηση των αρχών του διεθνούς δικαίου και του κράτους δικαίου γενικά πρέπει να συνιστούν τη βάση των εσωτερικών και των εξωτερικών πολιτικών των συμβαλλόμενων μερών μιας ΣΣΣ. Η εδραίωση διεθνούς και περιφερειακής ειρήνης και σταθερότητας και η ανάπτυξη σχέσεων καλής γειτονίας θα αποτελούν κοινό στόχο τόσο της ΕΕ όσο και της Β-Ε στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ.

1.1 Δημοκρατία και κράτος δικαίου

Το Σύνταγμα της Β-Ε ορίζει (άρθρο Ι.2) ότι η Β-Ε είναι δημοκρατικό κράτος που λειτουργεί σύμφωνα με το κράτος δικαίου και με ελεύθερες και δημοκρατικές εκλογές. Στο Σύνταγμα εμπεριέχεται η ευρωπαϊκή σύμβαση για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα δημοκρατικά συστήματα έχουν αρχίσει να λειτουργούν στην Β-Ε. Έχει καταγραφεί κάποια πρόοδος από τον πόλεμο του 1992-1995 ο οποίος ευθύνεται για χιλιάδες θύματα, τον εκτοπισμό του ημίσεως του πληθυσμού, την καταστροφή των δημόσιων και ιδιωτικών υποδομών και τον δηλητηριασμό των διακοινοτικών σχέσεων. Το κράτος δικαίου έχει σταδιακά αποκατασταθεί: η χώρα διέρχεται σε γενικές γραμμές περίοδο ειρήνης. υπάρχει ελευθερία του εκφράζεσθαι και του συνέρχεσθαι ειρηνικά. Η ελεύθερη κυκλοφορία είναι διασφαλισμένη και το δικαίωμα της ιδιοκτησίας τηρείται στις περισσότερες περιπτώσεις. Με δεδομένη την πρόσφατη ιστορία της χώρας, αυτά καθώς και άλλα δικαιώματα συνιστούν σημαντικά επιτεύγματα.

Η συνταγματική βάση για την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου είναι το παράρτημα 4 της γενικής συμφωνίας πλαισίου για την ειρήνη (ΓΣΠΕ) που υπεγράφη στο Ντέιτον τον Δεκέμβριο 1995. Με το παράρτημα 4 της συμφωνίας, το σύνταγμα της Β-Ε, δημιουργείται ένα πολύ αποκεντρωμένο κράτος με προορισμό να ικανοποιήσει τις διαφορετικές προτιμήσεις αποξενωμένων μεταξύ τους λαών. Στην πράξη, αυτό σήμαινε τη σύσταση μεγάλου αριθμού κυβερνήσεων και σχετικών διοικήσεων. Το σύνταγμα προβλέπει επίσης ένα σύστημα ελέγχων και ισορροπιών. πρόκειται για την εξισορρόπηση της νομοθετικής και της εκτελεστικής εξουσίας και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων κάθε εθνοτικής ομάδας. Το σύνταγμα του κεντρικού κράτους καθώς και τα συντάγματα των οντοτήτων προβλέπουν μηχανισμούς απαγόρευσης οι οποίοι προστατεύουν τα "ζωτικά συμφέροντα" των συστατικών λαών της Β-Ε. Αυτός ο μηχανισμός απαγόρευσης δύναται μεν να διασφαλίζει τα δικαιώματα κάθε λαού αλλά ταυτόχρονα ενδέχεται να δυσχεραίνει τη νομοθετική πρόοδο και να οδηγεί σε αδιέξοδα. Ωστόσο, από την άποψη της ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης, είναι σημαντικό οι χώρες εταίροι να μπορούν να λειτουργούν ομαλά. τα διάφορα θεσμικά τους όργανα πρέπει να παράγουν τα αποτελέσματα που είναι αναμενόμενα σε μία σύγχρονη δημοκρατική χώρα. Η πολυπλοκότητα της τάξης που επέβαλε η ισχύουσα συμφωνία Ντέιτον ενδέχεται να περιορίσει τις επιδόσεις της Β-Ε.

Το σύστημα που συμφωνήθηκε στο Ντέιτον έχει συχνά αμφισβητηθεί τόσο εντός όσο και εκτός της Β-Ε. Βεβαίως, από την άποψη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης είναι δύσκολο να υποστηριχθεί το επιχείρημα ότι η σημερινή συνταγματική τάξη είναι βέλτιστη. Ανεξάρτητα από τα επιχειρήματα υπέρ και κατά, το άρθρο Χ του συντάγματος προβλέπει τη δυνατότητα τροποποίησης. Πράγματι, ορισμένοι ισχυρίζονται ότι η Β-Ε έχει ήδη αρχίσει να αντιμετωπίζει τα θέματα αυτά μέσω της υπόθεσης των "συστατικών λαών" και μέσω της μεταρρύθμισης της έμμεσης φορολογίας και της άμυνας, κ.λπ. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές δείχνουν ότι οι αυξημένες μεταρρυθμίσεις ανά συγκεκριμένο θέμα μπορούν να αποτελέσουν βήμα προόδου. Σε κάθε περίπτωση, το σύνταγμα δεν αποτελεί ανυπέρβλητο εμπόδιο στη μεταρρύθμιση ή στην ευρωπαϊκή ενσωμάτωση.

1.1.1 Προεδρία

Η Β-Ε διοικείται από άμεσα εκλεγόμενη τριμελή Προεδρία. Η Προεδρία, μεταξύ άλλων, ασκεί την εξωτερική πολιτική, προτείνει τους ετήσιους προϋπολογισμούς και αντιπροσωπεύει την Β-Ε σε διεθνείς και ευρωπαϊκούς οργανισμούς. Σε επίπεδο οντοτήτων, υπάρχουν επίσης προεδρίες και, μετά τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που επήλθαν το 2002, συμπληρώνονται από αντιπροέδρους (οι οποίοι, σε ορισμένες περιπτώσεις, χρειάστηκε να δώσουν μάχη για να προσδιορίσουν και να εξασφαλίσουν ουσιαστικό ρόλο).

Ειδικότερα τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, η Προεδρία της Β-Ε διαδραμάτισε πολύ καθοριστικό ρόλο σε σύγκριση με τους λοιπούς θεσμούς σε κεντρικό επίπεδο. Ωστόσο, καθώς το Συμβούλιο Υπουργών της Β-Ε απέκτησε μεγαλύτερη εξουσία, η Προεδρία επικεντρώθηκε περισσότερο στα καθήκοντά της που ορίζονται από το σύνταγμα. Αν και σε γενικές γραμμές λειτουργεί ικανοποιητικά, η Προεδρία αναπόφευκτα αντανακλά ορισμένες από τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Β-Ε. Σε αντίθεση με το Συμβούλιο Υπουργών της Β-Ε, το οποίο έχει διορισμένο Πρόεδρο, η Προεδρία εξακολουθεί να ασκείται εκ περιτροπής σε οκτάμηνη βάση. Αρκετά πρόσωπα που άσκησαν την Προεδρία κατά το παρελθόν εγκατέλειψαν τη θέση τους λόγω δραστηριοτήτων που θεωρήθηκαν ασυμβίβαστες με τη συμφωνία Ντέιτον και οι σχέσεις εντός της Προεδρίας συχνά εντάθηκαν λόγω διαφορετικών απόψεων σχετικά με τη συνταγματική τάξη και το μέλλον της Β-Ε. Η εμμονή στην εθνοτική νοοτροπία αντανακλάται στο γεγονός ότι η Προεδρία κάποια στιγμή υποστήριζε την επανεισαγωγή ξεχωριστών (τουτέστιν, διαχωρισμένων ως προς την εθνότητα) γραμματειών, μία κίνηση που έρχεται σε αντίφαση με τις συστάσεις του οδικού χάρτη. Επίσης, ο διορισμός πρέσβεων από την Προεδρία εξακολουθεί να βασίζεται σε κριτήρια ισορροπιών μεταξύ των εθνοτήτων.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι παρά τη σταδιακή ολοκλήρωση, οι προεδρικές εκλογές που διεξάγονται στη Β-Ε εξακολουθούν να βασίζονται (όπως υπαγορεύει το σύνταγμα) σε εθνοτικές / εδαφικές αρχές - για παράδειγμα, τα βοσνιακά και τα κροατικά μέλη εκλέγονται "από το έδαφος της Ομοσπονδίας" και ένας Σέρβος "από το έδαφος της Σερβικής Δημοκρατίας" (σύνταγμα, άρθρο V). Η διαδικασία αυτή έχει κατακριθεί ως αναχρονιστική και ασυμβίβαστη με την αρχή της "συστατικής" ταυτότητας κάθε λαού.

1.1.2. Νομοθετική εξουσία

Η Β-Ε είναι κοινοβουλευτική δημοκρατία. Οι εξουσίες και οι διαδικασίες του κεντρικού Κοινοβουλίου περιγράφονται στο άρθρο IV του Συντάγματος. Υπάρχουν επίσης Κοινοβούλια σε επίπεδο οντοτήτων, επαρχίας Brcko και καντονίων.

Με τα χρόνια, η λειτουργία του Κοινοβουλίου σε κεντρικό επίπεδο έχει βελτιωθεί. Σε αντίθεση με τις κοινοβουλευτικές περιόδους 1996 - 1998 και 1998 - 2000, προτάθηκε από το Συμβούλιο Υπουργών και εγκρίθηκε τριπλάσιου μεγέθους νομοθετικό έργο το διάστημα 2000 - 2002. Αν και συναντά σοβαρά εμπόδια λόγω της έλλειψης τεχνικών πόρων και ειδικευμένου προσωπικού, το κεντρικό κοινοβούλιο έχει σταδιακά αναπτύξει τεχνικές ικανότητες. Ορισμένες τεχνικές επιτροπές έχουν συσταθεί για να προβαίνουν σε εξειδικευμένη και ενδελεχή εξέταση της νομοθεσίας. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η σύσταση μιας επιτροπής για υποθέσεις ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης, η πρώτη κοινή επιτροπή των δύο κεντρικών κοινοβουλίων. Η σταδιακά ανάδυση μιας νοοτροπίας συμβιβασμών στο πλαίσιο του κοινοβουλίου, όπως αναφέρουν ορισμένοι παρατηρητές, είναι επίσης θετικό βήμα. Η εγκατάλειψη της "μηδενικής πολιτικής" που χαρακτήριζε όλη την αμέσως μεταπολεμική περίοδο, αν κάτι τέτοιο επιβεβαιωθεί, θα ωφελήσει όλους τους λαούς της Β-Ε και θα αποτελέσει θετικό βήμα προς την καθιέρωση περισσότερο ευρωπαϊκών κοινοβουλευτικών πρακτικών.

Είναι βέβαιο, ωστόσο, ότι εξακολουθούν να υφίστανται προβλήματα. Συχνά το κοινοβούλιο συνεδριάζει για λιγότερο από δύο ημέρες κάθε μήνα, ενώ κατά το δεκάμηνο που προηγήθηκε μέχρι τον Σεπτέμβριο 2003 το κοινοβούλιο της Β-Ε είχε εγκρίνει μόνο 19 νόμους ή τροπολογίες νόμων. Ο ρυθμός και η ποιότητα του επιτελούμενου νομοθετικού έργου επηρεάζεται από τους αργούς ρυθμούς του Συμβουλίου Υπουργών και από την έλλειψη επαρκώς καταρτισμένων και οργανωμένων κοινοβουλευτικών διοικητικών υπηρεσιών. Αν και αναπτύσσεται σταδιακά μία μεγαλύτερη βούληση για πειθαρχημένη και συμβιβαστική συμπεριφορά, η τάση αυτή δεν είναι κατά κανένα τρόπο καθολική. Τα μέλη του κρατικού κοινοβουλίου εξακολουθούν να ψηφίζουν συχνά βάσει εθνοτικών κατευθύνσεων ή να τηρούν στάση υποταγής στην οντότητά τους, με αποτέλεσμα οι συνεδριάσεις να καταλήγουν σε αδιέξοδο. Η κατάσταση αυτή δυσχεραίνεται περισσότερο καθώς μερικές φορές λειτουργούν ανταγωνιστικά τα κέντρα νομοθετικής εξουσίας σε επίπεδο οντότητας ή καντονίου. Μόνο πρόσφατα οι κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι του κεντρικού κοινοβουλίου και των κοινοβουλίων των οντοτήτων συμφώνησαν κατ´ αρχήν να δημιουργήσουν μία μόνιμη διακοινοβουλευτική επιτροπή. Η επιτροπή αυτή θα πρέπει στο μέλλον να διασφαλίζει τον καλύτερο συντονισμό των νομοθετικών προγραμμάτων μεταξύ όλων των επιπέδων εξουσίας.

Από τη λήξη του πολέμου και μετά, η Β-Ε έχει διεξάγει πολυάριθμές εκλογές. Γενικές εκλογές πραγματοποιήθηκαν τελευταία φορά τον Οκτώβριο 2002, βάσει του εκλογικού νόμου που εγκρίθηκε μόλις τον Αύγουστο 2001 μετά από σημαντικές πιέσεις της διεθνούς κοινότητας. Στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης, είναι σημαντικό ότι όλα τα σημαντικά μέρη που συμμετείχαν στις εκλογές αυτές είχαν αποδεχθεί την Β-Ε ως κοινό κράτος, στήριζαν τη "μεταρρύθμιση" και προσδιόρισαν ως απώτατο πολιτικό τους στόχο την προσχώρηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για πρώτη φορά στην μεταπολεμική Β-Ε, οι εκλογές του 2002 οργανώθηκαν και διεξήχθησαν όχι από τον ΟΑΣΕ αλλά από την ίδια την Β-Ε. Οι εκλογές αυτές είχαν διοργανωθεί αποτελεσματικά και διεξήχθησαν ειρηνικά, χωρίς εθνικιστικές εξάρσεις. Η επιτυχής μεταβίβαση στην Β-Ε της αρμοδιότητας διεξαγωγής εκλογών αποδεικνύει ότι η Β-Ε διαθέτει δυνατότητες και μπορεί η εμπειρία αυτή να αποτελέσει παράδειγμα για την μεταβίβαση και άλλων εξουσιών.

Στα αρνητικά στοιχεία πρέπει να περιληφθεί η χαμηλή συμμετοχή στις εκλογές, η οποία κυμάνθηκε στο 54% (αν και είναι κατανοητή η εκλογική κόπωση καθώς επρόκειτο για τις έκτες εκλογές που διεξήχθησαν σε διάστημα έξι ετών). Είναι σημαντικό επίσης το ότι η Β-Ε δεν μπόρεσε να καλύψει από μόνη της το κόστος των εκλογών του 2002. στηρίχθηκε στη διεθνή χρηματοδότηση για το 70 % περίπου του συνολικού κόστους - ενώ και η χρηματοδότηση των προσεχών εκλογών, περιλαμβανομένων και των δημοτικών εκλογών το φθινόπωρο 2004, δεν είναι ακόμη εξασφαλισμένη. Η βιωσιμότητα της δημοκρατίας στην Β-Ε μπορεί να διακυβευτεί εάν οι χρηματοδοτικές της βάσεις παραμείνουν τόσο αδύναμες.

1.1.3 Εκτελεστική εξουσία

Ανεξάρτητα από τα πολιτικά κόμματα που συνθέτουν την κυβέρνηση, η Β-Ε χρειάζεται μία εκτελεστική εξουσία ικανή να υλοποιήσει τις μεταρρυθμίσεις και να δώσει περιεχόμενο στις μεταρρυθμιστικές πολιτικές που έχουν διακηρυχθεί δημόσια σε διαδοχικές εκλογικές εκστρατείες. Ξεκινώντας από πολύ χαμηλά, η Β-Ε έχει σημειώσει κάποια πρόοδο.

Οι πρώτες μεταπολεμικές διοικήσεις σε επίπεδο κεντρικού κράτους χαρακτηρίζονταν από εθνοτικό διχασμό και σε γενικές γραμμές ήταν αναποτελεσματικές όσον αφορά την υλοποίηση της μεταρρύθμισης. Η κατάσταση έχει βελτιωθεί, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένα διαρθρωτικά προβλήματα. Σε μία χώρα με πληθυσμό περίπου τεσσάρων εκατομμυρίων ατόμων, υπάρχουν 14 κυβερνήσεις: μία κεντρική κυβέρνηση η οποία συνυπάρχει (και σε ορισμένες περιπτώσεις ανταγωνίζεται) με τις κυβερνήσεις των δύο οντοτήτων, με μία επαρχιακή κυβέρνηση στην επαρχία Brcko και με τις κυβερνήσεις δέκα καντονίων στην ΟΒΕ. Παρά τις προσπάθειες ενός συντονιστικού συμβουλίου υψηλού επιπέδου για την οικονομική ανάπτυξη και την ενσωμάτωση στην ΕΕ καθώς και ορισμένων ειδικών τομεακών επιτροπών και επιτροπών ad hoc, ο συντονισμός μεταξύ των φορέων αυτών απέχει πολύ από τον βέλτιστο δυνατό. Η επικάλυψη καθηκόντων, η επανάληψη προσπαθειών και οι ασυντόνιστες πρωτοβουλίες εξακολουθούν να αποτελούν πρόβλημα.

Σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης, είναι περιορισμένες οι επιδόσεις όσον αφορά την κατάρτιση και την προώθηση νομοθεσίας σε κοινοβουλευτική διαδικασία. Το γεγονός αυτό αντανακλά ορισμένες φορές την έλλειψη πολιτικής βούλησης και αποκλίνοντα εθνικά συμφέροντα, αλλά επίσης και διαρθρωτικές αδυναμίες, όπως η ανεπαρκής ικανότητα εκπόνησης νομοθετικού έργου και δομές υποστήριξης που δεν είναι ακόμη πλήρως λειτουργικές. Το Συμβούλιο Υπουργών έχει επανειλημμένα αποτύχει να καταρτίσει το ετήσιο πρόγραμμα εργασίας που απαιτείται στις αρχές κάθε ημερολογιακού έτους. Νέα Υπουργεία που συστάθηκαν βάσει νόμου του υπουργικού συμβουλίου δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί πλήρως. Για να διορθωθεί η κατάσταση αυτή και να επιλυθούν και άλλα προβλήματα, δύο τουλάχιστον παράγοντες θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο: η βελτίωση της θεσμικής ικανότητας και η πολιτική βούληση.

Με τον νόμο του 2002 για το Συμβούλιο Υπουργών, εισήχθησαν σημαντικές θεσμικές καινοτομίες. Η θέση του προέδρου του υπουργικού συμβουλίου δεν καταλαμβάνεται πλέον εκ περιτροπής ανά οκτάμηνο, αλλά μπορεί να διατηρείται για ολόκληρη την κοινοβουλευτική περίοδο. Ο πρόεδρος μπορεί με τον τρόπο αυτό να αναπτύξει την εξουσία του και να καταστεί, στην πράξη, πρωθυπουργός. Με τον τρόπο αυτό ενθαρρύνεται ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός και διευκολύνεται η συνέπεια της ασκούμενης πολιτικής. Δια νόμου συστάθηκαν επίσης ορισμένοι βοηθητικοί φορείς, όπως μία γενική γραμματεία και ένα νομοθετικό γραφείο, μία οικονομική επιτροπή και μία επιτροπή εσωτερικής πολιτικής, που θα συμβάλλουν στην αποτελεσματικότερη διαχείριση του κυβερνητικού έργου. Ωστόσο, οι δομές αυτές δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί πλήρως. Δημιουργήθηκαν νέα Υπουργεία σε επίπεδο κεντρικού κράτους, περιλαμβανομένων και των Υπουργείων Δικαιοσύνης και Ασφάλειας (πολύ σημαντικά, στο πλαίσιο οποιασδήποτε ΣΣΣ). Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη ήταν η αντικατάσταση του Υπουργείου Ευρωπαϊκής Ενσωμάτωσης με μία διεύθυνση για την ευρωπαϊκή ενσωμάτωση (ΔΕΕ) υπό την εξουσία του προέδρου του Συμβουλίου.

Από την άποψη της πολιτικής βούλησης, φαίνεται επίσης να υπάρχει κάποια βελτίωση. Είναι γεγονός ότι η στήριξη της μεταρρύθμισης δεν είναι καθολικά αποδεκτή. Ωστόσο, το Συμβούλιο Υπουργών έχει εργαστεί με σκοπό να προωθήσει τη συναίνεση. Οι κυβερνήσεις, τόσο σε επίπεδο κράτους όσο και οντότητας, λαμβάνουν μέρος σε συνεδριάσεις της κατευθυντήριας επιτροπής του Συμβουλίου εφαρμογής της ειρήνης (ΣΕΕ) και έχουν εγκρίνει έγγραφα στρατηγικής πολιτικής ("ατζέντες μεταρρύθμισης") που καλύπτουν θέματα όπως η μεταρρύθμιση στον δικαστικό και οικονομικό τομέα, η δημόσια διοίκηση, η εκπαίδευση και η άμυνα. Οι κυβερνήσεις έχουν πρόσφατα μετατρέψει τις δεσμεύσεις αυτές, και τις απαιτήσεις μεταρρύθμισης που απορρέουν από το ΔΣΣ, σε ένα σχέδιο δράσης για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων προτεραιότητας από τον Αύγουστο 2003 μέχρι τον Μάρτιο 2004. Το σχέδιο αυτό μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει ένα σχέδιο εργασίας της κυβέρνησης. Ως τέτοιο, θα συμβάλλει στη χάραξη κατευθύνσεων για έξι μήνες, αλλά εξακολουθούν να χρειάζονται ένας μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός και μέσα επόπτευσης. Για να μπορέσει να εφαρμόσει με επιτυχία μία ΣΣΣ, η Β-Ε θα πρέπει να συνεχίσει την περαιτέρω βελτίωση των εκτελεστικών της ικανοτήτων.

1.1.4 Δημόσια διοίκηση

Η διοικητική ικανότητα που απαιτείται στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ είναι μικρότερη από αυτήν που αναμένεται να διαθέτει ένα κράτος μέλος της ΕΕ ή μία χώρα που διαπραγματεύεται την προσχώρησή της. Παρ' όλα αυτά, για να σημειώσει πρόοδο προς την κατεύθυνση μιας ΣΣΣ, η Β-Ε πρέπει να αναπτύξει μία σταθερή δημόσια διοίκηση που θα βασίζεται σε ένα σαφές νομικό πλαίσιο και θα χαρακτηρίζεται από αποτελεσματικότητα, επαγγελματισμό και ανεξαρτησία.

Στο θέμα αυτό, η Β-Ε αντιμετωπίζει μία μεγάλη πρόκληση. Στην ατζέντα του Μαρτίου 2003 για τη "μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης", οι κυβερνήσεις της Β-Ε αναγνώρισαν ότι η δημόσια διοίκηση της Β-Ε δεν έχει ακόμη ικανοποιήσει τις προσδοκίες όλων των πολιτών. Η διοίκηση εργάζεται με αργούς ρυθμούς, είναι απρόβλεπτη και απορροφά υπερβολικά υψηλούς κρατικούς πόρους. Χαρακτηρίζεται από μεγάλη επιστρωμάτωση και γραφειοκρατικές δομές (συχνά ανταγωνιστικές μεταξύ τους) σε επίπεδο κεντρικού κράτους, οντοτήτων, καντονίων και δήμων. Το σύστημα αποδοχών πρέπει να αποσαφηνιστεί και να τυποποιηθεί. Οι υπάλληλοι έχουν ελλιπή κατάρτιση και εξοπλισμό για να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις που θα προέκυπταν από μία ΣΣΣ. Στη διοίκηση, όπως και στην κυβέρνηση, οι ικανότητες στρατηγικού σχεδιασμού και συντονισμού είναι περιορισμένες. Οι αδυναμίες αυτές επιτείνονται από το ότι οι κυβερνήσεις είθισται ανέκαθεν να διατηρούν με τη δημόσια διοίκηση πελατειακές σχέσεις. Η έννοια μιας δημόσιας διοίκησης που θα χαρακτηρίζεται από επαγγελματισμό και θα είναι πολιτικά ανεξάρτητη, στην οποία οι προσλήψεις και οι προαγωγές θα γίνονται με κριτήρια εμπειρίας και αξιοκρατίας, γίνεται δύσκολα κατανοητή. Ακόμη και σήμερα, εξακολουθούν να είναι ανεπαρκείς οι διασφαλίσεις έναντι των πολιτικών παρεμβάσεων στη δημόσια διοίκήση. Επιπλέον, η ανεξαρτησία πρέπει να εξισορροπείται από την απόδοση ευθυνών. Αν και ένας νόμος για τη σύγκρουση συμφερόντων παρέχει μία πρώτη βάση, δεν υπάρχει ακόμη ένα σαφές νομικό πλαίσιο για τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων και την καθιέρωση συστημάτων απόδοσης ευθυνών εντός των δημόσιων υπηρεσιών.

Στην Β-Ε, γίνεται όλο και περισσότερο αντιληπτή η ανάγκη ανάπτυξης μιας διοικητικής ικανότητας. Ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή έγινε με την έγκριση νομοθεσίας για τη δημόσια διοίκηση σε επίπεδο κεντρικού κράτους και οντοτήτων, βάσει της οποίας διαμορφώνεται ένα νομικό πλαίσιο για τη δημόσια διοίκηση. Επιπλέον, δημιουργήθηκαν σε επίπεδο κεντρικού κράτους και σε επίπεδο ΣΔ γραφεία δημόσιας διοίκησης τα οποία είναι αρμόδια για την πρόσληψη, την κατάρτιση, την πειθαρχία κ.λπ στη δημόσια διοίκηση. στην ΟΒΕ το γραφείο αυτό δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί πλήρως. Έχει αρχίσει η αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων σε επίπεδο κεντρικού κράτους. Εξίσου σημαντικό στοιχείο είναι το ότι το Μάρτιο 2003 οι κυβερνήσεις της Β-Ε ενέκριναν πέντε σχέδια του ΣΕΕ για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης. Η ατζέντα που προέκυψε υπογράμμιζε την ανάγκη διαρθρωτικής μεταρρύθμισης που θα οδηγήσει σε μία αποτελεσματική διοίκηση, η οποία θα λειτουργεί χωρίς διακρίσεις και θα είναι ανεκτή από την άποψη του κόστους. Επιπλέον, η ατζέντα αναγνώριζε την ανάγκη συγκέντρωσης όλων των μέχρι τώρα αποτελεσμάτων σε λειτουργικές επισκοπήσεις έτσι ώστε, μέχρι το φθινόπωρο 2004, να έχει παραχθεί ένα συνολικό σχέδιο δράσης, με συνυπολογισμό του κόστους, για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης. το χρονοδιάγραμμα αυτό πρέπει να διατηρηθεί. Ως συνέπεια, δημιουργήθηκε μία διακυβερνητική ειδική ομάδα δράσης σε επίπεδο κεντρικού κράτους και οντοτήτων. Μέχρι στιγμής, η ομάδα αυτή έχει συνέλθει μερικές φορές, αλλά τα πρακτικά αποτελέσματα είναι περιορισμένα.

Από την άποψη της ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης, παρουσιάζονται ιδιαίτερες ανάγκες. Γενικά, παρατηρείται χαμηλό επίπεδο κατανόησης της διαδικασίας ενσωμάτωσης και των απαιτήσεων μιας ΣΣΣ ειδικότερα. Μία ΣΣΣ προϋποθέτει τον συντονισμό μεγάλου αριθμού Υπουργείων μεταξύ τους. Στην περίπτωση αυτή τον πρωτεύοντα ρόλο τον έχει αναλάβει η νέα Διεύθυνση Ευρωπαϊκής Ενσωμάτωσης η οποία, αν και χαρακτηρίζεται από ελλιπή ανάπτυξη, λειτούργησε αξιοσημείωτα ικανοποιητικά όσον αφορά τον συντονισμό των απαντήσεων της Β-Ε στο ερωτηματολόγιο της μελέτης σκοπιμότητας. Μόνο τον Σεπτέμβριο 2003 η Διεύθυνση αυτή έλαβε την έγκριση του κανονισμού λειτουργίας της. Έτσι, τώρα θα μπορέσει να ανακατατάξει το προσωπικό της καθώς και να προσλάβει νέο προσωπικό, να αντιμετωπίσει καλύτερα τις αρμοδιότητές της όσον αφορά τη στρατηγική ανάλυση, την εναρμόνιση των νομοθεσιών και τον συντονισμό της βοήθειας. Η ΔΕΕ πρέπει να διατυπώσει λεπτομερώς συνολική πολιτική ενσωμάτωσης, να ανακοινώσει μία στρατηγική στα άλλα Υπουργεία και να διασφαλίσει μία συνεκτική εθνική προσέγγιση μέσω της έγκρισης μιας στρατηγικής για την ευρωπαϊκή ενσωμάτωση. Η πλήρης λειτουργική ικανότητα της Διεύθυνσης αποτελεί επείγουσα προϋπόθεση.

1.1.5 Σχέσεις με τη διεθνή κοινότητα

Βάσει της εντολής που απορρέει από τη συμφωνία Ντέιτον, η διεθνής κοινότητα έχει αναμιχθεί έντονα στην Β-Ε από την περίοδο του πολέμου. Μία διεθνής ειρηνευτική δύναμη (IFOR) υπό το ΝΑΤΟ και αργότερα μία δύναμη σταθεροποίησης (SFOR) προώθησαν τη στρατιωτική σταθερότητα. Η ΟΑΣΕ επόπτευσε τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης και ασφάλειας και έθεσε σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα εκλογών. Οι υπηρεσίες των ΗΕ επικεντρώθηκαν μεταξύ άλλων στην επιστροφή των προσφύγων και στη μεταρρύθμιση της αστυνομίας. Τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στήριξαν την μακροοικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη. Οκτώ χρόνια από τη λήξη του πολέμου, ορισμένα διεθνή όργανα έχουν ολοκληρώσει την εντολή τους και έχουν αποσυρθεί. Τα εναπομένοντα, έχουν προσαρμοστεί στις μεταβαλλόμενες και γενικά βελτιούμενες συνθήκες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι επιδόσεις της Β-Ε είναι θετικές και έχουν συμβάλει στη γενικότερη βελτίωση.

Βεβαίως, ορισμένα θέματα χρήζουν περαιτέρω προσοχής. Το έργο του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ΔΠΔΓ) συνεχίζεται. Η συνεργασία της Β-Ε με το ΔΠΔΓ δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ικανοποιητική. Στην ΟΒΕ σημειώνονται σοβαρές ανεπάρκειες από την πλευρά των βοσνιοκροατών. Στην ΣΔ υπάρχει κάποιου βαθμού, αλλά ακόμη ανεπαρκής, πρόσβαση σε έγγραφα και σε μεμονωμένα πρόσωπα. Μέχρι σήμερα, η ΣΔ δεν έχει εντοπίσει ή συλλάβει ούτε έναν καταζητούμενο. Ο Κάραζιτς και άλλοι εξακολουθούν να διαφεύγουν ενώ έχει αναφερθεί ότι διαθέτουν μεγάλα και καλά οργανωμένα συστήματα υποστήριξής τους.

Η μεταρρύθμιση της αστυνομίας σημείωσε σημαντική πρόοδο στο πλαίσιο της διεθνούς ειδικής ομάδας για την αστυνομία υπό την καθοδήγηση των ΗΕ (ΔΕΟΑ) και τώρα με την καλή συνεργασία της Β-Ε παγιώνεται μέσω των εργασιών μιας τριετούς Αστυνομικής Αποστολής της ΕΕ (ΑΑΕΕ).

Καθώς η Β-Ε προχωρεί προς μία ΣΣΣ, πρέπει να αποδείξει ότι ο ρόλος της διεθνούς κοινότητας εντός των συνόρων της εξελίσσεται στον χαρακτηριστικό ρόλο που διαδραματίζει σε άλλες χώρες υπό μετάβαση. Η απαίτηση αυτή ισχύει περισσότερο στην περίπτωση του Γραφείου του Ύπατου Εκπροσώπου (ΓΥΕ) της οποίας ο προϊστάμενος, υπό τη διπλή ιδιότητα του Ύπατου Εκπροσώπου και του Ειδικού Αντιπροσώπου της ΕΕ, διαδραματίζει ιδιαίτερο ρόλο στην Β-Ε. Παράλληλα με τις αρμοδιότητες που απορρέουν από την εντολή βάσει της συμφωνίας Ντέιτον (παράρτημα Χ), μετά από συνεδρίαση τον Δεκέμβριο 1997 το ΣΣΕ παραχώρησε στον Ύπατο Εκπρόσωπο την εξουσία να επιβάλλει νομικά δεσμευτικές αποφάσεις στη Β-Ε. Στην πράξη, αυτό υλοποιείται με τρεις τρόπους: ι) με την άσκηση νομοθετικής εξουσίας, ιι) με την παύση αξιωματούχων από τα καθήκοντά τους και ιιι) με την επιβολή άλλων δεσμευτικών αποφάσεων. Οι αποφάσεις που λαμβάνονται βάσει των εξουσιών που απορρέουν από την ειρηνευτική διαδικασία της Βόννης αποδείχθηκαν σημαντικές όσον αφορά την επίτευξη μεταρρυθμίσεων που διαφορετικά θα είχαν καθυστερήσει ή δεν θα είχαν υλοποιηθεί ποτέ. Ο αριθμός και η φύση των αποφάσεων αυτών αντανακλούν μία μόνιμη απροθυμία ή ανικανότητα της Β-Ε να παρουσιάσει πρόοδο όσον αφορά τα εσωτερικά της. Δεν εκπλήσσει ότι προκαλούν εύλογα ερωτήματα σχετικά με την ικανότητα της Β-Ε να αντέξει μία ΣΣΣ. Ωστόσο, αν και οι "εξουσίες της Βόννης" θεωρούνται βεβαίως αφύσικες μεταξύ κρατών εταίρων της ΕΕ, η ύπαρξή τους στην Β-Ε δεν πρέπει αυτόματα να αποκλείει τη χώρα αυτή από τη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων για μία ΣΣΣ. Για να υλοποιήσει κάτι τέτοιο, η Β-Ε πρέπει να αποδείξει ότι οι εξουσίες αυτές γενικά συρρικνώνονται και ότι προστρέχει σε αυτές όλο και λιγότερο σε θέματα που εντάσσονται στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ.

Το διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ του 1997 και του καλοκαιριού 2003, καταγράφονται σχεδόν 500 αποφάσεις που έλαβε ο Ύπατος Εκπρόσωπος. Ο αριθμός αυτός έφθασε στο υψηλότερο σημείο του το 2002, με 153 αποφάσεις. (Σημειώνεται, ωστόσο, ότι ο απόλυτος αριθμός αποφάσεων ενδέχεται να μην είναι αξιόπιστος οδηγός - μία απόφασης πολιτικής συχνά απαιτεί πολλαπλές αποφάσεις εφαρμογής που καλύπτουν διαφορετικά επίπεδα διακυβέρνησης.) Αξίζει να αναφερθεί επίσης ότι αν και κατά το διάστημα Ιουνίου 2002 - Ιανουαρίου 2003 καταγράφηκαν συνολικά 101 αποφάσεις, το οκτάμηνο που ακολούθησε (Φεβρουάριος - Σεπτέμβριος 2003) αναφέρθηκαν μόνο 68 αποφάσεις - χωρίς ωστόσο να σημειωθεί σημαντική επιβράδυνση στον ρυθμό της μεταρρύθμισης. Πρόκειται για σημαντική μείωση το προηγούμενο οκτάμηνο. Επίσης, η Β-Ε φαίνεται ότι συνεργάζεται όλο και περισσότερο με τον Ύπατο Εκπρόσωπο, αντί να αποδέχεται απλώς την επιβολή αποφάσεων. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται μεταξύ άλλων από τις εβδομαδιαίες συνεδριάσεις μεταξύ του Προέδρου του Συμβουλίου των Υπουργών και του Ύπατου Εκπροσώπου, τις ημερήσιες συνεδριάσεις συντονισμού μεταξύ των δύο γραφείων και τις πολυμερείς συναντήσεις των ενδιαφερόμενων πολιτικών αρχηγών με τον Ύπατο Εκπρόσωπο για συγκεκριμένα θέματα (π.χ. μεταρρύθμιση του υπουργικού συμβουλίου). Η συνεργασία αυτή κατέληξε σε μία σταδιακή μεταστροφή προς τις "ήπιες" αποφάσεις, τουτέστιν τις αποφάσεις που απλώς ακολουθούν τις πολιτικές που έχουν ήδη αποφασιστεί. Επιπλέον, υπάρχουν πρόσφατες αποδείξεις ότι η Β-Ε ενδέχεται τώρα να χρησιμοποιεί τις αποφάσεις του ΓΥΕ για να διευκολύνει την επίλυση εσωτερικών προβλημάτων. Για παράδειγμα, η απόφαση του Ύπατου Εκπροσώπου να δημιουργήσει επιτροπές για την πολιτική έμμεσης φορολογίας, για την άμυνα και για τις υπηρεσίες πληροφοριών έδωσε στα μέρη της Β-Ε τη δυνατότητα να καταρτίσουν νομοσχέδια αποδεκτά από όλες τις πλευρές. Η ταχεία έγκριση της νομοθεσίας αυτής από το κοινοβούλιο θα αποτελέσει σημαντική ένδειξη του ότι αρχίζει να καλλιεργείται μία νοοτροπία επιδίωξης πολιτικής συναίνεσης.

Τέλος, αν και στο πλαίσιο μίας ΣΣΣ απαιτείται σαφώς μία συνολική αρμοδιότητα λήψης αποφάσεων, ωστόσο, σε βασικούς τομείς της ΣΣΣ όπως το εμπόριο, η ενιαία αγορά και η δικαιοσύνη και οι εσωτερικές υποθέσεις (ΔΕΥ), έχει μεγάλη σημασία να επικρατεί η λήψη αποφάσεων σε εθνικό επίπεδο. Πρέπει να σημειωθεί ότι το επίπεδο επιβολής όσον αφορά την οικονομική μεταρρύθμιση είναι χαμηλό. Η συνεχής εδραίωση, στο εσωτερικό της Β-Ε, της εκτίμησης ότι χρειάζεται οικονομική μεταρρύθμιση, σε συνδυασμό με τις διεθνείς πιέσεις από την ΕΕ, τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και άλλους φορείς, φαίνεται να έχουν κινητοποιήσει τουλάχιστον μετριοπαθείς μεταρρυθμίσεις. Στο θέμα αυτό, η Β-Ε παρουσιάζει κάποιες διαφορές από πολλές άλλες χώρες που βρίσκονται στο στάδιο της μετάβασης ή και σε προηγούμενο στάδιο. Πράγματι, τα πρακτικά του ΓΥΕ δείχνουν ότι κατά τους πρώτους εννέα μήνες του 2003, εκτός από αποφάσεις για δέσμευση τραπεζικών λογαριασμών των υπόπτων για συμμετοχή σε εγκλήματα πολέμου, μόνο τρεις αποφάσεις επιβλήθηκαν στον τομέα της οικονομικής πολιτικής. Όσον αφορά το κράτος δικαίου, ο ρυθμός επιβολής είναι μέτριος, με 21 αποφάσεις να έχουν ληφθεί μεταξύ Ιανουαρίου και αρχών Οκτωβρίου 2003, αν και σχεδόν μισές από αυτές αφορούσαν την τοποθέτηση διεθνών δικαστών ή/και εισαγγελέων. Στο σημείο αυτό, πρέπει να αναφερθεί ότι η μεταρρύθμιση δημιουργεί έναν πολιτικά ανεξάρτητο μηχανισμό ο οποίος σε πολλές περιπτώσεις θα αποφαίνεται για θέματα σχετικά με μία ΣΣΣ. Καθώς εδραιώνεται η δομή αυτή, οι πολικοί, οι επιχειρηματίες και οι απλοί πολίτες θα πρέπει να κινούνται όλο και περισσότερο εντός των ορίων των δεουσών διαδικασιών και του κράτους δικαίου. Η ανάγκη για παρέμβαση του ΓΥΕ, π.χ. όσον αφορά την εξάλειψη των εγκληματικών δικτύων, πρέπει κατά συνέπεια να μειωθεί επίσης.

Για να είναι ικανός εταίρος στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ, η Β-Ε πρέπει να αποδείξει ότι καθίστανται περιττές οι εξουσίες που ανατέθηκαν στο πλαίσιο της ειρηνευτικής διαδικασίας της Βόννης, επιτρέποντας έτσι στον Ύπατο Εκπρόσωπο να ασκεί κατά κύριο λόγο καθήκοντα διευκόλυνσης και διαμεσολάβησης. Τα υπάρχοντα στοιχεία δείχνουν ότι κάτι τέτοιο είναι ενδεχομένως εφικτό και ότι η "ώθηση" που δόθηκε μέσω των εξουσιών της Βόννης αντικαθίσταται σταδιακά από την "έλξη" που προκαλούν τα ευρωπαϊκά (και βορειοατλαντικά) όργανα. Η Β-Ε πρέπει τώρα να διασφαλίσει ότι αν προκύψει περίπτωση επιβολής απόφασης, θα πρόκειται για "ήπια" απόφαση και ότι ο συνολικός αριθμός των αποφάσεων του ΓΥΕ θα εξακολουθήσει να μειώνεται.

1.2 Ανθρώπινα δικαιώματα

Τέλος, οι πολίτες της Β-Ε απολαύουν όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ελευθεριών που εμπεριέχονται στην ευρωπαϊκή σύμβαση για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών και στα πρωτόκολλά της. Σύμφωνα με το σύνταγμα της Β-Ε (Άρθρο ΙΙ.2), τα δικαιώματα αυτά εφαρμόζονται άμεσα στην Β-Ε και υπερισχύουν έναντι κάθε άλλου νόμου. Η ισότιμη μεταχείριση ανδρών και γυναικών είναι εγγυημένη από τον νόμο. Επίσης, η Β-Ε έχει κυρώσει ορισμένες διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα (αν και δεν έχει να επιδείξει καλές επιδόσεις όσον αφορά την κοινοποίηση στοιχείων στους διεθνείς φορείς παρακολούθησης). Το 2002 η Β-Ε προσχώρησε στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι έχει σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας και τη διασφάλιση του κράτους δικαίου, αλλά η προσχώρηση συνοδεύτηκε από μεταγενέστερες απαιτήσεις τις οποίες η Β-Ε εξακολουθεί να εκπληρώνει. Προκαλεί ανησυχία το ότι κατά παράβαση των δεσμεύσεων της Β-Ε, το Σύνταγμα της ΣΔ (άρθρο 11) προβλέπει τη θανατική ποινή για σοβαρά εγκλήματα. Κάτι τέτοιο δεν είναι συμβατό με την πολιτική της ΕΕ.

1.2.1 Ατομικά, πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα

Ο πόλεμος στην Β-Ε οδήγησε σε μαζικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οκτώ χρόνια μετά τον πόλεμο, χιλιάδες περιπτώσεις καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι εξαφανίσεις προσώπων, παραμένουν ανεξιχνίαστες και ατιμώρητες. Σταδιακά, ωστόσο, η επιστροφή των προσφύγων και η εφαρμογή της νομοθεσίας περί ιδιοκτησίας έχουν αποκαταστήσει ορισμένες από τις αδικίες που προέκυψαν με τον πόλεμο.

Με μία απόφαση σταθμό το καλοκαίρι 2000, το συνταγματικό δικαστήριο αποφάσισε ότι απαιτούνται ορισμένες αλλαγές στα συντάγματα των οντοτήτων με σκοπό τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των συστατικών λαών της Β-Ε. Ως συνέπεια, εισήχθησαν συνταγματικοί μηχανισμοί στις οντότητες με σκοπό την εξισορρόπηση και την προάσπιση των δικαιωμάτων των συστατικών λαών. Κάθε εθνότητα θα πρέπει τώρα να απολαύει ισοτιμίας και αναλογικής εκπροσώπησης στα πολιτικά, διοικητικά και δικαστικά θεσμικά όργανα. Πράγματι, αν και η νομοθεσία που επιβάλλει τις αλλαγές αυτές εισήχθη από τον Ύπατο Εκπρόσωπο το 2002, καμία οντότητα δεν έχει ακόμη ψηφίσει όλες τις απαιτούμενες τροποποιήσεις. οι διατάξεις που καθορίζουν την αναλογική εκπροσώπηση στους κρατικούς φορείς συχνά αγνοούνται. Το γεγονός αυτό μπορεί να ερμηνευτεί ως ανεπαρκής δέσμευση εκ μέρους της περιφερειακής κυβέρνησης έναντι συνταγματικά κατοχυρωμένων ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων.

Η συμφωνία του Ντέιτον, επίσης, περιείχε συνταγματική διάταξη για την προστασία των δικαιωμάτων: την τοποθέτηση διεθνούς διαμεσολαβητή, τη σύσταση ενός Επιμελητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΑΔ) και μιας Επιτροπής Διεκδικήσεων Ακίνητης Περιουσίας (ΕΔΑΠ). Σύμφωνα με εκθέσεις του διαμεσολαβητή, οι συχνότερες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων αφορούν την ισότητα έναντι του νόμου, τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και το δικαίωμα εργασίας. Ο βαθμός τήρησης των αποφάσεων των φορέων για τα ανθρώπινα δικαιώματα ποικίλλει: η Ομοσπονδία Βοσνίας-Ερζεγοβίνης (ΟΒΕ) καταγράφει τα καλύτερα αποτελέσματα, ενώ οι κεντρικές αρχές και οι αρχές της Σερβικής Δημοκρατίας (ΣΔ) εξακολουθούν να μην εκτελούν τις αποφάσεις σε ικανοποιητικό βαθμό. Για μία παρατεταμένη περίοδο, οι φορείς προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντιμετώπιζαν προβλήματα ως προς την εξασφάλιση εσωτερικής χρηματοδότησης. Οι εντολές του ΕΑΔ και της ΕΔΑΠ λήγουν στο τέλος 2003. Η βάση δεδομένων της τελευταίας θα διαβιβαστεί στο κεντρικό Υπουργείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Προσφύγων και οι διεκδικήσεις που εκκρεμούν ακόμη θα παραπεμφθούν σε εσωτερικά όργανα. Στην περίπτωση του πρώτου φορέα, οι αρμοδιότητές του θα εκχωρηθούν στο Συνταγματικό Δικαστήριο (το οποίο, σημειωτέον, θα χρειαστεί συμπληρωματική χρηματοδότηση για να αντιμετωπίσει τις νέες του αρμοδιότητες). Ομοίως, ο διεθνής διαμεσολαβητής πρέπει να αντικατασταθεί το 2004 από θεσμικό όργανο με τρεις υπηκόους Β-Ε, το οποίο θα χρηματοδοτείται από τον προϋπολογισμό της Β-Ε. Αναμένεται ότι οι διαμεσολαβητές των οντοτήτων θα συγχωνευθούν με τον διαμεσολαβητή του κεντρικού κράτους.

Τα κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα των πολιτών της Β-Ε παραμένουν περιορισμένα λόγω της συνεχιζόμενης δυσχερούς οικονομικής κατάστασης. Επίσημα, ποσοστό μέχρι και 40% του πληθυσμού είναι άνεργο. Περίπου το 20% ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ ένα επιπλέον 30% κυμαίνεται στα όρια της φτώχειας. Εν μέρει, το γεγονός αυτό αντανακλά την αποτυχία των (όντως στοιχειωδών) συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες των οικονομικά ασθενέστερων στρωμάτων. Το δικαίωμα συμμετοχής σε ένα ανεξάρτητο συνδικαλιστικό σωματείο γίνεται σεβαστό, αλλά τα σωματεία έχουν εξασθενήσει από τον πόλεμο, τις εθνοτικές διασπάσεις και την υψηλή ανεργία. Πολυάριθμες απεργίες έχουν διοργανωθεί, γεγονός που αντανακλά τη γενικότερη δυσαρέσκεια για την μη καταβολή οφειλόμενων ημερομισθίων ή συντάξεων. Ο τομέας της υγείας και στις δύο οντότητες παραμένει εξασθενημένος με ανεπαρκή χρηματοδότηση. Μεγάλος αριθμός πολιτών δεν καλύπτεται από υγειονομική ασφάλιση, αλλά ακόμη και στην αντίθετη περίπτωση, η κάλυψη δεν είναι αξιόπιστη. Πολλές αγροτικές περιοχές στερούνται ουσιαστικής ιατρικής κάλυψης. Στην ΟΒΕ εξακολουθούν να υπάρχουν παράλληλα συστήματα υγείας.

Η Β-Ε εφαρμόζει νόμο για την ελευθερία της πληροφορίας, βάσει του οποίου οι κυβερνήσεις υποχρεούνται να διαδίδουν πληροφορίες στο κοινό. Με εξαίρεση ορισμένα μεμονωμένα περιστατικά, η ανεξαρτησία των μέσων μαζικής ενημέρωσης και η ελευθερία της έκφρασης γίνονται σε μεγάλο βαθμό σεβαστά. Τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης εποπτεύονται από την ανεξάρτητη ρυθμιστική αρχή επικοινωνιών (αν και η αρχή αυτή απειλείται από οικονομικές περικοπές και έλλειψη προσωπικού). Ο τύπος υπόκειται σε αυτορρύθμιση και είναι ευρύτατα κατατμημένος ανάλογα με την εθνοτική γραμμή που υποστηρίζει. Η πολιτική επιρροή είναι περιορισμένη, αλλά μπορεί να ασκείται μέσω της χορήγησης δωρεών προς ευνοουμένους ή της προσφυγής στη δικαιοσύνη κατά των μη φιλικά διακειμένων. Η πολιτικά υποκινούμενη καταχρηστική επίκληση της νομοθεσίας περί συκοφαντίας με στόχο δημοσιογράφους που ασκούσαν έντονη κριτική περιορίστηκε μόνο με τη θέσπιση νέας νομοθεσίας περί δυσφημήσεως.

Τα οικονομικά προβλήματα που προέκυψαν με τον πόλεμο αλλά και μεταπολεμικά ανέκοψαν την ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών. Μετά τον πόλεμο, ο τομέας αναπτύχθηκε κυρίως στην περιφέρεια και εξυπηρετεί ανάγκες σε επίπεδο μάλλον τοπικό παρά συνολικό της Β-Ε. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), αν και πολυάριθμες, συχνά δραστηριοποιούνται μόνο σε τοπικό επίπεδο και εξαρτώνται από τη διεθνή χρηματοδότηση. Οι ελλιπείς ικανότητές τους όσον αφορά την υποστήριξη και την προβολή του έργου τους περιορίζει την αποτελεσματικότητά τους και, κατά συνέπεια, την επιρροή τους στην κυβέρνηση. Αφετέρου, ορισμένες μη φιλελεύθερες ΜΚΟ αμφίβολης προέλευσης έχουν κατηγορηθεί ότι υποστηρίζουν την τρομοκρατία. Η βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ ΜΚΟ αποδεικνύεται και από τη συμμετοχή σε διαβουλεύσεις σχετικά με το έγγραφο στρατηγικής για τη μείωση της φτώχειας. Ο ρόλος και η επιρροή που ασκούν οι δεξαμενές σκέψεις παραμένουν περιορισμένα.

1.2.2 Δικαιώματα μειονοτήτων και πρόσφυγες

Ένας ιδιαίτερος δυναμισμός της κοινωνίας της Β-Ε πηγάζει από το γεγονός ότι κανένας από τους συστατικούς λαούς (Βόσνιοι, Σέρβοι, Κροάτες ή άλλοι) δεν υπερβαίνουν το 50% του πληθυσμού. Για να προασπιστούν τα "ζωτικά συμφέροντα" των Βοσνίων, των Σέρβων και των Κροατών, έχουν θεσπιστεί πολύπλοκες συνταγματικές διατάξεις. ωστόσο, δεν υπάρχουν τέτοιες διατάξεις για "τους άλλους". Στους "άλλους" της Β-Ε συγκαταλέγονται κατά κύριο λόγο οι Ρόμα και οι Εβραίοι. Οι Ρόμα αποτελούν τη μεγαλύτερη ομάδα. Ανέκαθεν υπήρξαν τα θύματα αντιξοοτήτων και αποκλεισμού, αλλά με τον νόμο του 2002 για τα δικαιώματα των εθνοτικών μειονοτήτων και τη σύσταση συμβουλευτικών φόρα αναμένεται να διασφαλιστούν τα δικαιώματά τους, να διευκολυνθεί η συμμετοχή τους στην πολιτική και να προστατεύονται οι γλώσσες των μειονοτήτων.

Η Β-Ε διακρίνεται επίσης από το ότι έχει διασφαλίσει το δικαίωμα των προσφύγων και των εκτοπισμένων να απαιτούν την επιστροφή των περιουσιών τους μετά τον πόλεμο. Αν και σε ορισμένες περιοχές διατηρείται η αντίσταση έναντι των επαναπατριζομένων, η Β-Ε έχει καταγράψει μερικές από τις εντυπωσιακότερες επιτυχίες όσον αφορά την επιστροφή προσφύγων στην περιοχή. Αν και το 14% του πληθυσμού εξακολουθεί να είναι εκτοπισμένοι και τα αποτελέσματα της "εθνικής κάθαρσης" εμμένουν σε ορισμένες περιοχές, περίπου ένα εκατομμύριο πρόσφυγες και εκτοπισθέντες έχουν επιστρέψει στις προ του πολέμου εστίες τους. Εξ αυτών, κάτι λιγότερο από τους μισούς ανήκουν σε μειονότητες. Η εγκαθίδρυση βιώσιμων οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών για τους επαναπατριζόμενους συνιστά μία συνεχή πρόκληση. Το 90% περίπου των διεκδικήσεων επιστροφής των περιουσιών έχουν διευθετηθεί (η ΣΔ παρουσιάζεται να φθάνει στα επίπεδα της ΟΒΕ). Ως εκ τούτου, όλες οι διεκδικήσεις επιστροφής περιουσιών θα μπορούσαν να διεκπεραιωθούν μέχρι τα τέλη του 2003.

Τον Ιανουάριο 2003, η Β-Ε υπέβαλε στο ΔΣΕ ένα "Παράρτημα VII (GFAP) Στρατηγικής" όπου εξετάζεται η μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων για την επιστροφή των προσφύγων σε κρατικά όργανα. Η υλοποίηση της στρατηγικής αυτής και η βιωσιμότητα της διαδικασίας επιστροφής θα εξαρτηθεί από την πολιτική βούληση και τη διαθεσιμότητα χρηματοδοτικών πόρων. Είναι ανησυχητικό ότι ορισμένες νομοθετικές προθεσμίες έχουν καθυστερήσει σημαντικά, επηρεάζοντας, για παράδειγμα, τη σύσταση ενός Ταμείου επιστροφής Β-Ε. Ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας είναι η περιφερειακή διάσταση: οι πρόσφυγες εξακολουθούν να είναι διασκορπισμένοι σε όλη την περιοχή και σε ορισμένες περιπτώσεις, η επιστροφή των εκτοπισθέντων στις εστίες τους στο εσωτερικό της Β-Ε εμποδίζεται από την παρουσία προσφύγων από άλλες χώρες. Είναι σημαντικό για την Β-Ε να εφαρμόσει τη διαδικασία επιστροφής με επιτυχία - τόσο για λόγους ηθικής τάξης όσο και για λόγους ιδίου συμφέροντος. Η αδυναμία ολοκλήρωσης της διαδικασίας θα συνιστούσε αρνητικό μήνυμα όσον αφορά την ικανότητα και τη βούληση της Β-Ε να προστατεύει την ιδιοκτησία και τις επενδύσεις.

1.3. Γενική αξιολόγηση

Οι πολιτικές αδυναμίες της Β-Ε είναι πολυάριθμες και εύκολα εντοπίσιμες. Οι διχασμοί που φάνηκαν τόσο έντονα και τραγικά με τον πόλεμο του 1992 - 1995 δεν έχουν ακόμη υπερκερασθεί. Η αντιμετώπιση των διχασμών αυτών και η εξασφάλιση ενός λειτουργούντος κράτους είναι σημαντικά στοιχεία στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ, δεδομένου ότι μόνο τα κράτη που χαρακτηρίζονται από συνέπεια και εύρυθμη λειτουργία μπορούν να διαπραγματευτούν επιτυχώς μία συμφωνία με την ΕΕ. Οι διαπραγματεύσεις ΣΣΣ προϋποθέτουν ότι η Β-Ε θα διαμορφώσει τις δικές της εσωτερικές θέσεις και προτιμήσεις προκειμένου να παρουσιάσει μία ενιαία, εθνική θέση στους εταίρους της ΕΕ. Η προϋπόθεση αυτή τονίζει την ανάγκη της Β-Ε να επιτύχει εσωτερική συναίνεση και να επιδιώξει επειγόντως και με αποφασιστικότητα περαιτέρω μεταρρυθμίσεις σε επίπεδο διακυβέρνησης και διοίκησης.

Το ότι η μεταρρύθμιση πραγματοποιήθηκε με αργούς ρυθμούς κατά το παρελθόν οφείλεται στην έλλειψη πολιτικής βούλησης και στην απουσία συναισθήματος "οικειοποίησης" της μεταρρύθμισης. Αν και δεν είναι σαφές το κατά πόσο έχει οριστικά ξεπεραστεί το πρόβλημα αυτό, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι πιθανόν αναδύεται μία νέα δυναμική εντός του πολιτικού σώματος της Β-Ε. Η συνεισφορά της Β-Ε στην προετοιμασία της μελέτης σκοπιμότητας απέδειξε ότι υπάρχουν πλέον ένας κοινός σκοπός και μία βούληση που παλαιότερα έλειπαν. Επιπλέον, το έργο των επιτροπών μεταρρύθμισης για την έμμεση φορολογία και άλλα θέματα, αν αποδειχθεί επιτυχές και τύχει νομοθετικής έγκρισης, θα αποτελέσει αποδεικτικό στοιχείο μιας αναδυόμενης νοοτροπίας πολιτικής συναίνεσης. Κάτι τέτοιο είναι προαπαιτούμενο για την υλοποίηση αυτοδύναμων και βιώσιμων μεταρρυθμίσεων από την ίδια την Β-Ε.

2. Οικονομικα κριτηρια

Ο σεβασμός των αρχών της οικονομίας της αγοράς πρέπει να αποτελεί τη βάση των εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών των μερών μιας ΣΣΣ. Το γεγονός αυτό προϋποθέτει ένα σταθερό μακροοικονομικό περιβάλλον το οποίο θα στηρίζεται από αξιόπιστα μακροοικονομικά όργανα, μία συνολική ελευθέρωση των τιμών και του εμπορίου και από τη δημιουργία ενός ισχυρού ιδιωτικού τομέα που θα λειτουργεί βάσει ενός σταθερού νομικού και ρυθμιστικού πλαισίου.

2.1 Οικονομική κατάσταση και δημοσιονομική διατηρησιμότητα

Μετά τον πόλεμο, που είχε σαν αποτέλεσμα να μειωθεί το ΑΕΠ της Β-Ε στο 20% περίπου των προπολεμικών επιπέδων, άρχισε μία σημαντική οικονομική ανάκαμψη. Το διάστημα μεταξύ 1996 και 1999 η πραγματική αύξηση του ΑΕΠ, με τη στήριξη της εξωτερικής βοήθειας για την ανασυγκρότηση που έφθασε τα 5 δισ. ευρώ περίπου, κυμάνθηκε σε ποσοστά ανώτερα του 30%. Παρ' όλα αυτά, η Β-Ε φάνηκε ανίκανη να κινητοποιήσει επαρκώς τις εγχώριες πηγές ανάπτυξης, ειδικότερα τον ιδιωτικό τομέα, και από το 2000 η ετήσια ανάπτυξη μειώθηκε στο 5% περίπου. Για το 2003, υπολογίζεται στο 3,5%, με το ΑΕΠ να εξακολουθεί να κυμαίνεται περίπου στο 60% του προπολεμικού επιπέδου. Ακόμη και στην περίπτωση που συνεχιστεί η μέση αύξηση του 6%, το προπολεμικό επίπεδο του ΑΕΠ θα επιτευχθεί και πάλι μόνο το 2011. Κατά συνέπεια, τα οικονομικά στοιχεία για τη Β-Ε πρέπει να ερμηνεύονται προσεκτικά, καθώς οι στατιστικές είναι αναξιόπιστες και μία εκτεταμένη ανεπίσημη οικονομία στρεβλώνει την εικόνα.

Όσον αφορά τον εξωτερικό τομέα, η Β-Ε επιδεικνύει μεγάλες ανισορροπίες από τον πόλεμο και μετά. Το διάστημα μεταξύ 1996 και 1999 το εμπορικό έλλειμμα κυμάνθηκε στο 50% του ΑΕΠ, και στο 34% περίπου αντίστοιχα το διάστημα μεταξύ 2000 και 2002. Κατά τη διάρκεια της ανασυγκρότησης τα ελλείμματα αυτά ίσως δικαιολογούνται από τις εισαγωγές που σχετίζονται με τη βοήθεια για την ανασυγκρότηση. Ωστόσο, οι συνεχιζόμενες μεγάλες ανισορροπίες ενδέχεται να φανερώνουν διαρθρωτικό πρόβλημα, π.χ. ανεπαρκή παραγωγική και εξαγωγική ικανότητα. Τα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών επίσης επιμένουν : κατά μέσο όρο, κυμάνθηκαν σε ποσοστό άνω του 25% του ΑΕΠ το διάστημα 1996-1999, και σε ποσοστό 16% του ΑΕΠ το διάστημα 2000-2002, παρά τα σημαντικά εμβάσματα από το εξωτερικό (ετησίως, 10% του ΑΕΠ περίπου). Για το 2003, χάρη σε μία αυστηρή νομισματική πολιτική που συμφωνήθηκε με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να κυμανθεί στο 17,5% του ΑΕΠ περίπου. Κατά το παρελθόν, η Β-Ε δεν είχε προσελκύσει μεγάλες ροές άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ - μόνο περίπου 100 εκατ. ευρώ ετησίως μέχρι το 2001). ωστόσο, οι πρόσφατες προσπάθειες βελτίωσης του επενδυτικού κλίματος μέσω της αύξησης της διαφάνειας και της μείωσης των διοικητικών εμποδίων οδήγησε το 2002 στο διπλασιασμό των ΑΞΕ (σε 200 εκατ. ευρώ περίπου), τάση που αναμένεται να συνεχιστεί και το 2003.

Όπως προβλέπει η συμφωνία Ντέιτον, το 1997 καθιερώθηκε καθεστώτος νομισματικού συμβουλίου. Το καθεστώς αυτό συνέβαλε στον μετριασμό των πληθωριστικών πιέσεων και στην γενική αποδοχή του κοινού νομίσματος, του μετατρέψιμου μάρκου (ΜΜ) το οποίο είναι προσδεδεμένο στο ευρώ. Ο πληθωρισμός της Β-Ε εκτιμάται ότι θα είναι περίπου μηδενικός το 2003. Μία σημαντική διαφοροποίηση του πληθωρισμού που είχε παρατηρηθεί κατά το παρελθόν μεταξύ των οντοτήτων, τελικά συνέκλινε σε ένα χαμηλό επίπεδο: ο πληθωρισμός στη Β-Ε ήταν κατώτερος του 2% την τελευταία τριετία και σε συνεχή μείωση στη ΣΔ λόγω της αυξημένης οικονομικής ολοκλήρωσης μεταξύ των οντοτήτων. Σε εναρμόνιση με το τρέχον πρόγραμμα του ΔΝΤ, το νομισματικό συμβούλιο θα εξακολουθήσει να λειτουργεί.

Η δημοσιονομική πολιτική εξελίσσεται θετικά. Από μία κατάσταση που χαρακτηριζόταν από κρατικά ελλείμματα, χαμηλές επιδόσεις ως προς τα έσοδα, μεγάλες δαπάνες εκτός προϋπολογισμού, καθυστερημένες πληρωμές και υψηλές στρατιωτικές δαπάνες, η Β-Ε (κυρίως οι οντότητες) επέτυχε σημαντική δημοσιονομική σταθερότητα. To ενοποιημένο δημοσιονομικό έλλειμμα (περιλαμβανομένων και των μη επιστρεπτέων ενισχύσεων) μειώθηκε από 7,8% του ΑΕΠ το 1998 σε 2,2% το 2002, και αναμένεται να εξισορροπηθεί σχεδόν το 2003. Η εξωτερική χρηματοδότηση του προϋπολογισμού, κυρίως μέσω μη επιστρεπτέων ενισχύσεων ή μέσω δανείων με ευνοϊκούς όρους, μειώθηκε από 17% σε 9% του ΑΕΠ το ίδιο διάστημα (εξακολουθεί ωστόσο να είναι το υψηλότερο ποσοστό στα Δυτικά Βαλκάνια). Οι δαπάνες του δημοσίου ως ποσοστό επί του ΑΕΠ παρέμειναν σε πολύ υψηλά επίπεδα, στο 51% το 2002, αν και παρουσιάζουν πτωτική τάση. Η βάση φορολογικών εσόδων των οντοτήτων είναι χαμηλή, και προέρχεται κυρίως από την έμμεση φορολογία (πωλήσεις και τελωνεία). Ο δείκτης φορολογικής επιβάρυνσης είναι από τους υψηλότερους στην Ευρώπη. O κεντρικός προϋπολογισμός, ο οποίος δεν έχει ίδια έσοδα, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις μεταφορές που πραγματοποιούν οι οντότητες, όσον αφορά την κάλυψη των ιδίων αναγκών και την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους.

Όσον αφορά τα δημόσια οικονομικά, η μεταρρύθμιση των φορολογικών και τελωνειακών διοικήσεων με τη βοήθεια της Υπηρεσίας τελωνειακής και φορολογικής βοήθειας (ΥΤΦΒ), συνέβαλε στη βελτίωση της συλλογής και στην εναρμόνιση των συντελεστών έμμεσης φορολογίας. Έχουν καταβληθεί ορισμένες προσπάθειες για την πάταξη της διαφθοράς, αλλά πρέπει να γίνουν πολλά ακόμη. Η διαχείριση των δημόσιων δαπανών έχει βελτιωθεί. Το 1999 εισήχθη ένα σύστημα-πλαίσιο για τις μεσοπρόθεσμες δαπάνες (αν και ταυτόχρονα παρατηρήθηκαν ανεπαρκείς ικανότητες προγραμματισμού). Η κατάργηση του Γραφείου Πληρωμών το 2001 άνοιξε τον δρόμο για τη σταδιακή εισαγωγή ενός συστήματος Δημόσιου Ταμείου, το οποίο εφαρμόζεται τη στιγμή αυτή και επεκτείνεται στις διοικήσεις των υπο-οντοτήτων, ενώ τα ανώτατα ινστιτούτα λογιστικού ελέγχου (ΑΙΕ) που δημιουργήθηκαν το 2000 σε όλα τα επίπεδα έχουν σταδιακά βελτιώσει τη διαφάνεια των ενεργειών των δημοσιονομικών υπηρεσιών. Ωστόσο, η δημοσιονομική κατάσταση παραμένει ευάλωτη και χρήζει περαιτέρω προσοχής. Τα δημοσιονομικά έσοδα και οι δημοσιονομικές δαπάνες εκτός προϋπολογισμού εξακολουθούν να επιμένουν, ειδικότερα σε επίπεδο καντονίων και δήμων. Εξακολουθούν να παρατηρούνται καθυστερημένες πληρωμές, και η εξαιρετικά αποκεντρωμένη διοικητική δομή είναι ταυτόχρονα άκαμπτη και δαπανηρή. Ο εκθέσεις των ΑΙΕ αποκάλυψαν πρόσφατα αδυναμίες όσον αφορά ορισμένες λειτουργίες εσωτερικού ελέγχου της διαδικασίας του προϋπολογισμού. οι αδυναμίες αυτές πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η θεσμική ικανότητα για τον μεσοπρόθεσμο (πολυετή) δημοσιονομικό προγραμματισμό πρέπει να ενισχυθεί.

2.2 Ελευθέρωση των τιμών και των συναλλαγών

Η ελευθέρωση των τιμών, αρμοδιότητα σε επίπεδο οντότητας, παρουσιάζει πρόοδο. Οι περισσότερες τιμές, περιλαμβανομένων και των επιτοκίων αλλά εξαιρουμένων ορισμένων επιλεκτικών δημόσιων υπηρεσιών και αγαθών πρώτης ανάγκης (για παράδειγμα, το σιτάρι και τα φάρμακα), έχουν ελευθερωθεί. Άνω του 95% των τιμών εμπορευμάτων και υπηρεσιών καθορίζονται πλέον προφανώς από την αγορά. Η πλήρης μετατρεψιμότητα του συναλλάγματος επιτεύχθηκε το 1998 με τη δημιουργία του νομισματικού συμβουλίου.

Η ελευθέρωση του εμπορίου παρουσιάζει πρόοδο. Τον Μάιο 1999, η Β-Ε υπέβαλε αίτηση προσχώρησής της στον ΠΟΕ, η οποία εκκρεμεί. Έχει επίσης συνάψει διμερείς συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με όλες τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, καθώς και με την Σλοβενία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και τη Μολδαβία (ενώ διεξάγει συζητήσεις με την αποστολή των ΗΕ στο Κοσσυφοπέδιο). Η ΕΕ είναι ο κύριος εμπορικός της εταίρος, αντιπροσωπεύοντας ποσοστό άνω του 50% του εξωτερικού εμπορίου της Β-Ε.

2.3 Διαδικασία ιδιωτικοποίησης

Το θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο για τις ιδιωτικοποιήσεις, η διαχείριση του οποίου πραγματοποιείται σε επίπεδο οντότητας, είχε ήδη ολοκληρωθεί από τον Μάιο 1998. Ωστόσο, η διαδικασία ιδιωτικοποίησης άρχισε να επιταχύνεται μόλις το 2000, και η μεγαλύτερη πρόοδος περιορίστηκε στις επιχειρήσεις μικρής κλίμακας. Από το 2002, το 70% των εταιρειών της ΟΒΕ και το 47% των εταιρειών της ΣΔ έχουν πωληθεί. Από την άποψη της μεθόδου, η "ιδιωτικοποίηση με κουπόνια" έχει πλέον ολοκληρωθεί. Όσον αφορά τις μεγάλες επιχειρήσεις (με περισσότερους των 50 υπαλλήλων ή με κύκλο εργασιών περίπου 260 000 ευρώ), η ιδιωτικοποίηση ήταν αργότερη: στα τέλη του 2002 μόνο το 24% των επιχειρήσεων στην ΟΒΕ και το 42% στη ΣΔ. Τη μεγαλύτερη δυσκολία παρουσίασαν οι μεγάλες στρατηγικής σημασίας επιχειρήσεις (ορυχεία, διυλιστήρια, καπνοβιομηχανία, βιομηχανία ανταλλακτικών αυτοκινήτων). Παρά τη διεθνή στήριξη, στα τέλη του 2002 είχαν πωληθεί μόνο 17 από τις 56 στρατηγικής σημασίας επιχειρήσεις στην ΟΒΕ, και 4 από τις 52 (80, αν συνυπολογιστούν και οι εταιρείες χόλντινγκ) στη ΣΔ. Η έλλειψη πολιτικής βούλησης, τα κοινωνικά προβλήματα, τα υψηλά χρέη των επιχειρήσεων, οι δυσχέρειες στην εταιρική διακυβέρνηση και η διαφθορά αποθάρρυναν τους δυνάμει αλλοδαπούς επενδυτές (οι οποίοι θεώρησαν ελκυστικότερες τις πιθανές ιδιωτικοποιήσεις στην Κροατία ή στη Σερβία και το Μαυροβούνιο). Ως αποτέλεσμα, το 2001 μόνο το 40% του ΑΕΠ ανήκε σε ιδιώτες, ποσοστό πολύ χαμηλότερο από το αντίστοιχο 53% στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Αυτό εξηγεί και την έλλειψη εγχωρίως τροφοδοτούμενης ανάπτυξης στην Β-Ε.

2.4 Μεταρρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα

Η μεταρρύθμιση του τραπεζικού τομέα ξεκίνησε με αργούς ρυθμούς αλλά πρόσφατα άρχισε να κινείται με ταχύτερους ρυθμούς. Η νομοθεσία για την ιδιωτικοποίηση και την εκκαθάριση των αφερέγγυων τραπεζών έχει θεσπιστεί από το 1998, αλλά λόγω πολιτικών, κυρίως, σκοπιμοτήτων και περιορισμένου ενδιαφέροντος από ξένους επενδυτές, ο στόχος της ιδιωτικοποίησης όλων (63) των τραπεζών μέχρι τον Αύγουστο 2000 δεν επετεύχθη (η προθεσμία παρατάθηκε μέχρι το τέλος 2002 και στη συνέχεια μέχρι τον Αύγουστο 2003). Τα Γραφεία Πληρωμών καταργήθηκαν τον Ιανουάριο 2001. Η ιδιωτικοποίηση των τραπεζών έχει τώρα ολοκληρωθεί στην ΣΔ, ενώ οι έξι εναπομένουσες κρατικές τράπεζες στη Β-Ε βρίσκονται τη στιγμή αυτή σε διαδικασία εκκαθάρισης. Λόγω της εξυγίανσης και του αυξημένου ανταγωνισμού, ο τραπεζικός τομέας περιλαμβάνει τώρα 37 τράπεζες (27 στην ΟΒΕ και 10 στη ΣΔ). Η ξένη παρουσία είναι σημαντική (περίπου δύο τρίτα του συνόλου των ιδιωτικών κεφαλαίων στην ΟΒΕ), προερχόμενη κυρίως από την Αυστρία, την Κροατία και τη Σλοβενία. Το νομικό, ρυθμιστικό και εποπτικό πλαίσιο του τραπεζικού τομέα έχει αρχίσει να βελτιώνεται, αφότου, το 2001, αυξήθηκαν σταδιακά οι απαιτήσεις ελάχιστων κεφαλαίων για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας και στη συνέχεια, τον Αύγουστο 2002, άρχισε να λειτουργεί ένας κρατικός οργανισμός εγγύησης των καταθέσεων.

Παρά τις ενθαρρυντικές αυτές επιδόσεις, ο μακροπρόθεσμος δανεισμός του ιδιωτικού τομέα παραμένει πολύ χαμηλός, γεγονός που οφείλεται εν μέρει στη βραχυπρόθεσμη φύση των καταθέσεων. Έτσι, οι τράπεζες εξακολουθούν να διαδραματίζουν δευτερεύοντα, ενδιάμεσο ρόλο, αν και διαθέτουν σημαντικές δυνατότητες. Επιπλέον, αν και τα επιτόκια μειώθηκαν, παραμένουν υψηλά σε σύγκριση με τα ευρωπαϊκά δεδομένα και η ψαλίδα μεταξύ επιτοκίων δανεισμού και καταθέσεων είναι μεγάλη (περίπου τετραπλάσια των αντίστοιχων της ΕΕ και διπλάσια των υποψηφίων χωρών). Οι υψηλές προμήθειες που εισπράττουν οι τράπεζες αντανακλούν την αίσθηση του μεγάλου κινδύνου και δείχνουν ότι η αποτελεσματικότητα του τραπεζικού τομέα θα μπορούσε να βελτιωθεί. Στις αρχές του 2002 άρχισαν να λειτουργούν χρηματιστήρια και στις δύο οντότητες, αλλά η κεφαλαιοποίηση της αγοράς παραμένει ασήμαντη.

2.5 Γενική αξιολόγηση

Σε γενικές γραμμές, η Β-Ε έχει αναπτύξει υγιείς μακροοικονομικές πολιτικές και έχει σημειώσει κάποια πρόοδο όσον αφορά τη διαρθρωτική μεταρρύθμιση. Παρ´ όλα αυτά, η μακροοικονομική σταθερότητα εξακολουθεί να κινδυνεύει. Με δεδομένη τη μείωση της εξωτερικής βοήθειας, τα υψηλά ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και η συνεχής έλλειψη βιώσιμης εγχώριας ανάπτυξης (που εμποδίζεται από την ασθενή εταιρική διακυβέρνηση και τις ακαμψίες της αγοράς εργασίας) θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τη νομισματική σταθερότητα με πιθανές συνέπειες στον πληθωρισμό και τη βιωσιμότητα της εξυπηρέτησης του χρέους. Από δημοσιονομικής άποψης, οι δημόσιες δαπάνες εξακολουθούν να αφορούν κυρίως τρέχουσες δαπάνες και όχι επενδύσεις. Επίσης, το εξωτερικό δημόσιο χρέος παρουσιάζει μειωτικές τάσεις, αλλά το εγχώριο δημόσιο χρέος, το οποίο περιλαμβάνει καθυστερημένες πληρωμές, πολεμικές αποζημιώσεις και δέσμευση των καταθέσεων, δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί ποσοτικά πλήρως.

Οκτώ χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, η Β-Ε δεν έχει φθάσει στο προπολεμικό επίπεδο του ΑΕΠ της. Με κατά κεφαλή εισόδημα της τάξης των 1 300 ευρώ ετησίως, το ΑΕΠ εξακολουθεί να είναι ένα από τα χαμηλότερα στην περιοχή, μετά το Κοσσυφοπέδιο. Η κύρια πρόκληση στα ερχόμενα χρόνια είναι να επιτευχθεί αυτοσυντηρούμενη οικονομική ανάπτυξη που θα βασίζεται στην ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, στην αύξηση των εξαγωγών και στην περαιτέρω δημοσιονομική εξυγίανση, καθώς η εξωτερική βοήθεια θα μειώνεται. Η οικονομική ανάπτυξη σε συνδυασμό με τη μείωση των περιττών δαπανών θα οδηγήσουν στη συγκέντρωση των πόρων για τις ανάγκες θεσμικής μεταρρύθμισης της Β-Ε. Αν και η Β-Ε δεν διαθέτει ακόμη πλήρως λειτουργούσα οικονομία της αγοράς, έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά την οικονομική μεταρρύθμιση και την εκπλήρωση των προϋποθέσεων για την έναρξη διαπραγμάτευσης μιας ΣΣΣ.

3. ικανοτητα αναληψησ των υποχρεωσεων που απορρεουν από μια σσσ

Η ΔΣΣ εφαρμόζεται στην Β-Ε από το 1999. Αρχικά, η ανταπόκριση της Β-Ε στη διαδικασία ήταν αργή και υποτονική. Η Β-Ε είχε δυσκολία ακόμη και στο να συμπληρώσει τον σχετικά μη απαιτητικό οδικό χάρτη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η νομοθεσία δεν εφαρμοζόταν ικανοποιητικά μετά την έγκρισή της. Πρόσφατα, αρχίζουν να διαφαίνονται σημάδια μιας νέας αποφασιστικότητας. Η Β-Ε φαίνεται να έχει λάβει σοβαρά τις ετήσιες εκθέσεις ΔΣΣ και τις συστάσεις που περιέχονται σ' αυτές όσον αφορά τομείς προτεραιότητας που χρήζουν προσοχής. Έχει σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά την υλοποίηση των συστάσεων αυτών.

3.1 Πολιτικός διάλογος

Ο πολιτικός διάλογος στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ στοχεύει στην αύξηση της σύγκλισης μεταξύ των εξωτερικών πολιτικών της ΕΕ και της Β-Ε και στην προώθηση των κοινών απόψεων για την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην Ευρώπη.

Σε πολλούς τομείς της εξωτερικής πολιτικής, οι θέσεις της ΕΕ και της Β-Ε είναι ήδη παρόμοιες και συμβατές. Σε καίρια σύγχρονα ζητήματα, όπως η περιφερειακή ασφάλεια και ανάπτυξη, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, κ.λπ., υπάρχει σύγκλιση απόψεων μεταξύ Β-Ε και ΕΕ. Είναι πιθανό η σύγκλιση αυτή να προχωρήσει περισσότερο αν ληφθούν υπόψη, αφενός, οι συνεχιζόμενες κοινοβουλευτικές επαφές και η απόφαση του Συμβουλίου της Θεσσαλονίκης τον Ιούνιο 2002 για τη σύσταση ενός φόρουμ ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων υψηλού επιπέδου και, αφετέρου, το κάλεσμα προς την Β-Ε και άλλους να ευθυγραμμίζονται με τα διαβήματα, τις δηλώσεις και τις κοινές θέσεις της ΕΕ. Τον Σεπτέμβριο 2003, μετά τις προτάσεις της Θεσσαλονίκης, εγκρίθηκε επίσης κοινή θέση για τον πολιτικό διάλογο μεταξύ ΕΕ και Β-Ε. Με την υλοποίησή του θα συσφιχθούν οι πολιτικές σχέσεις και πιστεύεται ότι θα ενισχυθεί η σύγκλιση των θέσεων. Υπάρχουν ορισμένα σοβαρά ζητήματα προς συζήτηση.

Πρόσφατα, προέκυψαν διαφορές όσον αφορά την πολιτική έναντι του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ). Η Β-Ε είναι συμβαλλόμενο μέρος της συμφωνίας για το Δικαστήριο, αλλά τον Ιούνιο 2003 προσχώρησε επίσης σε διμερή συμφωνία με τις ΗΠΑ, βάσει της οποίας απαλλάσσονται από την έκδοσή τους στο ΔΠΔ όλοι οι υπήκοοι ΗΠΑ, είτε υπηρετούν τη στιγμή αυτή είτε αποτελούν πρώην στρατιωτικό προσωπικό των ΗΠΑ στη Β-Ε (περιλαμβανομένων και μη υπηκόων ΗΠΑ). Η συμφωνία δεν συνάδει προς τους όρους της σχετικής κοινής θέσης της ΕΕ που εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο 2002. Πολιτικές επιλογές όπως αυτή, οι οποίες δεν εναρμονίζονται με τις καθορισμένες πολιτικές της ΕΕ, είναι δύσκολο να συνάδουν με την προνομιούχο θέση που απορρέει από μία ΣΣΣ.

Ο διάλογος θα αφορά στο μέλλον και άλλα θέματα. Το 2002 διαπιστώθηκε ότι στρατιωτικές υπηρεσίες της ΣΔ παρακολουθούσε παράνομα την SFOR. για παρόμοιες δραστηριότητες θεωρούνται ύποπτες και οι υπηρεσίες πληροφοριών της ΟΒΕ. Το διάστημα 2002-2003 κατέστη σαφές ότι η ΣΔ, κατά παράβαση του εμπάργκο όπλων που επέβαλαν τα ΗΕ, είχε εμπορικές επαφές με το καθεστώς Μπάαθ στο Ιράκ. Οι ενέργειες αυτές παραβιάζουν τις αναληφθείσες δεσμεύσεις και είναι ασυμβίβαστες με τις ευρύτερες πολιτικές και διπλωματικές επιλογές της Β-Ε. Υπονοούν ότι η αδιαμφισβήτητη επίσημη βούληση της Β-Ε για σύγκλιση με τις θέσεις της ΕΕ πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω μιας διαρθρωτικής και συστημικής προσαρμογής. Η σύγκλιση επί μεμονωμένων θέσεων και όχι οι απλές δηλώσει θα δείξουν το βαθμό στον οποίο η Β-Ε δεσμεύεται να ευθυγραμμιστεί με την ΚΕΠΠΑ της ΕΕ.

3.2 Περιφερειακή συνεργασία

Στο πλαίσιο της ΣΣΣ, η Β-Ε αναμένεται να αναλάβει δεσμεύσεις για την ενεργό προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας. Θα της ζητηθεί να συνάψει, εντός δύο ετών από την υπογραφή, με όλες τις άλλες χώρες που έχουν υπογράψει ΣΣΣ, διμερείς συμβάσεις οι οποίες θα περιέχουν διατάξεις που θα διέπουν το ελεύθερο εμπόριο, τον πολιτικό διάλογο, τις αμοιβαίες παραχωρήσεις, την κυκλοφορία των εργαζομένων και την παροχή υπηρεσιών, τη συνεργασία στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων, κ.λπ.

Οι εσωτερικές πολιτικές της Β-Ε, μιας μικρής χώρας με γείτονες που κατά το παρελθόν είχαν εδαφικές διεκδικήσεις εναντίον της και με τους οποίους μοιράζεται πληθυσμούς με την ίδια εθνοτική ταυτότητα, παραμένουν ασυνήθιστα ευαίσθητες στις περιφερειακές θέσεις και εξελίξεις. Επίσης, περισσότερο απ' ό,τι άλλα κράτη, η Β-Ε επωφελείται αφενός από ένα ευνοϊκό περιφερειακό περιβάλλον και παράλληλα αντιμετωπίζει ένα αρνητικό. Είναι βέβαιο ότι το τέλος των καθεστώτων του Τούτσζμαν και του Μιλόσεβιτς δημιούργησε μακροπρόθεσμα ευνοϊκότερο περιβάλλον για την Β-Ε. "Δεν αποτελεί έκπληξη ότι η ενεργός και εποικοδομητική ανάπτυξη των σχέσεων με τις γειτονικές χώρες", με επίκεντρο την Σερβία και το Μαυροβούνιο και την Κροατία, συγκαταλέγεται στις προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής της Β-Ε. Στο πλαίσιο αυτό, η Β-Ε μπορεί δικαιολογημένα να υποστηρίξει ότι έχει συντελεσθεί πρόοδος: παρατηρείται μία σαφής τάση ομαλοποίησης. Τον Ιούλιο 2002, πραγματοποιήθηκε στο Σεράγιεβο η πρώτη διάσκεψη κορυφής των αρχηγών κρατών της Β-Ε, της Κροατίας και της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. Η διάσκεψη αυτή κατέληξε σε κοινή δήλωση στην οποία επιβεβαιώνεται το απαραβίαστο των συνόρων και η ανάληψη περαιτέρω προσπαθειών για την ανάπτυξη της περιφερειακής συνεργασίας.

Η αλλαγή καθεστώτος στη Σερβία και το Μαυροβούνιο διευκόλυνε τη βελτίωση των σχέσεων με το Βελιγράδι. Και οι δύο χώρες πλέον συναντώνται τακτικά στο πλαίσιο ενός διακρατικού συμβουλίου συνεργασίας. Έχουν καταλήξει σε συμφωνία για θέματα όπως η οικονομική συνεργασία, οι υποδομές, η προάσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών και η διπλή ιθαγένεια. Έχει τεθεί σε ισχύ μία συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών, μέσω της οποίας παγιώθηκε η θέση της Σερβίας και Μαυροβουνίου ως σημαντικότερου εμπορικού εταίρου της Β-Ε. Δεν εκπλήσσει ωστόσο το γεγονός ότι εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένες εντάσεις: στο Διεθνές Δικαστήριο συνεχίζεται δίκη κατά της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας (τώρα Σερβία και Μαυροβούνιο) για το θέμα της γενοκτονίας ενώ ορισμένοι πολιτικοί αρχηγοί της Σερβίας (παρά τη διάσκεψη κορυφής του 2002 στο Σεράγιεβο) περιστασιακά αμφισβητούν την εδαφική ακεραιότητα της Β-Ε: Μία "ειδική παράλληλη σχέση" μεταξύ της ΣΔ και της Β-Ε συνεχίζεται, αλλά δεν φαίνεται να εμποδίζει τις διακρατικές σχέσεις. Μετά τη δολοφονία του Σέρβου πρωθυπουργού Τζίντζιτς το 2003, η ένταση αυξήθηκε μεταξύ Βελιγραδίου και Μπάνια Λούκα όσον αφορά τη διαδικασία ερευνών. Το γεγονός αυτό συνέβαλε στο να συνειδητοποιηθεί ακόμη περισσότερο ότι τα συμφέροντα του Βελιγραδίου και της Μπάνια Λούκα δεν συμπίπτουν πάντα.

Οι σχέσεις με την Κροατία είναι εξίσου σημαντικές. Η ύπαρξη σχέσεων, αλληλεξάρτησης και περιφερειακής δυναμικής αποδεικνύεται από το γεγονός ότι περίπου 21 000 Σερβοκροάτες με καθεστώς πρόσφυγα εξακολουθούν να διαμένουν στην Β-Ε ενώ κατέχουν ιδιοκτησία στην ΣΔ. Η επιστροφή των προσφύγων αυτών στην Κροατία θα διευκόλυνε την επίλυση των προβλημάτων που θα προέκυπταν εάν παρέμεναν εσωτερικά εκτοπισθέντες στο εσωτερικό της Β-Ε. Σε γενικές γραμμές, οι σχέσεις με την Κροατία έχουν σταθεροποιηθεί και σταδιακά βελτιώνονται. Η τελευταία αυτή έχει εγκαταλείψει κάθε εδαφική διεκδίκηση επί της Β-Ε (περιλαμβανομένων τυχόν "παράλληλων ειδικών σχέσεων") και έχει αποθαρρύνει τις αποσχιστικές τάσεις Κροατών της Β-Ε. Η Κροατία έχει τηρήσει σθεναρά και θετική στάση όσον αφορά την πάταξη της διαφθοράς (βλ. Hercegovacka Banka). Μία συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών με την Κροατία, η οποία αντιπροσωπεύει το 25% των εξαγωγών της Β-Ε, άρχισε να ισχύει τον Ιανουάριο 2001. Ένα σοβαρό ζήτημα αφορά τον λιμένα Ploce και τη διέλευση μέσω Neum.

Ομοίως, οι σχέσεις με άλλες χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας έχουν βελτιωθεί. Η Β-Ε έχει εκπληρώσει την υποχρέωσή της, που απορρέει από το σύμφωνο σταθερότητας, να έχει διαπραγματευτεί, μέχρι τον Δεκέμβριο 2002, συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών με όλους τους γείτονές της των Δυτικών Βαλκανίων - και, με τον τρόπο αυτό, να καλύψει ήδη μία από τις απαιτήσεις μελλοντικής ΣΣΣ (αν και θα μπορούσαν ακόμη να προκύψουν δυσχέρειες λόγω τεχνικών αδυναμιών - βλ. τμήμα 3.3.). Και άλλες απαιτήσεις που απορρέουν από μία ΣΣΣ και αφορούν διμερείς συμβάσεις, ειδικότερα η απαίτηση περιφερειακής συνεργασίας, δεν αναμένεται να δημιουργήσουν μεγάλα προβλήματα, καθώς η Β-Ε έχει επιμελώς προωθήσει τη συνεργασία στην περιοχή. Το 2003 η Β-Ε ανέλαβε την προεδρία της Διαδικασίας Συνεργασίας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEECP) και έδωσε ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα δικαιοσύνης και κράτους δικαίου. Η Β-Ε συμμετέχει επίσης στην Πρωτοβουλία Συνεργασίας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SECI), στην Πρωτοβουλία Κεντρικής Ευρώπης (CEI) και σε άλλες περιφερειακές πρωτοβουλίες.

3.3 Ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων

Η διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας αγαθών είναι ένας από τους κύριους στόχους κάθε Συμφωνίας Σύνδεσης που συνάπτει η ΕΕ. Στο πλαίσιο μιας μελλοντικής ΣΣΣ, η Β-Ε θα χρειαστεί σταδιακά να καθιερώσει ζώνη ελεύθερων συναλλαγών με την Κοινότητα εντός μεταβατικής περιόδου που θα προσδιοριστεί κατά τις διαπραγματεύσεις. Η ζώνη ελεύθερων συναλλαγών θα πρέπει να είναι σύμφωνη με τις σχετικές διατάξεις ΠΟΕ. Ειδικότερα, η Β-Ε θα πρέπει να καταργήσει όλους τους ποσοτικούς περιορισμούς ή τα μέτρα ισοδυνάμου αποτελέσματος, εφόσον υπάρχουν, και να εξαλείψει σταδιακά τους δασμούς στο σύνολο ουσιαστικά του εμπορίου με την ΕΕ. Τα τελωνεία της Β-Ε θα πρέπει να μπορούν να αστυνομεύουν και να διασφαλίζουν το καθεστώς του εμπορίου.

Η Β-Ε δεν θα πρέπει να εισάγει νέους δασμούς, περιορισμούς ή μέτρα ισοδύναμου αποτελέσματος στις συναλλαγές της με την Κοινότητα. Βάσει των αυτόνομων εμπορικών προτιμήσεων της ΕΚ που έχουν χορηγηθεί πρόσφατα στην Β-Ε, η τελευταία αυτή υπόκειται ήδη σε υποχρέωση ακινητοποίησης για τους εισαγωγικούς δασμούς και τα μέτρα ισοδύναμου αποτελέσματος. Η Β-Ε θα πρέπει επίσης να καταργήσει κάθε εσωτερικό φορολογικό μέτρο ή πρακτική η οποία είναι δυνατόν να εισάγει άμεσα ή έμμεσα διακρίσεις εις βάρος των προϊόντων της ΕΕ. Επίσης, οι εμπορικές ρυθμίσεις της Β-Ε με τρίτα συμβαλλόμενα μέρη θα πρέπει να διευθετηθούν κατά τρόπον ώστε να μην εισάγουν διακρίσεις εις βάρος της ΕΕ.

Η ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων έχει τουλάχιστον δύο διαστάσεις για την Β-Ε - μία εσωτερική και μία εξωτερική. Είναι σημαντικό ότι αν και σχεδόν όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί της Β-Ε τάσσονται υπέρ της πρόσβασης στην αγορά της ΕΕ, ορισμένοι παρουσιάζονται λιγότερο ενθουσιώδεις όσον αφορά την προώθηση της ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς της Β-Ε. "Η άρση όλων των εμπορικών φραγμών μεταξύ των οντοτήτων" ήταν μία από τις προϋποθέσεις του οδικού χάρτη, αλλά μία ολοκληρωμένη αγορά της Β-Ε πραγματοποιείται με αργούς ρυθμούς. Αν και οι προφανέστεροι υλικοί φραγμοί στο εμπόριο έχουν καταργηθεί, πρέπει να καταβληθούν και άλλες προσπάθειες για την αντιμετώπιση εμποδίων όπως τα πολλαπλά τελωνειακά καθεστώτα, οι διαφορετικές τεχνικές απαιτήσεις, οι απαιτήσεις διπλής εγγραφής και οι διαφορετικές τεχνικές προδιαγραφές.

Οι εμπορικές σχέσεις με την ΕΕ καθορίζονται τη στιγμή αυτή από τα αυτόνομα εμπορικά μέτρα της Κοινότητας του Σεπτεμβρίου 2000 (ΑΕΜ - Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2007/2000 του Συμβουλίου). Στο πλαίσιο αυτό, επιτρέπεται σε ποσοστό άνω του 95% του συνόλου των εισαγωγών (περιλαμβανομένων και των γεωργικών προϊόντων) καταγωγής Β-Ε να εισέλθει στην ΕΕ ελεύθερο από δασμούς και ποσοστώσεις. Κατά κάποιο τρόπο, η Β-Ε είναι σε θέση να διαχειριστεί μία ΣΕΣ με την ΕΕ: από το 1999 εφαρμόζεται ενοποιημένο δασμολόγιο. οι περισσότεροι ποσοτικοί περιορισμοί έχουν εξαλειφθεί και η ονοματολογία εμπορευμάτων της Β-Ε έχει πλήρως εναρμονισθεί με την ονοματολογία της ΕΕ. Η δομή των δασμών συνίσταται σε τέσσερις δασμολογικές κατηγορίες (από 0% έως 15%) με έναν απλό μέσο όρο 6,4%. Λόγω των ΣΕΣ που έχει ήδη συνάψει η Β-Ε και του ότι μία ΣΣΣ θα συναφθεί με μία διευρυμένη ΕΕ, το 90% του εμπορίου της Β-Ε θα έχει στην πράξη ελευθερωθεί στο τέλος της μεταβατικής περιόδου μιας ΣΣΣ. (Τα τελωνειακά έσοδα, συνεπώς, θα μειωθούν σημαντικά εκτός κι αν ληφθούν μέτρα για τη διαφοροποίηση της βάσης εσόδων). Παρ´ όλα αυτά, τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι το εμπόριο με την ΕΕ το διάστημα 2001-2002 παρέμεινε σχετικά στάσιμο: οι εξαγωγές της Β-Ε στην ΕΕ ανήλθαν σε 0,6% δισ. ευρώ περίπου και οι εξαγωγές της ΕΕ στην Β-Ε σε 1,3 δισ. ευρώ περίπου. Δηλαδή, το συγκεκριμένο διάστημα, η Β-Ε δεν μπόρεσε να εκμεταλλευτεί πλήρως το ελευθερωμένο εμπορικό καθεστώς που παρέχει η ΕΕ και να αυξήσει τις εξαγωγές της.

Οι τεχνικές ικανότητες αποτελούν μέρος του προβλήματος. Η Β-Ε δεν μπορεί ακόμη να πιστοποιεί ικανοποιητικά ότι οι ενδεχόμενες εξαγωγές πληρούν τα ελάχιστα κοινοτικά πρότυπα. Ακόμη και στην περίπτωση των ΣΕΣ που έχει ήδη υπογράψει, η Β-Ε ενδέχεται να συναντήσει δυσκολίες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι συμφωνίες αυτές καθορίζουν πρότυπα ΠΟΕ και ικανότητες πιστοποίησης σε επίπεδο κεντρικού κράτους τις οποίες η Β-Ε δεν διαθέτει ακόμη. Απαιτούνται επίσης άλλες τεχνικές προσαρμογές: η Β-Ε πρέπει να ολοκληρώσει την τελωνειακή μεταρρύθμιση (βλ. τμήμα 3.7.4.1) και να βελτιώσει την ικανότητά της να εγγυάται την γνησιότητα των πιστοποιητικών καταγωγής που εκδίδει. Πρέπει να εφαρμόσει τη συμφωνία TIR την οποία υπέγραψε στα μέσα της δεκαετίας του 90. Επιπλέον, πρέπει να αντιμετωπιστούν οι ασυνέπειες στη διατύπωση και την εφαρμογή της νομοθεσίας : πρέπει να εξεταστούν οι συχνά αμοιβαία αντιφατικές διατάξεις των νόμων για την εξωτερική εμπορική πολιτική, την τελωνειακή πολιτική και τις ελεύθερες ζώνες. Η Β-Ε πρέπει να εξασφαλίσει ότι οι ελεύθερες ζώνες δεν αποτελούν πλέον μία απορυθμισμένη πλάγια είσοδο στην αγορά της Β-Ε, η οποία θα μπορούσε να υπονομεύσει κάθε προτιμησιακή πρόσβαση που θα είχε χορηγηθεί στην Κοινότητα.

Γενικότερα, η Β-Ε εξακολουθεί να μη διαθέτει μία σαφή και ολοκληρωμένη εμπορική πολιτική. Δεν πραγματοποιούνται επαρκείς αναλύσεις λόγω της μη ύπαρξης αξιόπιστων δεδομένων για την εγχώρια παραγωγή, τις ανάγκες προμήθειας, κ.λπ. Φαίνεται επίσης ότι δεν αξιολογούνται σωστά οι επιπτώσεις της προσχώρησης στον ΠΟΕ. Το Υπουργείο Εμπορίου και Εξωτερικών Οικονομικών Σχέσεων (MOFTER) δεν διαθέτει επαρκές ανθρώπινο δυναμικό και υλικούς πόρους. Ο συντονισμός της εμπορικής πολιτικής σε επίπεδο οντοτήτων είναι ανεπαρκής. Η Β-Ε θα πρέπει να σημειώσει σημαντική περαιτέρω πρόοδο για να ανταποκριθεί στα αυστηρά πρότυπα που προϋποθέτει μία ΣΣΣ.

3.3.1 Εμπόριο βιομηχανικών προϊόντων

Η Β-Ε παρουσιάζει εμπορικό έλλειμμα με την ΕΕ. Η μείωση της παραγωγής σήμανε και την μείωση της εξαγωγικής ικανότητας ακόμη και για παραδοσιακά προϊόντα όπως τα είδη ένδυσης, τα κλωστοϋφαντουργικά, τα προϊόντα δέρματος και ξύλου. Καθώς οι εξαγωγές της τείνουν να είναι χαμηλής προστιθέμενης αξίας και να επικεντρώνονται κυρίως στις πρώτες ύλες, η Β-Ε είναι εκτεθειμένη στις μεταβολές των τιμών των βασικών αγαθών παγκοσμίως, στις οποίες δεν μπορεί να παρέμβει. Αντίστροφα, το εμπορικό έλλειμμα επιδεινώνεται από την περιορισμένη και χαμηλής ποιότητας εγχώρια παραγωγή. Έτσι, σε συνδυασμό με την μεγάλη εγχώρια ζήτηση, παρατηρείται αύξηση των εισαγωγών.

Το γεγονός ότι ακόμη και με τα ασύμμετρα ΑΕΜ, η Β-Ε δεν μπόρεσε να εκμεταλλευτεί πλήρως το καθεστώς ελευθέρωσης των συναλλαγών με την ΕΕ, αποδεικνύει το μέγεθος των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Β-Ε. Εκτός από την κάλυψη των τεχνικών αδυναμιών που αναφέρθηκαν προηγουμένως, η Β-Ε πρέπει να αυξήσει την ανταγωνιστικότητά της στο βιομηχανικό τομέα βελτιώνοντας την εταιρική διακυβέρνηση, την πρόσβαση στα μέσα χρηματοδότησης και τις ικανότητές της. Χρειάζεται υποδομή για την παροχή πληροφοριών και βοηθητικών υπηρεσιών σε δυνάμει εξαγωγείς. Επίσης, όπως και άλλες χώρες υπό μετάβαση, η Β-Ε πρέπει να προχωρήσει σε διαρθρωτική αλλαγή προς μία οικονομία υψηλότερης προστιθέμενης αξίας των εξαγόμενων αγαθών και υπηρεσιών, ειδικότερα στο πλαίσιο των εμπορικών συναλλαγών με επιχειρήσεις της ΕΕ.

3.3.2 Εμπόριο γεωργικών προϊόντων

Η γεωργία αποτελεί σημαντικό στοιχείο της οικονομίας της Β-Ε, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 12% του ΑΕΠ. Διαθέτοντας ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες και εύφορα εδάφη, η Β-Ε θα πρέπει να μπορέσει να αναπτύξει σημαντικές εξαγωγικές δυνατότητες. Δυστυχώς, ωστόσο, η γεωργική υποδομή είναι ασθενής, η ποιότητα πολλών προϊόντων της Β-Ε χαμηλή και οι ικανότητες προώθησης στο εμπόριο περιορισμένες. Μέχρι πρόσφατα, στις δυσκολίες αυτές είχε προστεθεί και η έλλειψη κρατικής κτηνιατρικής υπηρεσίας. η υπηρεσία αυτή έχει πλέον συσταθεί αλλά δεν είναι ακόμη πλήρως λειτουργική. Το πλαίσιο και το σύστημα εφαρμογής υγειονομικών και φυτοϋγειονομικών προτύπων είναι ασαφές. Δεδομένου ότι η Β-Ε δεν μπόρεσε να συμμορφωθεί με τις συστάσεις του Γραφείου Τροφίμων και κτηνιατρικών θεμάτων της ΕΚ, δεν μπορεί και να εξάγει ζώα ή ζωικά προϊόντα στην ΕΕ.

Για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις μιας ΣΣΣ στον γεωργικό τομέα, η Β-Ε χρειάζεται ένα πρόγραμμα διαρθρωτικής προσαρμογής βασιζόμενο σε μία συνεκτική γεωργική πολιτική η οποία θα προσδιορίσει και θα θέσει ως προτεραιότητα την μεταρρύθμιση. Για να εκμεταλλευτεί τις εξαγωγικές της δυνατότητες και την ανοικτή αγορά της ΕΕ, η Β-Ε πρέπει να ευθυγραμμίσει ταχέως την κτηνιατρική και φυτοϋγειονομική της νομοθεσία με την αντίστοιχη της ΕΕ. Χρειάζεται εργαστήρια και πιστοποιημένους φορείς ικανούς να πιστοποιήσουν τη συμμόρφωση των γεωργικών προϊόντων προς το κεκτημένο ΕΕ στον τομέα αυτόν. Επίσης, με δεδομένες τις συνεχιζόμενες προετοιμασίες για την προσχώρηση στον ΠΟΕ, η Β-Ε πρέπει να διασφαλίσει την επιβίωσή της όταν θα επιβληθούν κατώτατα επίπεδα δασμών στις εισαγωγές ευαίσθητων γεωργικών προϊόντων, σε συμφωνία με τους κανόνες ΠΟΕ, και ταυτόχρονα να αναπτύξει τον δικό της γεωργικό τομέα.

3.4 Κυκλοφορία εργαζομένων, εγκατάσταση, υπηρεσίες, κεφάλαια

3.4.1 Κυκλοφορία εργαζομένων

Στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ θα απαιτηθεί τόσο από την ΕΕ όσο και από την Β-Ε η διασφάλιση της μη διακριτικής μεταχείρισης όσον αφορά τους όρους εργασίας, τις αμοιβές και τις απολύσεις εργαζομένων που είναι νομίμως εγκατεστημένοι στα αντίστοιχα εδάφη τους. Οι νομίμως διαμένοντες σύζυγος και τέκνα ενός νομίμως εργαζομένου στην ΕΕ ή στην Β-Ε έχουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας κατά την περίοδο της εγκεκριμένης παραμονής του εν λόγω εργαζομένου. Επιπλέον, θα ζητηθεί από την ΕΕ να εφαρμόσει κανόνες για το συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης για υπηκόους της Β-Ε οι οποίοι απασχολούνται νομίμως στην ΕΕ καθώς και για τα μέλη των οικογενειών τους που διαμένουν νομίμως μαζί τους. Όσον αφορά ορισμένους κανόνες, η Β-Ε θα πρέπει να χορηγήσει ανάλογη μεταχείριση σε υπηκόους της ΕΕ οι οποίοι απασχολούνται νομίμως στην Β-Ε καθώς και στα μέλη των οικογενειών τους που διαμένουν μαζί τους.

Βάσει των διαφορετικών νομοθεσιών των οντοτήτων, οι ξένοι υπήκοοι που διαμένουν νομίμως στην Β-Ε δύνανται να έχουν πρόσβαση στην απασχόληση. Ωστόσο, η πρόσβαση αυτή ενδέχεται να εξαρτάται από την χορήγηση άδειας εργασίας και στις περισσότερες περιπτώσεις προτιμούνται οι υπήκοοι του κράτους. Έτσι, η Β-Ε δεν έχει ακόμη εξασφαλίσει την απόλυτα μη διακριτική μεταχείριση των υπηκόων ΕΕ που εργάζονται και διαμένουν νόμιμα στο έδαφός της. Επιπλέον, η ανάγκη εφαρμογής συντονισμένων κανόνων κοινωνικής ασφάλισης και στους εργαζόμενους υπηκόους της ΕΕ, θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα δεδομένου ότι το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της Β-Ε παραμένει στοιχειώδες και αποσπασματικό.

3.4.2 Εγκατάσταση

Στο πλαίσιο μιας μελλοντικής ΣΣΣ, η Β-Ε υποχρεούται να χορηγήσει στις επιχειρήσεις ΕΕ το δικαίωμα εγκατάστασης. Το δικαίωμα αυτό παρέχεται σε αμοιβαία βάση. Όσον αφορά τις κοινοτικές επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες στην Β-Ε, πρόκειται να τους παρασχεθεί είτε εθνική μεταχείριση ή καθεστώς ΜΕΚ, ανάλογα με το ποιο είναι ευνοϊκότερο. Κατά τη διάρκεια μιας μεταβατικής περιόδου, θα εξετασθεί το ενδεχόμενο επέκτασης αυτών των δικαιωμάτων σε υπηκόους της ΕΕ ή της Β-Ε που επιθυμούν να εγκατασταθούν ως ανεξάρτητοι επαγγελματίες. Με την επιφύλαξη των διατάξεων που διέπουν την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων στο πλαίσιο της συμφωνίας, θα ήταν δυνατό να θεσπισθούν ειδικές διατάξεις για το βασικό προσωπικό.

Επίσημα, η Β-Ε εφαρμόζει ελευθερωμένο καθεστώς όσον αφορά την εγκατάσταση. Οι εταιρείες της ΕΕ δύνανται ήδη να εγκατασταθούν και να λειτουργούν στην Β-Ε βάσει της εθνικής μεταχείρισης. Έχουν το δικαίωμα να αποκτήσουν γη και περιουσιακά στοιχεία υπό τους ίδιους όρους με τους υπηκόους της Β-Ε. Το γεγονός ότι δεν έχουν εγκατασταθεί περισσότερες εταιρείες οφείλεται σε διστακτικότητα για λόγους σταθερότητας, στην έλλειψη επιχειρηματικών ευκαιριών και στο γεγονός ότι η καταχώρηση των επιχειρήσεων είναι πολύπλοκη - για όλους. Στο πλαίσιο της ατζέντας για τις μεταρρυθμίσεις "Εργασία και δικαιοσύνη", η Β-Ε δεσμεύτηκε να περικόψει τη διαδικασία καταχώρησης των επιχειρήσεων σε 15 ημέρες με την καθιέρωση ενός ενιαίου συστήματος καταχώρησης των επιχειρήσεων. Η μεταρρύθμιση αυτή πρέπει να συμπληρωθεί και με άλλες μεταρρυθμίσεις, όπως η εισαγωγή εναρμονισμένων συστημάτων κατάρτισης κτηματολογίου, γεγονός που θα δημιουργήσει εμπιστοσύνη για την ιδιοκτησία.

Μία ΣΣΣ θα μπορούσε να περιέχει διατάξεις που θα επιτρέπουν σε ένα μελλοντικό Συμβούλιο Σταθεροποίησης και Σύνδεσης να καθορίζει λεπτομέρειες όσον αφορά την επέκταση του δικαιώματος εγκατάστασης σε υπηκόους αμφοτέρων των μερών, περιλαμβανομένης και της ανάληψης οικονομικών δραστηριοτήτων υπό την ιδιότητα του αυτοαπασχολουμένου. Η ενδεχόμενη διαπραγμάτευση του δικαιώματος αυτού θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις μεταναστευτικές πιέσεις.

3.4.3 Εμπόριο υπηρεσιών

Στο πλαίσιο μιας μελλοντικής ΣΣΣ, θα προβλεφθεί η προοδευτική και αμοιβαία ελευθέρωση των συναλλαγών στον τομέα των υπηρεσιών, σύμφωνα με τους σχετικούς κανόνες του ΠΟΕ, ειδικότερα, το άρθρο V της Γενικής Συμφωνίας για τις Συναλλαγές στον Τομέα των Υπηρεσιών (GATS). Οι εταιρείες που δεν είναι εγκατεστημένες στην επικράτεια του άλλου μέρους θα αποκτούν σταδιακά το δικαίωμα παροχής υπηρεσιών, σύμφωνα με τις διατάξεις της GATS, και λαμβανομένης υπόψη, ειδικότερα, της προόδου που επιτυγχάνεται όσον αφορά την προσέγγιση των νομοθεσιών στους διάφορους τομείς. Η εφαρμογή αυτής της διαδικασίας ελευθέρωσης θα αποτελέσει αντικείμενο παρακολούθησης στο πλαίσιο της συμφωνίας, κυρίως όσον αφορά τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες.

Ο νόμος της Β-Ε για την εξωτερική εμπορική πολιτική ορίζει ότι παρέχεται η εθνική μεταχείριση στους αλλοδαπούς παρόχους υπηρεσιών στην αγορά της Β-Ε, αν και ενδεχομένως υπό την προϋπόθεση της εγκατάστασης νομικού προσώπου στην χώρα. Οι εγκατεστημένοι αλλοδαποί πάροχοι υπηρεσιών υπόκεινται κατά συνέπεια στο ίδιο ρυθμιστικό και φορολογικό καθεστώς με τους υπηκόους της Β-Ε. Το μόνο άλλο επίσημο εμπόδιο για πραγματοποίηση ξένων επενδύσεων στον τομέα των υπηρεσιών αφορά τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (όπου η ιδιοκτησία αλλοδαπών περιορίζεται στο 49%). Η σχετικά φιλελεύθερη προσέγγιση της Β-Ε όσον αφορά την παροχή υπηρεσιών αποδεικνύεται και από την έκταση των δραστηριοτήτων των ξένων τραπεζών στο εσωτερικό της Β-Ε και από την παρουσία ξένων εταιρειών στον τομέα των μεταφορών και των ταχυμεταφορών.

Aν και η παροχή υπηρεσιών είναι θεωρητικά ελευθερωμένη, στην πράξη αντιμετωπίζει εμπόδια που οφείλονται στο ότι η οικονομία εξακολουθεί να είναι κατακερματισμένη, σε ορισμένους τομείς, ανάλογα με τους κανόνες που θεσπίζει κάθε οντότητα. Για παράδειγμα, αν και υπάρχει κεντρικός φορέας εποπτείας των τραπεζών και μία ανεξάρτητη κεντρική υπηρεσία Β-Ε εγγύησης των καταθέσεων, δεν υπάρχει ενοποιημένη κεφαλαιαγορά. Επιπλέον, η ασφαλιστική αγορά είναι κατακερματισμένη: η ΟΒΕ διαθέτει μία ανεξάρτητη υπηρεσία με εποπτικά καθήκοντα, ενώ στη ΣΔ η εποπτεία διεξάγεται από το Υπουργείο Οικονομικών. Η Β-Ε θα πρέπει να αντιμετωπίσει τους περιορισμούς αυτούς ώστε να μπορέσει να καταστεί μία ΣΣΣ απόλυτα λειτουργική.

3.4.4 Τρέχουσες πληρωμές και κυκλοφορία κεφαλαίων

Στο πλαίσιο μίας ΣΣΣ, η Β-Ε θα πρέπει να αναλάβει τη δέσμευση σταδιακής ελευθέρωσης των ροών κεφαλαίων από και προς το εξωτερικό, ειδικότερα, όσον αφορά τις άμεσες επενδύσεις. Είναι, επίσης, σκόπιμο να προβλεφθεί η προστασία των επενδυτών όσον αφορά τη ρευστοποίηση και τον επαναπατρισμό των επενδύσεων και των κερδών. Μετά από μία μεταβατική περίοδο, το Συμβούλιο Σταθεροποίησης και Σύνδεσης θα καθορίζει τις λεπτομέρειες της πλήρους εφαρμογής των κοινοτικών κανόνων σχετικά με την κυκλοφορία κεφαλαίων.

Οι ξένες επενδύσεις στη Β-Ε διέπονται από τη νομοθεσία περί πολιτικής στον τομέα των άμεσων ξένων επενδύσεων. Σύμφωνα με τη νομοθεσία αυτή, καταργούνται τα εμπόδια για τις περισσότερες επενδύσεις στη Β-Ε, με εξαίρεση ένα όριο 49% που τίθεται στην απόκτηση μεριδίου εταιρειών του στρατιωτικού τομέα και του τομέα των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Οι εναπομένοντες αυτοί περιορισμοί δεν θα δημιουργήσουν πρόβλημα στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ (καθώς πρόκειται για νόμιμη εξαίρεση στη συγκεκριμένη ελευθερία εντός της ΕΕ). Επιπλέον, οι ξένες επενδύσεις στη Β-Ε διέπονται από μία "ρήτρα σταθερότητας" που επιτρέπει στους επενδυτές να επιλέγουν το νομικό καθεστώς που θα εφαρμόζουν στην περίπτωση τροποποίησης των νόμων ή των κανονισμών για τις ξένες επενδύσεις. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται ότι τα δικαιώματα των επενδυτών δεν μπορούν να καταργηθούν αλλά μόνο να αυξηθούν.

Το σύστημα εκκαθάρισης στη Β-Ε έχει προοδεύσει τόσο ώστε να είναι συγκρίσιμο με τα αντίστοιχα συστήματα του διεθνούς τραπεζικού τομέα. Οι εγχώριες πληρωμές στο εσωτερικό της Β-Ε πραγματοποιούνται μέσω εμπορικών τραπεζών και η Κεντρική Τράπεζα αναλαμβάνει το ρόλο της διευθέτησης διαφορών. Οι ξένες συναλλαγές πραγματοποιούνται μέσω εμπορικών τραπεζών. Αν και υπάρχουν ορισμένοι περιορισμοί όσον αφορά τις ξένες συναλλαγές που πραγματοποιούν ιδιώτες και μη μόνιμοι κάτοικοι, οι νομικές οντότητες μπορούν να πραγματοποιούν μεταφορές στο εξωτερικό και να μεταφέρουν κεφάλαια μετά από μερική ή πλήρη εκκαθάριση των επενδύσεών τους στη Β-Ε - υπό τον όρο της προσκόμισης των "αναγκαίων εγγράφων". Επιπλέον, φαίνεται ασυνεπές το γεγονός ότι η συναλλαγματική πολιτική καθορίζεται από την Κεντρική Τράπεζα, ενώ η άδεια για τον έλεγχο του συναλλάγματος λειτουργεί σε επίπεδο οντότητας. Κατά τις διαπραγματεύσεις μιας ΣΣΣ, το γεγονός αυτό θα μπορούσε να περιπλέξει τον προσδιορισμό των πράξεων που είναι ελεύθερες και αυτών που δεν είναι.

3.5 Εναρμόνιση, εφαρμογή και επιβολή της νομοθεσίας

Μία ΣΣΣ θα περιέχει διατάξεις για τη σταδιακή προσέγγιση της υφιστάμενης και μελλοντικής νομοθεσίας της Β-Ε στη νομοθεσία της Κοινότητας. Η Β-Ε θα πρέπει να εγγυηθεί ότι από την ημερομηνία υπογραφής της ΣΣΣ, η προσέγγιση θα αρχίσει να επεκτείνεται σε όλα τα στοιχεία του κοινοτικού κεκτημένου που περιέχονται στη συμφωνία. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για βασικούς τομείς της νομοθεσίας για την εσωτερική αγορά και το εμπόριο. H BE θα πρέπει συνεπώς να συμφωνήσει δεσμευτικές προθεσμίες για την επίτευξη εναρμόνισης σε τομείς όπως: ο ανταγωνισμός, η πνευματική, βιομηχανική και εμπορική ιδιοκτησία, οι κρατικές συμβάσεις, τα πρότυπα και η πιστοποίηση και η προστασία των καταναλωτών.

Αν και η Β-Ε έχει ήδη εκφράσει την επιθυμία της για την εναρμόνιση προς τη νομοθεσία της ΕΕ, όσο και για την εφαρμογή και την επιβολή της, η ικανότητά της για κάτι τέτοιο παρεμποδίζεται από την κατανομή των εξουσιών μεταξύ κεντρικού κράτους, οντοτήτων και καντονίων. Για να εφαρμοστεί ορθά μία ΣΣΣ, η Β-Ε θα χρειαστεί να διασφαλίσει έναν επαρκή μηχανισμό συνεργασίας και συντονισμού μεταξύ των οντοτήτων, σε τομείς αρμοδιοτήτων που δεν έχουν παραχωρηθεί στο κεντρικό κράτος. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να υπάρχει ενιαία θέση έναντι της ΕΕ. Η εφαρμογή και η επιβολή της νομοθεσίας θα πρέπει να είναι αποτελεσματική και συνεπής σε όλα τα τμήματα της Β-Ε.

3.5.1 Aνταγωνισμός

Στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ, η Β-Ε θα πρέπει να απέχει από τη λήψη μέτρων που ενδεχομένως επηρεάζουν αρνητικά τον θεμιτό ανταγωνισμό. Ειδικότερα, θα πρέπει να απαγορεύει: ι) όλες τις συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων και τις εναρμονισμένες πρακτικές που οδηγούν σε παρακώλυση, περιορισμό ή στρέβλωση του ανταγωνισμού. ii)την καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης από μία ή περισσότερες επιχειρήσεις, iii)τις κρατικές ενισχύσεις που στρεβλώνουν ή απειλούν με στρέβλωση τον ανταγωνισμό ευνοώντας συγκεκριμένες επιχειρήσεις ή συγκεκριμένα προϊόντα. Η Β-Ε θα δεσμευτεί ότι θα διασφαλίσει διαφάνεια στον τομέα των κρατικών (δηλ. δημόσιων) ενισχύσεων, μέσω, μεταξύ άλλων, της ολοκληρωμένης καταγραφής των καθεστώτων ενισχύσεων και μέσω ετήσιας αναφοράς σχετικά με το συνολικό ποσό και την κατανομή της χορηγηθείσας βοήθειας. Θα παρέχει επίσης, εφόσον της ζητείται, πληροφορίες για συγκεκριμένες περιπτώσεις.

Η εφαρμογή της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού περιέχεται στην ατζέντα της Β-Ε από τις αρχές τουλάχιστον του 2000, όταν σύμφωνα με τον οδικό χάρτη έπρεπε να θεσπιστεί νομοθεσία περί ανταγωνισμού. Η νομοθεσία αυτή, συμβατή με τα κοινοτικά πρότυπα, ψηφίστηκε τελικά τον Δεκέμβριο 2001. Έκτοτε, παρέμεινε ανεφάρμοστη λόγω του ότι δεν έχουν ακόμη συσταθεί το Συμβούλιο ανταγωνισμού και οι συναφείς υπηρεσίες σε επίπεδο οντοτήτων.

Στον τομέα των κρατικών (δημόσιων) ενισχύσεων, η Β-Ε υπολείπεται κατά πολύ των απαιτήσεων μιας μελλοντικής ΣΣΣ. Η υφιστάμενη νομοθεσία περί ανταγωνισμού δεν περιέχει διατάξεις για τις κρατικές ενισχύσεις - και πράγματι καμία ενίσχυση δεν χορηγείται σε επίπεδο κεντρικού κράτους. Ωστόσο, οι οντότητες χορηγούν βοήθεια είτε σε επιχειρήσεις ή σε τομείς (π.χ. στον εξορυκτικό τομέα η ΟΒΕ και στον γεωργικό τομέα η ΣΔ). Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει αρχή αρμόδια για την εποπτεία της βοήθειας αυτής και δεν γίνεται καμία καταγραφή της βοήθειας και καμία συστηματική αναφορά. Στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ, η κατάσταση αυτή θα πρέπει να διορθωθεί.

3.5.2 Πνευματική, βιομηχανική και εμπορική ιδιοκτησία

Πριν από τη λήξη μεταβατικής περιόδου, η Β-Ε θα πρέπει να εξασφαλίσει αποτελεσματική προστασία και τήρηση των δικαιωμάτων πνευματικής, βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας, περιλαμβανομένης και της προστασίας κατά της παραποίησης και της πειρατείας. Η Β-Ε θα πρέπει να εγγυηθεί ένα επίπεδο προστασίας ανάλογο με το ισχύον στην Κοινότητα. Οφείλει, επίσης, να προσχωρήσει σε σειρά πολυμερών συμβάσεων στις οποίες τα κράτη μέλη της ΕΕ είναι συμβαλλόμενα μέρη ή οι οποίες εφαρμόζονται στην Κοινότητα ντε φάκτο.

Αν και η Β-Ε έχει ήδη προσχωρήσει σε ορισμένες διεθνείς συμβάσεις (π.χ. Παγκόσμιος Οργανισμός πνευματικής ιδιοκτησίας), δεν είναι τη στιγμή αυτή σε θέση να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας μελλοντικής ΣΣΣ. Έχει ήδη θεσπιστεί νομοθεσία για τη βιομηχανική ιδιοκτησία και τα δικαιώματα δημιουργού και τα συγγενικά δικαιώματα, ενώ λειτουργεί, αποσπασματικά, ένα Ινστιτούτο για τα πρότυπα, την μετρολογία και την πνευματική ιδιοκτησία. Ωστόσο, η παραποίηση και η πειρατεία είναι ευρύτατα διαδεδομένες. Η μη εποικοδομητική στάση του πληθυσμού όσον αφορά την πειρατεία, η έλλειψη ακρίβειας στην ισχύουσα νομοθεσία, η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού σε θεσμικό επίπεδο (κανένας δεν ασχολείται τη στιγμή αυτή με θέματα δικαιωμάτων δημιουργού), οι περιορισμένοι τεχνικοί πόροι, η έλλειψη ειδικευμένων δικαστηρίων και ο ανεπαρκής συντονισμός με τους φορείς επιβολής, όλα αυτά δείχνουν ότι η Β-Ε δεν είναι τη στιγμή αυτή ικανή να παράσχει αποδεκτή προστασία στον τομέα αυτό. Οι ελλείψεις αυτές συμβάλλουν στη συνεχιζόμενη αδυναμία της Β-Ε να προσελκύσει ξένες επενδύσεις. Υπό τις συνθήκες αυτές, η Β-Ε θα δυσκολευόταν να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας ΣΣΣ.

3.5.3 Δημόσιες συμβάσεις

Στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ, η Β-Ε θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι εταιρείες της ΕΕ μπορούν να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς ανάθεσης συμβάσεων επί της ίδιας βάσης με τις εταιρείες της Β-Ε. Η Β-Ε θα χρειασθεί να εναρμονίσει σταδιακά τη νομοθεσία της για τις δημόσιες συμβάσεις με την αντίστοιχη νομοθεσία της ΕΕ. Θα χρειαστεί, επίσης, να ενισχύσει τους σχετικούς φορείς και τη δικαστική εξουσία προκειμένου να καταστεί δυνατή η ορθή εφαρμογή των διαδικασιών δημοσίων συμβάσεων.

Η Β-Ε εξακολουθεί να μην διαθέτει, σε επίπεδο κεντρικού κράτους, νομοθεσία για τις δημόσιες συμβάσεις. Τη στιγμή αυτή, η ανάθεση συμβάσεων πραγματοποιείται σύμφωνα με ξεχωριστή νομοθεσία κάθε κράτους, οντότητας καθώς και της επαρχίας Brcko. Ξεχωριστά νομικά όργανα με διαφορετικά νομικά καθεστώτα σημαίνει ότι το πλαίσιο που ισχύει για τις δημόσιες συμβάσεις στην Β-Ε δεν είναι αρκετά υγιές για να παρέχει ένα σαφές, βασιζόμενο σε κανόνες περιβάλλον, συμβατό με το κεκτημένο της ΕΕ. Ωστόσο, καταρτίζεται ήδη σε επίπεδο κεντρικού κράτους νόμος για τις δημόσιες συμβάσεις, συμβατός με την κοινοτική νομοθεσία. Ο νόμος προβλέπει ένα νέο Γραφείο δημόσιων συμβάσεων και μία Υπηρεσία εποπτείας των δημόσιων συμβάσεων. Στον τομέα αυτό, η Β-Ε θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι η νομοθεσία θα συνοδεύεται από επαρκείς χρηματοοικονομικούς και τεχνικούς πόρους που μπορούν να διασφαλίσουν την αποτελεσματική εφαρμογή της. Θα απαιτηθεί εκπαιδευμένο προσωπικό τόσο για το εν λόγω Γραφείο όσο και για την Υπηρεσία εποπτείας. Θα χρειαστεί επίσης επαρκώς καταρτισμένο και εξειδικευμένο προσωπικό στο δικαστικό σώμα.

3.5.4 Τυποποίηση και διαπίστωση της συμμόρφωσης

Για να συμμορφωθεί με μία ΣΣΣ, η Β-Ε θα πρέπει σταδιακά να επιτύχει ευθυγράμμιση της νομοθεσίας της με τους τεχνικούς κανονισμούς της ΕΕ και με πρακτικές της ευρωπαϊκής τυποποίησης, της μετρολογίας, της διαπίστευσης και της διαπίστωσης της συμμόρφωσης. Ειδικότερα, θα πρέπει: i) να προωθηθεί η ανάπτυξη υποδομής για τα πρότυπα, την τυποποίηση και την ποιότητα, ii) να προωθηθεί η χρησιμοποίηση τεχνικών κανονισμών και διαδικασιών διαπίστωσης της συμμόρφωσης συμβατών με τους αντίστοιχους κοινοτικούς κανόνες και διαδικασίες, iii) να προωθηθεί η συμμετοχή της Β-Ε στις εργασίες των σχετικών ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών, iv) όπου κρίνεται σκόπιμο, να συναφθούν συμβάσεις με την ΕΚ και τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ) σχετικά με τη διαπίστωση της συμμόρφωσης και την αποδοχή των προϊόντων.

Η Β-Ε κληρονόμησε τη νομοθεσία της πρώην Γιουγκοσλαβίας, αλλά μετά την ανεξαρτησία, οι οντότητες αρχικά εκπόνησαν νόμους και κανονισμούς και συνέστησαν νέους φορείς, ανεξάρτητα η μία από την άλλη. Τώρα, η Β-Ε διαθέτει νομοθεσία για τη μετρολογία η οποία βασίζεται στα ευρωπαϊκά πρότυπα. έχει εισαχθεί νόμος, σε επίπεδο κεντρικού κράτους, για τις μονάδες μέτρησης και έχει δημιουργηθεί η νομική βάση για τα πρότυπα, μέσω ενός κεντρικού νόμου για την τυποποίηση. Bάσει των νόμων αυτών, δημιουργήθηκε ένα νέο Ινστιτούτο της Β-Ε για τα πρότυπα, την μετρολογία και την πνευματική ιδιοκτησία. Το Ινστιτούτο αυτό, αν και αρμόδιο για την πιστοποίηση και τη διαπίστωση της συμμόρφωσης, δεν διαθέτει ούτε τις αναγκαίες εγκαταστάσεις ούτε την απαιτούμενη εξουσία εποπτείας της αγοράς και παραμένει σε υπανάπτυκτη κατάσταση όσον αφορά την οργάνωσή του. Εξακολουθεί να μη διαθέτει μόνιμο διοικητή, ενώ σε όλα τα τμήματά του οι πόροι και το προσωπικό είναι περιορισμένοι. Επίσης, πρέπει να εκπονηθεί, σε επίπεδο κεντρικού κράτους, νομοθεσία σχετικά με την διαπίστωση της συμμόρφωσης.

Όπως αναφέρεται, μόνο τέσσερις εταιρείες της Β-Ε έχουν τη στιγμή αυτή την ικανότητα να χρησιμοποιούν το σήμα ΕΚ που είναι αναγκαίο για τις εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων στην ΕΕ. Άλλες εταιρείες χρησιμοποιούν οδηγίες της ΕΕ και υποδομή διαπίστωσης της συμμόρφωσης εντός των κρατών μελών της ΕΕ. Η Β-Ε πρέπει να αναπτύξει τεχνική ικανότητα στον τομέα αυτό.

3.5.5 Προστασία των καταναλωτών

Η αποτελεσματική προστασία των καταναλωτών είναι αναγκαία προκειμένου να εξασφαλισθούν, αφενός, η ορθή λειτουργία της οικονομίας της αγοράς και, αφετέρου, τα μέγιστα δυνατά οφέλη της για τους καταναλωτές. Η προστασία αυτή θα εξαρτηθεί από την ανάπτυξη διοικητικής υποδομής που θα εξασφαλίζει την εποπτεία της αγοράς και την επιβολή της νομοθεσίας. Προκειμένου να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ, η Β-Ε πρέπει: i) να αναπτύξει ενεργό πολιτική προστασίας των καταναλωτών, σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία, ii) να εναρμονίσει τη νομοθεσία της για την προστασία των καταναλωτών, iii) να δημιουργήσει ανεξάρτητες και αποτελεσματικές διοικητικές δομές και εξουσίες επιβολής ώστε να εξασφαλίσει τις βασικές απαιτήσεις υγείας και ασφάλειας, και iv) να εξασφαλίσει την εκπροσώπηση, την ενημέρωση και την εκπαίδευση των καταναλωτών.

Νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών σε κεντρικό επίπεδο υπήρχε στη Β-Ε από το 2002 - ήταν μία από τις απαιτήσεις του οδικού χάρτη. Ωστόσο, η πραγματική προστασία των καταναλωτών υπάρχει στη θεωρία παρά στην πράξη καθώς οι απαιτούμενες οργανωτικές και διοικητικές υποδομές παραμένουν ατελείς. Δεν έχει ακόμη συσταθεί το Συμβούλιο που προβλεπόταν βάσει της νομοθεσίας του 2002. Ωστόσο, έχουν αρχίσει να δημιουργούνται ενώσεις καταναλωτών.

3.6 Δικαιοσύνη και εσωτερικές υποθέσεις

Χάρη στη διεθνή βοήθεια και στήριξη, η Β-Ε έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει τις αδυναμίες που παρουσιάζουν τα συστήματά της στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων. Για πολύ μεγάλο διάστημα, η εθνότητα, η γεωγραφική θέση και οι προσωπικές επαφές καθόριζαν κατά κύριο λόγο τη λειτουργία της δικαιοσύνης στο πλαίσιο ενός κατατμημένου νομικού συστήματος. Το έγκλημα, είτε συγκυριακό είτε οργανωμένο, επεκτάθηκε ευρέως και η διαφθορά ρίζωσε βαθιά στον κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό ιστό. Η πλήρης εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στο νομικό και δικαστικό τομέα που συντελούνται τη στιγμή αυτή θα καθορίσει και το κατά πόσο η Β-Ε μπορεί να εγκαθιδρύσει κράτος δικαίου και να τηρεί τις δέουσες διαδικασίες. Η διασφάλιση ενός αξιόπιστου και προβλέψιμου νομικού χώρου είναι προαπαιτούμενο για την αποτελεσματική λειτουργία μιας ΣΣΣ.

3.6.1 Ενίσχυση των θεσμικών οργάνων και του κράτους δικαίου

Στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ, τα μέρη δίδουν ιδιαίτερη σημασία στην εδραίωση του κράτους δικαίου και στην ενίσχυση των θεσμών σε όλα τα επίπεδα, τόσο στον τομέα της διοίκησης γενικά όσο και στον τομέα της εφαρμογής του νόμου και του μηχανισμού της δικαιοσύνης ειδικότερα.

3.6.1.1 Αστυνομία

Οι αστυνομικές δυνάμεις είναι οργανωμένες σε διάφορα επίπεδα: υπάρχουν 10 αστυνομικές δυνάμεις σε επίπεδο καντονίων της ΟΒΕ, μία στην επαρχία Brcko, μία δύναμη της ΟΒΕ και μία της ΣΔ, η Κρατική Υπηρεσία Συνόρων (ΚΥΣ), η Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών και Προστασίας (ΚΥΠΠ), η δικαστική αστυνομία και η οικονομική αστυνομία. Έτσι, σε μία χώρα με πληθυσμό κατώτερο των τεσσάρων εκατομμυρίων κατοίκων οι αστυνομικές δυνάμεις αριθμούν 17 000 περίπου άτομα και κοστίζουν περίπου 180 εκατ. ευρώ ετησίως. Είναι προφανές ότι αυτή η πολυπλοκότητα των αστυνομικών δυνάμεων αυξάνει το κόστος και δημιουργεί προβλήματα συντονισμού και αποτελεσματικότητας. Η αστυνομική συνεργασία έχει βελτιωθεί (π.χ. η αστυνομική συνεργασία της ΣΔ υπήρξε ικανοποιητική σε μία σημαντική υπόθεση λαθρεμπορίου που τελικά κατέληξε στο ανώτατο δικαστήριο), αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν πολυάριθμες λειτουργικές δυσκολίες: οι αστυνομικές δυνάμεις μίας οντότητας δεν έχουν δικαίωμα "καταδίωξης" στο εσωτερικό μιας άλλης. δεν υπάρχει κεντρική βάση δεδομένων και οι δυνάμεις των διάφορων οντοτήτων χρησιμοποιούν διαφορετικά συστήματα πληροφορικής. Το κόστος είναι υψηλό λόγω της αλληλοεπικάλυψης σε τομείς όπως η κατάρτιση και ο εξοπλισμός. Οι περιορισμοί οικονομικής και τεχνικής φύσης παρεμποδίζουν την καταπολέμηση του εγκλήματος.

Και στις δύο οντότητες καθώς και στην επαρχία Brcko, έχει αναληφθεί μεταρρύθμιση της αστυνομίας. Από τον Ιανουάριο 2003, μία αστυνομική αποστολή της ΕΕ (ΑΑΕΕ) εργάζεται για να καταρτίσει και να θέσει σε εφαρμογή βιώσιμες ρυθμίσεις αστυνόμευσης, σύμφωνες με τις βέλτιστες ευρωπαϊκές και διεθνείς πρακτικές, τις οποίες θα διαχειρίζεται η Β-Ε. Η ΑΑΕΕ μελετά, παρακολουθεί και εποπτεύει με σκοπό τη βελτίωση των διοικητικών και επιχειρησιακών ικανοτήτων της αστυνομίας. Η άσκηση επαρκούς πολιτικού ελέγχου στις αστυνομικές υπηρεσίες παρακολουθείται. Σε επιχειρησιακούς όρους, προτεραιότητα της ΑΑΕΕ, όσον αφορά την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και την ενίσχυση της ασφάλειας των προσφύγων που επιστρέφουν, είναι να αναπτυχθεί μία προσέγγιση που θα βασίζεται στις πληροφορίες. Είναι γεγονός ότι η αστυνόμευση σε επίπεδο Β-Ε έχει βελτιωθεί: αυξήθηκε ο επαγγελματισμός, και αναπτύχθηκαν η ικανότητα διοίκησης και η συνεργασία μεταξύ αστυνομικών υπηρεσιών και άλλων φορέων επιβολής (π.χ. ΚΥΣ και τελωνειακές υπηρεσίες). Η σύσταση, το 2003, ενός νέου Υπουργείου Ασφάλειας σε επίπεδο κεντρικού κράτους αποτελεί επίσης θετικό βήμα. Αν και σε νηπιακό στάδιο ακόμη, το Υπουργείο θα έχει αρμοδιότητα σε επίπεδο κεντρικού κράτους για ορισμένα θέματα όπως ο μεθοριακός έλεγχος και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας (ΚΥΣ, ΚΥΠΠ και Interpol). Πιστεύεται ότι το Υπουργείο θα διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ οντοτήτων και για το λόγο αυτό πρέπει να εξασφαλιστεί το συντομότερο δυνατό η πλήρης λειτουργική του ικανότητα.

Ωστόσο, για την καταπολέμηση του εγκλήματος, απαιτούνται μία ευρύτερη μεταρρύθμιση και ικανότητα επιβολής σε επίπεδο κεντρικού κράτους. Η συλλογή πληροφοριών πρέπει να βελτιωθεί με την άμεση ολοκλήρωση, για παράδειγμα, της λειτουργίας της ΚΥΠΠ. Επίσης, η Β-Ε πρέπει τώρα να εξετάσει το ενδεχόμενο περαιτέρω αναδιάρθρωσης και εξορθολογισμού των αστυνομικών υπηρεσιών προκειμένου να προωθηθεί η αποτελεσματικότητα και να βελτιωθεί η ικανότητα καταπολέμησης του εγκλήματος.

Τη στιγμή αυτή προωθείται μεταρρύθμιση που θα οδηγήσει στη δημιουργία μιας κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και Ασφάλειας.

3.6.1.2 Δικαστική εξουσία

Το δικαστικό σύστημα στην Β-Ε ήταν επί μακρόν κατώτερο των αποδεκτών προτύπων. Σε αντίθεση με την επαρχία Brcko, όπου το σύνολο του νομικού και δικαστικού συστήματος αναβαθμίστηκε με σχετικά γρήγορους ρυθμούς, τόσο η ΟΒΕ όσο και η ΣΔ παρουσίαζαν μονίμως δείγματα ανικανότητας και διαφθοράς στο πλαίσιο των αντίστοιχων συστημάτων τους. Οι δικαστές και οι εισαγγελείς υφίσταντο πιέσεις τόσο από τους πολιτικούς αρχηγούς όσο και από τους ίδιους τους εγκληματίες. Η βασική δικαστική υποδομή ήταν ελλιπέστατη, χωρίς τον κατάλληλο εξοπλισμό, χωρίς τήρηση πρακτικών και πρόσβαση στην πληροφορία και στις σύγχρονες νομικές πρακτικές. Επιπλέον, αφότου η νομική δικαιοδοσία της Β-Ε κατατμήθηκε μεταξύ οντοτήτων και επαρχίας Brcko, η απονομή δικαιοσύνης μπορούσε εύκολα να αποφευχθεί. οι δικαστικές αποφάσεις μίας πλευράς σπάνια εφαρμόζονταν στην άλλη.

Η μεταρρύθμιση έχει αρχίσει. Τον Φεβρουάριο 2002 εγκαινιάστηκε μία συνολική στρατηγική δικαστικής μεταρρύθμισης. Παρά τα συνταγματικά εμπόδια εκ μέρους της εθνοσυνέλευσης της ΣΔ, δημιουργήθηκαν Ανώτατα Δικαστικά και Εισαγγελικά Συμβούλια (ΑΔΕΣ) σε επίπεδο κεντρικού κράτους και οντοτήτων, τα οποία απαρτίζονται από εθνικά και αλλοδαπά μέλη, και έχουν ως καθήκον την εποπτεία των διορισμών δικαστικού προσωπικού. Ταυτόχρονα, ξεκίνησε μία μεταρρύθμιση της δομής του δικαστηρίου και των γραφείων των εισαγγελέων, με περικοπές στον αριθμό των δικαστηρίων και των δικαστών. Για να μπορέσει να οικειοποιηθεί πλήρως τη μεταρρύθμιση αυτή, η Β-Ε πρέπει να προχωρήσει στην καθιέρωση ενιαίου ΑΔΕΣ και να στηρίξει κατάλληλα τα κέντρα κατάρτισης των δικαστών και των εισαγγελέων.

Μία άλλη σημαντική μεταρρύθμιση ήταν η σύσταση Ανώτατου Κεντρικού Δικαστηρίου και Κεντρικής Εισαγγελίας Β-Ε (που επίσης είχε αρχικά αμφισβητηθεί από τη ΣΔ). Το Κεντρικό Δικαστήριο διαθέτει ποινικό και διοικητικό τμήμα καθώς και τμήμα ενδίκων μέσων, και ορισμένες ειδικές επιτροπές, όπως η επιτροπή για το οργανωμένο έγκλημα, το οικονομικό έγκλημα και τη διαφθορά. Απαρτίζεται τόσο από εθνικούς όσο και διεθνείς δικαστές. Οι πρώτες υποθέσεις έχουν ήδη παραπεμφθεί στο Δικαστήριο. Το Δικαστήριο θα καλύψει ένα νομικό κενό με την ενασχόλησή του με θέματα (π.χ. υποθέσεις ασύλου και μετανάστευσης) που εμπίπτουν στις αρμοδιότητες του κεντρικού κράτους. Επίσης, πιστεύεται ότι θα δημιουργήσει μία ακόμη γέφυρα μεταξύ των δικαστικών και νομικών συστημάτων των οντοτήτων. Σημαντικό γεγονός ήταν και η σύσταση το 2003 του Κεντρικού Υπουργείου Δικαιοσύνης με καθήκον να εξασφαλίσει τη διεθνή και μεταξύ οντοτήτων συνεργασία σε νομικά θέματα, αν και το εν λόγω Υπουργείο αντιμετωπίζει και αυτό προβλήματα έλλειψης προσωπικού και πόρων.

Το ανώτατο επίπεδο δικαστικής εξουσίας είναι το Συνταγματικό Δικαστήριο της Β-Ε. Παρά τις συστάσεις του οδικού χάρτη, το Συνταγματικό Δικαστήριο εξακολουθεί να μη διαθέτει τους αναγκαίους πόρους και για τουλάχιστον ένα έτος είχε περιέλθει σε απραξία λόγω της αδυναμίας της ΣΔ να ορίσει Σέρβους μέλη του Δικαστηρίου. Παρά τις δυσκολίες αυτές, το Δικαστήριο διαθέτει εξουσία και τυγχάνει γενικής αποδοχής.

Δεδομένου ότι η ΕΕ είναι μία κοινότητα που διέπεται από το κράτος δικαίου, είναι σημαντικό να μπορεί η Β-Ε να εγγυηθεί, στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ, τη λειτουργία και την αποτελεσματικότητα ενός αμερόληπτου δικαστικού συστήματος. Κατά συνέπεια, η συντελούμενη μεταρρύθμιση πρέπει να έχει στη διάθεσή της επαρκείς πόρους ώστε να ολοκληρωθεί ταχέως και επιτυχώς.

3.6.1.3 Σωφρονιστικό σύστημα

Το κράτος δικαίου μπορεί να διασφαλιστεί μόνον εφόσον η Β-Ε διαθέτει αξιόπιστο σύστημα επιβολής κυρώσεων. Η φυλάκιση είναι τη στιγμή αυτή η μόνη ουσιαστική ποινή που προβλέπεται στην Β-Ε, αν και εξετάζεται το ενδεχόμενο εναλλακτικών λύσεων, όπως η προσφορά υπηρεσιών στην κοινότητα. Παρά την εισαγωγή ενός Κεντρικού Δικαστηρίου που εκδικάζει υποθέσεις σε επίπεδο κεντρικού κράτους, δεν υπάρχει καμία ρύθμιση για τις φυλακές σε κεντρικό επίπεδο.

3.6.2 Θεωρήσεις, συνοριακός έλεγχος, άσυλο και μετανάστευση

Τόσο σε διμερές όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, η Β-Ε θα χρειαστεί ένα πλαίσιο συνεργασίας στους τομείς των θεωρήσεων, των μεθοριακών ελέγχων, του ασύλου και της μετανάστευσης (νόμιμης και παράνομης). Κύριο στοιχείο στης συνεργασίας στον τομέα της πρόληψης και του ελέγχου της παράνομης μετανάστευσης είναι η θέσπιση διατάξεων επανεισδοχής.

Το καλοκαίρι 2003 η Β-Ε ενέκρινε νέο νόμο για τη διακίνηση και την παραμονή αλλοδαπών καθώς και για την παροχή ασύλου, αντικαθιστώντας έναν ασαφή νόμο του 1999 για τη μετανάστευση και το άσυλο. Η ουσιαστική εφαρμογή της νομοθεσίας προϋποθέτει τη δημιουργία, εντός του Υπουργείο Ασφάλειας, μιας μονάδας ή ενός τομέα με αρμοδιότητα την εξέταση τέτοιων θεμάτων. Το ισχύον καθεστώς θεωρήσεων ορίζει τις χώρες των οποίων οι υπήκοοι χρειάζονται / δεν χρειάζονται θεώρηση εισόδου. Τη στιγμή αυτή, οι υπήκοοι 38 χωρών δύνανται να εισέρχονται στην Β-Ε με επίδειξη απλού διαβατηρίου. Άλλες υπηκοότητες έχουν τη δυνατότητα να απολαύουν προσωρινών καθεστώτων βάσει των οποίων δεν απαιτείται θεώρηση, για λόγους, π.χ., προώθησης του τουρισμού κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Σε γενικές γραμμές, η πολιτική θεωρήσεων της Β-Ε έχει ευθυγραμμιστεί σταδιακά με τον κοινοτικό κατάλογο θεωρήσεων (π.χ. καθιέρωση απαίτησης θεώρησης για το Ιράν και τη Σαουδική Αραβία), αν και εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένες σημαντικές διαφορές (π.χ. υπήκοοι της Ρωσίας, του Κατάρ, του Κουβέιτ και ορισμένων άλλων χωρών εξακολουθούν να έχουν τη δυνατότητα εισόδου στη χώρα χωρίς θεώρηση). Επιπλέον, η λειτουργία του καθεστώτος θεωρήσεων της Β-Ε αντιμετωπίζει σημαντικές διοικητικές προκλήσεις: δεν είναι σαφές ότι η τεχνική υποδομή για τον έλεγχο των αιτήσεων χορήγησης θεώρησης είναι αλάνθαστη.

Η εφαρμογή του καθεστώτος θεωρήσεων είναι αδύνατη χωρίς αποτελεσματικό έλεγχο των συνόρων. Στο θέμα αυτό, η Β-Ε σημείωσε πρόοδο κυρίως μετά τη δημιουργία της ΚΥΣ. Τον Σεπτέμβριο 2002, η ΚΥΣ ανέλαβε τον έλεγχο του συνόλου των επίσημων σημείων διέλευσης των διεθνών συνόρων της Β-Ε. Η ΚΥΣ συνεργάζεται με τα Υπουργεία και τις αστυνομικές και τελωνειακές διοικήσεις της χώρας για να βελτιώσει τη διαχείριση των συνόρων. Έχει αντιμετωπίσει και μάλιστα, όπως αναφέρεται, έχει μειώσει σημαντικά την παράνομη διακίνηση ατόμων και τη λαθρομετανάστευση μέσω της Β-Ε. Η συγκριτική αποτελεσματικότητα και ικανότητα της ΚΥΣ διαχωρίζει θετικά τη Β-Ε έναντι ορισμένων άλλων περιφερειακών της εταίρων.

Η παροχή ασύλου αποτελεί νέα πρόκληση για τη Β-Ε. μέχρι πρόσφατα, ως κεντρικός στόχος είχε τεθεί αποκλειστικά η επιστροφή των προσφύγων και η επανένταξή τους στην κοινωνία της Β-Ε. Η χώρα είναι, εκ διαδοχής, συμβαλλόμενο μέρος στη σύμβαση του 1951 για το καθεστώς των προσφύγων και στο πρωτόκολλο του 1967 της εν λόγω σύμβασης. Τα θέματα ασύλου διέπονται τώρα από τον νέο νόμο για τη διακίνηση και την παραμονή αλλοδαπών καθώς και για την παροχή ασύλου. Η προβλεπόμενη από το νόμο μονάδα, που θα είναι αρμόδια για θέματα ασύλου και θα υπάγεται στο Υπουργείο Ασφάλειας της Β-Ε, δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί. Ως εκ τούτου, η Β-Ε δεν διαθέτει προς το παρόν ένα λειτουργικό σύστημα στον τομέα του ασύλου. Έτσι, η αρμοδιότητα της απόδοσης του καθεστώτος του πρόσφυγα έχει ανατεθεί στην Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR). Η UNHCR ελπίζει να μεταβιβάσει την αρμοδιότητα αυτή στη Β-Ε μέχρι το τέλος του 2004.

Στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ, τα συμβαλλόμενα μέρη θα πρέπει να συμφωνήσουν ότι θα συνεργαστούν για την πρόληψη της λαθρομετανάστευσης. Για το σκοπό αυτό, η Β-Ε θα πρέπει να συμφωνήσει για την επανεισδοχή όλων των υπηκόων της που βρίσκονται παράνομα στην επικράτεια ενός κράτους μέλους της ΕΕ και να συνάψει συμφωνία όσον αφορά τους υπηκόους τρίτων χωρών και τους απάτριδες. Τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να αποδεχθούν ανάλογες υποχρεώσεις. Οι διαπραγματεύσεις για την επανεισδοχή έχουν ολοκληρωθεί με την Ιταλία και έχουν ήδη ξεκινήσει με τη Σουηδία, τη Δανία, τη Σλοβενία, τη Ρουμανία και τη Σερβία και το Μαυροβούνιο.

3.6.3 Καταπολέμηση της νομιμοποίησης προσόδων από παράνομες δραστηριότητες

Η Β-Ε πρέπει να θεσπίσει πλαίσιο συνεργασίας με στόχο την πρόληψη της χρησιμοποίησης των χρηματοπιστωτικών της συστημάτων για τη νομιμοποίηση προσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες. Η συνεργασία στον τομέα αυτό περιλαμβάνει διοικητική και τεχνική βοήθεια που αποσκοπεί στον καθορισμό κατάλληλων προτύπων για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης προσόδων από παράνομες δραστηριότητες ισοδύναμων με εκείνα που έχει υιοθετήσει η Κοινότητα και άλλοι διεθνείς φορείς στον τομέα αυτόν, ιδίως η Ειδική Μονάδα Χρηματοοικονομικής Δράσης (ΕΜΧΔ).

Το ξέπλυμα χρήματος συνιστά ένα σοβαρό πρόβλημα, αλλά η Β-Ε μόλις που αρχίζει να ασχολείται με αυτό. Σύμφωνα με στοιχεία της Β-Ε, ποσό 1,5 δισ. ευρώ πιστεύεται ότι ξεπλένεται ετησίως μέσω εικονικών εταιρειών και ειδικών τραπεζικών λογαριασμών. Ο ποινικός κώδικας της Β-Ε ορίζει το ξέπλυμα χρημάτων ως έγκλημα (αλλά μόνο πρόσφατα η Β-Ε έχει αρχίσει να το αντιμετωπίζει ως κάτι σοβαρότερο από ένα διοικητικό παράπτωμα). Τη στιγμή αυτή, διάφοροι φορείς ασχολούνται με το συγκεκριμένο θέμα: η ΚΥΣ, τα τραπεζικά υποκαταστήματα των οντοτήτων, η αστυνομία εσόδων, η φορολογική αρχή της ΟΒΕ και η διεύθυνση ΣΔ του Υπουργείου Οικονομικών για την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρημάτων - αλλά πρέπει να υπάρξει καλύτερος συντονισμός των εργασιών των φορέων αυτών.

Τόσο στις οντότητες όσο και στην επαρχία Brcko, οι νόμοι υποχρεώνουν πλέον τους υπαλλήλους των τραπεζών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων να αναφέρουν οποιαδήποτε ύποπτη συναλλαγή. κάθε συναλλαγή αξίας άνω των 30 000ΚΜ (περίπου 15 000 ευρώ) πρέπει να αναφέρεται στην αστυνομία εσόδων η οποία και ελέγχει τη νομιμότητά της. Μία παλαιότερη προσφιλής μέθοδος ξεπλύματος χρημάτων ήταν μέσω της σύστασης εικονικών εταιρειών. Κάτι τέτοιο είναι πλέον πολύ δυσκολότερο, χάρη στις νέες διαδικασίες καταχώρησης των εταιρειών, ενώ η πρόσφατη κοινοποίηση στην Εφημερίδα του Κράτους των μη χρησιμοποιούμενων λογαριασμών αποθάρρυνε επίσης όσους επιχειρούν ξέπλυμα χρημάτων. Παρ´ ότι οι εξελίξεις αυτές είναι θετικές, άλλες επιχειρήσεις που παρέχουν υπηρεσίες μεταφοράς χρημάτων ή αξιών (π.χ. λέσχες και καζίνα, ανταλλακτήρια συναλλάγματος, ασφάλειες, μεσιτικά γραφεία, κ.λπ.) πρέπει αναμφίβολα να υπόκεινται σε κανόνες έκδοσης άδειας, καταχώρησης και παρακολούθησης. Τα θέματα αυτά εξετάζονται σε ένα σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρημάτων, το οποίο πρέπει τώρα να εφαρμόζουν όλες οι σχετικές υπηρεσίες.

3.6.4 Πρόληψη και καταπολέμηση του εγκλήματος, καταπολέμηση του λαθρεμπορίου και των παράνομων ναρκωτικών

Η Β-Ε οφείλει να θεσπίσει πλαίσιο συνεργασίας που αποσκοπεί στην καταπολέμηση και στην πρόληψη των εγκληματικών και παράνομων δραστηριοτήτων, κυρίως του οργανωμένου εγκλήματος. Η Β-Ε πρέπει να προσέξει ιδιαίτερα θέματα όπως η διακίνηση ανθρώπων, οι παράνομες οικονομικές δραστηριότητες (π.χ. διαφθορά, παράνομες συναλλαγές, λαθρεμπόριο όπλων και τρομοκρατία). Η Β-Ε θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει τις κοινωνικές επιπτώσεις και τις επιπτώσεις στην υγεία των διαφόρων μορφών κατάχρησης ναρκωτικών, με την πρόληψη της εκτροπής των χημικών πρόδρομων ουσιών και την εισαγωγή ή / και την ενίσχυση των δομών καταπολέμησης του λαθρεμπορίου ναρκωτικών.

Η Β-Ε έχει αρχίσει να ασχολείται με το θέμα του εγκλήματος γενικότερα και της διαφθοράς ειδικότερα. Το Κοινοβούλιο έχει εγκρίνει νόμο για τη σύγκρουση συμφερόντων στο πλαίσιο των κρατικών οργάνων. ο νόμος για τους δημόσιους υπαλλήλους περιέχει λεπτομέρειες για τις δραστηριότητες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε σύγκρουση συμφερόντων, ενώ το Υπουργείο Ασφάλειας έχει ήδη αρχίσει εργασίες για την εκπόνηση μιας στρατηγικής καταπολέμησης της διαφθοράς. Το κεντρικό γραφείο του εισαγγελέα έχει αρχίσει να εξετάζει ορισμένες πολύ σοβαρές ποινικές υποθέσεις, και έχει ήδη ολοκληρώσει την εξέταση ορισμένων εξ αυτών. Επίσης, οι ειδικές επιτροπές στο κεντρικό δικαστήριο είναι έτοιμες να αρχίσουν τις εργασίες τους, περιλαμβανομένης και της εκδίκασης της μεγαλύτερης υπόθεσης παράνομης διακίνησης ατόμων που έχει απασχολήσει ποτέ την Β-Ε.

Ωστόσο, η μάχη κατά του εγκλήματος θα είναι μακροχρόνια δεδομένου ότι το έγκλημα, οι επιχειρηματικές δραστηριότητες και η πολιτική συμβιώνουν. Η διαφθορά έχει πλήξει σοβαρά τις οικονομικές επιδόσεις της Β-Ε και έχει δημιουργήσει κλίμα αναξιοπιστίας όσον αφορά τις πολιτικές της. Στα πρόσφατα παραδείγματα συγκαταλέγονται η Hercegovacka Banka στην ΟΒΕ, για την οποία αναφέρεται ότι καταχράστηκε εκατομμύρια, και οι εταιρείες παραγωγής ηλεκτρισμού (Elektroprivreda) όπου λογιστικοί έλεγχοι αποκάλυψαν, κυρίως στη ΣΔ, καταχρήσεις, σύγκρουση συμφερόντων και κακοδιαχείριση μεγάλης κλίμακας.

Το οργανωμένο έγκλημα αποτελεί μείζον πρόβλημα. Το λαθρεμπόριο προϊόντων υψηλής δασμολογητέας αξίας, όπως τσιγάρα, αλκοόλ, προϊόντα πετρελαίου, είναι ευρύτατα διαδεδομένο. Σύμφωνα με στοιχεία της Β-Ε, οι απώλειες από τις τελωνειακές απάτες και το λαθρεμπόριο ανέρχονται σε 150 - 300 εκατ. ευρώ ετησίως, ποσό σχεδόν ισοδύναμο με τον ετήσιο κρατικό προϋπολογισμό. Οι λαθρέμποροι ναρκωτικών έχουν εκμεταλλευτεί την ρευστή κατάσταση (όχι πλέον) των συνόρων της Β-Ε, την κατακερματισμένη νομική δικαιοδοσία και τους ελλιπείς τελωνειακούς ελέγχους. Χρησιμοποίησαν την Β-Ε κυρίως ως χώρα διέλευσης προς τη Δυτική Ευρώπη. Το λαθρεμπόριο ναρκωτικών εξακολουθεί να υπάρχει. Η παράνομη διακίνηση μεταναστών μέσω της Β-Ε έχει μειωθεί χάρη στο έργο της ΚΥΣ. Ωστόσο, πολύ καλά οργανωμένα δίκτυα διακίνησης ατόμων, καθώς και γυναικών για σεξουαλική εκμετάλλευση, εξακολουθούν να προωθούν θύματά τους τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και μέσω της χώρας προς άλλους προορισμούς. Λόγω της κατάστασης αυτής, η έκθεση του 2003 των ΗΠΑ για τη "διακίνηση ατόμων" συγκαταλέγει την Β-Ε στις χειρότερες περιπτώσεις. Ωστόσο, η Β-Ε απέφυγε την επιβολή κυρώσεων καθώς, όπως σημειώνουν οι ΗΠΑ, ανέλαβε "ταχεία δράση αντιμετώπισης των προβλημάτων". Κατά σύμπτωση, όμως, στη διάσκεψη του Νοεμβρίου 2002 στο Λονδίνο σχετικά με το οργανωμένο έγκλημα, η Β-Ε παρουσίασε δύο ξεχωριστές, και προφανώς μη συντονισμένες μεταξύ τους, εκθέσεις αποτελεσμάτων συνταγμένες από δύο διαφορετικά κεντρικά Υπουργεία. Το Υπουργείο Ασφάλειας συντόνισε την κατάρτιση ενός σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος. το εν λόγω σχέδιο εγκρίθηκε τον Οκτώβριο 2003.

Στο εσωτερικό της Β-Ε, η τρομοκρατία έχει κατά κύριο λόγο ως στόχο άτομα που επιστρέφουν ή πολιτικά ανεπιθύμητες μειονότητες σε συγκεκριμένες περιοχές. Είναι πολύ πιθανό ότι οι επιθέσεις κατά μεμονωμένων ατόμων ή οικογενειών είναι αποτέλεσμα τοπικών διενέξεων παρά οργανωμένης δράσης. Επίσης, ο αριθμός των επιθέσεων σε συγκεκριμένα μέρη έχει μειωθεί. Όσον αφορά τη "διεθνή τρομοκρατία", υπάρχουν στοιχεία σύμφωνα με τα οποία ορισμένες "φιλανθρωπικές οργανώσεις" είχαν διασυνδέσεις με τρομοκρατικές οργανώσεις, αλλά όταν εντοπίστηκαν, έκλεισαν. Μέχρι σήμερα, δεν έχουν καταγραφεί επιθέσεις στην Β-Ε κατά διεθνών συμφερόντων. Μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, συστάθηκε επιτροπή συντονισμού της αντιτρομοκρατικής δράσης. Εργάστηκε αποτελεσματικά, αλλά δεν επανασυστάθηκε αμέσως στο πλαίσιο του σημερινού Συμβουλίου Υπουργών. Η Β-Ε, όπως και άλλες χώρες, αντιμετωπίζει την πρόκληση του σεβασμού των δικαιωμάτων των υπόπτων για τρομοκρατικές ενέργειες.

Σε όλους τους τομείς που σχετίζονται με τη δικαιοσύνη και το κράτος δικαίου, η Β-Ε αντιμετωπίζει την πρόκληση να βελτιώσει τον συντονισμό και τη συνεργασία τόσο μεταξύ των διάφορων φορέων όσο και μεταξύ των οντοτήτων. Μέχρι στιγμής, η Β-Ε δεν διαθέτει σύστημα πληροφοριών κοινό για την αστυνομία ή και για το δικαστικό και εισαγγελικό σύστημα. Δεδομένου ότι η ΚΥΠΠ δεν έχει ακόμη αρχίσει να λειτουργεί, δεν υπάρχει επίσημη υπηρεσία σε κεντρικό επίπεδο για την επεξεργασία ποινικών πληροφοριών. η κοινοποίηση πληροφοριών εξαρτάται από την βούληση των εμπλεκόμενων υπηρεσιών. Για να λειτουργήσει αποτελεσματικά και να έχει ουσιαστική συνεργασία στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ, η Β-Ε πρέπει να βελτιώσει τον εσωτερικό συντονισμό στους τομείς της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων, όπως και σε άλλους τομείς.

3.7 Πολιτικές συνεργασίας

Μία μελλοντική ΣΣΣ θα σημάνει την καθιέρωση στενότερης συνεργασίας σε ένα ευρύ φάσμα τομέων. Η συνεργασία θα σχεδιαστεί έτσι ώστε να παρέχεται, αφενός, καθοδήγηση ως προς τις πολιτικές της ΕΕ και, αφετέρου, βοήθεια για την προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της Β-Ε. Δεν θα περιορίζεται στη διμερή συνεργασία ΕΕ - Β-Ε αλλά θα εντάσσεται επίσης σε ένα περιφερειακό πλαίσιο. Έτσι, θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε μέτρα που εντείνουν τη συνεργασία μεταξύ της Β-Ε και των γειτόνων της και προωθούν την περιφερειακή σταθερότητα.

3.7.1 Οικονομική, νομισματική και στατιστική συνεργασία

Η Β-Ε πρέπει να προωθήσει τη μεταρρύθμιση και την οικονομική ενσωμάτωση στις ευρωπαϊκές δομές μέσω της βελτιωμένης εκπόνησης και εφαρμογής πολιτικών που βασίζονται στην οικονομία της αγοράς. Πρέπει να βελτιώσει την ικανότητα παροχής πληροφοριών για τις μακροοικονομικές επιδόσεις και προβλέψεις, καθώς και διαμόρφωσης της οικονομικής πολιτικής και ανάπτυξης των αναγκαίων μέσων εφαρμογής της. Πρέπει επίσης, κατά την κατάρτιση των πολιτικών της, να λάβει δεόντως υπόψη την οικονομική και νομισματική ένωση της ΕΕ. Η Β-Ε πρέπει να αναπτύξει ένα στατιστικό σύστημα ικανό να παρέχει έγκαιρα, αξιόπιστα, αντικειμενικά και ακριβή στοιχεία που απαιτούνται για τον σχεδιασμό και την παρακολούθηση της μετάβασης και της μεταρρύθμισης.

Στο πλαίσιο του γενικότερου πολιτικού στόχου ενσωμάτωσής της στις δομές της ΕΕ, η Β-Ε πρέπει να διατυπώσει μία συνεκτική, μεσομακροπρόθεσμη οικονομική στρατηγική. Στον τομέα αυτό, έχει ήδη πραγματοποιήσει κάποια πρόοδο με τον εντοπισμό των προτεραιοτήτων της πολιτικής της. Σε συνεργασία με την Παγκόσμια Τράπεζα, ένα Συμβούλιο Συντονισμού για την οικονομική ανάπτυξη και την ενσωμάτωση στην ΕΕ, το οποίο απαρτίζεται από το Συμβούλιο Υπουργών της Β-Ε και αντιπροσώπους των οντοτήτων, έχει αναλάβει τη σύνταξη εγγράφου στρατηγικής για τη μείωση της φτώχειας (ΕΣΜΦ) βάσει μίας εκτεταμένης διαβούλευσης. Ωστόσο, η προσπάθεια αυτή υπογράμμισε την ανάγκη της Β-Ε να αναπτύξει περαιτέρω υγιείς αναλυτικές ικανότητες τόσο εντός όσο και εκτός της κυβέρνησης. Η Β-Ε χρειάζεται βελτιωμένη ικανότητα ανάλυσης και πρόβλεψης των επιπτώσεων των αποφάσεων πολιτικής τόσο σε τομεακό όσο και σε διατομεακό επίπεδο. Στο πεδίο αυτό η κυβέρνηση της Β-Ε θα μπορούσε αναμφισβήτητα να συνεργαστεί εποικοδομητικά τόσο με την ακαδημαϊκή κοινότητα της χώρας όσο και με εμπειρογνώμονες της ΕΕ, στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ.

Ωστόσο, ορισμένες θα δημιουργήσουν εμπόδια στην αποτελεσματική συνεργασία. Πρώτον, η επικράτηση της γκρίζας οικονομίας είναι παράγοντας στρέβλωσης. Είναι γεγονός ότι η γκρίζα οικονομία έχει λειτουργήσει ως δίχτυ κοινωνικής προστασίας για όσους δραστηριοποιούνται απροστάτευτοι εντός μιας δυσλειτουργούσας οικονομίας. Επιπλέον, αποδεικνύει την κεκαλυμμένη οικονομική ευρωστία και τις δυνατότητες ανάπτυξης. Έτσι, η γκρίζα οικονομία (που υπολογίζεται στο 40% περίπου της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας της Β-Ε) δυσχεραίνει τη διατύπωση αποτελεσματικής πολιτικής και στρεβλώνει την περιφερειακή και διεθνή συνεργασία υπονομεύοντας τη δημιουργία ομοιόμορφου πεδίου δράσης.

Δεύτερον, η χρόνια και επίμονη αδυναμία του τομέα στατιστικών της Β-Ε δεν μπορεί να παραβλεφθεί. Τον Οκτώβριο 2002, ο Ύπατος Εκπρόσωπος επέβαλε έναν νόμο για τις στατιστικές, με τον οποίο παραχωρείται μεγαλύτερη εξουσία στην κρατική υπηρεσία στατιστικής (ΒΗΑS) και υποχρεώνονται οι στατιστικές υπηρεσίες των οντοτήτων να ευθυγραμμίσουν τη μεθοδολογία, τα πρότυπα και την πρακτικές τους με της ΒΗΑS. Η τελευταία αυτή θα πρέπει να παράγει στατιστικούς δείκτες σε επίπεδο κεντρικού κράτους. Ωστόσο, η επιτευχθείσα πρόοδος είναι ανησυχητικά αργή. Οι ελάχιστες (ή και ανύπαρκτες) στατιστικές σε επίπεδο κεντρικού κράτους τη στιγμή αυτή καθιστούν αδύνατη, αφενός, τη χάραξη συνεκτικής εσωτερικής πολιτικής της Β-Ε και, αφετέρου, τη διατήρηση κανονικών εμπορικών σχέσεων. Η πλήρης εφαρμογή του προαναφερθέντος νόμου θα είναι ζωτικής σημασίας για μία ΣΣΣ.

3.7.2 Προώθηση και προστασία των επενδύσεων, βιομηχανική συνεργασία, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), τουρισμός

Η Β-Ε πρέπει να στοχεύει στη δημιουργία ευνοϊκού κλίματος για τις ιδιωτικές επενδύσεις, τόσο τις εγχώριες όσο και τις ξένες, προκειμένου να προωθηθεί η οικονομική και βιομηχανική ανάκαμψη. Στους τομείς της βιομηχανικής συνεργασίας, των ΜΜΕ και του τουρισμού, η Β-Ε πρέπει να καταρτίσει πολιτικές που αποσκοπούν στην προώθηση του εκσυγχρονισμού και της αναδιάρθρωσης της βιομηχανίας, στην ενίσχυση του τομέα των ΜΜΕ και στην ανάπτυξη του τουρισμού.

Με δεδομένα τα χαμηλά επίπεδα εγχώριων επενδύσεων και τη μείωση της ξένης βοήθειας, η Β-Ε χρειάζεται επειγόντως άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ). Είναι γεγονός ότι τα νομικά εμπόδια στην πραγματοποίηση ΑΞΕ είναι λίγα. Ωστόσο, για να βελτιωθεί περαιτέρω το επιχειρηματικό περιβάλλον και να στηριχθεί η βιομηχανική συνεργασία πρέπει να αρθούν τα αντικίνητρα και οι διαρθρωτικοί φραγμοί: έλλειψη δέσμευσης έναντι των ιδιωτικοποιήσεων, πολύπλοκες διαδικασίες εγγραφής των εταιρειών, υψηλά χρέη των επιχειρήσεων, ακαμψίες στην αγορά εργασίας, ασαφές φορολογικό πλαίσιο, ασθενής εταιρική διακυβέρνηση, υψηλό κόστος των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, κ.λπ. Σημαντική πρόοδος σημειώθηκε με την πρωτοβουλία "Bulldozer Initiative" που ανέλαβε το ΓΥΕ και με την οποία καταργήθηκαν τα εμπόδια που συναντούσαν οι επιχειρήσεις μέσω μιας προσέγγισης από την βάση στην κορυφή. Η πρωτοβουλία, η οποία συνεχίζεται υπό την εποπτεία της Β-Ε, αναμένεται να μετεξελιχθεί σε μία μορφή επιχειρηματικής υποστήριξης.

Είναι προφανές ότι ο εκσυγχρονισμός της οικονομίας της Β-Ε πρέπει να επικεντρωθεί όχι μόνο στις ΑΞΕ και στην αναδιάρθρωση των μεγάλων κρατικών εταιρειών αλλά και στην ελευθέρωση των δυνατοτήτων ανάπτυξης των εγχώριων μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ). Η Β-Ε έχει δεσμευτεί να εφαρμόσει τον Ευρωπαϊκό Χάρτη για τις μικρές επιχειρήσεις. Ωστόσο, η Β-Ε εξακολουθεί να χρειάζεται έναν κοινό ορισμό των ΜΜΕ και να εναρμονίσει τις διαδικασίες εγγραφής των εταιρειών, περιορίζοντάς τες στο ελάχιστο. Επιπλέον, η φορολόγηση των επιχειρήσεων πρέπει αναμφισβήτητα να είναι τέτοια που να ευνοεί τη σύσταση νέων επιχειρήσεων. Η επιχειρηματική υποστήριξη πρέπει να βελτιωθεί, παρέχοντας τη δυνατότητα στους ενδιαφερομένους να προβάλλουν τις απόψεις τους σχετικά με την προτεινόμενη νομοθεσία. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας της Β-Ε, αν και έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο, πρέπει να βελτιωθεί ώστε να ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες των επιχειρήσεων με την ανάπτυξη κατάλληλων χρηματοδοτικών μέσων (π.χ. καθεστώτα εγγυήσεων). Τέλος, η ΕΕ χρειάζεται έναν κεντρικό συνομιλητή με τον οποίο να συζητά την πολιτική για τις ΜΜΕ και την ενδεχόμενη μελλοντική ενσωμάτωση στα σχετικά κοινοτικά προγράμματα.

Ο τουρισμός παρουσιάζει δυνατότητες ανάπτυξης στην Β-Ε, αλλά θα απαιτηθούν επενδύσεις για τη διαφήμιση και την ανάπτυξη των υποδομών. Η πλήρης εκκαθάριση από τις νάρκες εδάφους είναι στοιχείο ζωτικής σημασίας. Στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ, θα μπορούσε να αναπτυχθεί η μεταφορά τεχνογνωσίας και η μελέτη πιθανών κοινών ενεργειών.

3.7.3 Γεωργία και αγροτοβιομηχανικός τομέας

Στόχος της Β-Ε πρέπει να είναι ο εκσυγχρονισμός και η αναδιάρθρωση της γεωργίας και της αγροτοβιομηχανίας. Ειδικότερα, η συνεργασία δύναται να περιλαμβάνει i) την ανάπτυξη ιδιωτικών μονάδων καλλιεργειών και δικτύων διανομής, μεθόδων αποθήκευσης και εμπορίας, ii) τον εκσυγχρονισμό της αγροτικής υποδομής (μεταφορές, ύδρευση, τηλεπικοινωνίες), iii) τη βελτίωση της παραγωγικότητας και της ποιότητας με τη χρησιμοποίηση κατάλληλων μεθόδων και προϊόντων. iv) την κατάρτιση και την παρακολούθηση της χρησιμοποίησης μη ρυπογόνων μεθόδων όσον αφορά τους συντελεστές παραγωγής, v) την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων μεταποίησης και των μεθόδων εμπορίας, την προώθηση της βιομηχανικής συνεργασίας στον γεωργικό τομέα και της ανταλλαγής τεχνογνωσίας, και vi) την ανάπτυξη της συνεργασίας στον τομέα της υγείας των ζώων και των φυτών υπό μορφή βοήθειας για την κατάρτιση και για την οργάνωση ελέγχων με σκοπό τη σταδιακή εναρμόνιση με τα κοινοτικά πρότυπα.

Όπως τονίστηκε στο κεφάλαιο 3.3.2, η γεωργία αντιπροσωπεύει το 12% περίπου του ΑΕΠ της Β-Ε. Απασχολεί περίπου το 18% του συνολικού πληθυσμού της Β-Ε. Λόγω του ελευθερωμένου εμπορικού της καθεστώτος, η Β-Ε είναι σημαντικός εισαγωγέας γεωργικών και αγροτοβιομηχανικών προϊόντων. Αυτό συμβαίνει επειδή ο γεωργικός τομέας υποφέρει από μία ξεπερασμένη δομή και αποσπασματική δομή και, επιπλέον, αντιμετωπίζει αβεβαιότητα σε θέματα εγγείου ιδιοκτησίας. Η παραγωγικότητα είναι πολύ χαμηλή ενώ πολύ μικρή ποσότητα της παραγωγής προορίζεται για μη εγχώρια κατανάλωση. Η ικανότητα χρησιμοποίησης είναι χαμηλή. η αναλογία της μη καλλιεργούμενης γης είναι υψηλή (50% της αρόσιμης γης στην ΟΒΕ και περίπου 30% στη ΣΔ). Η εκτροφή ζώων παρουσιάζει επίσης μειωτική πορεία. Η εργαστηριακή κάλυψη και οι ρυθμίσεις πιστοποίησης είναι ανομοιογενείς και κατώτερη των διεθνών προτύπων. Η γεωργία της Β-Ε, για να εκμεταλλευτεί πλήρως τις δυνατότητές της, πρέπει να υποστεί μεταρρυθμίσεις. Για παράδειγμα, ένα συνεκτικό και ολοκληρωμένο σύστημα καταγραφής των γαιών αποτελεί προτεραιότητα προκειμένου να εξαλειφθούν οι αμφισβητήσεις σχετικά με την ιδιοκτησία, και με τον τρόπο αυτό να βελτιωθεί το επενδυτικό κλίμα.

Δυστυχώς, ο γεωργικός τομέας αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα των καταστροφικών επιπτώσεων που οφείλονται στην ελλιπή στατιστική βάση που διαθέτει η Β-Ε: η ανεπαρκής και ασυντόνιστη συλλογή δεδομένων εμποδίζει την ανάλυση και κατά συνέπεια τη διατύπωση επιλογών πολιτικής. Για παράδειγμα, δεν είναι σαφές κατά πόσο οι ισχύουσες γεωργικές πολιτικές σε επίπεδο οντοτήτων ευνοούν τις επιδοτήσεις που στοχεύουν στην επίτευξη αυτάρκειας στην γεωργία και στην παραγωγή τροφίμων είναι δικαιολογημένες σε μακροπρόθεσμη βάση. Στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ, η Β-Ε θα χρειαστεί να διεξάγει διάλογο για την πολιτική σε τέτοια θέματα. Ειδικότερα, εν όψει των αποφάσεων της ΕΕ του 2003 για την αποδέσμευση των γεωργικών επιδοτήσεων από την παραγωγή, οι οντότητες της Β-Ε θα πρέπει να παρουσιάσουν θέσεις πολιτικής οι οποίες θα βασίζονται σε μία περισσότερο διαφανή ανάλυση και σε μία σαφέστερη οικονομική συλλογιστική.

3.7.4 Τελωνεία και φορολογία

3.7.4.1 Τελωνεία

Η Β-Ε πρέπει να εξασφαλίσει ότι διαθέτει τελωνειακή υπηρεσία ικανή να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που προκύπτουν από τις ελευθερωμένες, προτιμησιακές συναλλαγές που προβλέπει μία ΣΣΣ. Ειδικότερα, η Β-Ε θα χρειαστεί μία ενιαία τελωνειακή υπηρεσία που θα εφαρμόζει αποτελεσματικές μεθόδους διοίκησης και έρευνας. Θα χρειαστεί να δημιουργήσει τη σχετική διασυνοριακή υποδομή, να αναπτύξει διασυνδέσεις με τα κοινοτικά συστήματα διέλευσης, να εξασφαλίσει την ικανοποιητική είσπραξη εσόδων, να απλουστεύσει τις επιθεωρήσεις και τις διατυπώσεις κατά τις εμπορευματικές μεταφορές, και να εισάγει σύγχρονα συστήματα τελωνειακής πληροφορίας.

Το σύνταγμα της Β-Ε ορίζει την τελωνειακή πολιτική ως αρμοδιότητα του κεντρικού κράτους (άρθρο ΙΙΙ.1.γ). Ωστόσο, στην πράξη, η διοικητική αρμοδιότητα και η είσπραξη των εσόδων έχει ανατεθεί στις οντότητες. Η Β-Ε έχει με τον τρόπο αυτό αναπτύξει διαφορετικές τελωνειακές υπηρεσίες οι οποίες κατά καιρούς διατηρούν μεταξύ τους ανταγωνιστικές σχέσεις. Με βοήθεια που παρέχει η ΥΤΦΒ, δημιουργήθηκαν ξεχωριστές αλλά συνεργαζόμενες μεταξύ τους τελωνειακές υπηρεσίες σε επίπεδο οντοτήτων. Καθιερώθηκαν όμοιοι δασμολογικοί συντελεστές, αναπτύχθηκαν ικανότητες επιβολής, εισήχθησαν συμβατά μεταξύ τους συστήματα επικοινωνιών και ηλεκτρονικά συστήματα και βελτιώθηκαν τα ποσοστά ανίχνευσης και συλλογής. Με τον καιρό σημειώθηκε βελτίωση στην είσπραξη των εσόδων, παρά τη σταδιακή εισαγωγή των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών.

Παρά τα θετικά αυτά αποτελέσματα, λόγω των πολιτικών παρεμβάσεων και της έλλειψης βούλησης εκ μέρους της διοίκησης για επιβολή του νόμου εξακολουθούν να διαπράττονται απάτες και φοροαποφυγή, υπονομεύοντας έτσι την υποτιθέμενη ενιαία αγορά της Β-Ε και την ικανότητά της να εποπτεύει αποτελεσματικά ένα προτιμησιακό εμπορικό καθεστώς. Ως απάντηση στις αδυναμίες αυτές και στις διεθνείς πιέσεις, μία επιτροπή για την πολιτική έμμεσης φορολογίας κατάρτισε σχέδιο νόμου για ένα σύστημα έμμεσης φορολογίας που καλύπτει τα τελωνειακά έσοδα και τον ΦΠΑ. Ο νόμος αυτός, μόλις εφαρμοστεί θα σημάνει την είσπραξη των έμμεσων φόρων σε επίπεδο κεντρικού κράτους μέσω μιας Αρχής Έμμεσης Φορολογίας (ΑΕΦ). Μεταξύ των αντιπροσώπων του κεντρικού κράτους και των οντοτήτων επετεύχθη συμφωνία για αμφισβητούμενα θέματα όπως η θέση των κεντρικών γραφείων της ΑΕΦ (Μπάνια Λούκα), η περιφερειακή δομή της ΑΕΦ, κ.λπ. Ο νόμος εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Υπουργών, αλλά δεν έχει ακόμη ψηφιστεί από το κοινοβούλιο. Οι επιπτώσεις της νομοθεσίας θα είναι ριζοσπαστικές καθώς τα δημόσια οικονομικά της Β-Ε δεν θα εξαρτώνται πλέον αποκλειστικά από τις μεταβιβάσεις που θα πραγματοποιούν οι οντότητες ενώ το Υπουργείο Οικονομικών της Β-Ε θα διαδραματίζει ρόλο στη διατύπωση πολιτικής. Ο νόμος θα συνιστά με τον τρόπο αυτό μεγάλη πρόοδο όσον αφορά την ευθυγράμμιση με την πρακτική που εφαρμόζεται στην ΕΕ. θα βελτιώσει τη δημοσιονομική διατηρησιμότητα, θα συμβάλλει στην καταπολέμηση της απάτης, θα στηρίξει την εσωτερική αγορά της Β-Ε και θα αναβαθμίσει σημαντικά την ικανότητα της Β-Ε να ανταπεξέλθει σε μία μελλοντική ΣΣΣ με την ΕΕ.

3.7.4.2 Φορολογία

Η συνεργασία με την ΕΕ πρέπει να διευκολύνει τη μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος της Β-Ε και να συμβάλλει στην ανάπτυξη της φορολογικής διοίκησης ώστε να εξασφαλιστεί ικανοποιητική είσπραξη φόρων. Η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής στην Β-Ε πρέπει να εξακολουθήσει να συνιστά προτεραιότητα.

Η φορολογία, επίσης, υπάγεται στην αρμοδιότητα των οντοτήτων. Όπως και οι τελωνειακοί δασμοί, οι φόροι συλλέγονται με διάφορους τρόπους ενώ παρατηρείται εκτεταμένη φοροαποφυγή. Τη στιγμή αυτή, η φορολογική βάση σε ολόκληρη τη Β-Ε είναι περιορισμένη, πράγμα που σημαίνει υψηλή φορολογία για όσους πληρώνουν φόρους (με σύνηθες αποτέλεσμα να εξωθούνται νόμιμες επιχειρηματικές δραστηριότητες προς την γκρίζα οικονομία). Παρ' όλα αυτά, τα έσοδα είναι χαμηλά και προέρχονται από την κατανάλωση και τις εισαγωγές. Η χρήση της άμεσης φορολογίας ή της φορολογίας επί της ιδιοκτησίας, είναι περιορισμένη. Επιπλέον, η κατανομή των φορολογικών αρμοδιοτήτων μεταξύ των οντοτήτων είχε ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση διαφορετικών φόρων και διαφορετικών συντελεστών (φόρος εταιρειών 30% στην ΟΒΕ και 10% στη ΣΔ. φόρος επί των πωλήσεων που κυμαίνεται μεταξύ 20% και 8% ανάλογα με τον τόπο και τον τύπο των εμπορευμάτων ή των υπηρεσιών). Αν και οι διαφορές στη φορολογία μπορούν να δικαιολογηθούν από τον ανταγωνισμό, η ανάθεση της σχετικής εξουσίας στις οντότητες είχε ως αποτέλεσμα την εκπόνηση διπλών εκθέσεων καθώς και την διπλή επιβολή φόρου σε ορισμένες περιπτώσεις.

Το φορολογικό σύστημα παρουσιάζει κατά συνέπεια ορισμένες αδυναμίες: λειτουργεί ως αντικίνητρο για τους επενδυτές, διευκολύνει την φοροαποφυγή και υπονομεύει την ενιαία αγορά. Δείχνει επίσης την απουσία εποπτείας της φορολογικής πολιτικής, την απουσία ενοποιημένων εθνικών λογαριασμών και την αποσπασματική μόνο λογιστική παρακολούθηση. Τα έσοδα είναι πολύ χαμηλά για να εξασφαλίσουν την ομαλή λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών ή για να επιτρέψουν την επένδυση κεφαλαίων.

Για να αντιμετωπισθούν, εν μέρει, οι αδυναμίες αυτές προτάθηκε ως εθνική πολιτική, και εγκρίθηκε, η εισαγωγή του φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ). Ο ΦΠΑ θα καθιερωθεί σε επίπεδο κράτους για να ελαχιστοποιηθεί η φοροαποφυγή, να αυξηθούν στο μέγιστο δυνατό βαθμό τα έσοδα και να εφαρμοστεί το κοινοτικό κεκτημένο. Το σχέδιο προβλέπει ότι τα έσοδα από τον ΦΠΑ, όπως και τα έσοδα από τους δασμούς, θα καταβάλλονται σε έναν λογαριασμό από τον οποίο οι εκταμιεύσεις θα προορίζονται κατά πρώτο λόγο για το κεντρικό κράτος και κατά δεύτερο λόγο για τις οντότητες. Με τον τρόπο αυτό θα αναστραφεί η ισχύουσα κατάσταση και πιστεύεται ότι θα εξασφαλιστούν ικανοποιητικά έσοδα για το κράτος. Ως στόχος έχει τεθεί η εισαγωγή του ΦΠΑ το 2005. Για να τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα του 2005, πρέπει να γίνει σύντομα η τελική έγκριση του νόμου για την ΑΕΦ από το κοινοβούλιο και να προχωρήσει ο σχεδιασμός.

3.7.5. Απασχόληση, κοινωνική πολιτική, εκπαίδευση και κατάρτιση, έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη (ΕΤΑ)

3.7.5.1 Απασχόληση και κοινωνική πολιτική

Η συνεργασία στον τομέα αυτό πρέπει να στοχεύει στη στήριξη της Β-Ε κατά τη μεταρρύθμιση της πολιτικής απασχόλησης, του εργατικού δικαίου και της κοινωνικής ασφάλισης. Επίκεντρο θα είναι η αναβάθμιση της εύρεσης εργασίας και της παροχής συμβουλών επαγγελματικής εξέλιξης καθώς και η προώθηση της τοπικής ανάπτυξης. Θα θεσπισθούν μέτρα υποστήριξης που θα ενθαρρύνουν τον λειτουργικό κοινωνικό διάλογο σε όλα τα επίπεδα. Το εργατικό δίκαιο πρέπει να διευκολύνει τη βιομηχανική αναδιάρθρωση και να βελτιώνει το επίπεδο προστασίας της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων. Όσον αφορά την κοινωνική ασφάλιση, η Β-Ε θα πρέπει να προσαρμόσει τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης στις μεταβαλλόμενες οικονομικές συνθήκες και στις νέες κοινωνικές απαιτήσεις.

Με βάση τον αριθμό των ατόμων που είναι εγγεγραμμένα στα γραφεία ανεργίας, το ποσοστό ανεργίας στην Β-Ε ανέρχεται στο 40% περίπου. Ωστόσο, τα στοιχεία μιας έρευνας για τις συνθήκες διαβίωσης δείχνουν ότι τα επίπεδα ανεργίας είναι πολύ χαμηλότερα και ότι η ανεργία είναι υψηλότερη μεταξύ των νέων. Ο λόγος της διαφοράς στα στοιχεία αυτά είναι πιθανόν ο μεγάλος αριθμός ατόμων που δραστηριοποιείται στην "γκρίζα", δηλ. τη μη δηλωμένη οικονομία. Η νομοθεσία σε επίπεδο οντότητας διέπει τις συνθήκες εργασίας, αλλά οι επιπτώσεις των υφιστάμενων κανόνων περιορίζονται από την οικονομική αδυναμία και την επικράτηση της δραστηριότητας στον ανεπίσημο, και κατά συνέπεια, απορυθμισμένο τομέα. Στην πράξη, τα πρότυπα απασχόλησης ποικίλλουν σημαντικά στην Β-Ε σε σύγκριση με τα πρότυπα της ΕΕ. Η κοινωνική πολιτική και η κοινωνική μέριμνα είναι επίσης αποσπασματικές και περιορισμένες, και στις δύο οντότητες, λόγω της έλλειψης πόρων.

Η συνεργασία ΕΕ - Β-Ε στον τομέα αυτό θα στοχεύει στη βελτίωση του επιπέδου προστασίας της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων της Β-Ε, χρησιμοποιώντας ως αναφορά το επίπεδο προστασίας που ισχύει εντός της ΕΕ. Ένα επιπλέον σημαντικό σημείο αναφοράς θα αποτελέσει το έγγραφο στρατηγικής της Β-Ε για τη μείωση της φτώχειας. Αν και έχουν αναληφθεί ορισμένες δράσεις, η μελλοντική συνεργασία θα μπορούσε να επικεντρωθεί στη δημιουργία των αναγκαίων προϋποθέσεων ώστε να ενσωματωθούν οι δραστηριότητες που σήμερα ασκούνται σε μη ρυθμισμένο πλαίσιο, στον επίσημο και καταγεγραμμένο τομέα. Η σταδιακή ρύθμιση του τομέα της απασχόλησης θα επιτρέψει τη συλλογή φόρων (παρέχοντας με τον τρόπο αυτό κονδύλια για κοινωνικά προγράμματα) και την εφαρμογή των ελάχιστων κοινωνικών προτύπων. Θα παράσχει επίσης μία συνεκτική και συνολική εικόνα της κατάστασης όσον αφορά την απασχόληση στη Β-Ε και θα επιτρέψει στις υπηρεσίες της Β-Ε (ακόμη στοιχειώδεις) που είναι αρμόδιες για την εύρεση εργασίας και την παροχή συμβουλών για την επαγγελματική σταδιοδρομία να επικεντρώσουν τους περιορισμένους πόρους τους στα πλέον σημαντικά ζητήματα.

3.7.5.2 Εκπαίδευση και κατάρτιση, ΕΤΑ

Στον τομέα της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της ΕΤΑ, η Β-Ε θα μπορούσε να στοχεύει στην ανύψωση του επιπέδου της γενικής εκπαίδευσης, της ανώτατης εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης. Επίσης, θα μπορούσε να στοχεύει στην προώθηση της συνεργασίας των νέων. Θα μπορούσε επίσης να ενθαρρυνθεί η δημιουργία κλίματος ευνοϊκού για την ανάπτυξη της έρευνας, κυρίως μέσω κοινών τοπικών πρωτοβουλιών ΕΤΑ και της μεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας.

Το 2000/2001, το 97% των παιδιών στη Β-Ε με ηλικία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ήταν εγγεγραμμένα στο σχολείο, αλλά μόνο το 56% στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Συνολικά, η ποιότητα της εκπαίδευσης επηρεάστηκε αρνητικά από τον πόλεμο λόγω της καταστροφής της υποδομής και της κατάρρευσης της οικονομίας. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι δαπάνες για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση κυμαίνονται στο 2,7% και για την δευτεροβάθμια στο 1,4% του ΑΕΠ. Τα στοιχεία της Β-Ε δείχνουν ότι το 90% περίπου των κονδυλίων που διαθέτει η Β-Ε για την παιδεία καλύπτει τους μισθούς των εκπαιδευτικών, με αποτέλεσμα να μην μένει σχεδόν τίποτε για επενδύσεις σε υποδομές, κατάρτιση κ.λπ. Η περιορισμένη χρηματοδότηση του τομέα σημαίνει και χαμηλή κοινωνική θέση για τους εκπαιδευτικούς και γενικότερη δυσφορία στον τομέα της εκπαίδευσης. Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται από εθνοτικές διαφορές (σε ορισμένα σχολεία παρέχεται ξεχωριστή εκπαίδευση κάτω από την ίδια στέγη), από ξεπερασμένες μεθόδους διδασκαλίας και από σχολικά εγχειρίδια που εισάγουν εθνοτικές διακρίσεις. Η επαγγελματική κατάρτιση είναι επίσης γνωστό ότι είναι ανεπαρκής σε σχέση με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Λόγω του πολέμου και των οικονομικών προβλημάτων, η ικανότητα ΕΤΑ είναι εξαιρετικά περιορισμένη στη Β-Ε. Οι ερευνητές και οι ακαδημαϊκοί έχουν εγκαταλείψει μαζικά τη χώρα. Ωστόσο, η Β-Ε δραστηριοποιείται στον τομέα της διεθνούς επιστημονικής συνεργασίας, περιλαμβανομένης και της συνεργασίας με την ΕΕ. Το 2003, υπέβαλε ορισμένες προτάσεις στο πλαίσιο του 6ου προγράμματος πλαισίου για την ΕΤΑ.

Η μεταρρύθμιση του τομέα της εκπαίδευσης δυσχεραίνεται από την έλλειψη ενός Υπουργείου Παιδείας που θα συντονίζει το έργο αυτό σε επίπεδο κεντρικού κράτους. Παρ' όλα αυτά, έχει ήδη ξεκινήσει μία σημαντική μεταρρύθμιση η οποία περιλαμβάνει και την απο-πολιτικοποίηση της εκπαίδευσης. Τον Νοέμβριο 2002, οι εκπαιδευτικές αρχές σε επίπεδο οντότητας συμφώνησαν με το ΣΕΕ πέντε σχέδια για την "εκπαιδευτική μεταρρύθμιση". Ένα σημαντικό στοιχείο της ατζέντας αυτής ήταν η έγκριση τον Ιούνιο 2003 από το κοινοβούλιο της Β-Ε ενός νόμου-πλαίσιο για την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Με τον νόμο αυτό, δημιουργήθηκε ενιαίο σύστημα πιστοποιητικών και διπλωμάτων και επιτρέπεται η μεταγραφή μαθητών σε όλη τη Β-Ε. Καθιερώθηκε κοινό βασικό πρόγραμμα σπουδών για όλα τα σχολεία, το οποίο εισήχθη το σχολικό έτος 2003-2004. Τον Σεπτέμβριο 2003, η Β-Ε υπέγραψε τη Διακήρυξη της Μπολώνια. Το γεγονός αυτό συνιστά σημαντική εξέλιξη δεδομένου ότι η συμμετοχή στην εν λόγω Διακήρυξη προϋποθέτει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση, τη διαχείριση και τη χρηματοδότηση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Το πρόγραμμα TEMPUS βοηθά την ανώτατη εκπαίδευση της Β-Ε στη διαδικασία μεταρρύθμισης, μέσω της συνεργασίας με ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα των κρατών μελών της ΕΕ.

3.7.6 Πολιτιστικός και οπτικοακουστικός τομέας, τηλεπικοινωνίες και ταχυδρομικές υπηρεσίες, κοινωνία της πληροφορίας

3.7.6.1 Πολιτισμός και οπτικοακουστικά μέσα

Μία ΣΣΣ θα μπορούσε να προωθήσει την πολιτιστική συνεργασία, κυρίως με τα κράτη μέλη της ΕΕ και τις γειτονικές χώρες, με γενικό στόχο την αύξηση της αμοιβαίας κατανόησης. Στον οπτικοακουστικό τομέα, η Β-Ε πρέπει να λάβει τα αναγκαία μέτρα για την προώθηση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας οπτικοακουστικών μέσων και την ενθάρρυνση της συμπαραγωγής στους τομείς του κινηματογράφου και της τηλεόρασης. Θα απαιτηθεί, επίσης, η σταδιακή εναρμόνιση των πολιτικών της και της νομοθεσίας της με τις αντίστοιχες της ΕΚ, μεταξύ άλλων, όσον αφορά θέματα σχετικά με τις διασυνοριακές ραδιοτηλεοπτικές μεταδόσεις και την απόκτηση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για προγράμματα και ραδιοτηλεοπτικές μεταδόσεις μέσω δορυφορικού ή καλωδιακού συστήματος.

Η Β-Ε δεν έχει ακόμη κυρώσει τη σύμβαση για τη διασυνοριακή τηλεόραση, του Συμβουλίου της Ευρώπης, αλλά, όπως αναφέρεται, προσχωρεί στις διατάξεις της. Η Β-Ε έχει επίσης αποδεχθεί την ανάγκη ευθυγράμμισης με την οδηγία της ΕΕ για την Τηλεόραση χωρίς Σύνορα. Όσον αφορά τους ρυθμιστικούς φορείς, η Β-Ε έχει συγκριτικά προοδεύσει δεδομένου ότι διαθέτει ανεξάρτητο Ρυθμιστικό Γραφείο για τις επικοινωνίες (ΡΓΕ) αρμόδιο να εκδίδει άδειες για τα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας και να εποπτεύει την τήρηση των κανόνων και των προτύπων κατά τις μεταδόσεις. Το ΡΓΕ είναι οικονομικά και οργανικά ανεξάρτητο από το Υπουργείο Οικονομικών, αλλά η Β-Ε πρέπει να εγγυηθεί τη διατήρηση της ανεξαρτησίας του ΡΓΕ.

Η ικανοποιητική συνεργασία στον τομέα αυτό θα εξαρτηθεί επίσης από ορισμένες περαιτέρω μεταρρυθμίσεις. Τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας διέπονται από νόμο της Β-Ε για τα δικαιώματα δημιουργού και συναφή δικαιώματα, ο οποίος έχει καταρτιστεί σε ευθυγράμμιση με την αντίστοιχη ευρωπαϊκή πρακτική. Ωστόσο, ο βαθμός εφαρμογής είναι χαμηλός. Το Κρατικό Ραδιοτηλεοπτικό Σύστημα (ΚΡΣ) εφαρμόζει σε μεγάλο βαθμό τις διατάξεις του νόμου, αλλά δεν μπορεί να λεχθεί το ίδιο για όλους τους εμπορικούς σταθμούς. Ένα άλλο πρόβλημα αφορά την ίδια την κρατική ραδιοτηλεόραση. Αν και συγκαταλέγεται στις προτεραιότητες του οδικού χάρτη, η βιωσιμότητα του ΚΡΣ απειλείται άμεσα από χρηματοοικονομικές αδυναμίες και την ανεπαρκή νομική βάση. Για να διασφαλίσει την επιβίωση της κρατικής της ραδιοτηλεόρασης, η Β-Ε πρέπει επειγόντως να συνοδεύσει τις νομοθετικές αλλαγές με μία σημαντική αναδιάρθρωση του ΚΡΣ.

3.7.6.2 Τηλεπικοινωνίες, κοινωνία της πληροφορίας, ταχυδρομικές υπηρεσίεςΗ συνεργασία στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να επεκταθεί και να ενισχυθεί η συνεργασία στον τομέα των τηλεπικοινωνιών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών και για τη σταδιακή ευθυγράμμιση προς το κεκτημένο. Η συνεργασία αυτή περιλαμβάνει, ειδικότερα, i)την ανάπτυξη των νομικών και των κανονιστικών πτυχών των τηλεπικοινωνιών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών, ii) την προοδευτική ελευθέρωση του τομέα, εφόσον κριθεί αναγκαίο, iii) την προώθηση ευνοϊκού επενδυτικού κλίματος για τον εκσυγχρονισμό του δικτύου τηλεπικοινωνιών της Β-Ε και την ενσωμάτωσή του στα ευρωπαϊκά και παγκόσμια δίκτυα, iv) θεσμικές μεταρρυθμίσεις κατάλληλες για ένα ελευθερωμένο περιβάλλον και v) την προώθηση ευρωπαϊκών προτύπων και κανονιστικών προσεγγίσεων. Η Β-Ε πρέπει επίσης να στοχεύει στην προοδευτική ανάπτυξη της κοινωνίας της πληροφορίας, περιλαμβανομένης της συνεργασίας στον τομέα των υποδομών των ηλεκτρονικών επικοινωνιών.

Το ισχύον νομικό πλαίσιο για τις τηλεπικοινωνίες καθορίζεται με νόμο του Σεπτεμβρίου 2003 για τις επικοινωνίες, ο οποίος θεωρείται ότι είναι συμβατός με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Ένας ανεξάρτητος ρυθμιστικός φορέας λειτουργεί ήδη, ενώ το 2003 δημιουργήθηκε νέο κεντρικό Υπουργείο αρμόδιο για τις επικοινωνίες (και τις μεταφορές). Σε επίπεδο οντότητας, υπάρχουν τρεις επιχειρήσεις παροχής τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών (Telecom RS, Telecom BiH and HPT Mostar) οι οποίες κατέχουν ντε φάκτο το μονοπώλιο των υπηρεσιών σταθερών δικτύων στο αντίστοιχο έδαφός τους. Πρόσφατοι λογιστικοί έλεγχοι στις τρεις εταιρείες αποκάλυψαν ανησυχητικά φαινόμενα κακοδιαχείρισης και ανεπάρκειας, με αποτέλεσμα μεγάλες οικονομικές ζημίες. Στην ΣΔ αναλογούν 20 συσκευές σταθερής και 19 συσκευές κινητής τηλεφωνίας ανά 100 κατοίκους. Στην ΟΒΕ οι αντίστοιχοι αριθμοί είναι 26 συσκευές σταθερής και 20 κινητής τηλεφωνίας. Στον τομέα της κινητής τηλεφωνίας υπάρχει κάποιος ανταγωνισμός (από κάθε εταιρεία ζητείται να έχει επιτύχει την κάλυψη του συνόλου του κράτους εντός τριετίας), και μέσω αυτού λειτουργεί και κάποιου βαθμού ανταγωνισμός μεταξύ των μονοπωλίων σταθερής τηλεφωνίας. Αν και ο καθορισμός των τιμών παραμένει υπό τον έλεγχο των κυβερνήσεων των οντοτήτων, δεν υπάρχουν επίσημοι περιορισμοί όσον αφορά τις ξένες επενδύσεις ή την ιδιοκτησία. Αν και η διαδικασία ελευθέρωσης έχει λοιπόν αρχίσει, το Συμβούλιο Υπουργών τόνισε την ανάγκη λήψης περαιτέρω μέτρων που θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερο ανταγωνισμό όσον αφορά την παροχή υπηρεσιών. Μέσω της μεγαλύτερης ελευθέρωσης, η Β-Ε θα μπορέσει να επιταχύνει τη διάθεση καλύτερης ποιότητας τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών και την εφαρμογή τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών. Μία ΣΣΣ προϋποθέτει ευθυγράμμιση με την ευρωπαϊκή προσέγγιση που διέπει τη νομοθεσία για τον τομέα αυτό και την προώθηση της χρησιμοποίησής του. Η συμμόρφωση με αυτό το κεφάλαιο μιας ΣΣΣ δεν πιστεύεται ότι θα δημιουργήσει ανυπέρβλητα προβλήματα, αλλά προϋποθέτει ετοιμότητα για την αντιμετώπιση των εντοπισμένων αδυναμιών και βούληση συμμετοχής (ενδεχομένως ως παρατηρητής) στους υφιστάμενους μηχανισμούς της ΕΕ για τον συγκεκριμένο τομέα.

Το ηλεκτρονικό επιχειρείν εξακολουθεί να διαδραματίζει περιθωριακό ρόλο στην Β-Ε. Η χώρα χρειάζεται επειγόντως ένα νόμο για την κοινή ηλεκτρονική υπογραφή με σκοπό τη διευκόλυνση του τομέα αυτού. Η πρόσβαση στο Διαδίκτυο έχει αυξηθεί σε σχέση με το πολύ χαμηλό σημείο εκκίνησης. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, λίγοι πολίτες έχουν άμεση πρόσβαση αλλά όλο και μεγαλύτερος αριθμός έχει έμμεση πρόσβαση. Η πρόσβαση από τις κρατικές υπηρεσίες παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα.

Οι ταχυδρομικές υπηρεσίες στη Β-Ε παρέχονται τη στιγμή αυτή από τρεις εταιρείες που καλύπτουν τις αντίστοιχες γεωγραφικές περιοχές. Η νομοθεσία για μία ταχυδρομική υπηρεσία της Β-Ε έχει καταρτιστεί αλλά δεν έχει ακόμη ψηφιστεί. Η ιδιωτικοποίηση των Ταχυδρομείων της ΣΔ έχει αρχίσει.

3.7.7 Μεταφορές

Στον τομέα των μεταφορών, η συνεργασία θα συμβάλει στην αναδιάρθρωση και στον εκσυγχρονισμό του συστήματος μεταφορών της Β-Ε και στη βελτίωση των σχετικών υποδομών, στη βελτίωση της ελεύθερης κυκλοφορίας επιβατών και εμπορευμάτων, στη θέσπιση προτύπων συγκρίσιμων με τα κοινοτικά, στην εναρμόνιση της νομοθεσίας του τομέα των μεταφορών με την αντίστοιχη κοινοτική και στην προώθηση της προοδευτικής αμοιβαίας πρόσβασης στις αγορές και στις εγκαταστάσεις μεταφορών της ΕΕ και της Β-Ε.

Το μεγαλύτερο μέρος των μεταφορικών υποδομών της Β-Ε έχει αποκατασταθεί μετά τον πόλεμο. Ωστόσο, για να φθάσει η Β-Ε σε επίπεδα ανάλογα με αυτά της ΕΕ και για να επιβιώσει σε ένα συνεχώς ανταγωνιστικότερο περιβάλλον, απαιτείται περαιτέρω σημαντική αναβάθμιση. Διαρθρωτικές βελτιώσεις είναι αναγκαίες στον τομέα των οδικών, σιδηροδρομικών, εσωτερικών πλωτών και αεροπορικών μεταφορών. Για παράδειγμα: λόγω διοικητικών περιπλοκών, για μία σιδηροδρομική διαδρομή εντός της Β-Ε εξακολουθεί να είναι απαραίτητη η αλλαγή σιδηροδρομικών μηχανών. Για να επέλθει βελτίωση είναι αναγκαίος, αφενός, ο συντονισμός των διάφορων εμπλεκόμενων φορέων μέσω μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής μεταφορών (που τη στιγμή αυτή είναι ανύπαρκτη) και, αφετέρου, η πραγματοποίηση επενδύσεων (σε μία χρονική συγκυρία κατά την οποία μειώνονται τα κονδύλια των διεθνών χορηγών).

Η Β-Ε έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει ορισμένες από τις προκλήσεις αυτές, περιλαμβανομένων και όσων σχετίζονται με μία ΣΣΣ. Οι τιμές των υπηρεσιών οδικών μεταφορών καθορίζονται ελεύθερα και λειτουργεί ο ανταγωνισμός της αγοράς. Όσον αφορά τις αεροπορικές μεταφορές, εγκρίθηκε νόμος για την πολιτική αεροπορία. Η Β-Ε είναι πλέον μέλος του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) και σε επίπεδο κεντρικού κράτους λειτουργεί μία Γενική Διεύθυνση για την Πολιτική Αεροπορία. (Τον Οκτώβριο 2003, μετά από μεγάλες καθυστερήσεις, τοποθετήθηκε Γενικός Διευθυντής). Για να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι ασφάλειας στον τομέα αυτό απαιτούνται σαφείς και απλές διοικητικές δομές. Επιπλέον, η Β-Ε έχει αρχίσει να αναβαθμίζει την υποδομή διέλευσης των συνόρων και το σχετικό οδικό δίκτυο ώστε να προωθήσει την πρόσβαση στα ευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών. Η σημασία που δίδεται στην ολοκλήρωση του τομέα των μεταφορών αποδεικνύεται με την κατασκευή εντός της Β-Ε αυτοκινητόδρομου που συνδέει την Β-Ε με τον Διάδρομο Vc (Βουδαπέστη-Osijek-Σεράγιεβο-Ploce) και με άλλες στρατηγικές οδούς. Είναι ζωτικής σημασίας ότι στο μεγάλο αυτό έργο η Β-Ε ήδη εφαρμόζει τα υψηλότερα ευρωπαϊκά πρότυπα όσον αφορά τη διαδικασία ανάθεσης, την περιβαλλοντική μελέτη και τη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων. Επιπλέον, τον Οκτώβριο 2003 η Β-Ε δεσμεύτηκε επίσημα να υπογράψει ένα Συναινετικό Μνημόνιο για την ανάπτυξη ενός περιφερειακού δικτύου βασικών μεταφορικών υποδομών.

3.7.8 Ενέργεια

Η συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και της Β-Ε στον τομέα της ενέργειας θα πρέπει να λάβει υπόψη τις αρχές της οικονομίας της αγοράς και του ευρωπαϊκού χάρτη ενέργειας. Η ενεργειακή πολιτική της Β-Ε πρέπει να αναπτυχθεί με στόχο τη σταδιακή εναρμόνιση με τις πολιτικές και τα δίκτυα της ΕΕ. Η συνεργασία θα επικεντρωθεί, ειδικότερα, στη διαμόρφωση και στο σχεδιασμό της ενεργειακής πολιτικής, στον εκσυγχρονισμό της υποδομής, στη βελτίωση και στη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού, στην ανάπτυξη ενεργειακών πόρων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στην προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης.

Η Β-Ε διαθέτει σημαντικά αποθέματα ενέργειας, ειδικότερα δυνατότητες υδροηλεκτρικής ενέργειας. Εν μέρει λόγω της κατάρρευσης της βιομηχανίας, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι μεγαλύτερη από την εγχώρια ζήτηση και κατά συνέπεια η Β-Ε εξάγει ενέργεια (αν και εισάγει πετρέλαιο και φυσικό αέριο). Η Β-Ε έχει κυρώσει τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Ενέργειας και έχει υπογράψει το Συναινετικό Μνημόνιο των Αθηνών για τις περιφερειακές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Το περιορισμένο πλεόνασμα ηλεκτρικής ενέργειας της Β-Ε και η εξαγωγική της ικανότητα δεν μπορούν ωστόσο να καλύψουν το γεγονός ότι πρέπει να επέλθει εκσυγχρονισμός και μεταρρύθμιση στον τομέα αυτό. Πρόσφατοι λογιστικοί έλεγχοι σε επιχειρήσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας αποκάλυψαν εκτεταμένη κακοδιαχείριση και απάτη. Οι τιμές εξακολουθούν να ρυθμίζονται σε διοικητικό επίπεδο και δεν υπάρχει εσωτερική ενεργειακή αγορά. Επιπλέον, αν και οι μεσοπρόθεσμες απαιτήσεις του ενεργειακού τομέα επανεξετάζονται τη στιγμή αυτή στο πλαίσιο της αναπτυξιακής στρατηγικής / του εγγράφου στρατηγικής για τη μείωση της φτώχειας της Β-Ε, η συγκεκριμένη χώρα δεν διαθέτει συνεκτική στρατηγική για την ενεργειακή ανάπτυξη, η οποία θα λαμβάνει υπόψη θέματα όπως η ενεργειακή απόδοση, η διαφοροποίηση, η ασφάλεια εφοδιασμού, οι περιβαλλοντικές και διεθνείς υποχρεώσεις.

Χάρη στη διεθνή βοήθεια έχει ήδη αρχίσει η μεταρρύθμιση του σημαντικού, αλλά κακοδιαχειριζόμενου, τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, παρά τις έντονες αντιδράσεις που προέρχονται από παγιωμένα συμφέροντα. Με το στρατηγικής σημασίας έργο POWER III επιδιώκεται να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα, μέσω της κατάργησης των υφιστάμενων τριών κάθετων μονοπωλίων ηλεκτρικής ενέργειας και της δημιουργίας ενιαίου ενεργειακού συστήματος που θα καλύπτει το σύνολο της Β-Ε. Η "αποδέσμευση" των τομέων της παραγωγής, μεταφοράς και διανομής ενέργειας, όταν εφαρμοστεί, θα επιτρέψει τη δημιουργία νέων εταιρειών διανομής και παραγωγής (οι οποίες θα μπορούσαν ενδεχομένως να ιδιωτικοποιηθούν εφόσον υπάρχουν ευνοϊκές συνθήκες αγοράς, επενδυτικό ενδιαφέρον και πολιτική στήριξη). Σχέδια δράσης σχετικά με την αναδιάρθρωση έχουν συμφωνηθεί από τις κυβερνήσεις αμφοτέρων των οντοτήτων. Είναι πολύ σημαντικό για την Β-Ε να προωθήσει αποφασιστικά τη μεταρρύθμιση αυτή, τόσο επειδή η συνεργασία στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ στον συγκεκριμένο τομέα θα αντανακλά τις αρχές της οικονομίας της αγοράς όσο και επειδή το έργο αυτό είναι ζωτικό για την περιφερειακή συνεργασία στην ενεργειακή αγορά (βλ. διαδικασία των Αθηνών). Οι δεσμεύσεις που ανέλαβε η Β-Ε κατά το ΣΕΕ του Ιουνίου 2003 ("να εγκρίνει [.] νόμους για την επιχείρηση μεταφοράς ενέργειας και τον ανεξάρτητο φορέα του δικτύου, να δημιουργήσει [.] ρυθμιστικούς φορείς σε επίπεδο κεντρικού κράτους και οντοτήτων και να εγκρίνει [.] σχέδιο εναρμονισμένης δράσης για την μεταρρύθμιση του ενεργειακού τομέα...") πρέπει να υλοποιηθούν στο σύνολό τους. Η νομοθεσία πρέπει να ευθυγραμμιστεί με το κοινοτικό κεκτημένο.

3.7.9 Περιβάλλον

Στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ, η Β-Ε θα μπορούσε να ενισχύσει τη συνεργασία της με την ΕΕ όσον αφορά την αντιμετώπιση της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, ειδικότερα, όσον αφορά την ποιότητα των υδάτων και του αέρα, την παρακολούθηση των επιπέδων ρύπανσης, την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης και της ασφάλειας στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις, την κατάταξη και την ασφαλή διαχείριση των χημικών προϊόντων, τον αστικό σχεδιασμό, τη διαχείριση των αποβλήτων καθώς και την προστασία των δασών, της χλωρίδας και της πανίδας.

Το περιβάλλον στη Β-Ε είναι πολύ υποβαθμισμένο, αλλά (με εξαίρεση συγκεκριμένα προβλήματα που συνδέονται με τον πόλεμο, όπως π.χ. οι μη εκραγέντες εκρηκτικοί μηχανισμοί) πιθανόν όχι χειρότερο απ' ό,τι ήταν στις υποψήφιες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης σε παρόμοιο στάδιο της ανάπτυξής τους. Διαγράφεται η πιθανότητα δημιουργίας χάσματος μεταξύ των δύο οντοτήτων, καθώς η ΟΒΕ παρουσιάζει ελαφρά καλύτερη κατάσταση, αλλά και οι δύο οντότητες βρίσκονται σε δεινή περιβαλλοντική κατάσταση. Η εφαρμογή και η επιβολή της υφιστάμενης νομοθεσίας είναι ελλιπής και η ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα περιβάλλοντος χαμηλή. Αν και υπάρχει κάποιου βαθμού παρακολούθηση των περιβαλλοντικών δεδομένων, είναι ασαφής ο τρόπος χρησιμοποίησης των δεδομένων αυτών. Δεν υπάρχει κανένας μηχανισμός που να εξασφαλίζει ότι η περιβαλλοντική προστασία εμπεριέχεται με συνέπεια στη διατύπωση άλλων πολιτικών.

Μία ΣΣΣ προϋποθέτει ότι τα μέρη θα αναπτύξουν συνεργασία όσον αφορά την καταπολέμηση της περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Στην περίπτωση της Β-Ε, η συνεργασία θα πρέπει να ξεπεράσει ορισμένα σημαντικά θεσμικά εμπόδια. Η διεθνής βοήθεια συνέβαλε στο να χαραχθεί ένα πλαίσιο περιβαλλοντικής νομοθεσίας, το οποίο όμως παραμένει ατελές. Δεν υπάρχει εθνική στρατηγική για το περιβάλλον και δεν έχει συσταθεί καμία υπηρεσία αρμόδια για την παρακολούθηση, την εφαρμογή ή την επιβολή της πολιτικής. Η αρμοδιότητα για περιβαλλοντικά θέματα καθορίζεται σε επίπεδο οντότητας, αλλά ακόμη και με τη σύσταση κοινής συντονιστικής επιτροπής για το περιβάλλον, το 1998, ο συντονισμός μεταξύ των ενδιαφερομένων παραμένει ανεπαρκής. Στην πράξη, η Β-Ε είναι συμβαλλόμενο μέρος σε ορισμένες διεθνείς συμβάσεις και πρωτόκολλα, αλλά η εφαρμογή τους, η παρακολούθησή τους και η επιβολή τους σε επίπεδο οντότητας δεν είναι διασφαλισμένη. Σε μία τουλάχιστον περίπτωση, μία διμερής συμφωνία που προβλέπει τη χορήγηση σημαντικής βοήθειας κινδυνεύει, καθώς η ανεπάρκεια των δομών και οι περιορισμένοι ανθρώπινοι και οικονομικοί πόροι καθιστούν αδύνατη την ικανοποιητική εφαρμογή της. Μία μελλοντική ΣΣΣ θα μπορούσε να επικεντρωθεί αρχικά στην αντιμετώπιση των αδυναμιών αυτών.

3.8 Χρηματοδοτική συνεργασία

Μια ΣΣΣ με την BE, θα προβλέπει τη συνέχιση της χρηματοδοτικής στήριξης της ΕΚ προκειμένου να βοηθηθεί η BE να επιτύχει τους στόχους της συμφωνίας. Η χρηματοδοτική συνεργασία μπορεί να καλύπτει τη στήριξη των δημοκρατικών, οικονομικών και θεσμικών μεταρρυθμίσεων, σύμφωνα με τη διαδικασία σταθεροποίησης και σύνδεσης. Η βοήθεια αυτή θα μπορούσε να επικεντρωθεί σε διάφορους τομείς προσέγγισης της νομοθεσίας και των πολιτικών συνεργασίας που καλύπτονται από τη ΣΣΣ. Η Β-Ε πρέπει να αναπτύξει την ικανότητα σφαιρικού συντονισμού των κεφαλαίων που προέρχονται από την ΕΕ και άλλους χορηγούς προκειμένου να εξασφαλίσει τη βέλτιστη χρησιμοποίησή τους.

Στο πλαίσιο διάφορων προγραμμάτων της ΕΚ, η Β-Ε έχει επωφεληθεί από την παροχή βοήθειας συνολικού ύψους άνω των 2 δισ. ευρώ από το 1991. Τη στιγμή αυτή, η βοήθεια της ΕΚ χορηγείται κυρίως μέσω του προγράμματος CARDS και με τη μορφή στήριξης του προϋπολογισμού μέσω μακροοικονομικής βοήθειας. Επίσης, η βοήθεια χορηγείται και μέσω άλλων προγραμμάτων, όπως το TEMPUS. Παράλληλα με την βοήθεια της ΕΚ, χορηγείται σημαντική διμερής στήριξη από χώρες εταίρους και από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Τη στιγμή αυτή, τέσσερις διαφορετικοί φορείς είναι αρμόδιοι για τη διαχείριση της βοήθειας αυτής, από την πλευρά της Β-Ε : το Δημόσιο Ταμείο, το ΥΕΕΟΣ, το Υπουργείο Εξωτερικών και η ΔΕΕ. Παράλληλα, οι οντότητες διαθέτουν και αυτές θεσμικά όργανα διαχείρισης της βοήθειας. Εγείρει βεβαίως ανησυχίες το γεγονός ότι δεν έχει ακόμη συσταθεί μηχανισμός που θα συντονίζει τα διάφορα αυτά Υπουργεία και ότι ακόμη δεν καταγράφεται το σύνολο της βοήθειας σε ενοποιημένο εθνικό λογαριασμό.

Δεδομένου ότι στο πλαίσιο μιας ΣΣΣ θα συνεχιστεί η βοήθεια CARDS, θα καταστεί ακόμη προφανέστερη η ανάγκη επαρκούς ικανότητας συντονισμού στο εσωτερικό της ΔΕΕ. Η ΔΕΕ ήδη συνεισφέρει στην εκπόνηση του ετήσιου προγραμματισμού CARDS, αλλά ο ρόλος αυτός πρέπει να αναβαθμιστεί σημαντικά. Η Β-Ε πρέπει να θέσει ως στόχο τη σταδιακή ανάληψη περισσότερων ακόμη αρμοδιοτήτων όσον αφορά τη διαχείριση της βοήθειας που χορηγεί η ΕΚ. Έχοντας πλέον έτοιμο τον κανονισμό λειτουργίας της, η ΔΕΕ πρέπει να προχωρήσει στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου τμήματος αρμόδιου για το συντονισμό της βοήθειας. Η σχεδιαζόμενη σύσταση μιας συντονιστικής επιτροπής εντός της ΔΕΕ με έργο να παρακολουθεί τη βοήθεια συνολικά, εφόσον υλοποιηθεί, θα διευκολύνει την ανάλυση, τον καθορισμό των προτεραιοτήτων και κατά συνέπεια τη συνολική εφαρμογή.

3.9 Γενική αξιολόγηση

Αν και η Β-Ε έχει επανειλημμένα εκφράσει την επιθυμία της να προσχωρήσει σε μία ΣΣΣ και έχει διατυπώσει την πεποίθηση ότι θα μπορούσε να χειριστεί τα προβλήματα που θα προέκυπταν, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η εφαρμογή μιας ΣΣΣ θα συνιστούσε μεγάλη πρόκληση για τη χώρα. Το παρόν τμήμα, εξετάζοντας τις τεχνικές προκλήσεις που δημιουργεί μία ΣΣΣ, σκιαγράφησε ένα υπόδειγμα περιοδικής προόδου, στο οποίο παράλληλα εξετάζονται και οι τομείς όπου δεν ολοκληρώθηκε η ζωτικής σημασίας μεταρρύθμιση, ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, ούτε καν άρχισε.

Στο τμήμα 1 της παρούσας έκθεσης προσδιορίζονται οι πολιτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Β-Ε. Στο τμήμα 2 εξετάζονται κυρίως οι (μακρο)οικονομικές προοπτικές και στο 3ο τμήμα αναπτύσσονται τομεακά θέματα. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι κανένα θέμα δεν μπορεί να εξεταστεί μεμονωμένα. Για παράδειγμα, οι αδυναμίες διατύπωσης και εφαρμογής εμπορικής πολιτικής απαιτούν όχι μόνο μία τεχνική προσαρμογή αλλά και την εξεύρεση αναγκαίων πόρων. Το γεγονός αυτό, με τη σειρά του, προϋποθέτει πολιτική βούληση για να διασφαλιστεί ότι οι διαθέσιμοι πόροι δεν σπαταλώνται ούτε διατίθενται αλλού. Κοντολογίς, η προετοιμασία και η εφαρμογή μιας ΣΣΣ συνιστά μία ολιστική διεργασία στην οποία εμπλέκονται όλα τα μέρη του πολιτικού σώματος της Β-Ε. Εάν η Β-Ε αποκτήσει την πολιτική βούληση και διαχειριστεί αποτελεσματικά τους πόρους της, θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τις τομεακές προκλήσεις μίας ΣΣΣ εντός εύλογων χρονικών περιθωρίων.

Γ. συμπερασμα

Ο στόχος της ολοκλήρωσης στις δομές της ΕΕ, και η ενδεχόμενη ένταξη στην ΕΕ, υποστηρίζεται ευρέως στην ΒΕ. Ωστόσο, για να επιτύχει η χώρα τον στόχο αυτό, πρέπει πρώτα να αποδείξει ότι υποστηρίζει ορισμένες θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ και ότι διαθέτει τις ικανότητες προκειμένου να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις οι οποίες απορρέουν από μια Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΣΣΣ).

Η παρούσα μελέτη σκοπιμότητας, η οποία συντάχθηκε λαμβάνοντας υπ' όψη τις απαντήσεις της ΒΕ σε λεπτομερές ερωτηματολόγιο, εκτιμά κατά πόσον η ΒΕ έχει σημειώσει επαρκή πρόοδο που να καθιστά δυνατή την έναρξη διαπραγματεύσεων για μια ΣΣΣ. Επομένως, τα συμπεράσματά της εστιάζουν ειδικότερα σε ουσιαστικές προτεραιότητες, οι οποίες είναι ιδιαίτερα κατάλληλες για την έναρξη των διαπραγματεύσεων αυτών. Όπως και στην περίπτωση άλλων παρόμοιων μελετών, η παρούσα μελέτη σκοπιμότητας εστιάζει στα συγκεκριμένα προσόντα και στις ειδικές συνθήκες της ιδίας της χώρας. Ο ρυθμός με τον οποίο μια χώρα έρχεται εγγύτερα στην ΕΕ εξαρτάται ουσιαστικά από το ρυθμό με τον οποίο εγκρίνει και εκτελεί τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις.

Η νέα ευρωπαϊκή εταιρική σχέση, την οποία θα προτείνει η Επιτροπή το 2004, θα παρουσιάζει λεπτομερέστερα τις βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες προτεραιότητες, τις οποίες πρέπει να καλύψει η χώρα καθώς οδεύει προς την στενότερη ολοκλήρωσή της με την ΕΕ.

Η εν λόγω μελέτη επιβεβαιώνει ότι η ΒΕ σημείωσε σημαντική πρόοδο σε ότι αφορά την σταθεροποίηση από τότε που ετέθη τέρμα στις συγκρούσεις της δεκαετίας του 1990. Η χώρα είναι μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης και έχει δημιουργήσει κανονικές σχέσεις με τις γείτονες χώρες. Υποστηρίζει σθεναρά την περιφερειακή συνεργασία.

Πολλοί πρόσφυγες έχουν επιστρέψει και έχουν επιλυθεί οι περισσότερες αξιώσεις επί περιουσιακών στοιχείων. Άρχισε και πάλι ο διάλογος μεταξύ των κοινοτήτων και αποκαταστάθηκε κάποιος βαθμός εμπιστοσύνης. Διεξήχθησαν δημοκρατικές εκλογές, η πολιτική διαδοχή έγινε ειρηνικά και θεσπίστηκαν νέοι νόμοι. Αναλήφθηκαν ενέργειες για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης. Συνολικά, η Κρατική Υπηρεσία Συνόρων λειτουργεί ικανοποιητικά.

Έχει ευρέως αποκατασταθεί η υποδομή της χώρας, το νόμισμα είναι σταθερό, ο πληθωρισμός χαμηλός και έχει καθιερωθεί δημοσιονομική πειθαρχία. Έχει ξεκινήσει η μεταρρύθμιση στον τελωνειακό και φορολογικό τομέα. Η συμφωνία που επετεύχθη εντός της Επιτροπής έμμεσης φορολογικής πολιτικής και η έγκριση, από το Συμβούλιο Υπουργών, του σχετικού νομοσχεδίου καταδεικνύουν την αυξανόμενη συναίνεση επί θεμελιωδών πολιτικών. Τελούν υπό εξέλιξη πρωτοβουλίες για την προώθηση ενός οικονομικού περιβάλλοντος ευνοϊκού για την επιχειρηματικότητα, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα την πρόσφατη αύξηση των ΑΞΕ.

Εν τούτοις, οποιαδήποτε εκτίμηση πρέπει να υπενθυμίζει ότι η χώρα βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της δημιουργίας ενός αυτοδύναμου κράτους και ότι εναπομένει ακόμη να αναληφθούν πολλές θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις, μεταξύ άλλων, περαιτέρω πρόοδος για τη δημιουργία ενός πλήρως λειτουργούντος ενιαίου οικονομικού χώρου, κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο Ι.4 του Συντάγματος της ΒΕ και στις συστάσεις του οδικού χάρτη.

Η ΒΕ δεν έχει ακόμη αναλάβει την πλήρη ευθύνη διακυβέρνησης. Πρέπει ακόμη να αποδείξει, με δικές της προσπάθειες, ότι δεν χρειάζονται πλέον οι "εξουσίες της Βόννης" του Ύπατου Εκπροσώπου, ιδίως σε τομείς υπαγόμενους σε ΣΣΣ. Πρέπει να ενισχυθούν οι εξουσίες, οι ικανότητες λειτουργικότητας και συντονισμού της κεντρικής κυβέρνησης. Πρέπει να εξευρεθεί η κατάλληλη ισορροπία αρμοδιοτήτων μεταξύ οντοτήτων και κράτους. Επί πλέον, παραμένει ανίσχυρη η διοικητική βάση της ΒΕ. Χρειάζεται ακόμη να αναπτυχθεί ένα σώμα δημοσίων υπαλλήλων επαγγελματικού επιπέδου, προσλαμβανόμενων βάσει προσόντων και πολιτικά ανεξάρτητων. Ορισμένα από τα κυβερνητικά όργανα της ΒΕ, ιδίως στην Republika Srpska, δεν έχουν ακόμη επιδείξει πνεύμα πλήρους συνεργασίας με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ΔΠΔΓ).

Η οικονομία της ΒΕ παραμένει ανίσχυρη. Προκαλεί ανησυχίες η συνεχιζόμενη απουσία αυτοδύναμης εγχώριας μεγέθυνσης, ιδίως λόγω των υψηλών ελλειμμάτων των τρεχουσών λογαριασμών και της μειούμενης εξωτερικής βοήθειας. Η χώρα παραμένει εξαρτημένη από την εξωτερική βοήθεια και, με το 50% του πληθυσμού της να προσεγγίζει ή να βρίσκεται στο όριο της φτώχειας, εξακολουθεί να είναι ευάλωτη σε κλονισμούς του συστήματος. Παρά την πρόσφατη αύξηση των ΑΞΕ, χρειάζεται να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες προκειμένου να διασφαλισθεί μια προβλέψιμη ροή ξένου κεφαλαίου. Χρειάζεται ακόμη να ενισχυθεί η οικονομική βάση του κράτους. Χρειάζεται να σταθεροποιηθεί ο χρηματοδοτικός μηχανισμός που προβλέπει η Αρχή έμμεσης φορολογίας, ενώ, από πλευράς δαπάνης, η ΒΕ πρέπει ακόμη να διασφαλίσει την βέλτιστη χρήση των περιορισμένων της πόρων.

Τέλος, εξακολουθούν να μην είναι επαρκώς ανεπτυγμένες οι τεχνικές ικανότητες της ΒΕ για την εκτέλεση μελλοντικής ΣΣΣ. Εστιακοί τομείς, όπως το εμπόριο, δεν λειτουργούν ακόμη όπως πρέπει. Πρέπει να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά οι ελλείψεις σε θέματα όπως ελεύθερες ζώνες, πιστοποίηση, ανταγωνισμός, πνευματική ιδιοκτησία και στατιστικές. Όπως σημειώνεται στην έκθεση ΔΣΣ του 2003, παραμένει για την ΒΕ η βασική πρόκληση, η οποία συνίσταται στη δημιουργία αυτοδύναμου κράτους, ικανού να ολοκληρωθεί στις δομές της ΕΕ.

Το έργο πρέπει να συνεχισθεί - και πράγματι, να αναβαθμιστεί - προκειμένου να αντιμετωπισθούν όλες αυτές οι προκλήσεις.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσδιόρισε τις ακόλουθες προτεραιότητες για ανάληψη δράσης, κατά το 2004:

- Συμμόρφωση με τις ισχύουσες προϋποθέσεις και διεθνείς υποχρεώσεις - Πλήρης συνεργασία με το ΔΠΔΓ, ιδίως από πλευράς RS (Republika Srpska), κυρίως σε ότι αφορά την προσαγωγή κατηγορούμενων για εγκλήματα πολέμου ενώπιον του διεθνούς δικαστηρίου. (Το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της ΕΕ, τον Απρίλιο 1997, προσδιόρισε τούτο ως ειδική προϋπόθεση προκειμένου να επακολουθήσουν συμβατικές σχέσεις). Περάτωση των σε εκκρεμότητα ενεργειών για οδικό χάρτη. Συμμόρφωση με τις συμφωνίες ειρήνης Ντέυτον - Παρισιού. Λήψη μέτρων προκειμένου να εφαρμοστούν τα μετά την ένταξη στο Συμβούλιο της Ευρώπης κριτήρια της ΒΕ, ιδίως σε ότι αφορά τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

- Αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση - Εφαρμογή του νόμου περί του συμβουλίου υπουργών και του νόμου περί υπουργείων. Σύγκληση συνεδριάσεων του συμβουλίου υπουργών και του κοινοβουλίου σε τακτά χρονικά διαστήματα, για την ταχεία διαχείριση κρατικών θεμάτων. Διασφάλιση ότι τα νέα κρατικά υπουργεία και όργανα που δημιουργήθηκαν βάσει του νόμου του 2002 περί του συμβουλίου υπουργών, λειτουργούν με τον δέοντα τρόπο. Πλήρης εφαρμογή του "Σχεδίου δράσης για μεταρρυθμίσεις προτεραιότητας, για τα έτη 2003 - 2004" και κατάρτιση, για το 2004 (και τα επόμενα έτη), ενοποιημένου σχεδίου εργασίας της κυβέρνησης σε επίπεδο κράτους, που συνδυάζει τις προτεραιότητες πολιτικής με τους δημοσιονομικούς πόρους.

- Αποτελεσματικότερη δημόσια διοίκηση - Περαιτέρω προσπάθειες για τη δημιουργία αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης, μεταξύ άλλων, ανάπτυξη πλήρους και με εκτιμηθέν κόστος, σχεδίου δράσης για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, με σαφή κατανομή των αρμοδιοτήτων (για παράδειγμα, στους τομείς της αστυνομίας και της υγείας). Χρηματοδότηση και συνεργασία με τους οργανισμούς δημοσίων υπηρεσιών σε επίπεδο κράτους και οντοτήτων.

- Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση - Διασφάλιση της ορθής και πλήρους λειτουργίας της Διεύθυνσης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, μεταξύ άλλων, των ικανοτήτων της για τον συντονισμό της βοήθειας.

- Αποτελεσματικές διατάξεις περί των ανθρωπίνων δικαιωμάτων - Θέσπιση και θέση σε ισχύ εκκρεμούσας νομοθεσίας προς υποστήριξη της επιστροφής των προσφύγων. Ειδικότερα, εισαγωγή, θέσπιση και εκτέλεση νομοθεσίας περί του Ταμείου επιστροφής των προσφύγων της ΒΕ. Περάτωση της διαδικασίας υπαγωγής των οργάνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, υπό τον έλεγχο της ΒΕ. Διασφάλιση της διευθέτησης των ανεπίλυτων υποθέσεων του Επιμελητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και της μεταβίβασης των αρμοδιοτήτων του Επιμελητηρίου στο Συνταγματικό Δικαστήριο. Παροχή επαρκούς χρηματοδότησης στο δικαστήριο. Πλήρης εθνική ευθύνη για τον διαμεσολαβητή του κράτους και πρόοδος σε ότι αφορά τη συγχώνευση του διαμεσολαβητή του κράτους και των διαμεσολαβητών των οντοτήτων.

- Αποτελεσματική δικαιοσύνη - Θέσπιση νομοθεσίας για τη σύσταση ενιαίου ανώτατου δικαστικού και εισαγγελικού συμβουλίου για την ΒΕ, με στόχο την ενοποίηση της αρχής διορισμού για τα δικαστήρια των οντοτήτων και την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης σε ολόκληρη την ΒΕ. Παροχή κατάλληλου προσωπικού και χρηματοδότησης για το ανώτατο δικαστήριο του κράτους της ΒΕ.

- Αντιμετώπιση του εγκλήματος, ειδικότερα του οργανωμένου εγκλήματος - Δημιουργία ικανότητας επιβολής του δικαίου σε επίπεδο κράτους με την διάθεση των αναγκαίων πόρων και μηχανισμών προς διασφάλιση της πλήρους λειτουργίας του Οργανισμού κρατικών πληροφοριών και προστασίας και του Υπουργείου ασφαλείας της ΒΕ. Διεκπεραίωση διαρθρωτικής μεταρρύθμισης της αστυνομίας για την ορθολογική οργάνωση των αστυνομικών υπηρεσιών.

- Διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης - Διασφάλιση της εγκαθίδρυσης και λειτουργίας των κατάλληλων δομών που χειρίζονται τα θέματα ασύλου και μετανάστευσης.

- Τελωνειακή και φορολογική μεταρρύθμιση - Υλοποίηση της εφαρμογής των συστάσεων της Επιτροπής για την πολιτική της έμμεσης φορολογίας. Διασφάλιση της έγκρισης από το κοινοβούλιο του νόμου περί της αρχής έμμεσης φορολογίας, μεταξύ άλλων, της έγκρισης της σχετικής νομοθεσίας εφαρμογής. Διασφάλιση της εκτέλεσης, μεταξύ άλλων, του διορισμού Διευθυντή της αρχής έμμεσης φορολογίας και της λειτουργίας της νέας τελωνειακής αρχής. Επίδειξη προόδου σε ότι αφορά την προετοιμασία της εισαγωγής του ΦΠΑ προκειμένου αυτή να γίνει σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα.

- Νομοθεσία για τον προϋπολογισμό - Θέσπιση και έναρξη εφαρμογής της νομοθεσίας για τον προϋπολογισμό που καλύπτει πολυετή δημοσιονομικό σχεδιασμό και προβλέψεις, και έναρξη κατάρτισης ενοποιημένου λογαριασμού της κεντρικής κυβέρνησης.

- Δημοσιονομική πρακτική - Ενέργειες προκειμένου να καταγραφεί το σύνολο των εσόδων των δημοσίων αρχών, στα διάφορα επίπεδα κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένων των επιδοτήσεων και άλλων μορφών διεθνούς βοήθειας.

- Αξιόπιστες στατιστικές - Εφαρμογή του νόμου περί στατιστικής, με στόχο τη δημιουργία λειτουργούντος συστήματος στατιστικής, με σαφή οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων και των μηχανισμών συντονισμού.

- Συνεπής εμπορική πολιτική - Καθιέρωση συνεκτικής και πλήρους εμπορικής πολιτικής και αναθεώρηση της ισχύουσας νομοθεσίας προκειμένου να διασφαλισθεί μια συνεπής πολιτική για τις ελεύθερες ζώνες. Εγκαθίδρυση, σε επίπεδο κράτους, διαδικασιών πιστοποίησης και άλλων διαδικασιών, για την εξαγωγή ζωικών προϊόντων και για τη δημιουργία φυτοϋγειονομικής υπηρεσίας, συμβατών με την ΕΚ, για την προώθηση των εξαγωγών, αλλά και για την ενίσχυση των προτύπων και του ενιαίου οικονομικού χώρου.

- Ολοκληρωμένη αγορά ενέργειας - Εφαρμογή σχεδίων δράσης των οντοτήτων για την αναδιάρθρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

- Ανάπτυξη του ενιαίου οικονομικού χώρου της ΒΕ - Σύσταση του Συμβουλίου ανταγωνισμού. Θέσπιση διατάξεων περί αμοιβαίας αναγνώρισης των προϊόντων στην έννομη τάξη της ΒΕ και εφαρμογή συνεκτικού και αποτελεσματικού καθεστώτος περί κρατικών προμηθειών σε ολόκληρη τη χώρα. Κατάργηση όλων των διπλών απαιτήσεων αδειών κάθε είδους και παρόμοιων εγκρίσεων προκειμένου οι πάροχοι υπηρεσιών (συμπεριλαμβανομένων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων) να μπορούν να λειτουργούν σε ολόκληρη την ΒΕ χωρίς να υποχρεούνται να πληρούν περιττές διοικητικές απαιτήσεις. Δημιουργία ενιαίου συστήματος εγγραφής των επιχειρήσεων, αναγνωριζόμενου σε ολόκληρη την ΒΕ.

- Δημόσια ραδιοτηλεόραση - Θέσπιση νομοθεσίας ευθυγραμμιζόμενης με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και τις συμφωνίες ειρήνης Ντέυτον - Παρισιού, και ενέργειες για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας ενός συστήματος κρατικής ραδιοτηλεόρασης, ενιαίου για ολόκληρο το κράτος της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, οικονομικά και εκδοτικά ανεξάρτητου, το οποίο περιλαμβάνει ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς λειτουργούντες με κοινή δομή.

Συστάσεις

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι η ΒΕ θα είναι ικανή να χειρισθεί τις εν λόγω προτεραιότητες εντός του 2004, υπό την προϋπόθεση ότι θα καταβληθούν περαιτέρω συνεχείς προσπάθειες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα λάβει απόφαση για σύσταση σχετικά με απόφαση του Συμβουλίου για την έναρξη διαπραγματεύσεων για μια ΣΣΣ με την ΒΕ, μόλις διαβεβαιωθεί για την επιτέλεση σημαντικής προόδου σε ότι αφορά τον χειρισμό των ανωτέρω εκτιθέμενων προτεραιοτήτων. Η Επιτροπή ελπίζει ότι τούτο είναι πιθανόν να επιτευχθεί κατά τα τέλη του 2004, ωστόσο θα εξαρτηθεί από τις προσπάθειες και από την επιτελεσθείσα πρόοδο της ΒΕ. Εφόσον η πρόοδος δεν είναι ικανοποιητική, η Επιτροπή δεν θα είναι σε θέση να συστήσει την έναρξη διαπραγματεύσεων για τη σύναψη ΣΣΣ.

Ενώ εξαρτάται σχεδόν απόλυτα από την ΒΕ ο ρυθμός της προόδου για τη σύναψη ΣΣΣ, ο οποίος θα προσδιορισθεί από το κατά πόσον η ΒΕ θα χειρισθεί επιτυχώς τις καθοριζόμενες στην παρούσα μελέτη προτεραιότητες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξακολουθήσει να υποστηρίζει τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες της ΒΕ. Η Επιτροπή προτείνει να ενταθεί ο διάλογος πολιτικής με την ΒΕ, ειδικότερα με τη σύγκληση ενισχυμένων συνεδριάσεων της ειδικής συμβουλευτικής ομάδας. Επί πλέον, στις ετήσιες εκθέσεις, που συνοδεύονται από την ευρωπαϊκή εταιρική σχέση, θα γίνεται μνεία της προόδου και θα προσδιορίζεται το σύνολο των προτεραιοτήτων δράσης. Θα χρησιμοποιηθούν και άλλα μέσα που προσδιορίστηκαν στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Θεσσαλονίκης. Το πρόγραμμα CARDS θα εξακολουθήσει να παρέχει επικεντρωμένη στήριξη. Επί πλέον, η ΒΕ θα εξακολουθήσει να λαμβάνεται υπ' όψη για χορήγηση χρηματοδότησης δυνάμει άλλων κοινοτικών μέσων, όπως δάνεια από την ΕΤΕπ και, κατ' εξαίρεση, μακροοικονομική βοήθεια.

Η ΒΕ έχει επίσης δεσμευθεί να προβεί και σε άλλες ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, που έχουν καίρια σημασία για την σταθεροποίηση της ειρήνης δυνάμει των συμφωνιών ειρήνης Ντέυτον - Παρισιού. Αυτές δεν υπάγονται στο άμεσο πεδίο της παρούσας μελέτης και περιλαμβάνουν τομείς όπως αυτός της άμυνας, των υπηρεσιών πληροφοριών και της μεταρρύθμισης της διοίκησης της πόλης Μοστάρ. Όλες αυτές οι μεταρρυθμίσεις έχουν ουσιαστική βαρύτητα για την ικανότητα της ΒΕ να λειτουργεί ως ένα σύγχρονο δημοκρατικό κράτος και ως πιθανό υποψήφιο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει σθεναρά τις προσπάθειες αυτές, ως απόδειξη της βούλησης της ΒΕ να επιτελέσει τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις προκειμένου να ολοκληρωθεί στις ευρωπαϊκές δομές, και προσδοκά ότι οι αρχές της ΒΕ θα τις επιτελέσει εγκαίρως εντός του 2004. Παρομοίως, ως μέλος της επιτροπής καθοδήγησης του Συμβουλίου εφαρμογής της ειρήνης (PIC), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει σθεναρά το πρόγραμμα μεταρρύθμισης που ακολουθεί ο Ύπατος Εκπρόσωπος / Ειδικός Εντεταλμένος της ΕΕ, και αναμένει ότι οι αρχές της ΒΕ θα συνεργασθούν πλήρως στη διαδικασία αυτή κατά το επόμενο έτος, έτσι ώστε να προσκομίσουν περαιτέρω αποδείξεις σε ότι αφορά τη δέσμευσή τους για τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται προκειμένου η ΒΕ να οδεύσει επιτυχώς προς την Ευρώπη. Οι πτυχές αυτές θα ληφθούν επίσης υπ' όψη στις εκτιμήσεις της Επιτροπής για το κατά πόσον έχουν δημιουργηθεί οι αναγκαίες προϋποθέσεις για τη δρομολόγηση της ΣΣΣ.

Κατάλογος συντομογραφιών

//

ΑΑΕΕ // Αστυνομική Αποστολή της ΕΕ

ΑΔΕΣ // Ανώτατο Δικαστικό και Εισαγγελικό Συμβούλιο

ΑΕΜ // Αυτόνομο Εμπορικό Μέτρο

ΑΕΦ // Αρχή Έμμεσης Φορολογίας

ΑΙΕ // Ανώτατο Ινστιτούτο Λογιστικού Ελέγχου

ΑΞΕ // Άμμεσες Ξένες Επενδύσεις

Β-Ε // Βοσνία - Ερζεγοβίνη

ΓΣΠΕ // Γενική Συμφωνία Πλαίσιο για την Ειρήνη

ΓΥΕ // Γραφείο Ύπατου Εκπροσώπου

ΔΕΕ // Διεύθυνση για την Ευρωπαϊκή Ενσωμάτωση

ΔΕΟΑ // Διεθνής Ειδική Ομάδα για την Αστυνομία

ΔΕΥ // Δικαιοσύνη και Εσωτερικές Υποθέσεις

ΔΝΤ // Διεθνές Νομισματικό Ταμείο

ΔΠΔ // Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο

ΔΠΔΓ // Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για τη Γιουγκοσλαβία

ΔΣΝΑΕ // Διαδικασία Συνεργασίας Νοτιοανατολικής Ευρώπης

ΔΣΣ // Διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης

ΕΑΔ // Επιμελητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

ΕΔΑΠ // Επιτροπή Διεκδικήσεων Ακίνητης Περιουσίας

ΕΕ // Ευρωπαϊκή Ένωση

ΕΚ // Ευρωπαϊκή Κοινότητα

ΕΜΧΔ // Ειδική Μονάδα Χρηματοοικονομικής Δράσης

ΕΟΧ // Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος

ΕΣΜΦ // Έγγραφο Στρατηγικής για τη Μείωση της Φτώχειας

ΕΣΟ // Ειδική Συμβουλευτική Ομάδα

ΕΤΑ // Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη

ΗΕ // Ηνωμένα Έθνη

ΚΕΠΠΑ // Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας

ΚΡΣ // Κρατικό Ραδιοτηλεοπτικό Σύστημα

ΚΥΠΠ // Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών και Προστασίας

ΚΥΣ // Κρατική Υπηρεσία Συνόρων

ΜΕΚ // Μάλλον Ευνοούμενο Κράτος

MΚΟ // Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις

ΜΜΕ // Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις

ΟΑΣΕ // Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη

ΟΒΕ // Ομοσπονδία Βοσνίας - Ερζεγοβίνης

ΠΚΕ // Πρωτοβουλία Κεντρικής Ευρώπης

ΠΟΕ // Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου

ΠΣΝΑΕ // Πρωτοβουλία Συνεργασίας Νοτιοανατολικής Ευρώπης

ΡΑΕ // Ρυθμιστική Αρχή για τις Επικοινωνίες

ΣΔ // Σερβική Δημοκρατία

ΣΕΕ // Συμβούλιο Εφαρμογής της Ειρήνης

ΣΕΣ // Συμφωνία Ελεύθερων Συναλλαγών

ΣΣΣ // Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης

ΣΥΒΕ // Στατιστική Υπηρεσία Β-Ε

ΥΑΗΕΠ // Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες

ΥΤΦΒ // Υπηρεσία Τελωνειακής και Φορολογικής Βοήθειας

ΦΠΑ // Φόρος Προστιθέμενης Αξίας

CARDS // (πρόγραμμα) Κοινοτική Βοήθεια για την Ανασυγκρότηση, την Ανάπτυξη και τη Σταθεροποίηση

GATS // Γενική Συμφωνία για τις Συναλλαγές στον Τομέα των Υπηρεσιών

GATT // Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου

ICAO // Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας

IFOR // Διεθνής Ειρηνευτική Δύναμη

MOFTER // Υπουργείο Εξωτερικού Εμπορίου και Οικονομικών Σχέσεων

ΝΑΤΟ // Οργανισμός Συμφώνου Βορειοατλαντικής Συμμαχίας

SFOR // Δύναμη Σταθεροποίησης

TAIEX // Υπηρεσία Ανταλλαγής Πληροφοριών σε Θέματα Τεχνικής Βοήθειας

TIR // Ταχείες Διεθνείς Οδικές Μεταφορές