52009DC0040

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 5.2.2009

KOM(2009) 40 wersja ostateczna

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

dotyczący Planu działań Wspólnoty Europejskiej na rzecz ochrony rekinów i zarządzania ich zasobami

{SEC(2009) 103}{SEC(2009) 104}{SEC(2009) 106}

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

dotyczący Planu działań Wspólnoty Europejskiej na rzecz ochrony rekinów i zarządzania ich zasobami

1. Wprowadzenie

Rekiny są powszechnie znane jako największe drapieżniki oceanów i mórz. Są to jednak zwierzęta zaliczane do gatunków narażonych, a ich populacje uległy poważnemu zmniejszeniu, przy czym niektórym gatunkom występującym w wodach UE grozi całkowite wyginięcie.

Z biologicznego punktu widzenia rekiny, płaszczki i chimery – określane wspólnym mianem ryb chrzęstnoszkieletowych – dzielą się na dwie główne grupy: spodouste i zrosłogłowe – i obejmują ponad 100 gatunków[1]. Występują we wszystkich morzach i oceanach, a szczególnie w wodach północnego Oceanu Atlantyckiego, na których odbywa się ponad 50 % połowów prowadzonych przez statki WE.

Pomimo, że połowy rekinów stanowią niewielki procent światowej produkcji rybnej, odnotowano jednak ich gwałtowny wzrost od połowy lat 80. Tendencja ta jest wynikiem zwiększonego zapotrzebowania na produkty z rekinów (przede wszystkim na płetwy, ale również mięso, skórę, chrząstki itp.) na rynku azjatyckim, a liczne czynniki takie jak modernizacja technik połowowych, usprawnienia w przetwórstwie i działaniach marketingowych, a także zmniejszanie innych zasobów rybnych, wzmocniły ją. Na skutek tych wszystkich czynników połowy rekinów stały się bardziej dochodowe. W latach 1984-2004 światowe połowy rekinów wzrosły z 600 000 do ponad 810 000 ton metrycznych.

Z uwagi na swoje szczególne właściwości biologiczne, populacje rekinów są szczególnie wrażliwe na skutki prowadzenia nieuregulowanych i intensywnych połowów. Niski wskaźnik rozrodu i niski potencjał wzrostu populacji oznacza w rzeczywistości ograniczoną zdolność stada do odtwarzania się po okresach przełowienia lub innych niekorzystnych zjawiskach. Konieczne są zatem stałe i skuteczne ramy zarządzania połowami rekinów w celu zapewnienia zrównoważonej eksploatacji ich zasobów.

Na forum międzynarodowym podjęto starania, aby skoordynować zarządzanie połowami rekinów.

W ramach Kodeksu odpowiedzialnego rybołówstwa, FAO przyjęła w 1999 r. Międzynarodowy plan działania na rzecz ochrony rekinów i zarządzania ich zasobami (IPOA SHARKS). Plan działania opracowany przez FAO nie ma charakteru wiążącego, lecz stanowi dla zainteresowanych państw punkt odniesienia i zawiera wytyczne w zakresie sporządzania planów ochrony rekinów i zarządzania ich zasobami oraz ich długotrwałej i zrównoważonej eksploatacji.

Pomimo że połowy rekinów mają duże znaczenie dla flot rybackich WE, do chwili obecnej nie istnieją ogólne wspólnotowe ramy zarządzania połowami rekinów. Do tej pory przyjęto szereg środków mających za cel bezpośredni lub pośredni ochronę rekinów i zarządzanie ich zasobami. Jednak wydaje się, że środki te należy wzmocnić, aby zapewnić odbudowę zasobów uszczuplonych na skutek połowów prowadzonych przez wspólnotową flotę na wodach Wspólnoty i poza nimi. Ponadto, z uwagi na podjęte zobowiązanie do prowadzenia połowów w sposób zrównoważony, a także na znaczenie Wspólnoty na arenie międzynarodowej, powinna ona odgrywać przewodnią rolę w opracowywaniu polityki mającej na celu racjonalną eksploatację ryb chrzęstnoszkieletowych.

Jest to zatem odpowiedni moment, aby opracować i wdrożyć na poziomie WE ogólną, skuteczną i zintegrowaną politykę w tej dziedzinie oraz przepisy regulujące połowy rekinów.

Niniejszy komunikat nakreśla plan działania na rzecz ochrony rekinów. Zawiera on opis sytuacji, w jakiej powstał projekt planu, przedstawia podstawowe zasady, na jakich plan się opiera, i jego główne elementy. Przegląd planowanych działań znajduje się w załączonej tabeli.

Plan opracowano z uwzględnieniem licznych uwag otrzymanych od zainteresowanych stron w trakcie zakończonych w marcu 2008 r. społecznych i instytucjonalnych konsultacji, a jego uzupełnienie stanowi analiza zawarta w załączonej ocenie skutków. Zgodnie z wymogami międzynarodowego planu działania przygotowanego przez FAO, niniejszemu komunikatowi i planowi działania towarzyszy raport z oceny stanu zasobów rekinów, załączony jako dokument roboczy służb Komisji.

2. Obecna sytuacja

2.1. Prowadzone przez WE połowy rekinów

2.1.1. Północny Ocean Atlantycki

Północny Ocean Atlantycki obejmuje szereg ważnych łowisk rekinów, znajdujących się na wodach będących pod jurysdykcją UE i krajów trzecich (Norwegia, Wyspy Owcze itd.), a także na wodach międzynarodowych objętych działaniem regionalnych organizacji ds. zarządzania rybołówstwem (RFMO). Wśród nich wymienić można połowy rekinów i płaszczek na płytkich wodach północno-wschodniej Europy, przydenne i pelagiczne oraz głębokowodne połowy rekinów w rejonie północno-wschodniego Atlantyku (oddzielny temat stanowią omówione w następnej części połowy pelagiczne na duże gatunki prowadzone w wodach tropikalnych). W tym regionie (północno-zachodni i północno-wschodni rejon Atlantyku, łącznie z obszarem Morza Śródziemnego) statki UE łowią około 56 000 ton spodoustych, na które składają się głównie przydenne płaszczki i niewielkich rozmiarów rekiny, a tylko w niewielkim stopniu duże rekiny pelagiczne.

Jednym z głównych problemów z zakresu zarządzania zasobami rekinów na tym obszarze jest mieszany charakter połowów przydennych, który sprawia, że trudno jest podjąć działania ściśle ukierunkowane na ochronę rekinów bez poważnych konsekwencji dla pozostałych poławianych gatunków. Nadmierna zdolność połowowa flot łowiących niewielkie rekiny i płaszczki w ramach przyłowu w trakcie połowów przydennych stanowi inny ważny problem dla zarządzania zasobami na tym obszarze.

2.1.2. Środkowy i południowy Ocean Atlantycki

Połowy rekinów pelagicznych prowadzone na środkowym Atlantyku : Jako że głównymi gatunkami docelowymi połowów powierzchniowych są tuńczyk i włócznik, połowami tymi i do pewnego stopnia ich głównym przyłowem w postaci rekinów pelagicznych zarządza Międzynarodowa Komisja ds. Ochrony Tuńczyka Atlantyckiego (ICCAT). W trakcie połowów prowadzonych przy pomocy okrężnic i węd ręcznych rzadko łowi się rekiny, natomiast powierzchniowe taklowce mają w tym zakresie wysoki współczynnik połowu wynoszący około 68 %, w porównaniu do 30 % deklarowanego połowu gatunków docelowych, jakimi są mieczniki i tuńczyki. Te połowy rekinów wynoszą około 31 000 t rocznie, z czego większość stanowią gatunki: żarłacz błękitny ( Prionace glauca ) i rekin ostronosy ( Isurus oxyrinchus ), przy czym 75 % wszystkich złowionych rekinów to ryby z gatunku żarłacz błękitny.

Oprócz połowów tuńczyka prowadzonych w tym rejonie Atlantyku statki Wspólnoty prowadzą połowy na kilku łowiskach przybrzeżnych znajdujących się na wodach objętych jurysdykcją krajów trzecich. Zgłoszone przez statki Wspólnoty ilości połowów (prawdopodobnie połowy zatrzymane na statku) są stosunkowo skromne i wyniosły około 2 300 t rocznie w ciągu ostatnich pięciu lat.

2.1.3. Ocean Indyjski

Dwie najliczniejsze grupy wśród poławianych gatunków stanowią mieczniki (45 %, około 7 000 t rocznie) i rekiny (40 %, około 6 100 t rocznie). Wśród rekinów przeważają żarłacze błękitne ( Prionace glauca ), które stanowią około 88 % wszystkich połowów rekinów. Innym ważnym gatunkiem jest rekin ostronosy ( Isurus oxyrinchus ), stanowiący około 9 % wszystkich połowów rekinów.

2.1.4. Ocean Spokojny

Dwie RFMO zarządzają połowami tuńczyków na Oceanie Spokojnym: w części wschodniej Międzyamerykańska Komisja ds. Tuńczyka Tropikalnego (IATTC), w części środkowej i zachodniej Komisja ds. Rybołówstwa na Zachodnim i Środkowym Pacyfiku (WCPFC). Wspólnota jest umawiającą się stroną tej ostatniej organizacji, natomiast w IATTC ma jedynie status obserwatora. W okresie od 2001 r. do 2005 r. wyładunki rekinów wzrastały w sposób ciągły od 400 t do 6 100 t. Świadczy to o zwiększeniu ilości rekinów zatrzymanych na statku na skutek wzrastającego na rynkach światowych potencjału gospodarczego tego gatunku i wytwarzanych z niego wyrobów. Jest także wynikiem ekspansji połowów w kierunku zachodnim poczynając od 2004 r.

Podobnie jak na Oceanie Atlantyckim i Indyjskim, w połowach i wyładunkach taklowców powierzchniowych poławiających na Oceanie Spokojnym wśród gatunków rekinów pelagicznych przeważają żarłacze błękitne ( Prionace glauca ) i rekiny ostronose ( Isurus oxyrinchus ).

2.2. Rekiny na rynku UE

Koleń pospolity ( Squalus acanthias ) i rekinkowate ( Scyliorhinus spp ) to gatunki objęte wspólną organizacją rynków produktów rybołówstwa i akwakultury utworzoną na mocy rozporządzenia Rady (WE) nr 104/2000[2] i kwalifikują się do objęcia środkami interwencyjnymi. W latach 2005-2007 interwencje z tytułu wycofania z obrotu objęły 0,76 – 1,46 % produkcji kolenia w UE-25. Z kolei w odniesieniu do produkcji rekinka plamistego w UE-25 interwencje z tytułu wycofania z obrotu wzrosły z 4,04 % w 2005 r. do 6,54 % w 2007 r.

W odniesieniu do handlu zewnętrznego przywóz kolenia i innych rekinów (całych, świeżych, chłodzonych lub mrożonych) do UE-25 zmalał z 19 439 t w 2005 r. do 18 756 t w 2007 r. Z drugiej strony wywóz z UE-25 kolenia i innych rekinów (całych, świeżych, chłodzonych lub mrożonych) wzrósł z 696 t w 2006 r. do 2704 t w 2007 r.

2.3. Przepisy prawne UE dotyczące rekinów

Rekiny zaliczają się do żywych zasobów wodnych i z tego względu wspólnotowy plan działań objęty jest zakresem wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb), zgodnie z jej definicją zawartą w art. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 2371/2002 z dnia 20 grudnia 2002 r. w sprawie ochrony i zrównoważonej eksploatacji zasobów rybołówstwa w ramach wspólnej polityki rybołówstwa.

Istnieją już przepisy WE regulujące zarządzanie produkcją, środki techniczne, środki kontroli, politykę dotyczącą floty i handlu, które mogłyby okazać się skutecznym środkiem mogącym zapewnić zrównoważoną eksploatację zasobów rekinów. Inne środki, chociaż nie są ukierunkowane na zasoby rekinów, mogą wywierać istotny na nie wpływ, w szczególności na rekiny złowione jako przyłów. Są to środki podejmowane w ramach planów wieloletnich zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1967/2006.

Ogólnie rzecz ujmując w odniesieniu do uprawnień do połowów rekinów istnieją dwa rodzaje rozporządzeń ustanawiających zasady dotyczące ukierunkowanych połowów rekinów oraz przyłowów rekinów:

a) obejmujące okres dwóch lat rozporządzenia Rady ustalające uprawnienia do połowów dla statków rybackich Wspólnoty w odniesieniu do niektórych stad ryb głębokowodnych na wodach UE i wodach znajdujących się pod jurysdykcją Komisji ds. Rybołówstwa Północno-Wschodniego Atlantyku (NEAFC),

b) publikowane co roku rozporządzenia Rady ustalające uprawnienia do połowów i związane z nimi warunki dla niektórych stad ryb, mające zastosowanie na wodach Wspólnoty oraz w przypadku statków Wspólnoty w wodach, na których wymagane są ograniczenia połowowe, w tym na wodach zarządzanych przez Komisję ds. Rybołówstwa Północno-Wschodniego Atlantyku (NEAFC), Organizację Rybołówstwa Północno-Zachodniego Atlantyku (NAFO) i Komisję do spraw Zachowania Żywych Zasobów Morskich Antarktyki (CCAMLR).

Ponadto rozporządzenie Rady (WE) nr 2347/2002 z dnia 16 grudnia 2002 r.[3] ustanawia szczególne wymagania dostępu oraz warunki z tym związane mające zastosowanie do połowów zasobów głębokowodnych, w tym wielu gatunków rekinów głębokowodnych.

Rozporządzenie Rady (WE) nr 1185/2003[4] zakazuje praktyki obcinania płetw rekinom (ang. „finning”), polegającej na odcinaniu płetw złowionym rekinom i wyrzucaniu reszty ciała rekina do morza, i ustanawia środki jej zapobiegające. Masa płetw uzyskanych z połowu nigdy nie powinna przekraczać teoretycznej masy płetw, odpowiadającej pozostającym częściom rekinów zatrzymanych na pokładzie, przeładowanych lub wyładowanych. W celu wdrożenia tego wymogu rozporządzenie stanowi, że teoretyczna masa płetw nie powinna w żadnym wypadku przekraczać 5 % żywej wagi złowionego rekina.

Należy również pamiętać, że podjęto szereg działań, zarówno na poziomie międzynarodowym jak i wspólnotowym, aby uregulować międzynarodowy handel rekinami i wytworzonymi z nich produktami. Środki te zostały wdrożone pod auspicjami Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES).

Takie gatunki rekinów jak długoszpar ( Cetorhinus maximus), żarłacz biały ( Carcharodon carcharias ) oraz rekin wielorybi ( Rhincodon typus ) zostały włączone do załącznika II do CITES, co oznacza, że handel tymi gatunkami jest ściśle regulowany.

Ponadto długoszpar i żarłacz biały są wymienione w załączniku I i II do Konwencji o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt. Rekin wielorybi jest wymieniony w załączniku II do tej konwencji.

3. Plan działania

3.1. Plan działania Wspólnoty: cel ogólny, zakres i cele operacyjne

Punktem odniesienia dla niniejszego planu działania jest przyjęty przez FAO Międzynarodowy plan działania na rzecz ochrony rekinów i zarządzania ich zasobami (IPOA SHARKS), którego celem jest ochrona rekinów, zarządzanie ich zasobami oraz długofalowo: zrównoważona eksploatacja tych zasobów na całym świecie.

Celem planu działania Wspólnoty jest przyczynienie się do realizacji tego ogólnego celu poprzez zapewnienie odbudowy wielu zasobów uszczuplonych na skutek połowów prowadzonych przez wspólnotową flotę na wodach Wspólnoty i poza nimi. Plan działania określa, co zostało już zrobione i co jeszcze należy zrobić, aby zapewnić wszechstronną i spójną politykę oraz ramy prawne dla celów ochrony rekinów i zarządzania ich zasobami na wodach Wspólnoty i poza nimi.

Zakres proponowanego planu działania obejmuje ukierunkowane połowy i przyłów zarówno o charakterze przemysłowym jak i rekreacyjnym w odniesieniu do wszystkich gatunków ryb chrzęstnoszkieletowych na wodach Wspólnoty. Obejmuje on również połowy uregulowane w ramach obecnych i planowanych porozumień i umów partnerskich pomiędzy Wspólnotą Europejską i krajami trzecimi, jak również połowy na pełnym morzu i połowy, którymi zarządzają lub w odniesieniu do których wydają niewiążące zalecenia RFMO, poza wodami Wspólnoty.

W planie działania wyznaczono trzy odrębne cele:

1. poszerzenie wiedzy zarówno na temat połowów rekinów, jak i gatunków rekinów i ich roli w ekosystemie;

2. zadbanie, aby ukierunkowane połowy rekinów miały zrównoważony charakter, a przyłowy rekinów powstałe w wyniku innych połowów były regulowane odpowiednimi przepisami;

3. promowanie spójnego podejścia do kwestii rekinów w polityce wewnętrznej i zewnętrznej Wspólnoty.

3.2. Plan działania Wspólnoty: zasady przewodnie i główne działania

3.2.1. Strategia stopniowego regulowania kwestii dotyczących rekinów oparta o rzetelne dowody naukowe

Zgodnie z zasadą ogólną zarządzanie zasobami ryb chrzęstnoszkieletowych powinno odbywać się w oparciu o rzetelne opinie naukowe, podobnie jak ma to miejsce w przypadku wszystkich innych połowów. Jednak z uwagi na szczególne biologiczne i ekologiczne właściwości większości rozpatrywanych gatunków zarządzanie ich zasobami wymaga bardziej ostrożnego podejścia. Środki wykonawcze powinny opierać się na zasadzie ostrożnego zarządzania zasobami określonej w odniesieniu do zarządzania połowami jednogatunkowymi w komunikacie Komisji COM (2000) 803 wersja ostateczna[5].

Należy zauważyć, że działająca w ramach Międzynarodowej Rady Badań Morza (ICES) Grupa Robocza ds. Łowisk Ryb Spodoustych (WGEF) opracuje oceny stanu stad głównych gatunków w latach 2007-2009. Jako że wyniki tych ocen powinny posłużyć jako podstawa wszelkich przyszłych działań podejmowanych w odniesieniu do poszczególnych stad, nie będzie możliwe jednoczesne podjęcie wszystkich pożądanych z uwagi na ochronę rekinów działań.

Ponadto wydaje się, że w miarę gromadzenia danych naukowych oraz danych z monitoringu wzrasta przekonanie o słuszności promowania podejścia stopniowego. W tym kontekście warto odnotować, że w swojej decyzji z dnia 6 listopada 2008 r. Komisja przyjęła wieloletni program wspólnotowy zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 199/2008 w sprawie ustanowienia wspólnotowych ram gromadzenia danych, zarządzania nimi i ich wykorzystywania w sektorze rybołówstwa, w którym to programie uwzględniono rekiny w ramach schematu pobierania prób w celu gromadzenia danych (zasoby połowowe z grupy 1).

W odniesieniu do zakazu obcinania płetw zachodzą obawy, że przyjmowanie przez państwa członkowskie zbyt ogólnych uzasadnień dla konieczności oddzielenia przetwarzania na statku płetw rekinów od przetwarzania reszty ich ciała będzie stanowić poważną lukę w stosowaniu rozporządzenia w tej sprawie przez państwa członkowskie UE. Z tego względu elementy uzasadnienia ustanowione na mocy art. 4 ust. 2 rozporządzenia WE nr 1185/2003 powinny być bardziej restrykcyjne i precyzyjniej określone.

W tym kontekście Komisja uwzględniła również inne ważne czynniki takie jak zalecenia międzynarodowych ekspertów dotyczące tej kwestii (zgodnie z którymi rozporządzenie w sprawie obcinania płetw – aby było skuteczne i miało praktyczne zastosowanie – powinno nakładać wymóg wyładowywania rekinów z nieodciętymi płetwami), a także wzięła pod uwagę odpowiedzi uzyskane w trakcie przeprowadzonych przez Komisję otwartych konsultacji dotyczących projektowanego planu działań Wspólnoty.

3.2.2. Znaczenie współpracy regionalnej

Kilka gatunków rekinów występujących na wodach międzynarodowych ma duży zasięg występowania i należy do gatunków daleko migrujących. Z tego względu odpowiedzialność za zarządzanie połowami tego typu zasobów będzie spoczywała przede wszystkim na odpowiednich regionalnych organizacjach ds. zarządzania rybołówstwem (RFMO). Ustanowienie odpowiednich środków w odniesieniu do wód, za które ponoszą odpowiedzialność, leży w ich gestii. Należy zatem wspierać prace RFMO w tym zakresie, wzmacniać już istniejące RFMO i wspólnie działać na rzecz szybkiego utworzenia nowych RFMO na obszarach, na których jeszcze one nie istnieją.

Do chwili obecnej RFMO, w których Wspólnota jest umawiającą się stroną, przyjęły niewiele wiążących zaleceń dotyczących zarządzania zasobami rekinów. W sytuacji gdy nie obowiązują zalecenia ani nie przewidziano planu zarządzania Komisja powinna zachęcać odpowiednie komitety naukowe do opracowania wniosków w sprawie poprawy dostępności danych i do przeprowadzenia wstępnych ocen.

Kluczowym składnikiem planu działań Wspólnoty jest wzmocnienie roli odgrywanej przez RFMO w polityce zarządzania zasobami poprzez pomoc w uzyskaniu profesjonalnych opinii od odpowiednich komitetów naukowych. Z uwagi na fakt, że do tej pory RFMO nie przedstawiły jasnych zaleceń i opinii dotyczących zarządzania zasobami rekinów, niniejszy plan działania skupi się głównie na poszerzeniu wiedzy w zakresie ukierunkowanych połowów rekinów i przypadkowych ich przyłowów. Jednocześnie Wspólnota będzie nadal współpracowała z RFMO i wspierała je w wysiłkach zmierzających do rozpowszechnienia danych dotyczących rekinów i podjęcia odpowiednich środków zarządzania ich zasobami.

Zakaz odcinania płetw rekinom ustanowiony rozporządzeniem 1185/2003 stosuje się do wszystkich rodzajów połowów na wodach Wspólnoty i do wszystkich statków wspólnotowych prowadzących połowy na wodach nienależących do Wspólnoty. Ponadto w ciągu ostatnich paru lat odcinanie płetw zostało zakazane przez większość RFMO posiadających kompetencje w kwestii ochrony rekinów. Zakazy te były często uzgadniane w oparciu o wnioski Wspólnoty i przy poparciu innych stron.

Odpowiednie reguły przyjęte przez RFMO zakazują odcinania płetw rekinom i stanowią, że każda z umawiających się stron wprowadza zakaz posiadania na statku płetw w ilości przekraczającej 5 % „masy rekina na statku” do pierwszego punktu wyładunku (podczas gdy przepisy wspólnotowe mówią o 5 % „żywej wagi złowionego rekina”).

Komisja będzie nadal podejmowała starania, aby środki przyjęte na poziomie Wspólnoty w odniesieniu do praktyki odcinania płetw rekinom zostały przyjęte przez wszystkie odpowiednie konwencje międzynarodowe, w tym w szczególności przez regionalne organizacje ds. zarządzania rybołówstwem.

Wreszcie Komisja będzie starała się o poprawę współpracy międzynarodowej w ramach Konwencji o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt i konwencji CITES w celu objęcia kontrolą połowów rekinów i handlu nimi.

3.2.3. Zintegrowane ramy działań

Komisja jest zdania, że prawidłowe zarządzanie zasobami rekinów wymaga szeregu zintegrowanych nakładów i wyników oraz środków technicznych. Ogólne założenia projektowanego planu działań Wspólnoty opierają się na planie działań na rzecz ochrony rekinów FAO określonym w załączniku A do Międzynarodowego planu działania na rzecz ochrony rekinów i zarządzania ich zasobami FAO.

Plan działania będzie zawierał środki mające na celu usprawnienie gromadzenia danych i opinii naukowych, środki zarządzania i środki techniczne oraz dalsze wzmocnienie kontroli przestrzegania zakazu odcinania płetw. Zostaną one wdrożone na poziomie Wspólnoty i państw członkowskich, a Wspólnota podejmie starania o ich uzyskanie ich poparcia przez wszystkie RFMO kompetentne w tej kwestii.

3.3. Wnioski

Proponowany plan działania pociąga za sobą szereg prawnych i politycznych środków, w tym zmianę kilku obowiązujących rozporządzeń. Niektóre z tych środków mogą zostać wdrożone na poziomie Wspólnoty, inne wymagają podjęcia działań przez państwa członkowskie, lub poparcia RFMO. Ponadto plan działania przewiduje zarówno działania, które mogą zostać wdrożone bezzwłocznie, jak i takie, które wymagają długoterminowej pracy i muszą opierać się na udostępnianych stopniowo dowodach i opiniach naukowych. Zatem okres wykonania planu działania będzie zależał od stopnia zaangażowania wszystkich uczestników. Komisja przedstawia niniejszy plan działania Radzie i Parlamentowi i zachęca je do poparcia proponowanych działań.

Plan działania na rzecz ochrony rekinów

Cele szczegółowe Poszerzenie wiedzy zarówno na temat połowów rekinów, jak i gatunków rekinów i ich roli w ekosystemie. |

Cel: | Poziom działań: | Działanie: | Strona odpowiedzialna: | Harmonogram: |

Dysponowanie wiarygodnymi i szczegółowymi danymi ilościowymi oraz biologicznymi na temat danego gatunku, dotyczącymi połowów i wyładunków, oraz danymi dotyczącymi handlu w odniesieniu do łowisk o znaczeniu wysoko i średnio priorytetowym. | Wspólnota | Zwiększyć inwestycje w gromadzenie danych dotyczących rekinów w miejscach wyładunku oraz w przemyśle przetwórczym i dystrybucji. | Komisja, Rada i państwa członkowskie | Stopniowa realizacja, tak aby możliwe było uzyskanie konkretnych wyników w trzy lata po wdrożeniu. |

Ustanowić systemy umożliwiające weryfikowanie informacji na temat połowów w podziale na gatunki i łowiska. |

Ustanowić odpowiedni nadzór statków rybackich UE poprzez umieszczenie obserwatorów na statkach o długości przekraczającej 24 m, na których odnotowano ostatnio ilości przyłowów rekinów przekraczające 10-15 % (w zależności od łowiska) całego połowu. |

W odniesieniu wszystkich dalekomorskich flot nieobjętych wyżej wymienionym środkiem, które jednak łowią rekiny w ramach przyłowu, do 2013 r. zorganizować nadzór w taki sposób, aby przynajmniej na pokładzie 10 % statków znaleźli się obserwatorzy. | Stopniowa realizacja, tak aby możliwe było uzyskanie konkretnych wyników do 2013 r. |

W odniesieniu do wysoko priorytetowych połowów na płytkich wodach w północno- wschodnim rejonie Atlantyku zorganizować do 2013 r. pilotażowy plan obserwacji (np. 25 obserwatorów). |

Dopilnować, aby w odniesieniu do głównych rodzajów połowów i gatunków, wszystkie wyładunki rekinów i handel ich płetwami, mięsem i tłuszczem były rejestrowane oddzielnie dla każdego towaru, a tam gdzie to możliwe również w podziale na gatunki. | Stopniowa realizacja, tak aby możliwe było uzyskanie konkretnych wyników w trzy lata po wdrożeniu. |

Środki, które należy promować na forum regionalnych organizacji ds. zarządzania rybołówstwem | Promowanie ulepszonych danych dotyczących połowów i wyładunków poszczególnych gatunków oraz monitorowania połowów rekinów przez sektor rybołówstwa. | Komisja, Rada, państwa członkowskie i RFMO | Stopniowa realizacja |

Usprawnić – we współpracy z FAO i innymi organami odpowiedzialnymi za zarządzanie połowami – monitorowanie i rejestrowanie połowów, przyłowów, odrzutów, a także danych dotyczących rynku i handlu międzynarodowego, w podziale na gatunki tam gdzie to możliwe. |

Domagać się na forum FAO oraz odpowiednich RFMO, aby te ostatnie opracowały i wdrożyły regionalne plany na rzecz ochrony rekinów i związane z nimi środki ułatwiające identyfikację i monitorowanie gatunków, zgodnie z założeniami IPOA SHARKS w terminie do połowy 2009 r., tak aby możliwe było przekazanie rezultatów na XV konferencji stron konwencji CITES. |

Promować potrzebę identyfikacji i rejestrowania danych w zakresie biologii i handlu, dotyczących poszczególnych gatunków, przynajmniej w odniesieniu do głównych gatunków. |

Zachęcać do prowadzenia odpowiedniego nadzoru statków rybackich UE poprzez umieszczenie obserwatorów na statkach o długości przekraczającej 24 m, na których odnotowano ostatnio ilości przyłowów rekinów przekraczające 10-15 % (w zależności od łowiska) całego połowu. W odniesieniu wszystkich dalekomorskich flot nieobjętych wyżej wymienionym środkiem, które jednak łowią rekiny w ramach przyłowu, zachęcać do prowadzenia nadzoru w taki sposób, aby przynajmniej na pokładzie 10 % statków znaleźli się obserwatorzy do 2013 r. |

Państwa członkowskie | Monitorować połowy rekreacyjne i rozróżniać pomiędzy śmiertelnością połowową będącą wynikiem połowów rekreacyjnych i przemysłowych. | Państwa członkowskie |

Umożliwić skuteczne monitorowanie i ocenę zasobów rekinów w podziale na gatunki oraz opracować strategie pozyskiwania zgodne z zasadami zrównoważenia biologicznego i długoterminowego racjonalnego wykorzystania gospodarczego. | Wspólnota i RFMO | Wzmocnić prowadzone przez Wspólnotę i RFMO programy badawcze w celu ułatwienia gromadzenia danych i monitorowania oraz przeprowadzania ocen w podziale na gatunki. | Komisja, Rada, państwa członkowskie i RFMO | Stopniowa realizacja, tak aby możliwe było uzyskanie konkretnych wyników w trzy lata po wdrożeniu. |

Państwa członkowskie | Rozwijać krajową wiedzę specjalistyczną. | Państwa członkowskie | Stopniowa realizacja |

Opracować i udoskonalić ramy, które umożliwią przeprowadzanie i koordynowanie konsultacji, angażujących zainteresowane strony w inicjatywy na rzecz badań, zarządzania i edukacji. | Wspólnota | Za pomocą programów prowadzonych przez regionalne komitety doradcze dążyć do podniesienia świadomości zainteresowanych stron i promować konsultacje w dziedzinie zarządzania zasobami rekinów, a także najlepsze praktyki, aby ograniczyć ilość niepożądanych przyłowów. | Komisja, państwa członkowskie i zainteresowane strony | Stopniowa realizacja |

Państwa członkowskie | Zachęcać państwa członkowskie do udostępnienia publicznie istotnych zagregowanych danych dotyczących flot i połowów rekinów, z zachowaniem prawa do poufności. | Komisja i państwa członkowskie |

Zorganizować programy edukacyjne dla rybaków i szerszej publiczności na temat programów ochrony rekinów i płaszczek i związanych z nimi ograniczeń. | Państwa członkowskie |

Cel szczegółowy Zadbać, aby ukierunkowane połowy rekinów miały zrównoważony charakter, a przyłowy rekinów powstałe w wyniku innych połowów były regulowane odpowiednimi przepisami. |

Cel: | Poziom działań: | Działanie | Strona odpowiedzialna | Harmonogram |

Dostosować połowy i nakład połowowy do wielkości dostępnych zasobów ze szczególnym uwzględnieniem wysoko priorytetowych połowów oraz wrażliwych i zagrożonych stad rekinów. | Wspólnota | Ograniczyć działalność połowową lub zakazać jej na tych obszarach, które uznawane są za narażone w odniesieniu do stad zagrożonych. | Komisja, Rada i państwa członkowskie | Stopniowa realizacja, tak aby możliwe było uzyskanie konkretnych wyników w trzy lata po wdrożeniu. |

Większe ograniczenie nakładów połowowych ze strony zainteresowanych sektorów rybołówstwa. |

Wspólnota i RFMO | Ustanowić limity połowowe dla zasobów zgodnie z zaleceniami ICES i właściwych RFMO. Zakazać dokonywania wszelkich odrzutów z ciał rekinów w perspektywie średnio- i długoterminowej oraz wprowadzić obowiązek wyładowywania całego połowu (łącznie z przyłowem). Wprowadzić obowiązek wypuszczania z powrotem do wody tych rekinów z przyłowu, które mają szansę na przeżycie. Zwiększyć selektywność w celu ograniczenia niepożądanych przyłowów. Ustanowić przejściowe okresy ochronne na tych obszarach, na których odnotowano obecność dużej liczby osobników młodych lub w okresie tarła, szczególnie w przypadku gatunków wrażliwych lub zagrożonych. Promować programy i badania umożliwiające uzgodnienie nakładów połowowych na poziomie międzynarodowym. Ustanowić programy ograniczenia przyłowu w odniesieniu do gatunków rekinów uznanych przez odpowiednie organizacje międzynarodowe za krytycznie zagrożone bądź zagrożone. Zapewnić międzynarodową współpracę w ramach konwencji bońskiej i konwencji CITES w celu ustanowienia kontroli nad połowami rekinów i handlu nimi. W ramach przeprowadzanej oceny wspólnej organizacji rynków produktów rybołówstwa i akwakultury zbadać, jaki możliwy wpływ na środki ochrony, w tym środki ochrony rekinów, wywierają mechanizmy rynkowe. | Komisja, Rada, państwa członkowskie i RFMO | Stopniowa realizacja |

Ograniczyć do minimum odpady i odrzuty z połowów rekinów poprzez nałożenie obowiązku zatrzymywania rekinów, którym odcina się płetwy, i zaostrzenie środków kontroli. | Wspólnota i RFMO | Utrzymać zakaz odcinania płetw[6]. Zostanie ustanowiony ogólny zakaz odcinania płetw rekinom na statku oraz dokonywania przeładunku i wyładunku płetw rekinów. Odstępstwa od tej zasady będą musiały być w pełni uzasadnione na podstawie dokumentacji zawierającej opis rzetelnych i obiektywnych powodów, przedstawianej zanim państwo członkowskie wyda specjalne zezwolenie. Państwa członkowskie nie powinny wydawać specjalnych zezwoleń statkom, które nie spełniły tego warunku. Rozważyć możliwość ewentualnej zmiany zasady 5 % przez wprowadzenie wymogu, że w żadnym wypadku masa płetw nie powinna przekraczać 5 % masy wypatroszonych i pozbawionych głowy tusz złowionych rekinów. Te państwa członkowskie, które ustanowiły i wdrożyły programy gromadzenia danych, dzięki którym mogą wykazać, że w niektórych przypadkach możliwe byłoby podniesienie tego udziału procentowego, mogą go podnieść do wartości odpowiadającej 5 % żywej wagi złowionych rekinów. W odniesieniu do statków zwolnionych z obowiązku dokonywania wyładunku rekinów z nieodciętymi płetwami, wprowadzić wymóg dokonywania jednoczesnego wyładunku odciętych płetw i ciał rekinów w tym samym porcie. | Komisja, Rada i państwa członkowskie | Natychmiastowe wdrożenie po przyjęciu konkluzji Rady i PE. |

[1] Jeśli nie zostanie to określone inaczej, odniesienia do „rekinów” w niniejszym dokumencie należy rozumieć jako obejmujące wszystkie gatunki ryb chrzęstnoszkieletowych.

[2] Rozporządzenie Rady (WE) nr 104/2000 z dnia 17 grudnia 1999 r. w sprawie wspólnej organizacji rynków produktów rybołówstwa i akwakultury (Dz.U. L 17 z 21.1.2000).

[3] Dz.U. L 351 z 28.12.2002.

[4] Dz.U. L 167 z 4.7.2003, s. 1

[5] Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego: Stosowanie zasady ostrożnego zarządzania zasobami i wieloletnich uzgodnień przy ustalaniu TAC COM(2000) 803 wersja ostateczna.

[6] Praktyka „odcinania płetw rekinom”, polegająca na odcinaniu płetw złowionym rekinom i wyrzucaniu reszty ciała rekina do morza.