Καινοτομία και πολιτική της Λισσαβόνας

1) ΣΤΟΧΟΣ

Καθορισμός της διαδικασίας καινοτομίας, της πολιτικής καινοτομίας και παρουσίαση ενός προγράμματος δράσης για την Κοινότητα και τα κράτη μέλη που θα έχει σκοπό να συμβάλει στην υλοποίηση των στόχων που επελέγησαν από τη στρατηγική της Λισσαβόνας.

2) ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής στις 11 Μαρτίου 2003, «Πολιτική της καινοτομίας: ενημέρωση προσέγγισης της Ένωσης στο πλαίσιο στρατηγικής της Λισσαβόνας» [COM(2003) 112 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

3) ΣΥΝΟΨΗ

Πλαίσιο. Η ανακοίνωση ενημερώνει ως προς τη διαδικασία καινοτομίας και τη στρατηγική της Λισσαβόνας που ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2000, η οποία έχει στόχο να καταστήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση τη δυναμικότερη και ανταγωνιστικότερη οικονομία του κόσμου μέχρι το 2010. Με την πράσινη Βίβλο σχετικά με το επιχειρηματικό πνεύμα (es de en fr) και την επικοινωνία στη βιομηχανική πολιτική μέσα σε μία διευρυμένη Ευρώπη η ανακοίνωση συμμετέχει στην ανάπτυξη της πολιτικής της επιχείρησης που είναι προσανατολισμένη προς την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και την οικονομική ανάπτυξη.

Ορισμός. Η καινοτομία συνίσταται στην παραγωγή, την αφομοίωση και την εκμετάλλευση με επιτυχία των νέων επιτευγμάτων στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα.

Σημασία της καινοτομίας για τις επιχειρήσεις. Η καινοτομία επιτρέπει στις επιχειρήσεις να κατακτήσουν νέες αγορές ή να αντισταθούν στον ανταγωνισμό. Αυτή λαμβάνει ιδιαίτερα ποικίλες μορφές, οι οποίες φθάνουν από την εφεύρεση που προέρχεται από την έρευνα και την ανάπτυξη, περνώντας από την προσαρμογή των μεθόδων παραγωγής, την εκμετάλλευση νέων αγορών, τη χρησιμοποίηση νέων οργανωτικών προσεγγίσεων ή τη δημιουργία νέων εννοιών διάθεσης στο εμπόριο.

Ο συναγωνισμός στην καινοτομία αποδεικνύεται ότι είναι εξίσου σημαντικός με τον ανταγωνισμό στον τομέα των τιμών. Οι επιχειρήσεις οφείλουν λοιπόν να διαδραματίσουν ρόλο στον τομέα αυτό ιδίως για τη λήψη των αποτελεσμάτων της έρευνας και τη συμβολή στην ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η πολιτική καινοτομίας. Στο πολιτικό επίπεδο, η ποικιλομορφία της καινοτομίας δημιουργεί δυσχέρειες για τη συμπερίληψη της διαδικασίας στο σύνολό της. Στην αρχή, ακολουθήθηκε μια δυναμική προσέγγιση, που λάμβανε ως βάση την έρευνα, ενώ πλέον ενδεδειγμένη είναι μια συστηματική διαδικασία που περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία τα οποία συμμετέχουν στην καινοτομία. Το συστηματικό μοντέλο θα πρέπει να αναπτυχθεί ώστε να επιτρέψει την κατανόηση όχι μόνο της τεχνολογικής καινοτομίας, αλλά επίσης άλλων μορφών αυτής. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λοιπόν ως καθήκον την εμβάθυνση των γνώσεών της στη διαδικασία αυτή ώστε να εκπονήσει μια αποτελεσματική πολιτική.

Η ενσωμάτωση της καινοτομίας στις διάφορες πολιτικές θα επέτρεπε την ενίσχυση της επιχείρησης, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο της διαδικασίας καινοτομίας. Έτσι, η κατάρτιση του προσωπικού στο πνεύμα της επιχείρησης θα τους επέτρεπε να εκμεταλλευτούν καλύτερα τις ευκαιρίες που προσφέρονται από την αγορά. Η επιτυχημένη συνεργασία με άλλες επιχειρήσεις και τις δημόσιες αρχές επιβάλλει τη δημιουργία συμπληρωματικών, γεωγραφικά συγκεντρωμένων αλληλοεξαρτώμενων και ανταγωνιστικών «ομάδων επιχειρήσεων» (clusters). Οι συνθήκες της αγοράς και η ζήτηση από μέρους των καταναλωτών διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Ορισμένες παράμετροι όπως ο ανταγωνισμός, η προσφορά κεφαλαίων, το ελάχιστα δεσμευτικό κανονιστικό περιβάλλον, η ύπαρξη ειδικευμένων και ευχερώς μετακινούμενου εργατικού δυναμικού είναι επίσης απαραίτητες για την ανάπτυξη καινοτόμων μεθόδων.

Λόγω αυτού του πολύμορφου περιεχομένου, η εφαρμογή της πολιτικής της καινοτομίας λαμβάνει ευαίσθητο χαρακτήρα. Οι κοινοτικές, εθνικές και περιφερειακές αρχές οφείλουν λοιπόν να την αντιμετωπίζουν με τη μέγιστη δυνατή ευελιξία.

Οι προκλήσεις Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να επανακτήσει την καθυστέρηση που εμφανίζει έναντι των κυριοτέρων της ανταγωνιστών, να βοηθήσει τα νέα κράτη μέλη να εξαλείψουν τα κενά τους να αναπτύξει τις απαραίτητες δεξιότητες και να επωφεληθεί της οικονομικής και κοινωνικής της κατάστασης.

Έτσι, παρά ορισμένα ενθαρρυντικά αποτελέσματα που καταγράφηκαν κατά την εκπόνηση των πινάκων πορείας για την καινοτομία 2001 και 2002, η Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσιάζει πάντα σημαντική καθυστέρηση ως προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία. Εν τούτοις, ορισμένα κράτη μέλη προόδευσαν περισσότερο από άλλα, πράγμα που επιτρέπει στα λοιπά κράτη μέλη να προχωρήσουν ταχύτερα χάρη στη μέθοδο του ανοιχτού συντονισμού.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει επίσης να υπερνικήσει τους εσωτερικούς δισταγμούς για την προσαρμογή στις καινοτόμες μεθόδους. Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιβάλει την υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων. Οι κάτοικοι των υποψηφίων χωρών συχνά επέδειξαν καινοτόμο πνεύμα προσαρμοζόμενοι στο μετασχηματισμό της οικονομίας τους. Αλλά και τα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι χώρες αυτές και τα κράτη μέλη της ΕΕ είναι συχνά ταυτόσημα, θα πρέπει οπωσδήποτε να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη διαμόρφωση, την προσαρμογή και την καθιέρωση κατάλληλων χρηματοδοτικών κυκλωμάτων.

Κατά γενικό κανόνα, τα ειδικά ή γενικά επαγγελματικά προσόντα των ευρωπαίων εργαζομένων θα πρέπει να βελτιωθούν.

Επιπλέον, λόγω της δημογραφικής εξέλιξης που οδηγεί σε γήρανση του πληθυσμού, η επαγγελματική οργάνωση θα πρέπει να αναθεωρηθεί δίνοντας βάρος στην ελαστικότητα για να ενισχυθεί ειδικότερα η επαγγελματική κατάρτιση.

Εξάλλου, στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα πρέπει να αντληθούν οφέλη από τις ιδιαιτερότητες της ΕΕ όπως το μέγεθος του δημόσιου τομέα ή της αυξανόμενης αστικοποίησης.

Το πλαίσιο της πολιτικής της καινοτομίας. Στο ευρωπαϊκό επίπεδο καταβλήθηκαν προσπάθειες συντονισμού, κυρίως στο πλαίσιο των προγραμμάτων-πλαισίων έρευνας ώστε να βελτιωθεί η σχέση μεταξύ έρευνας και καινοτομίας. Στους λοιπούς τομείς θα πρέπει επίσης να ενισχυθεί η πλευρά «καινοτομία». Οι 5 προτεραιότητες που ορίστηκαν από την Επιτροπή στην ανακοίνωσή της για την καινοτομία σε μια οικονομία βασισμένη στη γνώση, παραμένουν πάντα επίκαιρες αλλά είναι αναγκαίο να ενισχυθεί η προώθησή τους. Ένα κατάλληλο για το συντονισμό πλαίσιο δράσης πρόκειται να θεσπιστεί:

• Τα κράτη μέλη οφείλουν να εκπονήσουν και να ενισχύσουν τις εθνικές τους στρατηγικές καινοτομίας και να συντονίσουν τη δράση των αρμοδίων υπουργείων.
• Στο ευρωπαϊκό επίπεδο, η συστηματική προσέγγιση θα πρέπει να ενισχυθεί χάρη στη θέσπιση του Συμβουλίου «ανταγωνιστικότητας» που συγκεντρώνει τις δραστηριότητες οι οποίες συνδέονται με την εσωτερική αγορά, την έρευνα και τη βιομηχανία. Εντός της ίδιας της Επιτροπής, οι Επίτροποι ενίσχυσαν με τη συνεργασία τους για την ευνόηση της καινοτομίας. Επιπλέον, αφήνοντας συγχρόνως περιθώριο για τη δράση των κρατών μελών, η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να ενεργήσει ώστε να αντλήσει το μέγιστο των πλεονεκτημάτων από την ευρωπαϊκή διάσταση της καινοτομίας.
• Στο εθνικό και κοινοτικό επίπεδο θα πρέπει να βελτιωθούν οι γνώσεις επί της καινοτομίας βελτιώνοντας ειδικότερα τα στατιστικά εργαλεία.

Θα εφαρμοστούν σχετικά μέτρα. Έτσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει την ενίσχυση της διαδικασίας μαθητείας. Ένα πιλοτικό σχέδιο θα έχει στόχο τη βελτίωση του συστήματος υποστήριξης για την προώθηση της τεχνολογίας και θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις υποψήφιες χώρες.

Άλλες δράσεις. Οι νέες ιδέες θα πρέπει να μπορούν να μελετούνται για την ενίσχυση της διαδικασίας της καινοτομίας.

Πρόκειται πρώτα από όλα για τη βελτίωση του περιβάλλοντος των επιχειρήσεων ενισχύοντας τη διαδραστικότητα με τις λοιπές πολιτικές όπως ο ανταγωνισμός, η εσωτερική αγορά, η περιφερειακή πολιτική, τα φορολογικά μέτρα, η εκπαίδευση και η επαγγελματική κατάρτιση, το περιβάλλον η τυποποίηση ή το κοινοτικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.

Η καινοτομία δεν θα προοδεύσει παρά μόνο αν γίνει θετικά δεκτή από την αγορά. Στην περίπτωση αυτή είναι δυνατόν να μελετηθεί η αντίδραση των καταναλωτών στις πιλοτικές αγορές, οι οποίες από τα ίδια χαρακτηριστικά τους μπορούν να είναι ιδιαίτερα δεκτικές εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διαδικασία αυτή θα βοηθήσει επίσης τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να εγκατασταθούν στην παγκόσμια αγορά.

Ο δημόσιος τομέας στην Ένωση αποτελεί επίσης πηγή για χρήση καινοτομίας έστω και αν παραμένουν διάφορα εμπόδια. Θα πρέπει λοιπόν να συνεχιστεί η πορεία προς την ίδια κατεύθυνση, προσφεύγοντας συγκεκριμένα στις μεθόδους της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.

Στο περιφερειακό επίπεδο, όπου συχνά συλλαμβάνονται οι καινοτόμες μέθοδοι, θα πρέπει να αναληφθούν προσπάθειες για την αποφυγή πολυτεμαχισμού, ενισχύοντας συγχρόνως τη δημιουργία «ομάδων επιχειρήσεων» και πυρήνων κατάρτισης. Η Επιτροπή θα υποστηρίξει τις προσπάθειες των περιφερειακών αρχών και τα ευρωπαϊκά δίκτυα.

Σχέδιο δράσης. Αν και η καθυστέρηση ως προς τις Ηνωμένες Πολιτείες στα θέματα της καινοτομίας δεν γίνεται ακόμη αισθητή, είναι σημαντικό για την Ευρωπαϊκή Ένωση να αναπτύξει μια πολιτική της καινοτομίας. Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή οφείλουν λοιπόν να καταρτίσουν ένα πλαίσιο δράσης που θα περιλαμβάνει προτεραιότητες και στόχους.

Τα κράτη μέλη οφείλουν, να ενισχύσουν την εθνική τους στρατηγική υπέρ της καινοτομίας, να διαβιβάζουν στην Επιτροπή πληροφορίες για την καινοτομία και να ενισχύουν τη συμμετοχή τους στη διαδικασία αμοιβαίας μαθητείας.

Η Επιτροπή θα καταβάλει προσπάθειες για τη βελτίωση της συνοχής των διαφόρων διαθεσίμων δεδομένων, θα βελτιώσει τη διαδικασία αμοιβαίας μαθητείας, θα αναλύσει με τα κράτη μέλη τα αποτελέσματα της διαδικασίας και θα ξεκινήσει μια πιλοτική πρωτοβουλία για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Στις υποψήφιες χώρες, θα εγκαταστήσει μία πλατφόρμα ανταλλαγών και θα επεκτείνει εκεί τον πίνακα της καινοτομίας. Θα συντάξει μία έκθεση για την πολιτική καινοτομίας στο εθνικό και κοινοτικό επίπεδο και θα συμβάλει στην καινοτομία στο δημόσιο τομέα.

Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα θεσπίσουν μία διαδικασία συντονισμού, θα ενισχύσουν την αμοιβαία μαθητεία και τη συνεργασία τους για την ανάπτυξη της καινοτομίας εντός της ΕΕ.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 13.05.2003