[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 9.2.2007

KOM(2007) 51 wersja ostateczna

2007/0022 (COD)

Wniosek dotyczący

DYREKTYWY PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne

(przedstawiony przez Komisję) {SEK(2007) 160}{SEK(2007) 161}

UZASADNIENIE

KONTEKST WNIOSKU |

110 | Podstawa i cele wniosku Zapewnienie wysokiego poziomu ochrony środowiska, będące jednym z celów ustanowionych w Traktacie WE (art. 174 ust. 2), wymaga zajęcia się kwestią rosnącej przestępczości przeciwko środowisku. Niniejszy wniosek zastępuje wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne (2001/0076(COD)) zmieniony po pierwszym czytaniu w Parlamencie Europejskim, w celu uwzględnienia ustaleń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wynikających z wyroku z dnia 13 września 2005 r. (sprawa C-176/03, Komisja przeciwko Radzie), w którym anulowano decyzję ramową 2003/80/WSiSW w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne. Zgodnie z tym wyrokiem Wspólnota może podejmować wszelkie środki dotyczące prawa karnego państw członkowskich, które uzna za niezbędne dla zapewnienia pełnej skuteczności przepisów ustanawianych przez nią w zakresie ochrony środowiska. Wspólnota i państwa członkowskie przyjęły szereg aktów prawnych mających na celu ochronę środowiska. Jednak z różnych badań wynika[1], że sankcje stosowane obecnie w państwach członkowskich nie zawsze są wystarczające dla skutecznej realizacji Wspólnotowej polityki w dziedzinie ochrony środowiska. Nie wszystkie poważne przestępstwa przeciwko środowisku podlegają prawu karnemu we wszystkich państwach członkowskich, nawet jeśli to właśnie jedynie sankcje karne mogłyby odnieść, z kilku powodów, wystarczająco odstraszający skutek. Po pierwsze, nałożenie sankcji karnych jest oznaką społecznego potępienia, którego charakter jest inny niż w przypadku sankcji administracyjnych, bądź mechanizmu kompensacyjnego stosowanego w prawie cywilnym. Po drugie, sankcje administracyjne lub innego rodzaju sankcje finansowe mogą nie odnosić odstraszającego skutku w przypadku gdy przestępca jest niezamożny, lub przeciwnie, gdy jest on w bardzo dobrej sytuacji finansowej. W takich przypadkach konieczne może być zastosowanie kary pozbawienia wolności. Ponadto instrumenty stosowane podczas dochodzenia i postępowania karnego (oraz wzajemnej pomocy prawnej pomiędzy państwami członkowskimi) są bardziej skuteczne od narzędzi stosowanych w prawie administracyjnym i cywilnym, dzięki czemu mogą one zapewnić większą skuteczność tych procedur. Wreszcie, istnieje dodatkowa gwarancja bezstronności, ponieważ dochodzenie prowadzone jest przez organy inne niż organy administracyjne, które wydały zezwolenie na eksploatację, bądź upoważnienie do uwolnienia zanieczyszczeń. Oprócz różnic dotyczących sankcji stosowanych w poszczególnych państwach członkowskich istnieją także znaczne różnice dotyczące wymiaru sankcji, które stosowane są w odniesieniu do podobnych lub identycznych przestępstw. Przestępstwa przeciwko środowisku mają często transgraniczny charakter lub wpływ. Przestępcy mogą zatem obrócić na swoją korzyść różnice istniejące między przepisami obowiązującymi w poszczególnych państwach członkowskich. Dlatego też kwestia ta powinna być przedmiotem działań na szczeblu Wspólnoty. Kontekst ogólny W 1998 r. Rada Europy przyjęła Konwencję w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne. Podczas szczytu Rady Europejskiej w Tampere w październiku 1999 r. wezwano do podjęcia wysiłków na rzecz ustalenia wspólnych definicji, zasięgu karalności i sankcji wobec ograniczonej liczby szczególnie częstych przestępstw, w tym przestępstw przeciwko środowisku. W lutym 2000 r. Królestwo Danii wystąpiło z inicjatywą dotyczącą ramowej decyzji w sprawie walki z poważnymi przestępstwami przeciwko środowisku. Dnia 28 września 2000 r. Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych uzgodniła, że dla przestępstw przeciwko środowisku należy ustanowić tego rodzaju prawodawstwo. Dnia 13 marca 2001 r. Komisja przyjęła wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne. Celem dyrektywy, której dotyczył wniosek, było zapewnienie bardziej skutecznego stosowania wspólnotowego prawodawstwa w sprawie ochrony środowiska poprzez ustanowienie obowiązującego w całej Wspólnocie minimalnego zestawu przestępstw. Parlament Europejski przyjął stanowisko w sprawie wniosku podczas pierwszego czytania dnia 8 kwietnia 2002 r. Dnia 30 września 2002 r. Komisja przyjęła zmieniony wniosek, uwzględniając szereg poprawek zaproponowanych przez Parlament Europejski. Rada nie rozpatrzyła wniosku Komisji, lecz w zamian za to dnia 27 stycznia 2003 r. przyjęła, z inicjatywy Danii, decyzję ramową 2003/80/WSiSW w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne. W wyroku z dnia 13 września 2005 r. (sprawa C-176/03) Europejski Trybunał Sprawiedliwości anulował tę decyzję ramową w związku z naruszeniem art. 47 Traktatu WE stwierdzając, że art. 1-7 omawianej decyzji mogły zostać przyjęte na podstawie art. 175 Traktatu WE, gdyż ich nadrzędnym zamierzeniem, zarówno jeśli chodzi o sformułowane cele, jak i zawartość, jest ochrona środowiska. Dnia 30 listopada 2005 r. Komisja przyjęła komunikat przedstawiający jej zdanie na temat skutków wyroku w sprawie C-176/03, oraz stwierdzający potrzebę przyjęcia nowego wniosku legislacyjnego w sprawie przestępczości przeciwko środowisku. W świetle wyroku zachodzi potrzeba wycofania wniosku z 2001 r., dotyczącego dyrektywy w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne oraz przedstawienia nowego wniosku ustanawiającego przepisy odpowiadające kwestiom zawartym w art. 1-7 anulowanej decyzji ramowej. Definicje niektórych przestępstw będą musiały zostać zmienione, celem uwzględnienia zmian we wspólnotowym prawodawstwie dotyczącym ochrony środowiska. Ponadto we wniosku zawarto kilka dodatkowych elementów uznanych za konieczne dla zapewnienia skutecznej ochrony środowiska, zwłaszcza harmonizację sankcji stosowanych w przypadku szczególnie poważnych przestępstw przeciwko środowisku. W następstwie wyroku ETS w sprawie 176/03 Komisja zamierza przedstawić w 2007 r. wniosek dotyczący dyrektywy zmieniającej dyrektywę 2005/35/WE w sprawie zanieczyszczenia pochodzącego ze statków oraz wprowadzenia sankcji w przypadku naruszenia prawa. |

Obowiązujące przepisy w dziedzinie, której dotyczy wniosek Mimo że w różnych przypadkach prawodawstwo dotyczące ochrony środowiska wymaga przyjęcia przez państwa członkowskie odstraszających, skutecznych i proporcjonalnych sankcji za złamanie prawa ochrony środowiska, nie istnieją żadne przepisy wymagające od państw członkowskich ustanowienia specjalnych sankcji karnych za poważne przestępstwa przeciwko środowisku. |

Spójność z innymi politykami i celami Unii Dyrektywa, której dotyczy wniosek, uwzględnia prawa podstawowe i przestrzega zasad, które zostały uznane w szczególności w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Projekt dyrektywy przygotowano zgodnie z zasadami dotyczącymi sprawiedliwości, ustanowionymi w rozdziale VI Karty, a jego celem jest, zgodnie z art. 37 Karty, zapewnienie wysokiego poziomu ochrony środowiska i zintegrowanie go z polityką Unii zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. |

KONSULTACJE Z ZAINTERESOWANYMI STRONAMI ORAZ OCENA WPłYWU |

Konsultacje z zainteresowanymi stronami |

Kwestia przestępczości przeciwko środowisku była przez wiele lat przedmiotem dyskusji na różnych forach międzynarodowych i europejskich. W listopadzie 2003 r. Komisja zorganizowała publiczną konferencję na temat przestępczości przeciwko środowisku, natomiast w 2002 r. wspierała warsztaty tematyczne zorganizowane w Londynie przez Royal Institute of International Affairs. Dodatkowe spotkania ekspertów dotyczące przestępstw związanych z nielegalnym handlem dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem odbyły się w 2001 r. we Frankfurcie i w 2004 r. w Budapeszcie. Dalsze konsultacje zainteresowanych stron uznano w tym przypadku za zbędne i niemożliwe do przeprowadzenia. Od chwili anulowania decyzji ramowej 2003/80/WSiSW przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości dnia 13 września 2005 r., w dziedzinie przestępczości przeciwko środowisku panuje luka prawna, którą należy jak najszybciej wypełnić. |

Gromadzenie i wykorzystanie wiedzy specjalistycznej |

W ostatnich latach kwestia ta była przedmiotem szeregu warsztatów, konferencji i spotkań ekspertów, które dostarczyły informacji i przyczyniły się do sformułowania niniejszego wniosku. |

Ocena wpływu W ramach oceny wpływu rozważono szereg alternatyw: niepodejmowanie działań na poziomie UE, poprawę współpracy pomiędzy państwami członkowskimi poprzez podejmowanie dobrowolnych inicjatyw, pełną harmonizację prawa karnego dotyczącego środowiska oraz częściową harmonizację ustawodawstwa poszczególnych państw członkowskich dotyczącego przestępczości przeciwko środowisku. Niepodjęcie lub podjęcie niezobowiązujących działań przez wspólnotowego prawodawcę nie doprowadziłoby do osiągnięcia korzystnego wpływu na poziom ochrony środowiska i nie rozwiązałoby trudności związanych z podejściem do kwestii przestępczości przeciwko środowisku, które w znacznej mierze wynikają z różnic pomiędzy ustawodawstwem poszczególnych państw członkowskich. Pełna harmonizacja prawa karnego dotyczącego środowiska wykraczałaby poza potrzeby i nieuwzględniałaby faktu, że krajowe prawo karne w dalszym ciągu podlega znacznemu wpływowi wartości kulturowych poszczególnych państw członkowskich, co wskazuje na konieczność pewnej elastyczności w jego egzekwowaniu. W odniesieniu do częściowej harmonizacji rozważono podjęcie trzech środków: harmonizacja wykazu poważnych przestępstw, harmonizacja dotycząca zakresu odpowiedzialności osób prawnych oraz harmonizacja w zakresie wymiarów sankcji za przestępstwa popełnione w okolicznościach obciążających. We wszystkich trzech powyższych przypadkach potencjalny wpływ na poziom ochrony środowiska oraz współpracę policyjną i sądową oceniono bardzo pozytywnie, natomiast koszty dla przedsiębiorstw i obciążenie administracyjne organów publicznych uznano za nieznaczne. |

Sprawozdanie z oceny wpływu znajduje się na stronie http://ec.europa.eu/governance/impact/index_en.htm. |

ASPEKTY PRAWNE WNIOSKU |

Krótki opis proponowanych działań W dyrektywie, której dotyczy wniosek, ustanawia się minimalny zestaw poważnych przestępstw przeciwko środowisku, które należy uznać w całej Wspólnocie za przestępstwa karne, jeśli zostały one popełnione umyślnie lub są skutkiem rażącego niedbalstwa. Udział w tego rodzaju przestępstwach lub podżeganie do nich należy również uznać za przestępstwo karne. Szczegółowo zdefiniowano zakres odpowiedzialności osób prawnych. Wobec osób fizycznych za przestępstwa należy stosować skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje karne, natomiast wobec osób prawnych należy stosować sankcje karne, bądź inne. Należy również dokonać harmonizacji minimalnego poziomu maksymalnych sankcji wobec osób fizycznych i prawnych, nakładanych za przestępstwa popełnione w pewnych obciążających okolicznościach, takich jak przestępstwa ze szczególnie szkodliwymi skutkami dla środowiska, bądź przestępstwa przy udziale organizacji przestępczej. |

Podstawa prawna Przepisy omawianej dyrektywy dotyczą ochrony środowiska. Zatem wybraną podstawą prawną jest art. 175 ust. 1 Traktatu WE. |

Zasada pomocniczości Zasada pomocniczości ma zastosowanie, o ile wniosek nie podlega wyłącznym kompetencjom Wspólnoty. |

Cele wniosku nie mogą zostać osiągnięte w sposób zadowalający poprzez działania państw członkowskich z następujących względów. |

Ostrzejsze sankcje w pojedynczych państwach członkowskich nie byłyby skutecznym rozwiązaniem problemu, gdyż przestępcy mogliby z łatwością obejść przepisy prawne tych państw i prowadzić działalność przestępczą w państwach, w których obowiązują łagodniejsze przepisy. |

Działanie wspólnotowe pozwoli lepiej osiągnąć cele wniosku z następujących względów. |

Przy pomocy wniosku ustalone zostaną minimalne wspólnotowe standardy dotyczące elementów składowych poważnych przestępstw karnych przeciwko środowisku, podobny zakres odpowiedzialności osób prawnych, jak również wymiary kar stosowanych w odniesieniu do szczególnie poważnych przestępstw przeciwko środowisku. Zapewni to podobne traktowanie poważnych przestępstw przeciwko środowisku we wszystkich państwach członkowskich oraz uniemożliwi przestępcom wyciągnięcie korzyści z różnic istniejących pomiędzy przepisami obowiązującymi w poszczególnych państwach. Ułatwi to także współpracę państw członkowskich w przypadkach o transgranicznym charakterze. |

Polityka w dziedzinie ochrony środowiska musi być w pełni realizowana w całej Wspólnocie. W tym celu należy dokonać harmonizacji w zakresie sankcji. Przestępstwa przeciwko środowisku najczęściej mają charakter transgraniczny, gdyż mają one często związek z transgraniczną działalnością przestępczą, a ich skutki np. zanieczyszczenie środowiska, mają równie często transgraniczny zasięg. |

W dyrektywie, której dotyczy wniosek, ustanowiono jedynie minimalny poziom harmonizacji w zakresie czynów, które należy uznać za przestępstwa karne, oraz minimalne wymiary kar, które powinny mieć zastosowanie w najpoważniejszych przypadkach, kiedy skutki przestępstwa są szczególnie poważne lub gdy zostało ono popełnione w okolicznościach obciążających. |

Wniosek jest zatem zgodny z zasadą pomocniczości. |

Zasada proporcjonalności Wniosek jest zgodny z zasadą proporcjonalności z następujących względów: |

Wybranym środkiem jest dyrektywa, co umożliwia państwom członkowskim dużą elastyczność we wdrażaniu. Zgodnie z art. 176 Traktatu WE państwa członkowskie mogą ustanowić lub utrzymać bardziej rygorystyczne środki, niż te przewidziane w dyrektywie. Na przykład mogą one określić dodatkowe przestępstwa, rozszerzyć zakres odpowiedzialności karnej na przypadki niedbalstwa i/lub dodać do zestawu dodatkowe lub wyższe kary. |

Wdrożenie dyrektywy nie wiąże się z żadnymi znacznymi obciążeniami finansowymi ani administracyjnymi, ponieważ państwa członkowskie posiadają już zarówno prawo karne, jak i struktury sądownicze. Nieznaczne dodatkowe obciążenie państw członkowskich wynikać może z potencjalnego wzrostu liczby postępowań sądowych i karnych, lecz jednocześnie odstraszający skutek wyższych sankcji powinien doprowadzić do spadku popełnianych przestępstw, tym samym redukując długoterminowo liczbę postępowań karnych. |

Wybór instrumentów |

Proponowany instrument: dyrektywa. |

Inne instrumenty byłyby niewłaściwe z następujących względów: Dyrektywa jest odpowiednim instrumentem dla tego rodzaju działania, ponieważ ustanawia ona wiążącą normę dotyczącą ochrony środowiska poprzez prawo karne, jednocześnie pozostawiając państwom członkowskim elastyczność w zakresie jej transpozycji do krajowego ustawodawstwa karnego. |

WPłYW NA BUDżET |

Wniosek nie ma wpływu finansowego na budżet Wspólnoty. |

INFORMACJE DODATOWE |

Tabela korelacji Państwa członkowskie mają obowiązek przekazania Komisji tekstów krajowych przepisów transponujących dyrektywę, jak również tabelę korelacji między tymi przepisami a niniejszą dyrektywą. |

Europejski Obszar Gospodarczy Proponowany akt prawny ma znaczenie dla EOG i w związku z tym jego zakres powinien obejmować Europejski Obszar Gospodarczy. |

Szczegółowe wyjaśnienie wniosku 1. Definicje przestępstw Definicje przestępstw odpowiadają w znacznej mierze definicjom ustanowionym w decyzji ramowej 2003/80/WSiSW, przy uwzględnieniu niektórych poprawek Parlamentu Europejskiego poczynionych w pierwotnym wniosku dotyczącym dyrektywy i przyjętych przez Komisję po pierwszym czytaniu. Klasyfikacja większości przestępstw uzależniona jest od skutku działania, tzn. czy dane przestępstwo powoduje lub może powodować poważne szkody dla osób lub środowiska. Wszystkie przestępstwa z wyjątkiem jednego zakładają „bezprawne” popełnienie, przy czym „bezprawne” oznacza naruszające prawodawstwo Wspólnoty lub ustawodawstwo państw członkowskich, przepisy administracyjne lub decyzje podjęte przez właściwy organ celem ochrony środowiska. W przypadku jednego tylko przestępstwa indywidualnego, określonego w art. 3 lit. a), jego skutek (śmierć lub poważne uszkodzenie ciała), jest tak poważny, że wymóg naruszenia powyższych przepisów nie jest konieczny w celu uzasadnienia jego niezgodności z prawem. W przeciwieństwie do decyzji ramowej w definicjach przestępstw w angielskiej wersji językowej (art. 3 lit. a) i b)) stosuje się pojęcie „material” zamiast „substance”, gdyż jest to pojęcie szersze. Komisja odrzuciła zatem odnośną propozycję Parlamentu Europejskiego dotyczącą zmiany pierwotnego wniosku dotyczącego dyrektywy. Zgodnie z pierwotnym wnioskiem zdefiniowano dodatkowe przestępstwo - bezprawne poważne zniszczenie chronionego siedliska przyrodniczego. Ponadto, uwzględniając nowe wspólnotowe przepisy, zdefiniowano szczególne przestępstwo dotyczące nielegalnego przesyłania odpadów. Nielegalne przesyłanie odpadów należy uznawać za przestępstwo karne jedynie w poważnych przypadkach, tzn. jeśli przesyłanie to dotyczy znacznych ilości lub prowadzone jest w celach zysku. Definicje szeregu przestępstw zawierają stosunkowo niejednoznaczne określenia „znaczna szkoda” i „poważne uszkodzenie ciała”. Określenia te nie zostały sprecyzowane, a zatem to państwa członkowskie dokonują ich interpretacji w świetle własnej tradycji i systemu prawnego. Dany czyn należy uznawać za przestępstwo karne jeśli został on dokonany umyślnie lub jest skutkiem rażącego niedbalstwa, również w przypadku pomocnictwa w przestępstwie lub podżegania do niego. 2. Odpowiedzialność osób prawnych Zgodnie z ramową decyzją państwa członkowskie powinny zagwarantować, że osoby prawne mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności za czyny popełnione na ich korzyść przez osoby działające w ich imieniu lub jeśli popełnienie przestępstwa przez te osoby umożliwił brak nadzoru lub kontroli. Nie sprecyzowano natomiast, czy odpowiedzialność osób prawnych powinna być odpowiedzialnością karną. W ten sposób państwa członkowskie, które w prawie krajowym nie uznają odpowiedzialności karnej osób prawnych, nie są zobowiązane do wprowadzenia zmian w systemie prawnym. 3. Sankcje Sankcje stosowane w przypadku przestępstw przeciwko środowisku muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające, zarówno dla osób fizycznych, jak i prawnych. Oprócz tego wymogu, istniejące obecnie różnice dotyczące sankcji przewidzianych w krajowych systemach prawnych poszczególnych państw członkowskich stwarzają potrzebę dokonania harmonizacji w zakresie wymiarów kar odpowiadających wadze przestępstwa, przynajmniej w szczególnie poważnych przypadkach. Bez tej harmonizacji sprawcy przestępstw mogliby wykorzystywać luki prawne istniejące w ustawodawstwie poszczególnych państw członkowskich. Okoliczności obciążające, w odniesieniu do których przewidziano dokonanie harmonizacji w zakresie wymiarów kar, to szczególnie poważny skutek przestępstwa, np. śmierć lub poważne uszkodzenie ciała, znaczne szkody dla środowiska, bądź popełnienie przestępstwa w ramach organizacji przestępczej. Zasadniczo okoliczności te są już uznawane za szczególnie obciążające w przepisach karnych państw członkowskich i są przedmiotem regulacji w ramach innych instrumentów prawnych UE. Jeśli chodzi o karę pozbawienia wolności, proponowana trzystopniowa harmonizacja jest zgodna z wnioskami posiedzenia Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych w dniach 25-26 kwietnia 2006 r. Wymiar tej kary zależny jest od elementu subiektywnego (niedbalstwo lub zamiar) oraz odnośnych okoliczności obciążających. System kar grzywny stosowany wobec osób prawnych działa również w oparciu o trzystopniową skalę zgodną ze skalą opracowaną przez Radę ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych dla wyroków pozbawienia wolności. Przedział wysokości kar grzywny wobec osób prawnych jest podobny do przedziału uzgodnionego w decyzji ramowej Rady 2005/667/WSiSW w sprawie zanieczyszczeń pochodzących ze statków. Nałożenie alternatywnych sankcji zasugerowano zarówno w odniesieniu do osób fizycznych, jak i prawnych. Tego rodzaju sankcje mogą być w wielu przypadkach bardziej skuteczne niż kara pozbawienia wolności lub kary grzywny, a ponadto obejmują wymóg przywrócenia środowiska do poprzedniego stanu, umieszczenie pod nadzorem sądowym, zakaz prowadzenia działalności handlowej, czy też opublikowanie orzeczeń sądowych. Mimo, że w wielu przypadkach konfiskata przedmiotów związanych z popełnieniem przestępstwa będzie istotnym środkiem, włączenie szczegółowych przepisów w tym zakresie nie uznano za konieczne, gdyż większość poważnych przestępstw przeciwko środowisku podlega pod zakres decyzji ramowej Rady 2005/212/WSiSW w sprawie konfiskaty korzyści, narzędzi i mienia pochodzących z przestępstwa. 4. Okres wdrażania Zważywszy, że w szczególności art. 3, 4 i 6 opierają się w znacznej mierze na przepisach art. 2-6 anulowanej decyzji ramowej 2003/80/WsiSW, okres wdrażania dyrektywy w państwach członkowskich wynosi [18] miesięcy. Termin wdrożenia wspomnianej decyzji ramowej upłynął dnia 27 stycznia 2005 r., a zatem państwa członkowskie zapewne zrealizowały znaczną część zadań związanych z wdrażaniem niniejszej dyrektywy. |

1. 2007/0022 (COD)

Wniosek dotyczący

DYREKTYWY PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne

(Tekst mający znaczenie dla EOG)

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, w szczególności jego art. 175 ust. 1,

uwzględniając wniosek Komisji[2],

uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Społeczno-Ekonomicznego[3],

uwzględniając opinię Komitetu Regionów[4],

stanowiąc zgodnie z procedurą określoną w art. 251 Traktatu[5],

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) Zgodnie z art. 174 ust. 2 Traktatu polityka Wspólnoty w dziedzinie środowiska naturalnego stawia sobie za cel wysoki poziom ochrony.

(2) Wspólnota jest zaniepokojona wzrostem przestępstw przeciwko środowisku i ich skutkami, które w coraz większym stopniu wykraczają poza granice państw, w których przestępstwa te są popełniane. Takie przestępstwa stanowią zagrożenie dla środowiska i w związku z tym wymagają stosownej reakcji.

(3) Z doświadczenia wynika, że istniejące systemy sankcji nie były wystarczające do zapewnienia pełnego przestrzegania przepisów dotyczących ochrony środowiska. Przestrzeganie przepisów może i powinno zostać zapewnione poprzez stosowanie sankcji karnych będących oznaką społecznego potępienia, którego charakter jest inny niż w przypadku sankcji administracyjnych, bądź mechanizmu kompensacyjnego w ramach prawa cywilnego.

(4) Wspólne przepisy dotyczące sankcji karnych umożliwiają państwom członkowskim stosowanie metod prowadzenia dochodzeń i wzajemnego wspierania się, które są skuteczniejsze od metod dostępnych w ramach współpracy administracyjnej.

(5) Poprzez powierzenie zadania polegającego na nakładaniu sankcji organom sądowniczym, a nie administracyjnym, odpowiedzialność za prowadzenie dochodzeń oraz egzekwowanie stosowania przepisów dotyczących ochrony środowiska przechodzi na organy, które są niezależne od organów wydających zezwolenia na eksploatację, bądź uprawnienia do uwalniania zanieczyszczeń.

(6) W celu osiągnięcia skutecznej ochrony środowiska zachodzi szczególna potrzeba stosowania bardziej odstraszających sankcji w odniesieniu do działań szkodliwych dla środowiska, które zasadniczo powodują lub mogą powodować znaczne szkody dotyczące stanu powietrza, w tym stratosfery, gleby, wody, roślin lub zwierząt, bądź wpływają niekorzystnie na ochronę gatunków.

(7) Zaniechanie może mieć taki sam skutek jak działanie, i dlatego powinno również podlegać odpowiednim sankcjom.

(8) W związku z tym taki czyn, dokonany umyślnie lub będący skutkiem rażącego niedbalstwa, należy uznać za przestępstwo karne na obszarze całej Wspólnoty.

(9) W celu osiągnięcia skutecznej ochrony środowiska, udział w dokonywaniu takich czynów i podżeganie do nich należy uznać za przestępstwo karne.

(10) Działania szkodliwe dla środowiska powinny być karane przy pomocy skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji karnych, które powinny być stosowane w całej Wspólnocie również wobec osób prawnych, gdyż większość przestępstw przeciwko środowisku popełniana jest w interesie osób prawnych lub na ich korzyść.

(11) Co więcej, znaczne różnice w wymiarze sankcji stosowanych w poszczególnych państwach członkowskich generują w niektórych przypadkach potrzebę dokonania harmonizacji tego wymiaru stosownie do wagi danego przestępstwa.

(12) Harmonizacja ta jest szczególnie istotna w przypadku przestępstw o poważnych skutkach lub przestępstw popełnianych w ramach organizacji przestępczych, które odgrywają znaczną rolę w przestępczości przeciwko środowisku.

(13) Ponieważ w niniejszej dyrektywie określono minimalne przepisy, państwa członkowskie mają możliwość przyjęcia lub utrzymania bardziej rygorystycznych przepisów dotyczących skutecznej ochrony środowiska poprzez prawo karne.

(14) W celu umożliwienia dokonania oceny skuteczności niniejszej dyrektywy państwa członkowskie powinny przedstawić Komisji informacje na temat jej wdrażania.

(15) Ze względu na fakt, że cel proponowanego środka, a mianowicie zapewnienie skuteczniejszej ochrony środowiska, nie może być w wystarczającym stopniu zrealizowany przez państwa członkowskie, natomiast może być pełniej zrealizowany na poziomie Wspólnoty, Wspólnota może przyjąć środki zgodne z zasadą pomocniczości, określoną w art. 5 Traktatu. Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tym artykule, niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia zamierzonych celów.

(16) Niniejsza dyrektywa uwzględnia prawa podstawowe i przestrzega zasad, które zostały uznane w szczególności w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej,

PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:

Artykuł 1 Przedmiot

Niniejsza dyrektywa ustanawia środki w zakresie prawa karnego w celu skuteczniejszej ochrony środowiska.

Artykuł 2 Definicje

Do celów niniejszej dyrektywy:

(a) „bezprawny” oznacza naruszający prawodawstwo lub przepis Wspólnoty, przepis administracyjny lub decyzję podjętą przez właściwy organ w danym państwie członkowskim, które mają na celu ochronę środowiska.

(b) „osoba prawna” oznacza podmiot prawny posiadający taki status w świetle właściwego prawa krajowego, z wyjątkiem państw lub innych organów publicznych, działających na podstawie ich suwerennych praw oraz z wyjątkiem międzynarodowych organizacji publicznych.

Artykuł 3 Przestępstwa

Państwa członkowskie dbają o to, by następujące czyny, dokonane umyślnie lub będące skutkiem przynajmniej rażącego niedbalstwa, stanowiły przestępstwa karne:

(a) zrzucanie, emisja lub wprowadzanie takich ilości substancji lub promieniowania jonizującego do powietrza, gleby lub wody, które powodują śmierć lub poważne uszkodzenie ciała;

(b) bezprawne zrzucanie, bezprawna emisja lub bezprawne wprowadzanie takich ilości substancji lub promieniowania jonizującego do powietrza, gleby lub wody, które powodują lub mogą powodować śmierć lub poważne uszkodzenie ciała lub znaczną szkodę dla jakości powietrza, gleby, wody, zwierząt lub roślin;

(c) bezprawne przetwarzanie, w tym usuwanie i składowanie, bezprawny transport, wywóz lub przywóz odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych, co powoduje lub może powodować śmierć lub poważne uszkodzenie ciała lub znaczną szkodę dla jakości powietrza, gleby, wody, zwierząt lub roślin;

(d) bezprawna eksploatacja zakładu, w którym prowadzona jest działalność niebezpieczna związana ze składowaniem lub wykorzystywaniem niebezpiecznych substancji bądź preparatów, oraz która powoduje lub może powodować poza zakładem śmierć lub poważne uszkodzenie ciała lub znaczną szkodę dla jakości powietrza, gleby, wody, zwierząt lub roślin;

(e) nielegalne przesyłanie odpadów, określone w art. 2 ust. 35 rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady[6], dokonywane w celach zysku oraz dotyczące znacznych ilości bez względu na to, czy odbywa się ono w ramach jednej operacji, czy też kilku operacji, które wydają się mieć ze sobą związek;

(f) bezprawna produkcja, bezprawne przetwarzanie, przechowywanie, wykorzystywanie, bezprawny transport, wywóz lub przywóz materiałów jądrowych lub innych niebezpiecznych substancji radioaktywnych, co powoduje lub może powodować śmierć lub poważne uszkodzenie ciała lub znaczną szkodę dla jakości powietrza, gleby, wody, zwierząt lub roślin;

(g) bezprawne posiadanie, przywłaszczenie, niszczenie, zabijanie okazów chronionych gatunków dzikiej fauny i flory, ich części lub pochodnych, bądź bezprawny handel nimi;

(h) bezprawne znaczne zniszczenie chronionego siedliska przyrodniczego;

(i) bezprawny handel substancjami zubożającymi warstwę ozonową lub wykorzystywanie tych substancji.

Artykuł 4 Udział lub podżeganie

Państwa członkowskie dbają o to, by udział w czynach, o których mowa w art. 3, lub podżeganie do nich, stanowiły przestępstwa karne.

Artykuł 5 Sankcje

1. Państwa członkowskie dbają o to, by za popełnienie przestępstw, o których mowa w art. 3 i 4, groziły skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje karne.

2. Państwa członkowskie dbają o to, by za popełnienie przestępstw, o których mowa w art. 3 lit. b)-h), groziła maksymalna kara od co najmniej jednego roku do trzech lat pozbawienia wolności, jeśli przestępstwo jest skutkiem rażącego niedbalstwa i powoduje znaczną szkodę dla jakości powietrza, gleby, wody, zwierząt lub roślin.

3. Państwa członkowskie dbają o to, by za popełnienie następujących przestępstw groziła maksymalna kara od co najmniej dwóch do pięciu lat pozbawienia wolności:

2. przestępstwo, o którym mowa w art. 3 lit. a), jeśli jest ono skutkiem rażącego niedbalstwa;

3. przestępstwa, o których mowa w art. 3 lit. b)-f), jeśli są one skutkiem rażącego niedbalstwa i powodują śmierć lub poważne uszkodzenie ciała;

4. przestępstwa, o których mowa w art. 3 lit. b)-h), jeśli zostały one popełnione umyślnie i powodują znaczną szkodę dla jakości powietrza, gleby, wody, zwierząt lub roślin;

5. przestępstwa, o których mowa w art. 3, jeśli popełniono je w ramach organizacji przestępczej w rozumieniu decyzji ramowej [… w sprawie walki ze zorganizowaną przestępczością][7].

4. Państwa członkowskie dbają o to, by za popełnienie następujących przestępstw groziła maksymalna kara od co najmniej pięciu do dziesięciu lat pozbawienia wolności:

6. przestępstwo, o którym mowa w art. 3 lit. a), jeśli zostało ono popełnione umyślnie;

7. przestępstwa, o których mowa w art. 3 lit. b)-f), jeśli zostały one popełnione umyślnie i powodują śmierć lub poważne uszkodzenie ciała;

5. Sankcje karne przewidziane w niniejszym artykule mogą być stosowane w połączeniu z innymi sankcjami lub środkami, w szczególności:

8. zakazem podejmowania przez osobę fizyczną działalności wymagającej urzędowego zezwolenia lub zatwierdzenia, bądź zakazem zakładania i prowadzenia przedsiębiorstwa lub fundacji bądź zarządzania nimi, w przypadku gdy stan rzeczywisty, który doprowadził do skazania danej osoby, wskazuje na wysokie ryzyko, że mogłaby ona znów prowadzić ten sam rodzaj działalności przestępczej;

9. opublikowaniem orzeczenia sądowego dotyczącego skazania lub wszelkich zastosowanych sankcji bądź środków;

10. obowiązkiem przywrócenia środowiska do poprzedniego stanu.

Artykuł 6 Odpowiedzialność osób prawnych

1. Państwa członkowskie dbają o to, by osoby prawne mogły zostać pociągnięte do odpowiedzialności za przestępstwa, o których mowa w art. 3, popełnione na ich korzyść przez jakąkolwiek osobę działającą indywidualnie albo wchodzącą w skład organu osoby prawnej i zajmującą w niej pozycję kierowniczą, w oparciu o:

11. prawo do reprezentowania danej osoby prawnej, lub

12. uprawnienia do podejmowania decyzji w imieniu osoby prawnej, lub

13. uprawnienia do sprawowania kontroli w strukturach osoby prawnej.

Państwa członkowskie dbają również o to, by osoby prawne mogły zostać pociągnięte do odpowiedzialności za pomocnictwo w przestępstwach, o których mowa w art. 3, lub za podżeganie do nich.

2. Państwa członkowskie dbają również o to, by osoba prawna mogła zostać pociągnięta do odpowiedzialności w przypadku gdy brak nadzoru lub kontroli ze strony osoby, o której mowa w ust. 1, umożliwił popełnienie przestępstwa, o którym mowa w art. 3, na korzyść tej osoby prawnej przez osobę pozostającą pod jej zwierzchnictwem.

3. Odpowiedzialność osoby prawnej na podstawie ust. 1 i 2 nie wyklucza postępowania karnego przeciwko osobom fizycznym będącym sprawcami przestępstw, o których mowa w art. 3, pomocnikami w ich popełnianiu lub podżegaczami do nich.

Artykuł 7 Sankcje wobec osób prawnych

1. Państwa członkowskie dbają o to, by osobie prawnej pociągniętej do odpowiedzialności za przestępstwo na mocy art. 6 groziły skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje, obejmujące karę grzywny lub inne kary.

2. Kary przewidziane w ust. 1 wynoszą:

14. maksymalnie co najmniej od 300 000 EUR do 500 000 EUR w przypadku gdy przestępstwa, o których mowa w art. 3 lit. b)-h), są skutkiem rażącego niedbalstwa i powodują znaczną szkodę dla jakości powietrza, gleby, wody, zwierząt lub roślin.

15. maksymalnie co najmniej od 500 000 EUR do 750 000 EUR w przypadku gdy:

(i) przestępstwo, o którym mowa w art. 3 lit. a), jest skutkiem rażącego niedbalstwa, lub

(ii) przestępstwa, o których mowa w art. 3 lit. b)-h):

- są skutkiem rażącego niedbalstwa i powodują śmierć lub poważne uszkodzenie ciała, lub

- zostały popełnione umyślnie i powodują znaczną szkodę dla jakości powietrza, gleby, wody, zwierząt lub roślin, lub

(iii) przestępstwa, o których mowa w art. 3, zostały popełnione w ramach organizacji przestępczej w rozumieniu decyzji ramowej [… w sprawie walki ze zorganizowaną przestępczością].

16. maksymalnie co najmniej od 750 000 EUR do 1 500 000 EUR w przypadku gdy:

(i) przestępstwo, o którym mowa w art. 3 lit. a), zostało popełnione umyślnie, lub

(ii) przestępstwa, o których mowa w art. 3 lit. b)-f), zostały popełnione umyślnie i powodują śmierć lub poważne uszkodzenie ciała.

Państwa członkowskie mogą stosować system, w którym kara grzywny jest proporcjonalna do obrotów osoby prawnej, do osiągniętej lub planowanej korzyści finansowej płynącej z popełnienia przestępstwa, bądź do dowolnej innej wartości będącej wskaźnikiem sytuacji finansowej osoby prawnej, z zastrzeżeniem, że system ten umożliwia stosowanie maksymalnych kar grzywny, które są przynajmniej równe najniższym z powyższych maksymalnych kar grzywny. Państwa członkowskie wdrażające niniejszą dyrektywę zgodnie z takim systemem powiadamiają Komisję o tym zamiarze.

3. Państwa członkowskie, w których nie przyjęto euro, stosują kurs wymiany pomiędzy euro a walutą krajową opublikowany w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z dnia […].

4. Sankcje przewidziane w niniejszym artykule mogą być stosowane w połączeniu z innymi sankcjami lub środkami, w szczególności:

17. obowiązkiem przywrócenia środowiska do poprzedniego stanu;

18. pozbawieniem prawa do korzystania ze świadczeń publicznych lub pomocy publicznej;

19. czasowym lub stałym zakazem prowadzenia działalności gospodarczej lub handlowej;

20. umieszczeniem pod nadzorem sądowym;

21. sądowym nakazem likwidacji;

22. obowiązkiem przyjęcia szczególnych środków w celu uniknięcia skutków czynu takiego, jak ten, na którym oparta została odpowiedzialność karna;

23. opublikowaniem orzeczenia sądowego dotyczącego skazania lub wszelkich zastosowanych sankcji bądź środków.

Artykuł 8 Sprawozdawczość

Najpóźniej do dnia … , a następnie co trzy lata, państwa członkowskie przekazują Komisji w formie sprawozdania informacje na temat wdrażania niniejszej dyrektywy.

Na podstawie tych sprawozdań Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie.

Artykuł 9 Transpozycja

1. Państwa członkowskie wprowadzają w życie najpóźniej do dnia […] r. przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy. Państwa członkowskie niezwłocznie przekazują Komisji tekst tych przepisów oraz tabelę korelacji między tymi przepisami a niniejszą dyrektywą.

Przepisy przyjęte przez państwa członkowskie zawierają odesłanie do niniejszej dyrektywy lub odesłanie takie towarzyszy ich urzędowej publikacji. Sposób dokonania takiego odesłania ustalany jest przez państwa członkowskie.

2. Państwa członkowskie przekazują Komisji teksty podstawowych przepisów prawa krajowego przyjętych w dziedzinie objętej niniejszą dyrektywą.

Artykuł 10 Wejście w życie

Niniejsza dyrektywa wchodzi w życie dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej .

Artykuł 11 Adresaci

Niniejsza dyrektywa skierowana jest do Państw Członkowskich.

Sporządzono w Brukseli, dnia

W imieniu Parlamentu Europejskiego W imieniu Rady

Przewodniczący Przewodniczący

[1] Najważniejsze badania są dostępne na stronie DG ds. Środowiska dotyczącej przestępczości przeciwko środowisku: http://ec.europa.eu/environment/crime/index.htm#studies.

[2] Dz.U. C […] z […], str. […].

[3] Dz.U. C […] z […], str. […].

[4] Dz.U. C […] z […], str. […].

[5] Dz.U. C […] z […], str. […].

[6] DZ.U L 190 z 12.7.2006, str.1.

[7] Dz.U. L […] z […], str. […].