Απολογισμός των εκλογών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (2004)

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβαίνει σε απολογισμό των ευρωπαϊκών εκλογών που διεξήχθησαν από τις 10 έως τις 13 Ιουνίου 2004. Αξιολογεί την εφαρμογή της οδηγίας 93/109/ΕΚ σχετικά με τις λεπτομέρειες άσκησης του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι κατά τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από τους πολίτες της Ένωσης που κατοικούν σε ένα κράτος μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι και προτείνει βελτιώσεις. Τέλος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάνει επισκόπηση των πρόσφατων εξελίξεων στη νομολογία σχετικά με τις ευρωπαϊκές εκλογές στο Γιβραλτάρ και στην Αρούμπα.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 12ης Δεκεμβρίου 2006: Εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 2004 - Έκθεση της Επιτροπής σχετικά με τη συμμετοχή των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα κράτη μέλη κατοικίας τους (Οδηγία 93/109/ΕΚ) και το εκλογικό πλαίσιο (Απόφαση 76/787/ΕΚ όπως τροποποιήθηκε από την απόφαση 2002/772/ΕΚ Ευρατόμ) [COM(2006) 790 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Η παρούσα έκθεση αξιολογεί την εφαρμογή της οδηγίας 93/109/ΕΚ σχετικά με τις λεπτομέρειες άσκησης του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι κατά τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από τους πολίτες της Ένωσης που κατοικούν σε ένα κράτος μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σε προβλήματα που επισημάνθηκαν από τα κράτη μέλη σχετικά με την εφαρμογή της Πράξης. Σύμφωνα με τον απολογισμό της, η Επιτροπή προτείνει τροποποιήσεις της οδηγίας.

Η έκθεση βασίζεται κυρίως στις πληροφορίες που αντλήθηκαν από τις απαντήσεις των κρατών μελών σε ερωτηματολόγιο που απέστειλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Νοέμβριο του 2004. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το ερωτηματολόγιο βρίσκονται σε ένα έγγραφο εργασίας (DE) (EN) (FR) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής [SEC(2006) 1645 τελικό].

Προετοιμασία για τις εκλογές του 2004 ενόψει της διεύρυνσης

Οι εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την κοινοβουλευτική περίοδο 2004-2009 διεξήχθησαν από τις 10 έως τις 13 Ιουνίου 2004. Περίπου 1 μήνα πριν, την 1η Μαΐου 2004, η Ευρωπαϊκή Ένωση διευρύνθηκε, αυξάνοντας τον αριθμό των κρατών μελών της από 15 σε 25 (DE) (EN) (FR).

Προετοιμάζοντας τις εκλογές του 2004, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή:

• διοργάνωσε δύο συναντήσεις με εμπειρογνώμονες σε θέματα εκλογών από τα κράτη μέλη. Οι συναντήσεις του 2002 και του 2003 αφορούσαν την εφαρμογή των διατάξεων της οδηγίας που στοχεύει στην αποτροπή της διπλής ψήφου ή της διπλής υποψηφιότητας (άρθρο 13). Οι συναντήσεις είχαν σκοπό να βελτιώσουν το σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών που προβλέπεται στο ίδιο άρθρο. Εντούτοις, στην πράξη το σύστημα πληροφόρησης δεν λειτουργεί αποτελεσματικά. Τον Δεκέμβριο του 2006, η Επιτροπή πρότεινε τροποποιήσεις της οδηγίας ·
• μερίμνησε για τη συμμετοχή όλων των πολιτών στις εκλογές της διευρυμένης Ένωσης. Οι εκλογές διεξήχθησαν λίγο μετά την ένταξη των δέκα νέων κρατών μελών. Τον Απρίλιο του 2003, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε ήδη παρουσιάσει ανακοίνωση σχετικά με τα μέτρα που έπρεπε να λάβουν τα κράτη μέλη ώστε να διασφαλιστεί η συμμετοχή των πολιτών της Ένωσης στις εκλογές του 2004 [PDF]. Η ανακοίνωση είχε στόχο την επιτάχυνση της εφαρμογής του αναγκαίου κεκτημένου (DE) (EN) (FR) σε αυτό τον τομέα και τη διασφάλιση της έγκαιρης εγγραφής όλων των πολιτών στους εκλογικούς καταλόγους·
• υπενθύμισε την απόφαση του Συμβουλίου σχετικά με την Κύπρο. Η απόφαση 2004/511/ΕΚ του Συμβουλίου, της 10ης Ιουνίου 2004, ορίζει ότι σε περίπτωση συνολικής διευθέτησης του κυπριακού προβλήματος, θα διεξαχθούν σε ολόκληρη την Κύπρο έκτακτες εκλογές για την εκλογή νέων αντιπροσώπων του κυπριακού λαού στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την εναπομένουσα κοινοβουλευτική περίοδο ή για κάθε μεταγενέστερη κοινοβουλευτική περίοδο. Σύμφωνα με το πρωτόκολλο 10 για την Κύπρο της Πράξης Προσχωρήσεως του 2003 [PDF, σελίδα 25], το κοινοτικό κεκτημένο αναστέλλεται στο βόρειο τμήμα της νήσου («στο τμήμα της Κύπρου στο οποίο η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο»). Οι εκλογές για την κοινοβουλευτική περίοδο 2004-2009 δεν θα διενεργούνταν συνεπώς στις συγκεκριμένες περιοχές·
• εκπόνησε έκθεση σχετικά με την παρέκκλιση που χορηγήθηκε στο Μεγάλο Δουκάτο του Λουξεμβούργου. Τον Ιανουάριο του 2003, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε έκθεση [PDF] σχετικά με την παρέκκλιση που χορηγείται προς το Μεγάλο Δουκάτο του Λουξεμβούργου. Το άρθρο 14 της οδηγίας επιτρέπει σε ένα κράτος μέλος να επιφυλάσσει το δικαίωμα του εκλέγειν μόνο στους κοινοτικούς εκλογείς που κατοικούν σε αυτό επί μια ελάχιστη χρονική περίοδο, η οποία δεν δύναται, ωστόσο, να υπερβαίνει τα πέντε έτη. Προϋπόθεση για να επιτραπεί αυτή η παρέκκλιση είναι το ποσοστό των πολιτών της Ένωσης που έχουν την ηλικία ψήφου και κατοικούν στο συγκεκριμένο κράτος μέλος χωρίς να έχουν την ιθαγένειά του να υπερβαίνει το 20 %. Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι εξακολουθούσαν να υφίστανται στο Λουξεμβούργο οι λόγοι που δικαιολογούσαν την εφαρμογή της παρέκκλισης και δεν ήταν συνεπώς αναγκαίο να προταθεί καμία αλλαγή·
• ζήτησε να μην ανακοινώνονται πρόωρα τα αποτελέσματα των εκλογών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από τα κράτη μέλη να μην ανακοινώσουν τα αποτελέσματα των εκλογών τους νωρίτερα από τις 22.00 ώρα Κεντρικής Ευρώπης της 13ης Ιουνίου (ώρα περάτωσης της ψηφοφορίας στα τελευταία κράτη μέλη). Η απόφαση 2002/772/ΕΚ, Ευρατόμ του Συμβουλίου, που τροποποιεί την πράξη του1976 περί της εκλογής των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τέθηκε σε εφαρμογή την 1η Απριλίου 2004: ορίζει ότι τα κράτη μέλη δεν μπορούν να ανακοινώσουν επισήμως το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας τους όταν δεν έχουν κλείσει ακόμη οι κάλπες στα υπόλοιπα κράτη μέλη.

Συμμετοχή στις εκλογές: μια ανησυχητική μείωση

Η συμμετοχή του πολίτη στη δημοκρατική ζωή είναι ένα ουσιώδες στοιχείο, επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Εκφράζει την ανησυχία της για τη συνολική μείωση της συμμετοχής των πολιτών που παρατηρήθηκε στις εκλογές του 2004 για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Παρά τον μεγάλο αριθμό ψηφοφόρων από τα δέκα νέα κράτη μέλη, ψήφισε μόνο το 45,6 % των ψηφοφόρων.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που διαβίβασαν τα κράτη μέλη, η Επιτροπή προέβη στις ακόλουθες εκτιμήσεις:

• εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους: το ποσοστό των πολιτών της ΕΕ που είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους του κράτους μέλους κατοικίας ήταν χαμηλό στις ευρωπαϊκές εκλογές του 2004. Ωστόσο, οι εγγραφές στους εκλογικούς καταλόγους είχαν αυξηθεί σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές: 5,9 % το 1994, 9 % το 1999 και 11,9 % το 2004. Η αύξηση ενδεχομένως οφείλεται στη μεγαλύτερη συνειδητοποίηση των δικαιωμάτων των πολιτών της ΕΕ, στις προσπάθειες των κρατών μελών να τονώσουν τη συμμετοχή στις εκλογές και στην αυξημένη κινητικότητα των πολιτών,
• υποψηφιότητες: ο αριθμός των πολιτών της ΕΕ που θέτουν υποψηφιότητα στις εκλογές στο κράτος μέλος κατοικίας του οποίου δεν είναι υπήκοοι είναι πολύ μικρός (57 υποψήφιοι σε όλη την ΕΕ το 2004, έναντι 62 υποψηφίων το 1999). Η μείωση αυτή οφείλεται ενδεχομένως στη γραφειοκρατία που πρέπει να υποστούν οι υποψήφιοι για να υποβάλουν την υποψηφιότητά τους και κυρίως στην απαίτηση να καταθέσουν βεβαίωση των αρμόδιων αρχών του κράτους μέλους καταγωγής όπου θα πιστοποιείται ότι ο υποψήφιος δεν έχει εκπέσει του δικαιώματος του εκλέγεσθαι. Επιπλέον, η Επιτροπή επικρίνει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι πολίτες της ΕΕ για την εγγραφή τους σε υπάρχοντα εθνικά πολιτικά κόμματα ή για την ίδρυση νέου κόμματος. Στην πράξη, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι υποψήφιοι προτείνονται από τα πολιτικά κόμματα. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να επιτρέψουν στους πολίτες της Ένωσης που κατοικούν σε αυτά χωρίς να είναι υπήκοοί τους να προσχωρούν στα πολιτικά κόμματα υπό τις ίδιες προϋποθέσεις που ισχύουν για τους υπηκόους τους. Η Επιτροπή θα εξετάσει διεξοδικότερα κατά πόσον αυτές οι εθνικές νομοθετικές διατάξεις συνάδουν με την οδηγία.

Η πληροφόρηση των πολιτών για τα δικαιώματά τους εξακολουθεί να είναι ζωτικής σημασίας

Ακόμη και αν οι πολίτες έχουν ενημερωθεί για το γεγονός ότι διαθέτουν το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι πεπεισμένη ότι τα κράτη μέλη οφείλουν να ενημερώνουν ειδικά τους πολίτες για τους τρόπους άσκησης των εκλογικών τους δικαιωμάτων. Η Επιτροπή προτρέπει τα κράτη μέλη να αποστέλλουν στους πολίτες της ΕΕ που δεν είναι υπήκοοί τους προσωπικές επιστολές με τις κατάλληλες πληροφορίες, σε όσο το δυνατόν περισσότερες γλώσσες, καθώς και έντυπα εγγραφής που θα αποστέλλονται στις αρμόδιες αρχές.

Καθορισμός των δικαιούχων του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι: Γιβραλτάρ και Αρούμπα

Η Επιτροπή εξετάζει επίσης στην έκθεσή της τις σημαντικές εξελίξεις στη νομολογία, οι οποίες αφορούν κυρίως τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Γιβραλτάρ και στην Αρούμπα. Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ) τάσσεται υπέρ της άποψης να ορίζουν τα ίδια τα κράτη μέλη ποιοι θα έχουν το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις ευρωπαϊκές εκλογές. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να τηρούν το κοινοτικό δίκαιο και κυρίως την αρχή της ίσης μεταχείρισης.

Γιβραλτάρ. Το 2004, το Ηνωμένο Βασίλειο διοργάνωσε για πρώτη φορά στο Γιβραλτάρ εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Μετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (EN) (FR) στην υπόθεση «Matthews κατά Ηνωμένου Βασιλείου» (FR), της 18ης Φεβρουαρίου 1999, η χώρα ενέκρινε τις εθνικές διατάξεις που επιτρέπουν στους ψηφοφόρους του Γιβραλτάρ να μετέχουν στις ευρωπαϊκές εκλογές. Η εθνική νομοθεσία προβλέπει την ύπαρξη εκλογικού καταλόγου για τις ευρωπαϊκές εκλογές στο Γιβραλτάρ. Μεταξύ των ατόμων που μπορούν να εγγραφούν στον κατάλογο υπολογίζονται, εκτός από τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι πολίτες της Κοινοπολιτείας που πληρούν ορισμένα κριτήρια («Qualifing Commonwealth Citizen - QCC») που κατοικούν στο Γιβραλτάρ και είναι τουλάχιστον 18 ετών.

Στις 18 Μαρτίου 2004, η Ισπανία κατέθεσε ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προσφυγή λόγω παραβάσεως στην υπόθεση C-145/04 κατά του Ηνωμένου Βασιλείου. Μεταξύ άλλων, η Ισπανία ισχυρίστηκε ότι το δικαίωμα του εκλέγειν στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πρέπει να αναγνωρίζεται μόνο στους πολίτες της Ένωσης.

Στην απόφασή του της 12ης Σεπτεμβρίου 2006 [PDF] (EN) (FR), το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων έκρινε ότι ούτε η συνθήκη ΕΚ ούτε η πράξη του 1976 καθορίζουν ρητά και συγκεκριμένα ποιοι είναι οι δικαιούχοι του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ο καθορισμός των δικαιούχων του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εμπίπτει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών τηρουμένου του κοινοτικού δικαίου. Η συνθήκη ΕΚ δεν απαγορεύει στα κράτη μέλη να παρέχουν το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι σε συγκεκριμένα άτομα που έχουν στενούς δεσμούς μαζί τους, πέραν των δικών τους υπηκόων ή των πολιτών της Ένωσης που κατοικούν στο έδαφός τους.

Το Γιβραλτάρ αποτελεί ευρωπαϊκό έδαφος υπεύθυνο για τις εξωτερικές σχέσεις του οποίου είναι ένα κράτος μέλος, το Ηνωμένο Βασίλειο, και για το οποίο ισχύουν οι διατάξεις της συνθήκης ΕΚ (άρθρο 299).

Αρούμπα. Στην περίπτωση μιας άλλη υπόθεσης, της C-300/04, μια ολλανδική αρχή απηύθυνε προς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προδικαστικό ερώτημα, εάν ένα κράτος μέλος μπορεί να αποκλείσει από το δικαίωμα του εκλέγειν στις ευρωπαϊκές εκλογές ορισμένες κατηγορίες υπηκόων του, οι οποίοι κατοικούν σε υπερπόντιο έδαφος συνδεδεμένο με την Κοινότητα (ΥΧΕ). Δύο Ολλανδοί υπήκοοι είχαν ζητήσει να εγγραφούν στους εκλογικούς καταλόγους για να συμμετάσχουν στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το αίτημά τους δεν έγινε δεκτό επειδή κατοικούν στην Αρούμπα (ΥΧΕ).

Το Δικαστήριο, στην απόφασή του της 12ης Σεπτεμβρίου 2006 [PDF] (FR), επιβεβαίωσε ότι άτομα που έχουν την ιθαγένεια κράτους μέλους και διαμένουν ή κατοικούν σε έδαφος ανήκον στις ΥΧΕ μπορούν να επικαλούνται τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στους πολίτες της Ένωσης. Τηρώντας το κοινοτικό δίκαιο, τα κράτη μέλη μπορούν να καθορίζουν τις προϋποθέσεις ασκήσεως του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή, η ολλανδική κυβέρνηση δεν απέδειξε επαρκώς ότι η διαφορά μεταχείρισης έναντι υπηκόων της που διαμένουν σε τρίτη χώρα, στις ολλανδικές Αντίλλες ή στην Αρούμπα είναι αντικειμενικά αιτιολογημένη. Πρόκειται συνεπώς για παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης. Μετά τις απαντήσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο εθνικός δικαστής αποφάσισε ότι κακώς οι Ολλανδοί υπήκοοι που διαμένουν στις ολλανδικές Αντίλλες και στην Αρούμπα δεν ενεγράφησαν στους εκλογικούς καταλόγους για τις εκλογές του Ιουνίου του 2004. Η εθνική νομοθεσία θεσπίζει τα μέτρα για την αποκατάσταση του δικαιώματος αυτού, όπως για παράδειγμα η αποζημίωση.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 05.02.2007