Στρατηγική της ΕΕ για την Αφρική

Η στρατηγική για την Αφρική είναι η απάντηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στη διπλή πρόκληση που συνίσταται στο να μπει η Αφρική στο δρόμο της βιώσιμης ανάπτυξης και να επιτευχθούν οι αναπτυξιακοί στόχοι της χιλιετίας (ΑΣΧ) μέχρι το 2015. Παλαιά εταίρος και σε εγγύτατη γειτονία με την Αφρική, η ΕΕ είναι σε θέση να βοηθήσει την αφρικανική ήπειρο να δώσει μια αποφασιστική ώθηση προς τη διαδικασία αυτή.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, της 12ης Οκτωβρίου 2005 - Η στρατηγική της ΕΕ για την Αφρική: προς ένα ευρωαφρικανικό σύμφωνο για την επιτάχυνση της ανάπτυξης της Αφρικής [COM(2005) 489 τελικό – Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για την Αφρική καθορίζει ένα πλαίσιο δράσης για το σύνολο των κρατών μελών ώστε να στηρίξει τις προσπάθειες που καταβάλλονται από την Αφρική και την επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετίας (ΑΣΧ). Εδώ και μερικά χρόνια, σημειώθηκαν πολλές πρόοδοι στην Αφρική, ιδίως στον τομέα της διακυβέρνησης και της οικονομικής ανάπτυξης. Η Αφρικανική Ένωση (ΑΕ), η νέα εταιρική σχέση για την ανάπτυξη της Αφρικής (NEPAD) και οι διεθνείς οργανώσεις προσφέρουν στην Αφρική ένα πολιτικό και οικονομικό χάρτη πορείας και ένα όραμα για το μέλλον. Πάντως είναι ακόμα μακρύς ο δρόμος προς τη βιώσιμη ανάπτυξη της Αφρικής.

Μία πραγματικότητα με μεγάλες αντιθέσεις

Η αφρικανική πραγματικότητα καλύπτει διάφορα πολιτικά καθεστώτα, ιστορικά βιώματα, πολιτισμικά και θρησκευτικά πλαίσια, οικονομικά και γεωγραφικά πλαίσια. Εξάλλου, συνυπάρχουν ζώνες ανασφάλειας και κέντρα σταθερότητας. Ορισμένες αφρικανικές χώρες έζησαν και ζουν μόνιμες περιόδους ειρήνης, ασφάλειας, οικονομικής και πολιτικής σταθερότητας και δημοκρατικής συμμετοχής, ενώ άλλες χώρες παραμένουν βυθισμένες σε ατέρμονες συγκρούσεις. Η αυξημένη αυτή αστάθεια συμβαδίζει με την αύξηση του διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος, που ενισχύει όλο και περισσότερο την απειλή της κυκλοφορίας και κατανάλωσης ναρκωτικών, της εμπορίας ανθρώπων, του λαθρεμπορίου φυσικών πόρων και του λαθρεμπορίου όπλων.

Πάντως δεν λείπουν οι αυξητικοί παράγοντες. Η βιώσιμη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, η αγροτική ανάπτυξη, οι επενδύσεις σε ανθρώπινους πόρους δημιουργούν ευνοϊκό κλίμα για επενδύσεις. Πολλές αφρικανικές χώρες είναι πλούσιες σε φυσικούς πόρους που επιτρέπουν μια πραγματική βιώσιμη ανάπτυξη. Οι εξαρτώμενες από βασικά αγροτικά προϊόντα αφρικανικές οικονομίες μπορούν να βελτιώσουν την ευάλωτη θέση τους, παρεμβαίνοντας στη μακροχρόνια τάση μείωσης των τιμών και στις διακυμάνσεις των παγκόσμιων τιμών.

Θεμελιώδες για την ανάπτυξη είναι ένα αξιόπιστο και ελκυστικό κλίμα επενδύσεων. Η σταθερότητα και το επίπεδο διακυβέρνησης της χώρας, η διαφάνεια, ο διάλογος με τους εθνικούς και διεθνείς κύκλους, καθώς και η περιφερειακή ολοκλήρωση αποτελούν παράγοντες που συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη. Νέοι εξωτερικοί παράγοντες, όπως η Βραζιλία, οι Ινδίες ή η Κίνα, ελκύονται όλο και περισσότερο από το οικονομικό δυναμικό που παρουσιάζει η Αφρική και παλαιότεροι εταίροι της Αφρικής, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ιαπωνία και η Ρωσία, εκδηλώνουν και πάλι το ενδιαφέρον τους για την αφρικανική ήπειρο.

Στις περιοχές αυτές είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δημιουργηθούν διασυνδέσεις που θα διευκολύνουν την πρόσβαση των πληθυσμών στις αγορές και θα μειώσουν το κόστος των εμπορικών δραστηριοτήτων. Πρέπει να σχεδιαστεί μια διαδικασία περιφερειακής ολοκλήρωσης ώστε να ενισχυθεί η Αφρική στην παγκόσμια οικονομία.

Κοινωνική δυναμική

Η ανάπτυξη σε ανθρώπινο επίπεδο γνωρίζει επίσης μεγάλη ποικιλία. Έστω και εάν ορισμένες αφρικανικές χώρες σημείωσαν εντυπωσιακή οικονομική ανάπτυξη, η εξαιρετικά άνιση κατανομή των εισοδημάτων συχνά αποτρέπει τη συμβολή της ανάπτυξης αυτής στην καταπολέμηση της φτώχειας.

Η δημιουργία θέσεων απασχόλησης παραμένει μια από τις βασικές προκλήσεις για τη μείωση της φτώχειας και την κοινωνική ανάπτυξη, ιδίως για τις γυναίκες και τις εθνοτικές μειονότητες. Η κατάσταση της απασχόλησης συνδέεται στενά με το επίπεδο του αλφαβητισμού, το οποίο σιγά σιγά βελτιώνεται. Η ευημερία των κατοίκων εξαρτάται επίσης από τις συνθήκες υγιεινής και υγείας. Ειδικότερα, η πανδημία του AIDS αντιπροσωπεύει μεγάλο βάρος για πολλές χώρες της Αφρικής.

Περιβαλλοντική δυναμική

Η αφρικανική ήπειρος είναι εξαιρετικά διχασμένη από απόψεως περιβαλλοντικής. Οι κλιματικές αλλαγές θα αυξήσουν ακόμη περισσότερο την πίεση στους πόρους ύδατος, θα επηρεάσουν τη βιοποικιλότητα και την ανθρώπινη υγεία, θα υποβαθμίσουν την ασφάλεια των τροφίμων και θα επιδεινώσουν την απερήμωση. Οι πλημμύρες και η ξηρασία είναι συχνές και αναμένεται να επιδεινωθούν λόγω των κλιματικών αλλαγών, ενώ τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης είναι ακατάλληλα και η διαχείριση των καταστροφών ανεπαρκής . Η προσαρμογή στις κλιματικές αλλαγές αποτελεί λοιπόν κατεπείγουσα αναγκαιότητα για την ανάπτυξη της ηπείρου.

Η διαδικασία απερήμωσης αφορά σχεδόν το ήμισυ της αφρικανικής ηπείρου· οι σοβαρότερα πληγείσες περιοχές βρίσκονται κατά μήκος της ερήμου. Εξάλλου, οι ανανεώσιμοι πόροι ύδατος της Αφρικής είναι κατώτεροι από το μέσο όρο παγκοσμίως και πολλές χώρες υποφέρουν από ανεπάρκεια ή έλλειψη ύδατος. Επιπλέον, η Αφρική κατέχει το 17% των δασών παγκοσμίως, και η αποδάσωση για εμπορικούς ή αγροτικούς σκοπούς αποτελεί βασικό λόγο ανησυχίας.

Οι αρχές που διέπουν τις σχέσεις ΕΕ-Αφρικής

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, οι συμφωνίες μεταξύ της ΕΕ και της Αφρικής πολλαπλασιάστηκαν και περιλαμβάνουν τις συμβάσεις του Λομέ, που υπογράφηκαν με τις χώρες μέλη της ομάδας των χωρών της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ) και αντικαταστάθηκαν από τη συμφωνία του Κοτονού το 2000, τις συμφωνίες με τη Νότια Αφρική και τις συμφωνίες εταιρικής σχέσης και του ευρωμεσογειακού συνδέσμου.

Πρέπει λοιπόν να αναπτυχθούν οι θεμελιώδεις αρχές που διέπουν τη σχέση μεταξύ Αφρικής και ΕΕ. Η παρούσα ανακοίνωση προβλέπει τις ακόλουθες τρεις αρχές:

• την ισότητα, που βασίζεται στην αμοιβαία αναγνώριση και σεβασμό των θεσμών και τον ορισμό των αμοιβαίων συλλογικών συμφερόντων·
• την εταιρική σχέση, ήτοι την ανάπτυξη δεσμών που βασίζονται σε εμπορική και πολιτική συνεργασία·
• την ανάληψη ευθυνών, που συνεπάγεται ότι οι αναπτυξιακές στρατηγικές και πολιτικές θα προέρχονται από τις ενδιαφερόμενες χώρες και δεν θα επιβάλλονται από το εξωτερικό.

Η ΕΕ δεσμεύεται στην Αφρική σε τρία επίπεδα διακυβέρνησης – εθνικό, περιφερειακό και ηπειρωτικό – βάσει της αρχής της επικουρικότητας: μόνο τα προβλήματα που η αντιμετώπισή τους σε χαμηλότερο επίπεδο δεν θα ήταν αποτελεσματική θα πρέπει να επιλυθούν σε υψηλότερο επίπεδο. Επίσης θα πρέπει να αναπτυχθεί η ενδοαφρικανική αλληλεγγύη μεταξύ των τριών αυτών επιπέδων και να δημιουργηθεί διάλογος στο σύνολο της αφρικανικής ηπείρου στο υψηλότερο δυνατό πολιτικό επίπεδο.

Η στρατηγική ανταπόκριση της ΕΕ

Η ΕΕ θα πρέπει να εντείνει τη βοήθειά της στους τομείς που θεωρούνται ως προϋποθέσεις για την υλοποίηση των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετίας (ΑΣΧ), δηλαδή της ειρήνης, της ασφάλειας και της χρηστής διακυβέρνησης που είναι απαραίτητες για τη δημιουργία ενός κατάλληλου περιβάλλοντος για την οικονομική ανάπτυξη, τις ανταλλαγές και διασυνδέσεις, καθώς επίσης την κοινωνική και περιβαλλοντική συνοχή.

Η ΕΕ θα εντείνει τις προσπάθειές της για την προώθηση της ειρήνης και της ασφάλειας με ευρύ φάσμα ενεργειών που κυμαίνεται από τη στήριξη των αφρικανικών επιχειρήσεων στον τομέα της ειρήνης έως ένα συνολικό διάβημα πρόληψης των συγκρούσεων, με την αντιμετώπιση των βασικών αιτίων των βίαιων συγκρούσεων. Οι ενέργειες αυτές στοχεύουν επίσης στη συνεργασία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και τη μη διάδοση των όπλων μαζικής καταστροφής, καθώς και στην υποστήριξη των περιφερειακών και εθνικών στρατηγικών υπέρ του αφοπλισμού, της αποστράτευσης, της επανένταξης και του επαναπατρισμού, ώστε να συμβάλουν στην επανένταξη των αποστρατευμένων (περιλαμβανομένων και των παιδιών στρατιωτών) και τη σταθεροποίηση της κατάστασης μετά τις συγκρούσεις.

Όσον αφορά τη χρηστή διακυβέρνηση, παρά τις επιτευχθείσες προόδους, παραμένουν ακόμα πολλά να γίνουν. Για την αναμόρφωση του κράτους, η ΕΕ θα συμβάλει στην οικοδόμηση κεντρικών αποτελεσματικών και αξιόπιστων θεσμών, και θα αναλάβει για το σκοπό αυτό μία πρωτοβουλία στον τομέα της διακυβέρνησης για τη στήριξη του αφρικανικού μηχανισμού αξιολόγησης από ομοτίμους. Θα έχει ως στόχο την ενίσχυση της τήρησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας και θα αναπτύξει το τοπικό δυναμικό και τη διαδικασία αποκέντρωσης ενόψει της ενίσχυσης της δημοκρατίας και της ανάπτυξης. Θα ενθαρρύνει επίσης τις αφρικανικές χώρες να υπογράψουν και να εφαρμόσουν τις βασικές διεθνείς συμβάσεις στον τομέα της πρόληψης της εγκληματικότητας.

Για να συμβάλει σε μια αποτελεσματική μείωση της φτώχειας, η ΕΕ θα ενθαρρύνει μια γρήγορη και ποικίλη οικονομική ανάπτυξη στην Αφρική, στηρίζοντας τη μακροοικονομική σταθερότητα και συμβάλλοντας στη δημιουργία ολοκληρωμένων περιφερειακών αγορών. Η περιορισμένη πρόσβαση στις υπηρεσίες μεταφορών και επικοινωνιών, στην παροχή ύδατος, στους υγειονομικούς εξοπλισμούς και στην ενέργεια περιορίζει την οικονομική ανάπτυξη. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή προτείνει τη θέσπιση μιας εταιρικής σχέσης ΕΕ-Αφρικής για τις υποδομές. Εξάλλου πρέπει να εναρμονίσει τις πολιτικές στον τομέα των μεταφορών, υποστηρίζοντας το πρόγραμμα «μεταφορές» της νοτίως της Σαχάρας Αφρικής, να αναπτύξει την ενεργειακή υποδομή, καθώς και την ολοκληρωμένη διαχείριση του ύδατος, ώστε να βελτιωθεί η διαχείριση αυτή στις λεκάνες απορροής των διασυνοριακών ποταμών.

Αν λάβουμε υπόψη ότι το 40% των Αφρικανών επιβιώνουν με λιγότερα χρήματα από ένα δολάριο την ημέρα, επιβάλλεται η αναγκαιότητα να συμμετέχουμε στη θέσπιση κοινωνικής προστασίας για τους πιο ευάλωτους. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ θα στηρίξει την εκπαίδευση, την πρόσβαση στη γνώση και τη μετάδοση ικανοτήτων, παρατείνοντας τη βασική εκπαίδευση καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, την πρόσβαση στο νερό, στην υγειονομική περίθαλψη και στην ενέργεια, καθώς και τη βελτίωση των υγειονομικών υποδομών και την παροχή βασικών υπηρεσιών υγείας. 18. Ιδιαίτερη προσοχή θα προσδοθεί στις πολιτικές για την απασχόληση, την προώθηση της πολιτισμικής πολυμορφίας και τη μετατροπή της μετανάστευσης σε θετική δύναμη στη διαδικασία της ανάπτυξης.

Στον τομέα του περιβάλλοντος, οι ενέργειες της ΕΕ θα αφορούν τη διαχείριση της πολυμορφίας του περιβάλλοντος, τη βελτίωση της αειφόρου διαχείρισης της γης ώστε να σταματήσει η απερήμωση, τη διαφύλαξη της βιοποικιλότητας, τον περιορισμό των επιπτώσεων των κλιματικών αλλαγών και την υποστήριξη της άρτιας διαχείρισης των χημικών προϊόντων.

Έστω και εάν η ΕΕ είναι ο σημαντικότερος παγκοσμίως χορηγός για την Αφρική, η κοινοτική χρηματοδότηση πρέπει να αυξηθεί αισθητά. Τον Ιούνιο του 2005, δεσμεύθηκε να αυξήσει συλλογικά τη δημόσια ενίσχυση κατά 0,56% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος (ΑΕΕ) μέχρι το 2010 και κατά 0,7% του ΑΕΕ μέχρι το 2015. Συγκεκριμένα, περίπου 4 δισεκατ. ευρώ θα διατίθενται ετησίως για τη νοτίως της Σαχάρας Αφρική και η παρούσα στρατηγική για την Αφρική θα πρέπει να αποτελέσει το πλαίσιο αναφοράς για τα προγράμματα και τα μέτρα δυνάμει του 10ου Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης (ΕΤΑ).

Η στρατηγική αυτή θεσπίστηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 15ης και 16ης Δεκεμβρίου 2005.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο της 27ης Ιουνίου 2007 – Από το Κάιρο στη Λισαβόνα – Στρατηγική εταιρική σχέση ΕΕ-Αφρικής [COM(2007) 357 τελικό – Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 19.05.2008