52004DC0461

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ - Αναπτυσσόμενες χώρες, διεθνές εμπόριο και βιώσιμη ανάπτυξη: Ο ρόλος του συστήματος γενικευμένων προτιμήσεων (ΣΓΠ) της Κοινότητας για τη δεκαετία 2006/2015

Συνοπτική παρουσίαση

* Το σύστημα των γενικευμένων προτιμήσεων (ΣΓΠ) είναι ένα από τα στοιχεία - κλειδιά που επιτρέπουν την παροχή βοήθειας στις αναπτυσσόμενες χώρες για την καταπολέμηση της φτώχειας, βοηθώντας τις να αποκτήσουν έσοδα μέσω του διεθνούς εμπορίου. Στόχος της παρούσας ανακοίνωσης είναι να οριστούν οι αρχές στις οποίες θα βασιστούν οι επερχόμενοι κανονισμοί, μεταξύ 2006 και 2015, για την επίτευξη του στόχου αυτού.

* Το ΣΓΠ εγγράφεται στο γενικότερο πλαίσιο των προτεραιοτήτων της κοινοτικής εμπορικής πολιτικής. Μεταξύ των προτεραιοτήτων αυτών αναφέρονται ιδιαίτερα εκείνες που έχουν οριστεί για τις αναπτυσσόμενες χώρες, βάσει της ατζέντας της Ντόχα.

* Το ΣΓΠ πρέπει να είναι σταθερό, προβλέψιμο, αντικειμενικό και απλό. Πρέπει να τονίζει τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί προς την κατεύθυνση αυτή μέσω των προηγούμενων συστημάτων. Πρέπει να είναι πιο προσιτό για τους φορείς. Ο αριθμός των συστημάτων (πέντε) πρέπει να μειωθεί.

* Το ΣΓΠ πρέπει να επικεντρώνεται στις χώρες που το χρειάζονται περισσότερο και πρέπει να ενθαρρύνει, με διάφορους τρόπους, την περιφερειακή συνεργασία μεταξύ των αναπτυσσόμενων χωρών. Το ΣΓΠ αναμένεται να βοηθήσει τις χώρες αυτές να επιτύχουν ένα επίπεδο ανταγωνισμού που θα τις καταστήσει οικονομικά αυτόνομους και ισότιμους εταίρους στο διεθνές εμπόριο.

* Πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στον στόχο που αφορά την ενθάρρυνση της βιώσιμης ανάπτυξης μέσω ενός ενιαίου καθεστώτος συμπληρωματικών παραχωρήσεων (« SPG+ »), που αποδέχονται τις κύριες διεθνείς συμβάσεις σε θέματα κοινωνικών δικαιωμάτων, προστασίας του περιβάλλοντος και διακυβέρνησης, περιλαμβανομένης της καταπολέμησης των ναρκωτικών. Η Κοινότητα θα επωφεληθεί από αυτές τις συμπληρωματικές προτιμήσεις όταν οι μηχανισμοί αξιολόγησης των διεθνών οργανισμών θα αναδείξουν σοβαρές και συστηματικές ελλείψεις των δικαιούχων χωρών.

1. Εισαγωγή

Η διεθνής κοινότητα θεωρεί το εμπόριο ως αναγκαίο παράγοντα της ανάπτυξης. Συνεπώς, η μεγαλύτερη ενσωμάτωση των αναπτυσσόμενων χωρών στον πολυμερισμό, ακόμη και εάν δεν επαρκεί από μόνη της, αποτελεί σημαντικό στόχο προς επίτευξη για την εξάλειψη της φτώχειας. Η δήλωση που εγκρίθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2001 από την υπουργική διάσκεψη του ΠΟΕ στη Ντόχα, αναγνώρισε ότι το διεθνές εμπόριο θα μπορούσε να διαδραματίσει αυτό το σημαντικό ρόλο στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και στη μείωση της φτώχειας.

Η ίδια η εκτίμηση της ανάπτυξης εξελίχθηκε τα τελευταία χρόνια. Το περιεχόμενό της έχει εμπλουτιστεί πέραν των οικονομικών κριτηρίων και μόνον. Η ανάπτυξη εκτιμάται στο εξής και με βάση κριτήρια όπως ο σεβασμός του περιβάλλοντος, η βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών, η καταπολέμηση της διαφθοράς ή η προώθηση της διακυβέρνησης, κλπ.

Τα διάφορα συστήματα ΣΓΠ, που έχουν χορηγηθεί στις αναπτυσσόμενες από τις αναπτυγμένες χώρες και κυρίως από την Κοινότητα, πρέπει να εγγραφούν στο πλαίσιο της ατζέντας της Ντόχα. Μια σημαντική προτεραιότητα είναι η παροχή ενίσχυσης στις αναπτυσσόμενες χώρες ώστε να επωφεληθούν από την παγκοσμιοποίηση, συγκεκριμένα συνδέοντας το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Τέλος, η περιφερειακή συνεργασία Νότος/Νότος [1] είναι ένα στοιχείο που αναμένεται να συμβάλει, μεταξύ άλλων, στην αναπτυξιακή βοήθεια. Συνεπώς, το ΣΓΠ αναμένεται να συμβάλει, ανάλογα με τα μέσα που χρησιμοποιεί, στην επίτευξη αυτών των στόχων.

[1] Η περιφερειακή συνεργασία μπορεί να ενθαρρυνθεί, στο πλαίσιο του ΣΓΠ, από τους κανόνες καταγωγής. Οι κανόνες καταγωγής βρίσκονται στη βάση κάθε προτιμησιακής μεταχείρισης, που χορηγείται στα προϊόντα δεδομένης χώρας. Οι κανόνες αυτοί είναι πιο ελαστικοί όσον αφορά το ΣΓΠ στο πλαίσιο της περιφερειακής σώρευσης, κάτι που επιτρέπει να επιτευχθεί το απαιτούμενο όριο τοπικής ενσωμάτωσης χάρη σε συστατικά στοιχεία προερχόμενα από γειτονικές χώρες.

Η παρούσα ανακοίνωση έχει ως αντικείμενο να καθορίσει τους στόχους σε θέματα ΣΓΠ για την επόμενη δεκαετία (2006/2015), καθώς και τα μέσα που πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή για την επίτευξή τους μέσω των ετήσιων κανονισμών εφαρμογής, εκ των οποίων ο πρώτος θα τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2006.

2. Η ανάπτυξη στο διεθνές οικονομικό πλαίσιο

Ο αγώνας για την ανάπτυξη και για την εξάλειψη της φτώχειας πρέπει να ενταθεί. Υπό αυτή την προοπτική, η ολοένα και μεγαλύτερη σημασία του διεθνούς εμπορίου (ποσοστά οικονομικού ανοίγματος σε συνεχή αύξηση, τόσο στις αναπτυσσόμενες όσο και στις αναπτυγμένες χώρες) ενισχύει την αποτελεσματικότητα των εργαλείων εμπορικής πολιτικής. Το ΣΓΠ είναι ένα από τα εργαλεία αυτά.

Επιπλέον, πρέπει να εξευρεθεί μια ισορροπία μεταξύ των εννοιών ανάπτυξη μέσω εμπορίου, αφενός, και ανάπτυξη μέσω βιομηχανοποίησης, αφετέρου. Οι κανόνες καταγωγής πρέπει να αντικατοπτρίζουν αυτήν την ισορροπία. Η συζήτηση για τον βάμβακα που διεξήχθη κατά την υπουργική διάσκεψη του ΠΟΕ στo Κανκούν, το Σεπτέμβριο του 2003, κατέδειξε τη βούληση ορισμένων αφρικανικών χωρών να μην εξάγουν πλέον μόνον ίνες βάμβακος με χαμηλή προστιθέμενη αξία, αλλά να αρχίσουν να πωλούν υφάσματα ή ενδύματα. Αυτή η προσέγγιση θα ευνοούσε περισσότερο μια βιομηχανική θεώρηση της ανάπτυξης με κανόνες καταγωγής που απαιτούν υψηλό επίπεδο κάθετης ενσωμάτωσης. Αντίθετα, ορισμένες χώρες της Ασίας, που είναι ειδικευμένες στις βιομηχανίες υψηλής έντασης εργασίας, επιθυμούν να μπορούν να προμηθεύουν ημικατεργασμένα προϊόντα, προκειμένου να απολαύουν πλήρως του συγκριτικού πλεονεκτήματος που τους παρέχει η κατάστασή τους στις διεθνείς αγορές. Στην προκειμένη περίπτωση μια εμπορική προσέγγιση της ανάπτυξης, η οποία διευκολύνει τις συναλλαγές, θα είναι επομένως καταλληλότερη. Στην περίπτωση αυτή, οι κανόνες καταγωγής πρέπει να είναι πιο ευέλικτοι. Οι κανόνες καταγωγής πρέπει επομένως να εξελίσσονται με τρόπο ισορροπημένο προκειμένου να λαμβάνουν υπόψη τις αντιφατικές αυτές καταστάσεις.

3. Απολογισμός του ΣΓΠ

Την τελευταία δεκαετία, για την οποία διατίθενται πλήρη στατιστικά στοιχεία του ΣΓΠ (μέχρι το 2002), διακρίνονται δύο τάσεις.

Η πρώτη είναι ότι οι συνολικές εισαγωγές της Κοινότητας (εκφρασμένες σε ευρώ) διπλασιάσθηκαν από 424 σε 936 δισεκατομμύρια (πίνακας 1), ενώ την ίδια περίοδο ο όγκος των πραγματικών εισαγωγών ΣΓΠ αυξήθηκε από 30 σε 53 δισεκατομμύρια. Επιπλέον, η εξέλιξη αυτή εντός του ΣΓΠ ήταν ασταθής. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι, μετά από δασμολογικές συμφωνίες που συνήφθησαν στο πλαίσιο του ΠΟΕ, ορισμένοι δασμοί καταργήθηκαν για ολόκληρους τομείς προϊόντων (παράδειγμα: κατάργηση των δασμών για τα ηλεκτρονικά προϊόντα και τις τεχνολογίες πληροφοριών, που αποφασίσθηκε το 1996), κάτι που εξηγεί εν μέρει την πτώση στις προτιμησιακές εισαγωγές για τα έτη 1997-98, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα 1). Το πεδίο εφαρμογής του ΣΓΠ εξαρτάται επομένως σε μεγάλο βαθμό από την χρονική περίοδο, γεγονός που δυσχεραίνει μια ποσοτική αξιολόγηση του συστήματος.

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

Δεύτερον, το ποσοστό χρησιμοποίησης των προτιμήσεων [2] του ΣΓΠ εξελίχθηκε (πίνακας 2) ανομοιογενώς. Εντούτοις, η εξέλιξη την τελευταία τετραετία πρέπει να αξιολογηθεί θετικά και το 2002 κατέστη δυνατό να χρησιμοποιηθεί το 52,5%.

[2] Ποσοστό χρησιμοποίησης : σχέση μεταξύ των εισαγωγών από τη δικαιούχο χώρα που είναι επιλέξιμη στο ΣΓΠ και των εισαγωγών που απολαύουν πράγματι δασμολογικών προτιμήσεων.

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

4. Στόχοι του ΣΓΠ για τη δεκαετία 2006/2015

Παρά την ιστορική μείωση των δασμών, αυτοί εξακολουθούν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για πολλά προϊόντα. Σε πολλούς κλάδους, με ιδιαίτερα έντονο ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρηματιών δασμολογικές διαφορές ορισμένων ποσοστιαίων μονάδων αποτελούν κίνητρο προτίμησης προϊόντων από μία συγκεκριμένη χώρα έναντι μιας άλλης.

Μολονότι αναμένεται να εγκριθούν δασμολογικές μειώσεις στο πλαίσιο της ατζέντας της Ντόχα, εν πάση περιπτώσει, το ΣΓΠ, της Κοινότητας ιδιαίτερα, έχει ακόμη ένα ρόλο να διαδραματίσει ως εργαλείο υπέρ των αναπτυσσομένων χωρών. Το ΣΓΠ της Κοινότητας είναι, με διαφορά, το πιο γενναιόδωρο και το πιο σημαντικό όλων των αναπτυγμένων χωρών [3]. Η κυρίαρχη αυτή θέση του κοινοτικού ΣΓΠ θα ενισχυθεί ακόμη περισσότερο κατά τα επόμενα έτη ως επακόλουθο της διεύρυνσης την 1η Μαΐου 2004 [4].

[3] Το κοινοτικό ΣΓΠ καλύπτει 178 ανεξάρτητες χώρες ή εδάφη. Από λίγο παραπάνω από 10.000 προϊόντα που αναφέρονται στη συνδυασμένη ονοματολογία, 7.000 μεταποιημένα προϊόντα είναι επιλέξιμα για το ΣΓΠ, ήτοι η πλειονότητα των βιομηχανικών προϊόντων και πάρα πολλά γεωργικά προϊόντα και προϊόντα αλιείας. Το ήμισυ των προϊόντων έχει πρόσβαση στην κοινή αγορά με μηδενικό δασμό, ενώ το άλλο ήμισυ των προϊόντων, τα πιο ευαίσθητα, απολαύουν μείωσης ύψους 3,5 ποσοστιαίων μονάδων κατ'ανώτατο όριο (δασμός ΜΕΚ μείον 20% για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και τα προϊόντα ένδυσης). Σε μια χωριστή ρύθμιση, το ΣΓΠ χορηγεί μηδενικό δασμό για όλα τα προϊόντα (εκτός από τα όπλα) καταγωγής 49 ΛΑΧ (συν το Ανατολικό Τιμόρ).

[4] Το 2002, το εμπόριο των αναπτυσσομένων χωρών που καλύφθηκε από το κοινοτικό ΣΓΠ ανήλθε σε 53 δισεκατ. ευρώ (5,6% των κοινοτικών εισαγωγών), έναντι 16,4 δισεκατ. ευρώ (1,4% των εισαγωγών) για ΣΓΠ των Ηνωμένων Πολιτειών, το δεύτερο σημαντικότερο ΣΓΠ.

5. Το νομικό πλαίσιο του ΣΓΠ

Το ΣΓΠ αποτελεί εξαίρεση στη ρήτρα σχετικά με το πλέον ευνοούμενο κράτος της GATT. Οφείλει, επίσης, να τηρεί τη ρήτρα εξουσιοδότησης, βάσει της ερμηνείας του δευτεροβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου του ΠΟΕ σε σχέση με την καταγγελία που υποβλήθηκε από την Ινδία κατά του κοινοτικού ΣΓΠ και του « καθεστώτος ναρκωτικά ».

Η ρήτρα εξουσιοδότησης ορίζει ότι ένα σύστημα ΣΓΠ πρέπει να είναι «γενικευμένο, μη αμοιβαίο και μη διακριτικό». Πρέπει να διευκολύνει και να προωθεί το εμπόριο των αναπτυσσόμενων χωρών και να απαντά θετικά στις ανάγκες για ανάπτυξη καθώς και στις οικονομικές και εμπορικές ανάγκες των αναπτυσσομένων χωρών.

Το δευτεροβάθμιο δικαιοδοτικό όργανο έκρινε ότι στις αναπτυσσόμενες χώρες επιτρέπεται, κανονικά, να επιβάλλουν διαφορετικούς δασμούς στα προϊόντα καταγωγής από διαφορετικούς δικαιούχους του ΣΓΠ, υπό τον όρο ότι παρόμοια μεταχείριση πρέπει να επιφυλάσσεται σε όλους τους δικαιούχους που βρίσκονται σε αντίστοιχη θέση. Ένα μέλος του ΠΟΕ που επιθυμεί να επιβάλει πρόσθετες δασμολογικές προτιμήσεις στο πλαίσιο του συστήματος ΣΓΠ της εν λόγω χώρας πρέπει να εντοπίσει, αντικειμενικά, τις ειδικές «αναπτυξιακές ανάγκες» των αναπτυσσομένων χωρών που θα μπορούσαν να τύχουν ειδικής μεταχείρισης.

6. Τα μέσα που πρέπει να εφαρμοστούν στο ΣΓΠ

Συνεπώς, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ΣΓΠ 2006/2015, οι διάφοροι κανονισμοί του ΣΓΠ θα πρέπει :

6.1. Να διατηρήσουν γενναιόδωρες δασμολογικές προσφορές

Τρεις παράγοντες οδηγούν φυσιολογικά στη μείωση της προσφοράς [5] στο ΣΓΠ. Ο πρώτος είναι η μείωση των τελωνειακών δασμών ΜΕΚ [6] που οδηγεί αυτόματα στη μείωση του μέσου προτιμησιακού περιθωρίου [7]. ο δεύτερος είναι η σύναψη, στον ΠΟΕ, διεθνών συμφωνιών με στόχο την κατάργηση των δασμών για ορισμένο αριθμό επιλέξιμων προϊόντων στο ΣΓΠ (βλ. την παράγραφο 3 παραπάνω). Η διεθνής συμφωνία για τον καφέ του 2001 και η συμφωνία σχετικά με τις τεχνολογίες της πληροφορίας που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο Διάσκεψης του ΠΟΕ στη Σιγκαπούρη το 1996, οδήγησαν και οι δύο στην κατάργηση των δασμών για σειρά προϊόντων, μειώνοντας έτσι και την ονομαστική κάλυψη του ΣΓΠ. ο τρίτος προέρχεται από την αύξηση των διμερών ή περιφερειακών συμφωνιών ελεύθερων ανταλλαγών.

[5] Η προσφορά ΣΓΠ: οι διαθέσιμες δασμολογικές προτιμήσεις για τις χώρες-δικαιούχους του ΣΓΠ. Το 2002, η πραγματική προσφορά του ΣΓΠ εκτιμώταν σε 2,2 δισ. ευρώ, υπό όρους μη εισπραχθέντων δασμών.

[6] Δασμοί ΜΕΚ : δασμοί που επιβάλλει η Κοινότητα σε τρίτες χώρες, εκτός δασμολογικών προτιμήσεων όπως είναι το ΣΓΠ.

[7] Προτιμησιακό περιθώριο : διαφορά μεταξύ του δασμού MEK και του προτιμησιακού δασμού ΣΓΠ.

Η διατήρηση και η βελτίωση της κοινοτικής προσφοράς είναι δυνατόν να επιτευχθούν με πολλούς τρόπους. Καταρχάς, η ίδια η διεύρυνση της Κοινότητας σε δέκα νέα κράτη μέλη την 1η Μαΐου 2004, συμβάλλει σε αυτό. Πρέπει όμως να εξεταστεί και το ενδεχόμενο της επέκτασης του ΣΓΠ και σε άλλα προϊόντα. Σχεδόν ένα δέκατο των φορολογητέων προϊόντων στο τελωνειακό δασμολόγιο εξαιρούνται από το ΣΓΠ. Επίσης, ορισμένα προϊόντα που περιλαμβάνονται στην κατηγορία των ευαίσθητων είναι δυνατόν να περιληφθούν στην κατηγορία των μη-ευαίσθητων προϊόντων, λόγω της εξέλιξης της έννοιας αυτής (βλ. την παράγραφο 2 παραπάνω).

Το ενδιαφέρον προς τα προτιμησιακά περιθώρια (που ανέρχονται σήμερα σε 3,5 % για τα ευαίσθητα προϊόντα και σε 100% για τα μη ευαίσθητα) θα διατηρηθεί και θα αυξηθεί.

Τέλος, η Επιτροπή θα συνεχίσει να λαμβάνει υπόψη τον αντίκτυπο των μέτρων αυτών στις άκρως απομακρυσμένες περιφέρειες.

6.2. Να επικεντρώσουν το ΣΓΠ στις χώρες που το χρειάζονται περισσότερο

Λόγω της ευρύτατης γεωγραφικής κάλυψης του κοινοτικού συστήματος ΣΓΠ, το δημοσιονομικό του κόστος είναι πολύ υψηλό. Κατά συνέπεια, το ΣΓΠ πρέπει να επικεντρώσει τα αποτελέσματά του στις χώρες που το χρειάζονται περισσότερο όπως είναι οι ΜΜΕ και οι υπόλοιπες πιο ευάλωτες αναπτυσσόμενες χώρες (οι μικρές οικονομίες, οι χώρες-θύλακες, οι μικρές νήσοι-κράτη και οι χώρες με χαμηλά έσοδα) ώστε να τους επιτραπεί να διαδραματίσουν έναν πιο σημαντικό ρόλο στο διεθνές εμπόριο. Το ΣΓΠ πρέπει, κατά προτεραιότητα, να επικεντρωθεί σε αυτές. Η διαβάθμιση [8] των πιο ανταγωνιστικών χωρών/προϊόντων είναι μια από τις πιο κατάλληλες μεθόδους. Ειδικότερα, πρέπει να διαβαθμιστούν οι ομάδες των πιο ανταγωνιστικών προϊόντων ορισμένων δικαιούχων χωρών. Αυτό σημαίνει ότι, για αυτά τα προϊόντα, οι προτιμήσεις δεν είναι πλέον ούτε απαραίτητες ούτε δικαιολογούνται για τις χώρες αυτές. Ωστόσο, η εφαρμογή του μηχανισμού της διαβάθμισης θα απαιτήσει μια προσεκτική προσέγγιση όσον αφορά τις πιο ευάλωτες χώρες.

[8] Διαβάθμιση: παύση του ΣΓΠ για ορισμένα προϊόντα (για μια ή περισσότερες χώρες προέλευσης μόνον).

Συνεπώς, σε ποιες χώρες πρέπει να επικεντρωθούν οι προτιμήσεις; Όπως φαίνεται και κατά προτεραιότητα, οι προτιμήσεις πρέπει να χορηγηθούν στην πλειονότητά τους στις ΛΑΧ. Αυτό προϋποθέτει επίσης ότι πρέπει να εισαχθούν διατάξεις ώστε να διευκολύνεται η απόσυρση από τον κατάλογο των ΛΑΧ μιας εκ των χωρών αυτών, από τον ΟΗΕ. Πράγματι, η απόσυρση αυτή έχει αυτόματα ως αποτέλεσμα την απώλεια, για τη χώρα αυτή, του καθεστώτος ΣΓΠ, του οποίου απήλαυε ως ΛΑΧ. Το ΣΓΠ πρέπει να προβλέψει έναν σταδιακό μηχανισμό απόσυρσης από τον κατάλογο των χωρών που είναι επιλέξιμες για την ειδική ρύθμιση ΣΓΠ, το καθεστώς « Όλα εκτός από όπλα » [9].

[9] Η ρύθμιση αυτή είναι, στο ΣΓΠ, η πιο ευνοϊκή. Τα 10.000 περίπου προϊόντα (εκτός από όπλα) μηδενικού δασμού, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ευαισθησία τους.

Επιπλέον, συγκροτείται μια δεύτερη ομάδα χωρών από τις χώρες-θύλακες και από τις χώρες με χαμηλά έσοδα, που δεν δύνανται να πραγματοποιήσουν οικονομίες κλίμακας ή πλήττονται από προβλήματα διοικητικής μέριμνας και απουσίας οικονομικής διαφοροποίησης. Αυτό ισχύει ιδίως στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας και της ένδυσης. Τον Οκτώβριο του 2003, μια ανακοίνωση της Επιτροπής [10] είχε ήδη υπογραμμίσει την ανάγκη αυτή της συγκέντρωσης των προτιμήσεων στις χώρες που τις χρειάζονται περισσότερο, στο πλαίσιο της εξόδου από το σύστημα των ποσοστώσεων στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας (συμφωνία πολυινών), το Δεκέμβριο του 2004.

[10] Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή σχετικά με το « μέλλον του τομέα κλωστοϋφαντουργικών ειδών και ειδών ένδυσης στη διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση ». COM 2003 (649) τελικό της 29ης Οκτωβρίου 2003.

6.3. Να προτείνουν ένα πιο απλό και πιο προσιτό ΣΓΠ

Πρέπει να τονιστεί η προσπάθεια για απλοποίηση. Η απλοποίηση αυτή είχε ήδη ξεκινήσει βάσει του υφιστάμενου ΣΓΠ και πρέπει να τονιστεί περαιτέρω. Η απλοποίηση μπορεί ακόμη να επιτευχθεί μέσω της διαβάθμισης, της μείωσης του αριθμού των καθεστώτων (σήμερα υπάρχουν πέντε) [11]. ειδικότερα μέσω της εισαγωγής ενός ενιαίου καθεστώτος στη θέση του ειδικού καθεστώτος για την ενθάρρυνση της προστασίας των δικαιωμάτων των εργαζομένων, της προστασίας του περιβάλλοντος και της καταπολέμησης της παραγωγής και διακίνησης ναρκωτικών. Έτσι, το ΣΓΠ θα περιλαμβάνει τρία καθεστώτα αντί για τα πέντε που υπάρχουν σήμερα: το γενικό, το ειδικό, υπέρ των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών και ένα καθεστώς που θα ενθαρρύνει τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η απλοποίηση πρέπει επίσης να προβλέπει την απόσυρση από τον κατάλογο των δικαιούχων των χωρών εκείνων που απολαύουν συμβατικής προτιμησιακής πρόσβασης στην κοινοτική αγορά μέσω κυρίως των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών. Η Κοινότητα θα εξασφαλίσει, βέβαια, ότι δεν θα υπάρξει καμιά απώλεια για τις ενδιαφερόμενες χώρες, καθώς κάθε προϊόν που απολαύει του ΣΓΠ πρέπει προηγουμένως να ενσωματώνεται στην εν λόγω συμφωνία. Πρέπει να καταβληθεί ιδιαίτερη προσπάθεια όσον αφορά τους κανόνες καταγωγής, με βάση τη συζήτηση που ξεκίνησε σύμφωνα με το πράσινο βιβλίο της Επιτροπής για «το μέλλον των κανόνων καταγωγής στα προτιμησιακά εμπορικά καθεστώτα» [12]. Εξάλλου, η θέση σε ισχύ των κανονισμών ΣΓΠ πρέπει να ξεκινήσει το συντομότερο δυνατόν, ώστε να επιτρέψει στους οικονομικούς φορείς να προγραμματίσουν τις δραστηριότητές τους.

[11] Το βασικό ΣΓΠ (τα 7.000 ευαίσθητα και μη ευαίσθητα προϊόντα), το καθεστώς ΟΕΟ για τις ΛΑΧ, τα δύο ειδικά καθεστώτα «κοινωνικό» και « περιβαλλοντικό » που συνίστανται στην παροχή πρόσθετων προτιμήσεων στα ευαίσθητα προϊόντα των επιλέξιμων χωρών (σημερινό ΣΓΠ: Μολδαβία και Σρι Λάνκα), και το καθεστώς ενθάρρυνσης για την καταπολέμηση της παραγωγής και της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών (καθεστώς « ναρκωτικά »), συγκρίσιμα με το καθεστώς ΟΕΟ (12 χώρες-δικαιούχοι).

[12] COM 2003 (787) τελικό της 18ης Δεκεμβρίου 2003.

6.4. Να καταστήσουν τη διαβάθμιση πιο διαφανή και επικεντρωμένη στους κύριους δικαιούχους

Η διαβάθμιση πρέπει να εφαρμόζεται σε εκείνες τις ομάδες προϊόντων χωρών-δικαιούχων οι εξαγωγές των οποίων είναι τόσο ανταγωνιστικές στην κοινοτική αγορά που δεν χρειάζεται πλέον να αποτελούν αντικείμενο ενθάρρυνσης από το ΣΓΠ. Η διαβάθμιση δεν αποτελεί κύρωση αλλά το σημάδι ότι το ΣΓΠ έχει επιτελέσει το ρόλο του, τουλάχιστον για τις εν λόγω χώρες και προϊόντα. Συνεπώς η διαβάθμιση συνδέεται πολύ στενά με την έννοια της ανταγωνιστικότητας σε οικονομικό επίπεδο στις χώρες-δικαιούχους.

Η διαβάθμιση αποτελεί ενθάρρυνση στις χώρες στις οποίες ισχύει, με στόχο να τονιστούν οι προσπάθειες διαφοροποίησης. Για τις υπόλοιπες χώρες - δικαιούχους, σημαίνει ότι θα τους επιφυλαχθεί ένα πιο μεγάλο μέρος των ευεργετημάτων του ΣΓΠ. Η διαβάθμιση αυτή αναμένεται να διαδραματίσει επίσης σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση των εμπορικών ροών για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και τα προϊόντα ένδυσης, ύστερα από την κατάργηση των ποσοστώσεων της συμφωνίας πολυινών το Δεκέμβριο του 2004.

Η διαβάθμιση θα απλουστευθεί σε βάθος. Τα σημερινά κριτήρια (μερίδιο στις προτιμησιακές εισαγωγές, δείκτης ανάπτυξης, δείκτης ειδίκευσης στις εξαγωγές), θα αντικατασταθούν από ένα ενιαίο και απλό κριτήριο: το μερίδιο της κοινοτικής αγοράς, εκφρασμένο σε μερίδιο στις προτιμησιακές εισαγωγές. Η διαίρεση σε «τομείς » [13], υποδιαιρέσεις που δημιουργήθηκαν με μοναδικό σκοπό τη διαβάθμιση στο ΣΓΠ, θα καταργηθεί. Οι ομάδες προϊόντων θα ορίζονται βάσει της απλής αναφοράς στα «τμήματα» της συνδυασμένης ονοματολογίας [14]. Το σύστημα αυτό, εκτός από το ότι είναι απλό, έχει το πλεονέκτημα ότι θα οδηγήσει στη διαβάθμιση ορισμένων μόνον από τις μεγαλύτερες χώρες- δικαιούχους [15]. Στην πραγματικότητα θα διαβαθμίζονται μόνον οι χώρες που είναι ανταγωνιστικές κατά μέσον όρο για όλα τα προϊόντα ενός τμήματος. Έτσι, μικρές χώρες-δικαιούχοι, ανταγωνιστικές σε ορισμένα μόνον προϊόντα, δεν θα μπορούν σε καμιά περίπτωση να διαβαθμιστούν για τα προϊόντα αυτά και μόνον.

[13] Τα 7.000 προϊόντα που καλύπτονται από το ΣΓΠ ομαδοποιούνται σε 34 τομείς.

[14] Η συνδυασμένη ονοματολογία είναι η κοινοτική υποδιαίρεση της διεθνούς τελωνειακής ονοματολογίας του εναρμονισμένου συστήματος, που εγκρίθηκε από το Διεθνή Οργανισμό Τελωνείων και χρησιμοποιείται σε ποσοστό 95% του διεθνούς εμπορίου. Αυτές οι δύο ονοματολογίες διαιρούνται σε 21 τμήματα (για παράδειγμα, το τμήμα 11 που συμπεριλαμβάνει τα προϊόντα της κλωστοϋφαντουργικής αλυσίδας και της αλυσίδας ένδυσης).

[15] Λιγότερο από δέκα περίπου χώρες - δικαιούχοι στις 178 χώρες και επικράτειες που καλύπτονται από το ΣΓΠ.

6.5. Να δημιουργήσουν νέα κίνητρα για την ενθάρρυνση της βιώσιμης ανάπτυξης και της διακυβέρνησης

Όπως έχει ήδη αποδειχθεί, ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες έρχονται αντιμέτωπες με ειδικά προβλήματα στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, όπως είναι το πρόβλημα της καταπολέμησης των ναρκωτικών ή η ανεπαρκής διαφοροποίηση των οικονομιών τους. Σύμφωνα με το στόχο της συγκέντρωσης του ΣΓΠ στις χώρες που το χρειάζονται περισσότερο, το νέο σύστημα ΣΓΠ αναμένεται να εξασφαλίσει ότι το ειδικό κίνητρο θα ανταποκριθεί θετικά στις ειδικές ανάγκες ανάπτυξης κατά τρόπο που θα συμβαδίζει με τη ρήτρα εξουσιοδότησης. Αυτές οι πρόσθετες προτιμήσεις αναμένεται να είναι διαθέσιμες για όλες τις αναπτυσσόμενες χώρες που έρχονται αντιμέτωπες με τις ίδιες ανάγκες ανάπτυξης.

Τα δύο ειδικά καθεστώτα ενθάρρυνσης της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων των εργαζομένων και του περιβάλλοντος («κοινωνική» και «περιβαλλοντική» ρήτρα) χρησιμοποιούνται πολύ λίγο στη σημερινή τους μορφή. Ορισμένες από τις χώρες-δικαιούχους προτίμησαν να μην αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της αξιολόγησης της κοινωνικής τους νομοθεσίας και κυρίως της εφαρμογής τους. Εξάλλου, το μήκος και η σχετική πολυπλοκότητα των διαδικασιών αξιολόγησης κατέστησαν πιθανότατα το καθεστώς ακόμη λιγότερο ελκυστικό. Τέλος, το περιβαλλοντικό κίνητρο αφορά μόνον τα τροπικά δάση περιορίζοντας έτσι σε μια πολύ αποσπασματική αντιμετώπιση την προστασία του περιβάλλοντος. Εξάλλου, η απουσία κριτηρίων επιλεξιμότητας στο ειδικό καθεστώς καταπολέμησης της παράνομης παραγωγής και διακίνησης ναρκωτικών αποτέλεσε αντικείμενο κριτικής από το δευτεροβάθμιο δικαιοδοτικό όργανο.

Κατά συνέπεια, ενδείκνυται να διευρυνθεί η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης και της διακυβέρνησης. Σειρά διεθνών συμβάσεων και δηλώσεων αναγνώρισαν τον υφιστάμενο σύνδεσμο μεταξύ της ανάπτυξης και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων, των κοινωνικών δικαιωμάτων, του περιβάλλοντος και της διακυβέρνησης. Η μη τήρηση αυτών των βασικών κανόνων, που ορίζονται σε σειρά διεθνών συμβάσεων, έχει ως συνέπεια ιδιαίτερα προβλήματα για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Συνεπώς, ενδείκνυται να αντιμετωπιστούν οι ειδικές αυτές ανάγκες ανάπτυξης, χορηγώντας πρόσθετες προτιμήσεις ΣΓΠ στις εν λόγω αναπτυσσόμενες χώρες που έχουν ενσωματώσει τις κύριες διεθνείς συμβάσεις επί του είδους.

Το νέο κίνητρο για τη βιώσιμη ανάπτυξη θα αντικαταστήσει τις εκ των προτέρων αξιολογήσεις, που γίνονται στο πλαίσιο των υφιστάμενων κινήτρων, από ένα σύστημα που θα ενθαρρύνει την επικύρωση και την εφαρμογή διεθνών συμβάσεων. Το καθεστώς θα χορηγείται στους δικαιούχους που έχουν ενσωματώσει τους διεθνείς κανόνες όσον αφορά τη βιώσιμη ανάπτυξη, περιλαμβανομένων των βασικών συμβάσεων σε θέματα δικαιωμάτων του ανθρώπου (συμφωνίες που αφορούν την προώθηση των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων, την καταπολέμηση των βασανιστηρίων και τις διακρίσεις με βάση την καταγωγή και το φύλο και την προώθηση της προστασίας των γυναικών και των παιδιών), και τα δικαιώματα των εργαζομένων καθώς και ορισμένες συμβάσεις σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος (για παράδειγμα συμβάσεις που αφορούν την καταπολέμηση της διακίνησης ειδών υπό εξαφάνιση και την προστασία του στρώματος του όζοντος), και σειρά συμβάσεων σχετικά με την καταπολέμηση της παράνομης παραγωγής και διακίνησης ναρκωτικών, που αποτελούν, βέβαια, σημαντική προτεραιότητα σε θέματα ανάπτυξης (βλ. τα προαναφερόμενα).

Οι εν λόγω συμβάσεις είναι εκείνες που περιλαμβάνουν τακτικούς μηχανισμούς και παρακολούθηση της αξιολόγησης της εφαρμογής τους, που πραγματοποιείται από τους αντίστοιχους διεθνείς οργανισμούς. Η Επιτροπή θα λάβει υπόψη τις αξιολογήσεις αυτών των αρμόδιων διεθνών οργανισμών πριν συστήσει τον κατάλογο των δικαιούχων αυτού του κινήτρου. Οι τελευταίες πρέπει να υποβάλουν επίσημη αίτηση που θα περιέχει τα απαραίτητα στοιχεία ώστε η αίτησή τους να γίνει δεκτή. Η υποβολή υποψηφιοτήτων μπορεί να ξεκινήσει μόλις εγκριθεί ο νέος κανονισμός ΣΓΠ από το Συμβούλιο ώστε να επιτραπεί στις χώρες εκείνες που θα ικανοποιούν τα νέα αντικειμενικά κριτήρια, που συνδέονται με τις ανάγκες ανάπτυξης, να γίνουν δικαιούχοι των προτιμήσεων αυτών, το συντομότερο δυνατόν. Θα εισαχθεί αξιόπιστη και ταχεία ρήτρα αναστολής. Όταν θα την επικαλούνται οι θεσμικοί φορείς (Επιτροπή, κράτη-μέλη, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) θα δίνεται το έναυσμα για την έναρξη έρευνας από την Επιτροπή που θα οδηγεί ενδεχομένως στην αναστολή του νέου κινήτρου για τις χώρες που δεν θα σέβονται τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει στο πλαίσιο αυτών των συμβάσεων.

6.6. Να βελτιώσουν τους κανόνες καταγωγής

Προϋπόθεση για την πρόσβαση στις προτιμήσεις, οι κανόνες καταγωγής καθορίστηκαν σε μια εποχή που το οικονομικό περιβάλλον και οι όροι παραγωγής ήταν διαφορετικοί. Ύστερα από τις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν πρόσφατα (προαναφερόμενο πράσινο βιβλίο, παράγραφος 6.3), η ανάγκη για μια προσαρμογή, τόσο επίσημη, (απλοποίηση) όσο και ουσιαστική (προσαρμογή των κριτηρίων καταγωγής ή των κανόνων σώρευσης) καθώς και διαδικαστική (διατυπώσεις και έλεγχοι) γίνεται αποδεκτή από όλους ως απαραίτητη.

Η ανάγκη για ευελιξία έγινε κοινά αποδεκτή. Ωστόσο, η ευελιξία αυτή θα πρέπει να πραγματοποιηθεί με βάση την ενθάρρυνση της ανάπτυξης και όχι μόνον του εμπορίου. Ένας από τους στόχους θα είναι η διευκόλυνση της επίτευξης της καταγωγής με στόχο τη μεγιστοποίηση της χρησιμοποίησης των προτιμήσεων. Το σύστημα μπορεί να βελτιωθεί με την περιφερειακή σώρευση, προωθώντας έτσι την περιφερειακή ανάπτυξη μεταξύ των χωρών-δικαιούχων. Η Επιτροπή υπογράμμισε τη σημασία της περιφερειακής ενσωμάτωσης ως προϋπόθεση για την καλύτερη ένταξη στο διεθνές εμπόριο των χωρών του νότου [16]. Αυτό το στοιχείο περί συνεργασίας εισήχθη στο ΣΓΠ εδώ και δύο δεκαετίες, όταν θεσπίστηκε de facto μια πιο περιφερειακή προσέγγιση της ανάπτυξης, μέσω της δημιουργίας της περιφερειακής σώρευσης (ASEAN, Αμερική των Άνδεων και Κεντρική Αμερική, SAARC). Η δυνατότητα μιας διαπεριφερειακής σώρευσης θα εξεταστεί με βάση αιτήσεις που θα υποβληθούν από τις διάφορες περιφερειακές ομάδες. Υπό τις συνθήκες αυτές, η διευκόλυνση της σώρευσης μπορεί να εξεταστεί μέσω της κατάλληλης αναθεώρησης των προϋποθέσεων που απαιτούνται σήμερα.

[16] Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο - «Εμπόριο και αειφόρος ανάπτυξη - Για να μπορέσουν οι αναπτυσσόμενες χώρες να επωφεληθούν από τις εμπορικές συναλλαγές» COM (2002) 513 τελικό της 18ης Σεπτεμβρίου 2002.

6.7. Να ανασυστήσουν τα μέσα προσωρινής παύσης, τα μέτρα διαφύλαξης και καταπολέμησης της απάτης

Το νέο ΣΓΠ, χάρη στην διαβάθμιση που επικεντρώνεται στις πιο ανταγωνιστικές χώρες-δικαιούχους, θα έχει ως συνέπεια να επιτραπεί στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των χωρών να επωφεληθούν δίχως περιορισμό, όχι μόνον από τους ειδικούς κανόνες του ΣΓΠ αλλά και από την πρόσβαση στις προτιμήσεις. Οι διατάξεις προσωρινής παύσης του ΣΓΠ καθώς και η ρήτρα διαφύλαξης πρέπει να θεσπιστούν εκ νέου ώστε να λάβουν υπόψη αυτή τη νέα πραγματικότητα. Η αξιοπιστία των ρυθμίσεων αυτών, μολονότι θα χρησιμοποιούνται σε εξαιρετικές μόνον περιπτώσεις, πρέπει να ενισχυθεί από την απλούστευσή τους και από τη μεγαλύτερη ευελιξία στη χρήση τους, ιδιαίτερα σε περίπτωση αθέμιτων εμπορικών πρακτικών.

Γενικότερα, οι διατάξεις για την καταπολέμηση της απάτης και της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας εντός του ΣΓΠ παρουσιάζουν υψηλό βαθμό τεχνικής αξιοπιστίας. Η Επιτροπή επιθυμεί να τις διατηρήσει στο ίδιο επίπεδο, ωστόσο εκτιμά ότι η πραγματική τους αποτελεσματικότητα θα εξαρτηθεί από την ύπαρξη ισχυρής πολιτικής βούλησης από την πλευρά της Επιτροπής (και των κρατών μελών που έχουν επιφορτιστεί με τη διαχείριση του ΣΓΠ), που θα πρέπει να τις εφαρμόζουν αμείλικτα σε περίπτωση που αυτό δικαιολογείται απολύτως.

Οι χώρες-δικαιούχοι έχουν επίσης ευθύνες στη διαχείριση του ΣΓΠ, όχι μόνον προς όφελός τους, αλλά προς όφελος όλων. Πρέπει να θέσουν τα θεμέλια για τις αποτελεσματικές και κατάλληλες διοικητικές δομές που θα εξασφαλίζουν την εγκυρότητα των εγγράφων που θα πιστοποιούν την καταγωγή όταν αυτή θα καθορίζεται και θα εκδίδονται τα αντίστοιχα έγγραφα για την πιστοποίησή της.

7. Συμπέρασμα

Η Επιτροπή θα προτείνει ετήσια σχέδια κανονισμού με στόχο να επιτευχθούν οι στόχοι που περιγράφηκαν στην παρούσα ανακοίνωση. Θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να υποβάλει αυτές τις προτάσεις σε προθεσμίες τέτοιες ώστε οι χώρες-δικαιούχοι και οι οικονομικοί φορείς να έχουν το χρόνο να ρυθμίσουν τις ροές εμπορικών συναλλαγών. Η διάταξη αυτή, εκτός από τη μεγαλύτερη συνέχεια που θα προσφέρει (που σημαίνει το τέλος της διαβάθμισης σε ετήσια βάση), θα έχει ως ουσιαστικό αποτέλεσμα τη σταθεροποίηση του ΣΓΠ και ως εκ τούτου, το να καταστεί πιο ελκυστικό.

Το νέο ΣΓΠ αναμένεται να διαρκέσει μια δεκαετία, έως το 2015. Με βάση την προηγούμενη εμπειρία, αναμένεται να πραγματοποιηθεί λεπτομερής αξιολόγηση του ΣΓΠ σε συστηματική βάση, κατά προτίμηση ανά τριετία όπως σήμερα και να εισαχθούν οι απαραίτητες βελτιώσεις - για παράδειγμα, βάσει των αποτελεσμάτων των πολυμερών διαπραγματεύσεων, όπως εκείνων της ατζέντα της Ντόχα.

Κατά συνέπεια, ένας νέος κανονισμός ΣΓΠ διάρκειας ισχύος μιας τριετίας θα υποβληθεί στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή το φθινόπωρο του 2004, για να τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2006.