52008DC0905

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 14.1.2009

KOM(2008) 905 wersja ostateczna

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

dotyczące wdrażania dyrektywy 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 grudnia 2001 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów

(przedstawiona przez Komisję)

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie 3

1.1. Zakres sprawozdania 3

1.2. Przegląd 4

2. Transpozycja 5

3. Rozwój sytuacji w zakresie stosowania i uregulowań prawnych 6

3.1. Funkcjonowanie nadzoru rynku 6

3.2. Funkcjonowanie systemu RAPEX 7

3.3. Identyfikowalność produktów 9

3.4. Środki wspólnotowe na podstawie art. 13 dyrektywy 9

3.5. Normalizacja 10

3.6. Bezpieczeństwo usług 13

4. Wnioski 13

4.1. Uwagi ogólne 13

4.2. Transpozycja 13

4.3. Funkcjonowanie nadzoru rynku 14

4.4. Funkcjonowanie systemu RAPEX 14

4.5. Identyfikowalność produktów 14

4.6. Środki wspólnotowe na podstawie art. 13 dyrektywy 15

4.7. Normalizacja 15

1. WPROWADZENIE

Dyrektywa w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów („dyrektywa”)[1] została przyjęta dnia 3 grudnia 2001 r.; weszła w życie dnia 15 stycznia 2002 r., przy czym terminem ostatecznym jej transpozycji przez państwa członkowskie był dzień 15 stycznia 2004 r. Zastąpiła ona wcześniejszą dyrektywę w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów z 1992 r.[2]

1.1. Zakres sprawozdania

Niniejsze sprawozdanie sporządzone zgodnie z art. 19 ust. 2 dyrektywy zawiera informacje dotyczące:

- bezpieczeństwa produktów konsumenckich, zwłaszcza lepszej identyfikowalności produktów;

- funkcjonowania nadzoru rynku oraz funkcjonowania systemu RAPEX;

- prac normalizacyjnych;

- środków, jakie zostały przedsięwzięte na podstawie art. 13 dyrektywy.

Mimo że dyrektywa nie stosuje się do bezpieczeństwa usług, niektóre z jej przepisów koncentrują się na tym obszarze, aby zapewnić „ osiągnięcie celów ochrony ” określonych w dyrektywie. W niniejszym sprawozdaniu przedstawione zostaną zatem również główne zmiany na rzecz bezpieczniejszych usług w Europie.

W 2007 r., w następstwie masowego wycofywania od konsumentów produktów konsumenckich na całym świecie, Komisja dokonała wewnętrznego przeglądu[3] unijnych ram bezpieczeństwa produktów, w wyniku którego sformułowano wniosek, że system wspólnotowy, w tym dyrektywa, jest w stanie zapewnić obywatelom europejskim wysoki poziom ochrony przed niebezpiecznymi produktami konsumenckimi[4], o ile zasady systemu będą stosowane we właściwy sposób. Niemniej jednak przegląd pozwolił na rozpoznanie pewnych obszarów wymagających udoskonalenia, zaś bezpośrednim następstwem tego przeglądu było przyjęcie decyzji Komisji w sprawie magnesów w zabawkach[5]. Ponadto dzięki propozycji dokonania przeglądu obecnej europejskiej dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa zabawek[6] oraz „nowym ramom prawnym”[7] wprowadzania na rynek towarów istniejący poziom ochrony ulegnie poprawie. W sprawozdaniu wskazano również dalsze możliwości udoskonalenia systemu stworzonego na mocy dyrektywy.

1.2. Przegląd

1.2.1. Cele i zakres

Dyrektywa ma zagwarantować, że na rynek wspólnotowy wprowadzane będą wyłącznie bezpieczne produkty konsumenckie. Dyrektywa stosuje się do nieżywnościowych produktów konsumenckich. W przypadku, gdy produkty podlegają szczególnym wymogom bezpieczeństwa nałożonym przez inne przepisy wspólnotowe, dyrektywa stosuje się wyłącznie do tych aspektów i zagrożeń lub kategorii zagrożeń, które nie zostały uwzględnione w tych wymogach szczególnych[8].

Dyrektywa nie obejmuje bezpieczeństwa usług, jednak jej przepisy stosują się również do produktów, które są dostarczane lub udostępniane konsumentom w kontekście usługi, z której mogą skorzystać, w celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów. Niemniej jednak bezpieczeństwo sprzętu stosowanego przez podmiot świadczący usługi, w szczególności sprzętu, który jest używany przez konsumentów do jeżdżenia lub podróżowania, nie zostało uwzględnione. Przepisy dyrektywy obejmują jednak produkty, z których konsumenci aktywnie korzystają w obiektach podmiotów świadczących usługi, takie jak suszarki dostępne dla gości w pokojach hotelowych lub łóżka w solarium[9].

1.2.2. Obowiązki podmiotów gospodarczych oraz organów państw członkowskich

Dyrektywa nakłada na podmioty gospodarcze ogólny obowiązek wprowadzania na rynek wyłącznie produktów bezpiecznych oraz informowania konsumentów i organów państw członkowskich. Informacje powinny dotyczyć identyfikowalności produktów oraz zastosowania takich środków, jak wycofanie produktu z obrotu lub odzyskanie go od konsumentów. [10]

Organy państw członkowskich muszą zagwarantować bezpieczeństwo produktów wprowadzanych na rynek monitorując w tym celu producentów i dystrybutorów pod kątem przestrzegania przez nich obowiązków nałożonych przez dyrektywę.

1.2.3. Ramy instytucjonalne i wykonawcze

Dyrektywa przewiduje wprowadzenie systemu szybkiego informowania o nieżywnościowych produktach konsumenckich („RAPEX”). System ten umożliwia wymianę informacji pomiędzy Komisją a organami państw członkowskich w zakresie środków przedsięwziętych przez organy państw członkowskich oraz podmioty gospodarcze w odniesieniu do produktów stwarzających poważne zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów. W ramach systemu RAPEX można również wymieniać informacje o produktach stwarzających niewielkie zagrożenie (mniej niż 1 % wszystkich zgłoszeń). System RAPEX jest otwarty dla krajów trzecich na podstawie specjalnej umowy podpisywanej między Wspólnotą a krajem wnioskującym. Dotychczas tylko jeden kraj nienależący do UE (Chiny) uzyskał częściowy i pośredni dostęp do danych systemu RAPEX.

Na mocy art. 15 dyrektywy Komisję wspomaga w jej zadaniach wdrożeniowych komitet złożony z przedstawicieli państw członkowskich („komitet ds. dyrektywy w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów”). Ponadto art. 10 dyrektywy ustanawia nieformalną sieć organów państw członkowskich, która ma na celu dalsze rozszerzanie współpracy administracyjnej („sieć na rzecz bezpieczeństwa konsumentów”).

W związku z tym, że dyrektywa stanowi część porozumienia EOG[11], te same zasady i mechanizmy są wprowadzone w życie również w państwach EFTA stosujących porozumienie EOG, tj. w Norwegii, Islandii i Liechtensteinie.

2. TRANSPOZYCJA

Środki transpozycji zostały zgłoszone przez wszystkie 27 państw członkowskich UE.[12] Nie we wszystkich państwach członkowskich metody wdrażania są jednak takie same[13]. Wciąż trwają dwustronne dyskusje pomiędzy Komisją i państwami członkowskimi w celu wyjaśnienia niektórych aspektów.

W szczególności, w niektórych aktach transponujących dyrektywę aspekty oceny bezpieczeństwa różnią się od zasad określonych w art. 3 dyrektywy. Niektóre z państw członkowskich nie dokonały transpozycji wszystkich kryteriów wymienionych w art. 3, natomiast inne państwa członkowskie zmodyfikowały te kryteria lub opracowały swoje własne.

W odniesieniu do identyfikowalności produktów niektóre państwa członkowskie nałożyły obowiązek podawania na produkcie lub na opakowaniu nazwy i szczegółowych danych producenta (importera), zaś inne państwa członkowskie uznały, że nie jest to obowiązkowe. W rezultacie obowiązki producentów mogą być w rzeczywistości różne w różnych państwach członkowskich.

W niektórych państwach członkowskich zgłaszanie przez producentów jest wymagane jedynie w przypadku, gdy zagrożenie jest znane, nie ma zaś obowiązku zgłaszania w przypadku, gdy producent „ powinien wiedzieć” o zagrożeniu na podstawie dostępnych informacji.

Ponadto, mimo że państwa członkowskie są zobowiązane do ustanowienia przepisów zapewniających zgodność ze środkami, jakie Komisja może przyjąć na mocy art. 13 , niektóre państwa członkowskie nie ustanowiły specjalnych przepisów krajowych mających na celu wdrożenie takich środków.

3. ROZWÓJ SYTUACJI W ZAKRESIE STOSOWANIA I UREGULOWAń PRAWNYCH

3.1. Funkcjonowanie nadzoru rynku

Większość organów nadzoru rynku w państwach członkowskich działa w oparciu o roczne programy kontroli, które uwzględniają wcześniejsze doświadczenia i ustalenia, produkty, które są często zgłaszane poprzez system RAPEX, oraz skargi konsumentów. W razie potrzeby państwa członkowskie przeprowadzają kontrole i badania, które niekoniecznie są objęte programem, na przykład w sytuacjach nadzwyczajnych.

3.1.1. Wspólne działania

W ciągu ostatnich pięciu lat Komisja współfinansowała kilka wspólnych transgranicznych działań w zakresie nadzoru i egzekwowania prawa pomiędzy organami państw członkowskich właściwymi ds. bezpieczeństwa produktów[14] w celu promocji europejskiej sieci tych organów[15]. Wspólne działania obejmowały przypadki uduszenia wśród dzieci, bezpieczeństwo wyposażenia placów zabaw, zapalniczek, girland świetlnych oraz przedłużaczy. Dwa działania dotyczą współpracy transgranicznej: jedno z nich to współpraca z organami celnymi w regionie Morza Bałtyckiego, zaś drugie, znane jako projekt „EMARS”, ma na celu usprawnienie nadzoru rynku poprzez stosowanie najlepszych praktyk. W projekcie uczestniczyło 15 państw członkowskich, a w jego wyniku opracowano bazę wiedzy, system szybkich porad, podręcznik najlepszych praktyk oraz dokument strategiczny dotyczący przyszłości nadzoru rynku[16].

3.1.2. Nowe ramy prawne

Dnia 9 lipca 2008 r. przyjęto nowe ramy prawne dotyczące wprowadzania produktów na rynek w drodze rozporządzenia (WE) nr 765/2008[17] oraz decyzji 768/2008/WE[18]. Jednym z celów tych środków jest utworzenie ram wzmocnionego nadzoru rynku w odniesieniu do produktów objętych wspólnotowym prawodawstwem harmonizacyjnym i identyfikowalności produktów. Ponadto rozporządzenie nakłada na właściwe organy państw członkowskich obowiązek przeprowadzania w stosownym zakresie odpowiednich kontroli właściwości produktów na rynku UE i przed dopuszczeniem ich do swobodnego obrotu. Komisja przygotowuje wytyczne wyjaśniające związek między ramami nadzoru rynku określonymi w rozporządzeniu i w dyrektywie.

Poza tym art. 42 rozporządzenia (WE) nr 765/2008 zmienił brzmienie art. 8 ust. 3 dyrektywy, aby uczynić te przepisy bardziej rygorystycznymi dla państw członkowskich i ujednolicić brzmienie przepisów dyrektywy z przepisami rozporządzenia.

3.2. Funkcjonowanie systemu RAPEX

3.2.1. Wymiana ostrzeżeń o niebezpiecznych produktach

Zadaniem systemu RAPEX jest zapewnienie skutecznego rozpowszechniania informacji we wszystkich państwach członkowskich, umożliwiającego podejmowanie szybkich działań w przypadku wykrycia na rynku produktów konsumenckich, które stwarzają poważne zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów. W tak zwanych „sytuacjach nadzwyczajnych” istniejące mechanizmy gwarantują natychmiastowe udostępnienie informacji ostrzegawczej wszystkim państwom członkowskim, aby te mogły podjąć działania następcze.

Służby Komisji co tydzień publikują w Internecie[19] istotne informacje dotyczące wszystkich zgłoszeń wprowadzonych do systemu RAPEX.

3.2.2. Wytyczne dla systemu RAPEX

W 2004 r. Komisja przyjęła szczegółowe wskazówki („wytyczne dla systemu RAPEX”) w celu zapewnienia efektywnego działania systemu RAPEX[20]. Wytyczne dla systemu RAPEX określają zakres obowiązku zgłaszania przez państwa członkowskie poprzez opisanie kryteriów, które odpowiadają definicji „poważnego zagrożenia” oraz udzielenie wskazówek dotyczących rodzajów środków i produktów podlegających zgłoszeniu. Obejmują one również wytyczne dotyczące oceny ryzyka. W 2008 r. Komisja rozpoczęła przegląd wytycznych dla systemu RAPEX, co jest konieczne w świetle różnych zmian, które nastąpiły od 2004 r.

3.2.3. Tendencje statystyczne w latach 2004–2008

W ostatnich latach znacznie wzrosła liczba zgłoszeń potwierdzonych przez Komisję. W 2007 r. Komisja potwierdziła 1605 zgłoszeń w porównaniu do 1051 zgłoszeń w 2006 r., 847 w 2005 r. i 468 w 2004 r. Liczba zgłoszonych środków związanych z poważnym zagrożeniem wzrosła ponad trzykrotnie z 388 w 2004 r. do 1 355 w 2007 r. Ta tendencja zwyżkowa utrzymywała się w 2008 r. Wzrost liczby zgłoszeń można przypisywać bardziej efektywnemu egzekwowaniu bezpieczeństwa produktów przez organy państw członkowskich, większej świadomości przedsiębiorstw w zakresie spoczywających na nich obowiązków, kolejnym rozszerzeniom UE w 2004 i 2007 r., jak również środkom związanym z budowaniem sieci, które koordynuje Komisja[21]. Ponadto rozbieżność pomiędzy państwami, jeśli chodzi o największą i najmniejszą liczbę zgłoszeń coraz bardziej maleje.

W odniesieniu do kategorii produktów, do których mają zastosowanie środki naprawcze ze względu na powagę zagrożenia z związanego z tymi produktami, przedmioty przeznaczone dla dzieci (zabawki i artykuły do pielęgnacji dzieci) oraz produkty elektryczne (np. artykuły gospodarstwa domowego, zapalniczki) stanowią te grupy produktów, w stosunku do których wystosowano największą liczbę zgłoszeń; łącznie grupy te stanowiły ponad 50 % wszystkich zgłoszeń w systemie RAPEX.

Do najczęstszych zaobserwowanych zagrożeń należą urazy, zakrztuszenia oraz porażenie prądem elektrycznym, a w dalszej kolejności oparzenia, pożary, uduszenia i zagrożenia chemiczne. Długoterminowe zagrożenia, na przykład wynikające z kontaktu z niektórymi substancjami chemicznymi, są trudniejsze do wykrycia i oszacowania, ponieważ ich szkodliwe skutki nie są od razu widoczne[22].

Liczba zgłoszeń dobrowolnych środków naprawczych zastosowanych przez przedsiębiorstwa wzrosła na przestrzeni lat: w 2007 r. osiągnęła ona 50 % całkowitej liczby zgłoszeń produktów stwarzających poważne zagrożenie.

3.2.4. Szkolenia

Komisja zorganizowała sesje szkoleniowe dla organów państw członkowskich odpowiedzialnych za bezpieczeństwo produktów w celu zwiększenia ich zdolności do uczestnictwa w sieci RAPEX. W latach 2006–2008 z tych seminariów skorzystały łącznie 22 państwa członkowskie. Komisja organizuje również spotkania obsługi punktów kontaktowych RAPEX w Brukseli. Ponadto organy celne i nadzoru rynku ze wszystkich państw członkowskich zgodziły się co do konieczności ściślejszej współpracy, udoskonalenia zarządzania ryzykiem oraz lepszej wymiany wiedzy i najlepszych praktyk[23].

3.2.5. RAPEX-Chiny

Ze względu na bardzo duży odsetek zgłoszeń RAPEX dotyczących produktów pochodzenia chińskiego (aż 56 % w okresie od stycznia do września 2008 r., 52 % w 2007 r., 49 % w 2006 r., 49 % w 2005 r. oraz 38 % w 2004 r.), relacje z władzami chińskimi w zakresie bezpieczeństwa produktów zostały wzmocnione. W styczniu 2006 r. Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Konsumentów Komisji oraz Główny Urząd Nadzoru Jakości, Inspekcji i Kwarantanny Chińskiej Republiki Ludowej („AQSIQ”) podpisały protokół ustaleń. W listopadzie 2008 r. zaktualizowano protokół ustaleń, aby odzwierciedlić ściślejszą współpracę.

AQSIQ ma dostęp do zgłoszeń dotyczących niebezpiecznych produktów pochodzenia chińskiego w ramach systemu RAPEX („RAPEX-Chiny”) za pośrednictwem specjalnego systemu informatycznego. Raz na kwartał organy chińskie przekazują Komisji informacje na temat działań następczych podjętych na podstawie danych RAPEX. Dotychczas AQSIQ przedłożył Komisji siedem sprawozdań. W okresie od września 2006 r. do maja 2008 r. AQSIQ zbadał i w miarę potrzeby podjął działania w odniesieniu do 599 zgłoszeń RAPEX. W 51% przypadków dochodzenia doprowadziły do podjęcia środków zapobiegawczych lub ograniczających przez AQSIQ albo dobrowolnie przez chińskiego producenta (lub eksportera): były to środki naprawcze, zakazy wywozu, wzmocniony nadzór nad określonymi spółkami chińskimi oraz zawieszenie bądź wycofanie pozwoleń na wywóz. W 49% przypadków podlegających dochodzeniu nie podjęto żadnych środków, głównie ze względu na brak dostępnych informacji o chińskim producencie lub eksporterze.

3.3. Identyfikowalność produktów

Identyfikowalność służy ustaleniu, które z podmiotów gospodarczych są zaangażowane w proces produkcji i dystrybucji. Dzięki tym informacjom możliwe jest skuteczne wprowadzenie środków naprawczych. Głośne ostrzeżenia dotyczące nieżywnościowych produktów konsumenckich na całym świecie w ostatnim okresie unaoczniły potrzebę skutecznych procedur wycofywania produktów od konsumentów, które nie wiążą się z nadmiernymi kosztami dla podmiotów gospodarczych.

Art. 5 ust. 1 dyrektywy zawiera ogólne zobowiązanie dla producentów dotyczące udzielania konsumentom informacji niezbędnych do identyfikacji pochodzenia produktu lub wskazania tożsamości producenta lub umieszczenia informacji dotyczących partii towaru na opakowaniu produktu. Do państw członkowskich należy jednak przyjęcie konkretnych środków zapewniających realizację takich zobowiązań. W porównaniu z poprzednimi latami zmniejszyła się liczba zgłoszeń dotyczących braku możliwości identyfikacji produktu. Ponieważ jednak produkty, które stwarzają poważne zagrożenie, a których kraj pochodzenia nie jest znany, stanowią 10 % zgłoszeń[24], nadal istnieje możliwość poprawy.

Można oczekiwać, że dalsza poprawa nastąpi w efekcie przyjętej ostatnio decyzji nr 768/2008/WE, która wymaga wskazania nazwy i adresu producenta oraz, w przypadku produktów przywożonych, zarówno importera, jak i producenta, jako ogólnej zasady umożliwiającej harmonizację prawodawstwa wspólnotowego[25].

3.4. Środki wspólnotowe na podstawie art. 13 dyrektywy

Do tej pory Komisja trzykrotnie zastosowała procedurę przewidzianą w art. 13 dyrektywy. Najpierw procedura ta została zastosowana w celu przedłużenia zakazu dotyczącego obecności ftalanów w zabawkach[26] w okresie poprzedzającym przyjęcie stałego zakazu na mocy dyrektywy 2005/84/WE.[27]

Kolejnym środkiem, zastosowanym w myśl tego artykułu była decyzja z dnia 11 maja 2006 r.[28] zobowiązująca państwa członkowskie do podjęcia środków w celu zapewnienia, by na rynek wprowadzane były wyłącznie zapalniczki zabezpieczone przed uruchomieniem przez dzieci oraz w celu zakazania wprowadzania na rynek zapalniczek przypominających przedmioty, które są szczególnie atrakcyjne dla dzieci (tzw. „zapalniczki-gadżety”). Z zakresu tej decyzji wyłączone są zapalniczki spełniające określone kryteria techniczne. Państwa członkowskie miały obowiązek osiągnięcia zgodności z przepisami tej decyzji najpóźniej do dnia 11 marca 2007 r. Decyzja została przedłużona do dnia 11 maja 2008 r. decyzją z dnia 12 kwietnia 2007 r.[29], która zakazywała również dostarczania konsumentom zapalniczek niezabezpieczonych przed uruchomieniem przez dzieci i zapalniczek-gadżetów od dnia 11 marca 2008 r. Kolejne przedłużenie, do dnia 11 maja 2009 r., przyjęto 18 kwietnia 2008 r.[30]

Ostatnim środkiem opartym na art. 13 była decyzja z dnia 21 kwietnia 2008 r.[31] zobowiązująca państwa członkowskie do zapewnienia, że zabawki magnetyczne wprowadzane na rynek lub udostępniane na rynku zawierają ostrzeżenie o zagrożeniu stwarzanym przez te zabawki dla zdrowia i bezpieczeństwa. Magnesy stosowane w zabawkach stały się silniejsze, lecz również łatwiej jest je oderwać, przez co, w przypadku połknięcia, stwarzają zagrożenie dla życia, ponieważ mogą spowodować perforację żołądka lub jelit. W związku z brakiem specjalnych przepisów w obowiązującym prawodawstwie oraz w ramach odpowiedniej normy bezpieczeństwa (trwa przegląd obu tych aktów), Komisja przyjęła ten tymczasowy środek, który zachowuje ważność do dnia 21 kwietnia 2009 r.

Zastosowanie środków na podstawie art. 13 dyrektywy pokazało, że ich tymczasowy charakter budzi niepokój. Z jednej strony ograniczona ważność tych środków oraz ich wielokrotne odnawianie są przyczyną niepewności wśród podmiotów gospodarczych. Z drugiej strony tymczasowy charakter tych środków sprawia, że nie pozwalają one wyeliminować źródłowej przyczyny danego problemu w zakresie bezpieczeństwa.

3.5. Normalizacja

3.5.1. Procedura i właściwe podmioty

Dyrektywa ustanawia kryteria oceny bezpieczeństwa produktów w związku z brakiem przepisów wspólnotowych nawiązujących do ustawodawstwa krajowego oraz norm europejskich opracowanych przez europejskie organizacje normalizacyjne[32]. Zgodnie z art. 3 ust. 2 produkt jest uważany za bezpieczny, jeśli spełnia dobrowolne normy krajowe będące transpozycją norm europejskich, odniesienia do których zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej („Dz.U.”).

Zgodnie z warunkami określonymi w art. 4, Komisja przyjmuje, w drodze procedury komitetowej, decyzje określające wymogi dotyczące bezpieczeństwa, które powinny znaleźć swoje odzwierciedlenie w przyszłych normach. Następnie, na podstawie wspomnianych wyżej decyzji, Komisja zleca odpowiednim europejskim organizacjom normalizacyjnym zadanie opracowania norm spełniających konkretne wymogi dotyczące bezpieczeństwa.

Po opracowaniu normy i jej przyjęciu przez europejską organizację normalizacyjną, Komisja podejmuje decyzję – w drodze procedury komitetowej – potwierdzającą, że dana norma została opracowana zgodnie ze wspomnianą wyżej procedurą i publikuje odniesienie do tej normy w Dz.U. Publikacja ta nadaje produktom wytwarzanym zgodnie z tą normą (lub jej równorzędną wersją krajową) domniemanie zgodności z ogólnym wymogiem dotyczącym bezpieczeństwa zawartym w dyrektywie, zgodnie z art. 3 ust. 2.

Początkowa decyzja określająca szczegółowe wymogi dotyczące bezpieczeństwa jako taka nie tworzy domniemania bezpieczeństwa produktów spełniających wspomniane wymogi, ani bezpośrednio obowiązującego zbioru obowiązków i praw dla osób trzecich. Decyzje te mogą być jednak wykorzystywane jako dodatkowe narzędzie w ocenie, czy produkt spełnia ogólny wymóg dotyczący bezpieczeństwa zgodnie z art. 3 ust. 3 dyrektywy.

Jeśli chodzi o interesy reprezentowane podczas opracowywania norm, dostęp i rzeczywiste uwzględnienie interesów społecznych w procesie normalizacyjnym mogą być utrudnione przez wiele czynników, takich jak brak zasobów, niewystarczający poziom wiedzy specjalistycznej czy nieskuteczna koordynacja. Dlatego też Komisja udziela wsparcia finansowego organizacjom konsumenckim i ekologicznym, a także związkom zawodowym oraz małym i średnim przedsiębiorstwom. Jeśli chodzi o reprezentowanie konsumentów, Komisja wnosi wkład finansowy w funkcjonowanie europejskich organizacji konsumenckich, które reprezentują interesy konsumentów w procesie opracowywania norm dla produktów i usług na szczeblu wspólnotowym[33].

3.5.2. Decyzje w sprawie wymogów dotyczących bezpieczeństwa i upoważnienia

W okresie objętym niniejszym sprawozdaniem, przyjęte zostały trzy decyzje ustanawiające wymogi dotyczące bezpieczeństwa. Wydano też odpowiednie upoważnienia normalizacyjne zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. a) i b).

21 kwietnia 2005 r. Komisja przyjęła decyzję 2005/323/WE w sprawie wymogów bezpieczeństwa, które muszą spełniać normy europejskie w odniesieniu do pływających artykułów rekreacyjnych przeznaczonych do używania na lub w wodzie[34]. Na podstawie tej decyzji Komisja wydała upoważnienie M/372 dla CEN. W ramach tego upoważnienia opracowywanych jest siedem norm[35].

25 marca 2008 r. Komisja przyjęła decyzję 2008/264/WE w sprawie ustanowienia w europejskich normach dotyczących papierosów wymagań w zakresie bezpieczeństwa pożarowego[36]. Na podstawie tej decyzji Komisja przekazała CEN upoważnienie M/425 do opracowania normy dotyczącej zmniejszenia skłonności papierosów do zapłonu.

Dnia 23 kwietnia 2008 r. Komisja przyjęła decyzję 2008/357/WE w sprawie szczególnych wymogów w zakresie bezpieczeństwa dzieci w odniesieniu do zapalniczek[37]. Skutkiem tej decyzji było upoważnienie M/427 dotyczące przeglądu normy EN 13869 dotyczącej zapalniczek z utrudnionym uruchamianiem przez dzieci.

3.5.3. Publikacja odniesień do norm

W okresie sprawozdawczym Komisja przyjęła trzy decyzje w sprawie zgodności określonych norm z ogólnym wymogiem dotyczącym bezpieczeństwa zawartym w dyrektywie[38]. Decyzje te zostały przyjęte zgodnie z art. 4 ust. 2 akapit drugi i czwarty dyrektywy. Każda publikacja zastępuje wcześniejszą publikację tego samego rodzaju, a zatem najbardziej aktualną listą norm, do których odnosi się dyrektywa, jest lista stanowiąca załącznik do najnowszej publikacji z 2006 r.[39].

3.5.4. Przygotowanie przyszłych upoważnień normalizacyjnych

Komisja planuje zwiększenie bezpieczeństwa artykułów pielęgnacyjnych dla dzieci przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci (zasadniczo od urodzenia do 4-5 roku życia), które mają im towarzyszyć podczas snu, karmienia, kąpieli i transportu. Co roku w Europie dochodzi do licznych wypadków, czasami śmiertelnych, z udziałem tych produktów[40]. Na mocy dyrektywy opublikowano kilka norm w zakresie bezpieczeństwa artykułów pielęgnacyjnych dla dzieci. Jest jednak wiele produktów, dla których nadal nie opracowano żadnych norm bezpieczeństwa, natomiast w przypadku innych produktów istniejące normy nie obejmują wszystkich rodzajów zagrożenia. Badanie, którego przeprowadzenie zlecono w 2006 r., umożliwiło identyfikację oraz uszeregowanie listy produktów, których normalizacja powinna zostać przeprowadzona w pierwszej kolejności. Badanie to obejmuje wstępną ocenę ryzyka oraz projekt wymogów dotyczących bezpieczeństwa. Decyzje ustanawiające wymogi dotyczące bezpieczeństwa powinny zostać przyjęte w 2009 r.

W kwestii wypadków i obrażeń w wyniku pożarów i płomieni Komisja nadal rozwija swoją strategię na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa przeciwpożarowego obszarów mieszkalnych. Komisja poszukuje sposobów poprawy bezpieczeństwa powierzchni i materiałów łatwopalnych wykorzystywanych w domach, np. mebli, dekoracji, odzieży i odbiorników telewizyjnych. Istnieje wiele europejskich dobrowolnych norm w tej dziedzinie, ale dyskusje z państwami członkowskimi unaoczniły fakt, że rozwiązania proponowane przez te normy nie są w pełni zadowalające, szczególnie jeśli chodzi o stosowanie środków zmniejszających palność. Podstawowym wstępnym działaniem jest zatem zgromadzenie kompleksowej wiedzy na temat substancji chemicznych stosowanych w charakterze środków zmniejszających palność, aby osiągnąć zadowalający kompromis między bezpieczeństwem przeciwpożarowym i zdrowiem a ochroną środowiska, który powinien znaleźć swoje odzwierciedlenie w normach bezpieczeństwa.

3.6. Bezpieczeństwo usług

W odniesieniu do bezpieczeństwa usług konsumenckich Komisja zauważa brak konsensusu pomiędzy państwami członkowskimi w kwestii odpowiedniego poziomu działania Wspólnoty. Jednocześnie opinia publiczna i naciski polityczne ze strony Parlamentu Europejskiego sugerują, że konieczne są działania na szczeblu europejskim, ukierunkowane na ogólne rodzaje ryzyka i wypadków, np. w kontekście bezpieczeństwa przeciwpożarowego w hotelach.

Potrzeba usprawnienia istniejącego europejskiego systemu monitorowania wypadków i obrażeń, również tych, które mają związek z usługami, została potwierdzona w licznych propozycjach Komisji mających na celu zapobieganie szkodom i promowanie bezpieczeństwa[41].

W 2007 r. Komisja przyjęła wniosek dotyczący projektu ramowego rozporządzenia w sprawie statystyk Wspólnoty w zakresie zdrowia publicznego oraz bezpieczeństwa i higieny pracy[42]. Brak porównywalnych danych nie uniemożliwił jednak Komisji realizacji nowych inicjatyw kładących nacisk na podnoszenie świadomości i zachęcanie zainteresowanych stron do zajęcia się priorytetowymi obszarami działań wspólnotowych, takimi jak bezpieczeństwo hoteli.

W odpowiedzi na upoważnienie Komisji M/371 w dziedzinie usług CEN przeprowadził badanie, którego celem było określenie możliwości realizacji programu normalizacji wymogów świadczenia usług, z uwzględnieniem aspektów dotyczących bezpieczeństwa[43].

4. WNIOSKI

4.1. Uwagi ogólne

Dyrektywa okazała się potężnym narzędziem zapewniającym wysoki poziom ochrony konsumentów. Umożliwiła identyfikację dużej liczby niebezpiecznych produktów oraz ich wyeliminowanie z europejskiego rynku. Ustanowiony dyrektywą system RAPEX uzupełnił istniejące ramy prawne mające zastosowanie do niektórych podstawowych produktów konsumenckich, takich jak zabawki, kosmetyki, urządzenia elektryczne i oprawy oświetleniowe, wyposażenie ochrony osobistej, pojazdy wyposażone w specjalny system szybkiej wymiany informacji i system alarmowy.

4.2. Transpozycja

Chociaż transpozycja dyrektywy przez państwa członkowskie jest w zasadzie odpowiednia, nadal występują pewne niespójności. Służby Komisji współpracują z państwami członkowskimi w celu upewnienia się co do ewentualnej potrzeby dodatkowych środków ze strony niektórych państw członkowskich, lecz Komisja zastrzega sobie prawo do wszczęcia postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Dotyczy to zwłaszcza przestrzegania terminów wdrażania środków na mocy art. 13 dyrektywy.

4.3. Funkcjonowanie nadzoru rynku

Znaczący wzrost liczby zgłoszeń za pośrednictwem systemu RAPEX w ostatnich czterech latach wskazuje wyraźnie na skuteczność nadzoru rynku w ramach dyrektywy. Niemniej jednak, przy rosnącej globalizacji rynku i coraz większym napływie produktów z krajów trzecich do UE, istnieje potrzeba jeszcze większej koordynacji działań w zakresie nadzoru rynku między państwami członkowskimi, w tym współpracy z organami celnymi.

Korzystne dla tego rodzaju koordynacji byłoby wdrożenie wspólnie przyjętych najlepszych praktyk (np. praktyk będących efektem projektu EMARS), szerzej zakrojona wymiana informacji między organami państw członkowskich w ramach istniejących technologii informatycznych, właściwe wdrażanie ram określonych w nowych ramach prawnych oraz silniejsza pozycja Komisji w procesie wspólnego określania priorytetów nadzoru rynku.

4.4. Funkcjonowanie systemu RAPEX

Wiele państw postrzega dyrektywę, a zwłaszcza system RAPEX, jako punkt odniesienia, a kilka organizacji krajowych, regionalnych i międzynarodowych wyraziło zainteresowanie uczestnictwem w systemie lub otrzymaniem pomocy w utworzeniu podobnych systemów.

Chociaż większa liczba zgłoszeń spowodowała pewne obciążenie systemu, jest ona jednak wyraźnym wskaźnikiem poprawy ochrony konsumentów na szczeblu europejskim. Wzrost zgłoszonych środków, które zostały przyjęte bezpośrednio przez podmioty gospodarcze w celu ograniczenia ryzyka stwarzanego przez produkty konsumenckie pokazał również, że odpowiedzialne przedsiębiorstwa z powagą traktują bezpieczeństwo produktów i wywiązują się ze zobowiązań, jakie nakłada na nie dyrektywa.

4.5. Identyfikowalność produktów

Identyfikacja producenta na produkcie lub jego opakowaniu jest istotnym elementem zapewniającym identyfikowalność[44]. Wymóg ten nie jest jednak obowiązkowy w ustawodawstwie wszystkich państw członkowskich, co jest przyczyną niezadowalających wyników. Jeśli organ nadzoru rynku nie może zidentyfikować producenta lub importera produktu uznanego za niebezpieczny, nie ma możliwości podjęcia w pełni skutecznych środków. Osiągnięcie dalszej poprawy byłoby możliwe, gdyby sprecyzowany został obowiązkowy charakter tego wymogu dotyczącego identyfikacji oraz gdyby na wszystkich produktach umieszczona była informacja na temat podmiotu gospodarczego odpowiedzialnego za bezpieczeństwo produktu. Dzięki temu wymóg ten byłby bardziej spójny z przepisami decyzji w sprawie nowych ram prawnych, która nakłada obowiązek umieszczenia na produkcie nazwy, zarejestrowanej nazwy handlowej lub zarejestrowanego znaku towarowego producenta lub importera oraz ich adresów[45].

4.6. Środki wspólnotowe na podstawie art. 13 dyrektywy

Chociaż niektóre okoliczności rzeczywiście wymagają środków tymczasowych, dyrektywa nie zawiera żadnych specjalnych przepisów, które wyraźnie dopuszczają możliwość zastosowania stałego zakazu wobec niezharmonizowanych produktów w przypadku udowodnienia w jednoznaczny sposób, że są one niebezpieczne[46].

4.7. Normalizacja

Należy uprościć przepisy dotyczące normalizacji, aby zapewnić większą elastyczność. Powinna istnieć możliwość ustanawiania wymogów dotyczących bezpieczeństwa dla konkretnej kategorii produktów (np. artykuły pielęgnacyjne dla dzieci, meble, odzież) oraz udzielania na ich podstawie „ramowych” lub „stałych” upoważnień europejskim organizacjom normalizacyjnym. Usprawniłby to czasochłonną procedurę publikowania wymogów dotyczących bezpieczeństwa dla pojedynczych produktów. Ponadto szybciej można byłoby wprowadzać usprawnienia techniczne i zajmować się nowymi rodzajami zagrożeń.

Komisja powinna posiadać również możliwość publikowania odniesienia do normy przyjętej przez europejską organizację normalizacyjną bez odpowiedniego upoważnienia w przypadku, gdy produkt objęty daną normą można zaklasyfikować do wcześniej określonej kategorii produktów, dla których Komisja ustanowiła odpowiednie wymogi dotyczące bezpieczeństwa i pod warunkiem, że norma ta spełnia te wymogi. W ten sposób wynikające z tego domniemanie zgodności z ogólnym wymogiem dotyczącym bezpieczeństwa zachęcałoby przedsiębiorstwa do osiągania zgodności i zapewniło lepszą ochronę konsumentów.[pic][pic][pic]

[1] Dyrektywa 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 grudnia 2001 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów, Dz.U. L 11 z 15.1.2002, s. 4.

[2] Dz.U. L 228 z 11.8.1992, s. 24.

[3] http://ec.europa.eu/consumers/safety/news/stocktaking_%20execsum_en.pdf

[4] http://ec.europa.eu/consumers/strategy/docs/eurobar_298_summary_en.pdf

[5] Zob. sekcja 3.4.

[6] COM (2008) 9 oraz: http://ec.europa.eu/enterprise/toys/2008_108_directive.htm

[7] Zob. sekcja 3.1.2 oraz: http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/index_en.htm

[8] Wskazówki wyjaśniające zakres stosowania dyrektywy oraz dyrektyw dotyczących bezpieczeństwa produktów typowych dla danego sektora znajdują się na stronie: http://ec.europa.eu/consumers/safety/prod_legis/index_en.htm

[9] Opinie Komitetu Naukowego ds. Produktów Konsumenckich są dostępne na stronie: http://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/04_sccp/sccp_opinions_en.htm#3

[10] Wytyczne dla podmiotów gospodarczych, decyzja Komisji 2004/905 (Dz.U. L 381 z 28.12.2004, s. 63)

[11] Decyzja 9/2003 (Dz.U. nr L 94 z 10.4.2003, s.59)

[12] http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:72001L0095:EN:NOT

[13] Zestawienie porównawcze transpozycji można znaleźć na stronie: http://ec.europa.eu/consumers/safety/prod_legis/index_en.htm

[14] Art. 10 dyrektywy; w odniesieniu do aspektów budżetowych zob. także decyzję 1926/2006 (Dz.U. L 404 z 30.12.2006, s. 39)

[15] http://ec.europa.eu/consumers/safety/projects/index_en.htm#ongoing_projects

[16] http://www.emars.eu/

[17] Dz.U. L 218 z 13.8.2008, s. 30

[18] Ibid., s. 82

[19] http://ec.europa.eu/consumers/safety/rapex/index_en.htm O tym, jak ważny jest ten portal informacyjny świadczy fakt, że w 2007 r. przeciętnie liczba miesięcznych wejść wyniosła 35 200.

[20] Decyzja Komisji 2004/418/WE (Dz.U. L 151 z 30.4.2004, s. 84)

[21] http://ec.europa.eu/consumers/safety/rapex/stats_reports_en.htm

[22] Komisja opracowała internetowe narzędzie do oszacowania narażenia, aby poprawić spójność w zakresie oceny ryzyka:http://www.jrc.ec.europa.eu/eis%2D chemrisks/) .

[23] Wnioski seminarium „Zapobieganie wwożeniu niebezpiecznych produktów”, kwiecień 2008 r., sfinansowane przez program Customs 2013.

[24] Stan na wrzesień 2008 r.; źródło: statystyki RAPEX za okres od stycznia do września 2008 r. http://ec.europa.eu/consumers/safety/rapex/stats_reports_en.htm

[25] Decyzja nr 768/2008/WE, załącznik I, art. R2 ust. 6 i R4 ust. 3.

[26] Decyzje Komisji 2004/178/WE (Dz.U. L 55 z 24.2.2004 r., s. 66), 2004/624/WE (Dz.U. L 280 z 31.8.2004, s. 34) oraz 2004/781/EC (Dz.U. L 344 z 20.11.2004 r., s. 35)

[27] Dyrektywa 2005/84/WE (Dz.U. L 344 z 27.12.2005, s. 40)

[28] Decyzja Komisji 2006/502/WE (Dz.U. L 198 z 20.7.2006, s. 41)

[29] Decyzja Komisji 2007/231/WE (Dz.U. L 99 z 14.4.2007, s. 16)

[30] Decyzja Komisji 2008/322/WE (Dz.U. L 109 z 19.4.2008, s. 40). Powołana została grupa robocza ekspertów z organów celnych i organów nadzoru rynku państw członkowskich, której zadaniem jest poprawa koordynacji działań w zakresie kontroli.

[31] Decyzja Komisji 2008/329/WE (Dz.U. L 114 z 26.4.2008, s. 90)

[32] CEN (Europejski Komitet Normalizacyjny), CENELEC (Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki) oraz ETSI (Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych). Zob. również: http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/standardization/harmstds/stdbody.html

[33] Dodatkowe informacje można uzyskać pod adresem: http://ec.europa.eu/consumers/tenders/information/grants/support_en.htm

[34] Dz.U. L 104 z 23.4.2005, s. 39.

[35] Zob. www.cen.eu

[36] Dz.U. L 83 z 26.3.2008, s. 35.

[37] Dz.U. L 120 z 7.5.2008, s. 11.

[38] Decyzja z dnia 23 kwietnia 2004 r., C(2004)1493 (nieopublikowana), decyzja 2005/718/WE (Dz.U. L 271 z 15.10.2005, s. 51) oraz decyzja 2006/514/WE (Dz.U. L 200 z 22.7.2006, s. 35).

[39] Komunikat Komisji 2006/C 171/04 (Dz.U. C 171 z 22.7.2006, s. 23).

[40] Obrażenia dzieci (0-14 lat), dane za lata 2002-2004. Zob. https://webgate.ec.europa.eu/idb

[41] COM(2006)328 i 329.

[42] COM(2007)46.

[43] Zob. http://www.cen.eu/cenorm/sectors/nbo/value/chesss/index.asp

[44] Art. 5 ust. 1 lit. a) akapit czwarty dyrektywy.

[45] Decyzja nr 768/2008/WE, załącznik I, art. R2 ust. 6 i R4 ust. 3.

[46] Zob. sprawozdanie roczne RAPEX za rok 2007 i badanie Eurobarometru z października 2008 r.:

http://ec.europa.eu/consumers/safety/rapex/docs/rapex_annualreport2008_en.pdf

http://ec.europa.eu/consumers/strategy/docs/fl224%20_eurobar_cbs_analrep.pdf