EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52008DC0875
Report from the Commission to the Council and the European Parliament - Follow up Report to the Communication on water scarcity and droughts in the European Union COM(2007) 414 final [SEC(2008) 3069]
Sprawozdanie Komisji dla Rady i parlamentu Europejskiego - Sprawozdanie uzupełniające komunikat w sprawie rozwiązania problemu dotyczącego niedoboru wody i susz w Unii Europejskiej COM (2007) 414 wersja ostateczna [SEK(2008) 3069]
Sprawozdanie Komisji dla Rady i parlamentu Europejskiego - Sprawozdanie uzupełniające komunikat w sprawie rozwiązania problemu dotyczącego niedoboru wody i susz w Unii Europejskiej COM (2007) 414 wersja ostateczna [SEK(2008) 3069]
/* COM/2008/0875 końcowy */
Sprawozdanie Komisji dla Rady i parlamentu Europejskiego - Sprawozdanie uzupełniające komunikat w sprawie rozwiązania problemu dotyczącego niedoboru wody i susz w Unii Europejskiej COM (2007) 414 wersja ostateczna [SEK(2008) 3069] /* COM/2008/0875 końcowy */
[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH | Bruksela, dnia 19.12.2008 KOM(2008) 875 wersja ostateczna SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Sprawozdanie uzupełniające komunikat w sprawie rozwiązania problemu dotyczącego niedoboru wody i susz w Unii Europejskiej COM (2007) 414 wersja ostateczna [SEK(2008) 3069] SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADYI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Sprawozdanie uzupełniające komunikat w sprawie rozwiązania problemu dotyczącego niedoboru wody i susz w Unii Europejskiej COM (2007) 414 wersja ostateczna 1. WPROWADZENIE Coraz poważniejsze skutki niedoboru wody i susz w Unii Europejskiej, oraz spodziewane zaostrzenie problemu z uwagi na zachodzące zmiany klimatu, czego przykładem może być niedawny kryzys na Cyprze spowodowany niedoborem wody, świadczą o konieczności podjęcia odpowiednich działań, które pozwolą skutecznie rozwiązać problem. W 2007 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat w sprawie rozwiązania problemu dotyczącego niedoboru wody i susz w Unii Europejskiej[1], w którym zapowiedziała przedstawienie niniejszego sprawozdania z oceny postępów na forum zainteresowanych stron, które odbyło się w dniu 5 września 2008 r. w Saragossie. Niniejsze sprawozdanie zawiera opis działań, których podjęcie jest konieczne przy wyborze każdej z opcji polityki oraz odpowiednie średnio- i długoterminowe programy działań. Jest ono pierwszym sprawozdaniem uzupełniającym, opartym na postępach poczynionych w trakcie realizacji opcji opisanych w komunikacie. Przedstawia ono niektóre inicjatywy polityczne o zachęcających rezultatach, podejmowane zarówno na poziomie UE jak i krajowym[2], które przyczyniły się do realizacji tych postępów. Nadal jednak pozostaje wiele do zrobienia. Sprawozdanie zawiera opis działań, które muszą zostać podjęte w siedmiu kluczowych dziedzinach, jeśli Europa ma przejść na oszczędne i efektywne gospodarowanie wodą. Wśród działań tych wymieniono wciąż aktualną konieczność pełnego wdrożenia wodnej dyrektywy ramowej (WDR)[3], przechodzenie na zrównoważone planowanie przestrzenne, traktowanie środków w zakresie oszczędzania wody i oszczędnego gospodarowania wodą jako priorytetowych wobec innych rozwiązań, które z kolei wraz z oceną ich oddziaływania na środowisko powinny być traktowane jako ostateczność, oraz uwzględnianie kwestii związanych z problemem niedoboru wody w działaniach sektorowych. W tym kontekście nowym wyzwaniem będzie dostosowanie do zmian klimatu. Sprawozdanie uzupełniające przedstawia program działań średnio- i długoterminowych, które mogą zostać zrealizowane jedynie w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. W październiku 2007 r.[4] Rada udzieliła poparcia przedstawionym w komunikacie strategiom politycznym na poziomie europejskim i krajowym, oraz wezwała Komisję do dokonania przeglądu zmieniającej się strategii dotyczącej niedoboru wody i susz oraz dalszego jej opracowania do roku 2012. Dostosowanie do zmian klimatu również stało się czołowym priorytetem w planach działań UE, a wyzwania związane z niedoborem wody powinny być rozpatrywane w jego szeroko pojętym kontekście. Zapowiedziane przez Komisję działania mające na celu dostosowanie do zmian klimatu przyczynią się do zintensyfikowania działań podejmowanych na poziomie unijnym i krajowym, oraz przygotują grunt pod dalsze działania na poziomie UE. 2. OCENA POSTĘPÓW POCZNIONYCH WE WDRAŻANIU STRATEGII POLITCZNYCH Jednym z podstawowych warunków skutecznego rozwiązania problemu niedoboru wody i susz w perspektywie krótkoterminowej jest pełne wdrożenie wodnej dyrektywy ramowej (WDR) we wszystkich państwach członkowskich. Przyjęcie do końca 2009 r. przewidzianych w WDR planów gospodarowania wodami w dorzeczu i programów środków działania (art. 11 i 13) umożliwi przeprowadzenie pogłębionej analizy środków planowanych na poziomie państw członkowskich, mających na celu uregulowanie kwestii związanych z ilością wody, w tym środków przewidujących wykorzystanie instrumentów ekonomicznych. Zapewnienie spójności wszystkich dziedzin polityki stanowi wyzwanie na wszystkich szczeblach władzy. Na poziomie UE wyzwaniem jest sprawienie, aby wszelkie strategie sektorowe i horyzontalne dążyły do realizacji tych samych celów oraz uniknięcie szkodliwych skutków dla zasobów wodnych. Jest to możliwe jeśli uwzględni się harmonogram i program działań przewidzianych dla danej strategii. Inwestycje współfinansowane z funduszy Wspólnoty powinny być realizowane zgodnie z jasno określonymi wytycznymi, tak aby nie wywierały dalszych nacisków na ograniczone zasoby wody. Aby zapobiec szkodliwemu wpływowi, jaki plany gospodarki wodnej mogą wywierać na zasoby wodne, wszystkie państwa członkowskie muszą skutecznie wdrożyć dyrektywę w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne[5] oraz dyrektywę w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko[6]. 2.1. Ustalanie cen wody Państwa członkowskie zobowiązały się do opracowania do 2010 r. polityki w zakresie cen wody, w której przewidziane zostaną odpowiednie działania zachęcające do oszczędnego gospodarowania zasobami wodnymi (art. 9 WDR). Niektóre z nich (CY, ES, FR, UK, PT) podejmują działania mające na celu wprowadzenie taryf uzależnionych od lokalnego poziomu niedoboru wody, pory roku i/lub poziomu zużycia. Inne (UK) przeprowadzają badania i oceny skuteczności różnego rodzaju taryf na obszarach, na których występuje deficyt wody. Jednak opracowanie polityki w zakresie cen wody, która byłaby spójna z informacjami na temat dostępności wody stanowi wyzwanie na wszystkich szczeblach władzy. Mająca przełomowe znaczenie ramowa dyrektywa wodna umożliwi przeprowadzenie oceny stopnia, w jakim przyjęte przez państwa członkowskie instrumenty ekonomiczne i polityki w zakresie cen stanowią odpowiedź na poziom zaniepokojenia, jaki budzą niedobór wody i susza. Należy również zwrócić uwagę na plan prac Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)[7], w którym mowa jest o ekonomicznych podstawach dobrej gospodarki wodnej. Poczyniono postępy w dziedzinie pomiaru zużycia wody. Kilka państw członkowskich opracowuje strategie krajowe wprowadzające obowiązek prowadzenia pomiaru poboru wody na potrzeby rolnictwa oraz przedstawienia zezwolenia wydanego przez organy publiczne na pobór wody (ES, FR), mające na celu rozszerzenie obowiązku pomiaru na pobór i zużycie wody (CY, FR, PT), oraz przewidujące wprowadzenie wymogu prowadzenia pomiaru na obszarach, na których występuje deficyt wody (FR, UK), czy też we wszystkich gospodarstwach domowych, które znajdują się w budynkach wielomieszkaniowych (FR). Z drugiej jednak strony wszystkie państwa członkowskie muszą podjąć dalsze działania. Państwa członkowskie są na przykład zobowiązane do wprowadzenia systematycznych kontroli poboru wody (art. 11 ust. 3 lit. e) RDW). Program środków, których przyjęcie planowane jest na koniec 2009 r. umożliwi zweryfikowanie, czy wymóg ten jest w pełni realizowany w całej Europie. Jako element przygotowania do oceny funkcjonowania reformy wspólnej polityki rolnej (WPR)[8] Komisja zaproponowała wprowadzenie nowej zasady dotyczącej wody do zasad dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (GAEC), będących częścią zasady współzależności. Opracowanie w ramach tej zasady nowej normy dotyczącej przestrzegania procedur wydawania zezwoleń na wykorzystywanie wody do celów irygacji może również przyczynić się do rozpowszechnienia praktyki prowadzenia pomiaru poboru i zużycia wody w rolnictwie. Wnioski dotyczące oceny funkcjonowania WPR są obecnie przedmiotem dyskusji Rady i mogą zostać przyjęte pod koniec 2008 r. 2.2. Bardziej skuteczny rozdział wody i finansowania w obszarze gospodarki wodnej 2.2.1. Poprawa planowania przestrzennego Konieczność dostosowania działalności gospodarczej do lokalnego poziomu dostępności wody pozostaje wyzwaniem. Wnioski w ramach oceny funkcjonowania WPR dotyczące rozszerzenia zakresu GAEC na wodę i dalszego oddzielenia płatności od produkcji mają na celu zmniejszenie oddziaływania działalności rolniczej na zasoby wodne. W ramach dyskusji na temat WPR po 2013 r. Komisja oceni jakie zobowiązania dotyczące ilości wody wynikają z RDW i powinny zostać uwzględnione w systemie współzależności. W odniesieniu do biopaliw omawiane są właśnie na forum Rady i Parlamentu Europejskiego szczególne kryteria zrównoważonego rozwoju. Wniosek Komisji dotyczący nowej dyrektywy w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych[9] stanowi poważną zachętę do rozwijania produkcji biopaliw z odpadów, pozostałości i innych nierolniczych półproduktów. Powinno się to przyczynić do ograniczenia zapotrzebowania na wodę w sektorze rolniczym. Najmocniej doświadczone w przeszłości przez niedobór wody i susze państwa członkowskie (CY, EL, ES, FR, IT, PT, UK) podjęły wysiłki by zidentyfikować dorzecza, w których niedobór wody jest zjawiskiem występującym często lub stale. Kilka państw członkowskich podjęło działania mające na celu ograniczenie zapotrzebowania na wodę, takie jak zakaz zwiększania poboru wody na obszarach poddanych nadmiernej eksploatacji (ES, FR), oszacowanie objętości, które mogą zostać pobrane bez szkody dla zrównoważonego rozwoju, oraz przegląd zezwoleń na pobór (FR, UK) i wymóg powołania organizacji na rzecz zbiorowego nawadniania, odpowiedzialnych za redukcję pobieranych ilości wody i ich rozdział pomiędzy podmioty prowadzące nawadnianie (FR, poczynając od 2011 r.). W ujęciu bardziej ogólnym, państwa członkowskie ogłosiły zamiar bardziej szczegółowego uwzględnienia tej kwestii w przyszłych planach gospodarowania wodami w dorzeczach, w tym również takie państwa członkowskie, które do tej pory nie miały większych problemów spowodowanych niedoborem wody lub suszą (AU, DK, NL), lecz których sytuacja mogłaby ulec pogorszeniu na skutek zmian klimatu. Pomimo wymienionych wyżej przykładów, w chwili obecnej brak jest dowodów świadczących o tym, że wyzwania związane z planowaniem przestrzennym są w pełni uwzględniane przy podejmowaniu decyzji dotyczących gospodarki wodnej w państwach członkowskich. Dlatego należy bezzwłocznie podjąć dalsze działania na wszystkich szczeblach. Kwestie związane z ilością wody zostaną odpowiednio uregulowane jedynie wówczas, gdy w pełni uwzględniony zostanie cykl hydrologiczny. Stałe pokrycie szatą roślinną pozytywnie reguluje procesy parowania i w znacznym stopniu przyczynia się do utrzymania stałej temperatury na powierzchni Ziemi. Prowadzony na wielką skalę rozwój rolnictwa, przemysłu i miast wpłynął na proces przesiąkania wody do gruntu na poziomie lokalnym, zwiększył odpływ powierzchniowy, ograniczył zasilanie wód podziemnych i ilość wody dostępnej dla roślinności, oraz zintensyfikował procesy parowania. W niektórych regionach rolniczych, rozwój systemów odwadniania w połączeniu z nawadnianiem spowodował zanik naturalnej szaty roślinnej, pojawienie się słonych gleb i pogorszenie zbiorów. Na obszarach miejskich i przemysłowych masowe stosowanie betonu i asfaltu sprawia, że wody deszczowe spływają do sieci kanalizacyjnych i nie przedostają się do gleby ani ekosystemów. Należy zmodyfikować gospodarowanie gruntami i planowanie przestrzenne, aby osiągnąć optymalne nasycenie gleby wodą. Priorytetowym zadaniem jest utrzymanie wód deszczowych w miejscu opadu, przede wszystkim na obszarach intensywnie zmienionych na skutek działalności człowieka. Poprawa przenikania wody do gleby i dążenie do osiągnięcia odpowiedniego nasycenia gleby wodą przyczyni się do odtworzenia wód podziemnych i powierzchniowych zasobów wodnych. Kwestią o zasadniczym znaczeniu jest utrzymanie i zwiększenie zawartości materii organicznej w glebie, ponieważ może ona wchłonąć ilość wody równą nawet dwudziestokrotności swojej masy. Jest to jeden z podstawowych celów proponowanej dyrektywy ustanawiającej ramy dla ochrony gleby[10] przedstawionej przez Komisję we wrześniu 2006 r. i dyskutowanej obecnie na forum instytucji unijnych. 2.2.2. Finansowanie oszczędnego gospodarowania wodą Komunikat z 2007 r. podkreślił konieczność poprawy finansowania oszczędnego gospodarowania wodą w ramach istniejącej polityki sektorowej. Zawarta we wnioskach dotyczących oceny funkcjonowania WPR propozycja, aby zwiększyć modulację i otrzymane w ten sposób środki finansowe wykorzystać do sfinansowania np. gospodarki wodnej w ramach rozwoju obszarów wiejskich, może wpłynąć korzystnie na sytuację. Stanowiłoby to dodatkowe wsparcie dla obecnie realizowanych przez niektóre państwa członkowskie (np. ES, PT) działań, w ramach programów rozwoju obszarów wiejskich, wspierających te inwestycje, które mają przyczynić się do oszczędniejszego gospodarowania wodą. W świetle pakietu w zakresie zmian klimatycznych i energii odnawialnej[11] oraz zielonej księgi „Adaptacja do zmian klimatycznych w Europie – warianty działań na szczeblu UE”[12] Komisja rozważa ewentualną zmianę strategicznych wytycznych Wspólnoty dotyczących spójności na lata 2007-2013[13]. Ewentualny przegląd śródokresowy odbędzie się w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. Przegląd i ewentualna zmiana strategicznych wytycznych, a także oceny[14] dokonywane przez Komisję lub państwa członkowskie mogą doprowadzić do dobrowolnych dostosowań programów operacyjnych państw członkowskich, szczególnie tych, które dotyczą środowiska i energii. Ponadto przegląd budżetu oraz dyskusja o perspektywach finansowych będą okazją do uregulowania kwestii związanych z ilością wody. W ramach polityki spójności Komisja w chwili obecnej przygotowuje dokument roboczy „Regiony 2020 – Zmiany klimatu wyzwaniem dla regionów Europy”, w którym rozpatrywane są problemy związane z niedoborem wody i suszami. W lipcu 2008 r. Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) przyjął nową politykę kredytową w odniesieniu do sektora gospodarki wodnej[15], w oparciu o kluczowe wyzwania wymienione w komunikacie. Niektóre państwa członkowskie podjęły szereg działań mających stanowić podatkową zachętę celem promowania urządzeń i praktyk podnoszących wydajność gospodarowania wodą. Niektóre z nich utworzyły systemy mające wesprzeć zakup sprzętu służącego do zbierania wody deszczowej i ponownego wykorzystywania wody ze ścieków w budynkach prywatnych i publicznych, a także zasilanie warstwy wodonośnej (CY, FR, NL). Inne opracowują systemy mające umożliwić przedsiębiorstwom ubieganie się o środki na inwestycje w technologie i sprzęt oszczędzające wodę. Zarówno władze regionalne i lokalne (ES), jak i sektor prywatny realizowały czasami specjalistyczne plany działania mające na celu promowanie urządzeń oszczędzających wodę i poprawę sieci wodociągowych. 2.3. Zarządzanie ryzykiem wystąpienia suszy W 2007 r. europejska sieć ekspertów ds. niedoboru wody i suszy opublikowała sprawozdanie dotyczące planów zarządzania ryzykiem wystąpienia suszy[16] w ramach wspólnej strategii wdrażania WDR. Sprawozdanie to uzyskało poparcie państwowych zarządów gospodarką wodną państw członkowskich w listopadzie 2007 r. Zawarto w nim zalecenia dotyczące opracowania operacyjnych planów zarządzania ryzykiem wystąpienia suszy, aby w sposób skuteczny zapobiegać skutkom niedoboru wody i suszy dla środowiska, gospodarki i społeczeństwa, lub łagodzić je. Zawiera ono również przykłady już realizowanych w niektórych państwach członkowskich (ES, UK, PT) planów zarządzania ryzykiem wstąpienia suszy. Niektóre państwa członkowskie wprowadzają dodatkowe środki takie jak plany zarządzania ryzykiem wystąpienia suszy opracowywane na poziomie poszczególnych przedsiębiorstw wodociągów (UK) czy na poziomie krajowym (CY, FR). Planowane są także inne środki, jak na przykład utworzenie systemu umożliwiającego przewidywanie wystąpienia suszy i zapobieganie jej skutkom (PT). Jednak działania podjęło tylko kilka państw członkowskich i nie zostały one jeszcze poddane ocenie. Wspólne Centrum Badawcze Komisji planuje utworzenie obserwatorium i systemu wczesnego ostrzegania na wypadek suszy. Będzie to centrum prognozowania, wykrywania i monitorowania zjawiska suszy oraz wymiany informacji na jego temat. Projekt ten ma wielowymiarowy charakter, jest zgodny z zasadą pomocniczości i dostarczy spójnych informacji na poziomie ogólnoeuropejskim. Prototyp jest w chwili obecnej wszechstronnie testowany. Europejska Agencja Środowiska we współpracy z państwami członkowskimi pracuje nad zidentyfikowaniem odpowiednich wskaźników niedoboru wody i suszy. W chwili obecnej jest opracowywany wyjściowy zestaw parametrów. W latach 2009-2010 dane zbierane w oparciu o te parametry na poziomie krajowym umożliwią opublikowanie rocznej ogólnoeuropejskiej oceny rozwoju zakresu i skutków niedoboru wody i suszy na terenie Europy. Te działania sprawią, że możliwe będzie dotrzymanie terminu 2012 r. przewidzianego w komunikacie na opracowanie prototypów i procedur wykonawczych dla utworzenia Europejskiego Obserwatorium ds. Susz i systemu wczesnego ostrzegania. W odniesieniu do Funduszu Solidarności UE[17] obecne rozporządzenie zezwala na uznanie zjawiska suszy za czynnik kwalifikujący do wystąpienia o pomoc jedynie wówczas, gdy spełnione są warunki dla uruchomienia Funduszu, w tym ograniczenie czasu składania wniosku o pomoc do Komisji do dziesięciu tygodni po pierwszych szkodach wyrządzonych przez klęskę. Konieczność dostosowania do zmian klimatu może sprawić, że niezbędne okaże się zbadanie, czy w ramach następnego przeglądu budżetu nie należy poczynić dalszych postępów w zakresie definicji kryteriów i kwalifikujących się działań, aby umożliwić lepsze reagowanie w sytuacjach suszy. W programie działań Mechanizmu Ochrony Ludności na 2009 r. uwzględniona zostanie kwestia pożarów lasów. Będzie to okazją do wykazania związku z przypadkami poważnej suszy i do określenia odpowiednich środków pomocy w tego typu sytuacjach. Gdy tylko będzie gotowy prototyp Europejskiego Obserwatorium ds. Susz, zostanie on przedstawiony grupie ekspertów ds. systemów wczesnego ostrzegania działającej w ramach programu działań w zakresie ochrony ludności[18]. To z kolei może skutkować opracowaniem zaleceń na temat stosowania systemu wczesnego ostrzegania dla celów ochrony ludności na poziomie europejskim i krajowym. W dniu 5 marca 2008 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat w sprawie wzmocnienia zdolności Unii do reagowania w przypadku katastrof[19]. W komunikacie tym wzywa się do wzmocnienia wspólnotowego Mechanizmu Ochrony Ludności. W tym celu w połowie 2009 r. Komisja przedstawi wnioski w sprawie europejskiej sieci szkoleń dotyczących reagowania w przypadku katastrof. Przeszłe doświadczenia wskazują, że samo reagowanie na katastrofy nie jest wystarczającym środkiem oraz że zapobieganie i gotowość do reakcji powinny zostać wzmocnione. W związku z tym Komisja przygotowuje obecnie strategie UE dotyczące gotowości do działania w przypadku klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka, w tym suszy, oraz zapobiegania im. 2.4. Ocena infrastruktury wodociągowej Należy traktować dodatkową infrastrukturę wodociągową (na przykład magazynowanie wód, przerzuty wód lub wykorzystanie alternatywnych zasobów) jako możliwość, z której można skorzystać w ostateczności, gdy wszystkie inne możliwości, w tym skuteczna polityka w zakresie cen wody i opłacalne rozwiązania alternatywne, zostały wyczerpane. Konieczność oparcia procesu kształtowania polityki na jasnej hierarchizacji możliwych rozwiązań problemów związanych z wodą znajduje potwierdzenie w toczących się pracach. Odnosi się to do wszystkich sektorów i użytkowników, szczególnie w regionach ubogich w wodę na terenie Europy, oraz w regionach gdzie można oczekiwać, że zmiany klimatu ograniczą dostępność wody. W przypadku gdy zachodzi konieczność znalezienia dodatkowych źródeł zaopatrzenia w wodę, wybór najbardziej odpowiedniej opcji powinien zostać przeprowadzony w oparciu o pełną ocenę skutków, w której uwzględnione zostanie również zapotrzebowanie na energię konieczną do zbudowania nowej infrastruktury, oraz do uzdatniania i transportu wody. Niektóre opcje mogą wiązać się z podobnie wysokim zużyciem energii. Zaspokojenie przewidywanego zapotrzebowania na wodę w regionach ubogich w nią spowodowałoby wzrost zużycia energii w niektórych krajach śródziemnomorskich o 15 - 45%. Spodziewany spadek dostępności wody na skutek zmian klimatu powinien zostać należycie uwzględniony w planowaniu infrastruktury wodociągowej. Ma to podstawowe znaczenie w celu zapewnienia w sposób zrównoważony dostępności wody w zasilających zlewniach oraz aby uniknąć stosowania zbyt dużego sprzętu, który powodowałby dalszy wzrost zużycia energii i nasilenie obecnych problemów. Pozostałe kwestie o zasadniczym znaczeniu, które należy uwzględnić w ocenie projektowanych środków, to między innymi: ewentualne niekorzystne oddziaływanie na gospodarkę, społeczeństwo i środowisko, w tym skutki dla zdrowia (w szczególności w przypadku reutylizacji wody ściekowej i zbierania wody deszczowej), wpływ na jakość i ilość zasobów wodnych[20] (wszystkie opcje), oraz strategia finansowa, która zapewni zwrot wszelkich kosztów, w tym kosztów środowiskowych oraz kosztów zasobowych, a także istotny wkład użytkowników. Wybór środków zadecyduje o sposobach wykorzystania wody, które mogą zostać zaspokojone. Nie ma zatem jednego słusznego rozwiązania i jedynie pełna ocena skutków wszystkich opcji, w tym zmian w gospodarowaniu gruntami, mogą doprowadzić do wyboru najlepszego w danej sytuacji rozwiązania, w zależności od uwarunkowań lokalnych. 2.5. Technologie i praktyki umożliwiające oszczędne gospodarowanie wodą Badania przeprowadzone na zlecenie Komisji we wrześniu 2007 r. wykazują, że możliwości oszczędzania wody w Europie wynoszą blisko 40 %[21]. Wymaga to daleko idących zmian w sposobie dystrybucji wody i jej wykorzystywania, aby w pełni wykorzystać istniejące możliwości oszczędzania wody. Na poziomie ogólnoeuropejskim Komisja właśnie rozpoczyna badania, aby ocenić zakres możliwości opracowania szczególnych norm dla urządzeń zużywających wodę, w tym maszyn rolniczych. Normy opracowane na poziomie krajowym zazwyczaj są dobrowolne. Co najmniej jedno państwo (UK) rozpoczęło przegląd swoich uregulowań prawnych dotyczących wymogów minimalnych w zakresie wydajności i maksymalnego poziomu zużycia wody w wykorzystujących ją urządzeniach i instalacjach sanitarnych. Plan działania na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej[22] został przyjęty w dniu 16 lipca 2008 r. Zawarto w nim wniosek dotyczący rozszerzenia zakresu dyrektywy w sprawie ekoprojektu[23] na produkty związane z energią. Obejmuje on urządzenia wykorzystujące wodę, których zużycie wody wpływa na ilość energii koniecznej do ogrzewania. Jednocześnie kontynuowane są prace mające na celu wdrożenie dyrektywy w sprawie ekoprojektu w jej obecnym kształcie, aby umożliwić przyjęcie w krótkim czasie środków wykonawczych dla określonej grupy produktów priorytetowych. W okresie przejściowym 2005-2008 przepisami objęto pralki i zmywarki do naczyń. Zostaną one uwzględnione w kolejnej analizie wstępnej. Komisja Europejska rozważa również uwzględnienie urządzeń wykorzystujących wodę, w szczególności urządzeń nawadniających, w nowym planie prac w ramach dyrektywy w sprawie ekoprojektu (lata 2009-2011). Plan działania na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej[24] zawiera również projekt wniosku dotyczącego rozporządzenia dokonującego przeglądu Systemu Zarządzania Środowiskiem i Audytu Środowiskowego we Wspólnocie (EMAS), w którym zużycie wody jest jednym ze wskaźników wydajności. Na podstawie doświadczeń zebranych w trakcie prac związanych z dyrektywą w sprawie charakterystyki energetycznej budynków[25] Komisja właśnie rozpoczyna badania, aby przekonać się na ile konieczne jest opracowanie podobnej dyrektywy dotyczącej charakterystyki wodnej budynków. Jedynie kilka państw członkowskich wprowadziło minimalne wymogi w zakresie zużycia wody czy to w przepisach budowlanych (ES, NL, UK) czy też w krajowych normach dotyczących budynków (DK, DE, ES). Inne wprowadziły szczegółowe wymogi dotyczące gospodarki wodnej w odniesieniu do przyszłych budynków o wysokiej jakości środowiskowej (FR), lub poddają przeglądowi krajowe przepisy w celu zagwarantowania wydajności budynków w zakresie zużycia wody i tworzą kompleksowe normy dotyczące wydajności zużycia wody w budynkach (UK), bądź też wprowadzają obowiązkowe minimalne normy w tym zakresie dla wszelkich budynków finansowanych ze środków publicznych (UK). Należy wyciągnąć wnioski z tych doświadczeń, a pozostałe państwa członkowskie powinny podjąć odpowiednie działania. Kroki podjęte w celu ograniczenia strat wody w sieciach wodociągowych obejmują prowadzone w regularnych odstępach czasu systematyczne kontrole zewnętrzne poziomu przecieków (AT), wprowadzenie zachęt dla tych przedsiębiorstw wodociągowych, które ograniczą straty w sieciach wodociągowych do ustalonego poziomu (10 % w DK), wprowadzenie minimalnego poziomu wydajności dla istniejących sieci jako warunku uzyskania środków publicznych na sfinansowanie nowych sieci wodociągowych (FR), publikowanie w Internecie danych na temat wydajności sieci w każdej gminie (projekt w przygotowaniu, FR), wprowadzenie poziomów docelowych dla przedsiębiorstw wodociągowych, z możliwością kar w przypadku ich nieprzestrzegania (UK). Nadmierne straty pozostają poważnym problemem pomimo wymienionych powyżej działań i wiele jeszcze pozostaje do zrobienia w tej dziedzinie. Państwa członkowskie ponoszą szczególną odpowiedzialność za podniesienie poziomu wykrywalności przecieków i poprawę ogólnego stanu sieci. W odniesieniu do zawierania dobrowolnych porozumień ze wszystkimi sektorami gospodarki wykorzystującymi wodę, oczekuje się podjęcia działań na poziomie europejskim. Przede wszystkim w ramach planu działania na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej planowane jest utworzenie forum detalistów, którego jednym z celów będzie wspieranie bardziej zrównoważonego zużycia wody przez głównych detalistów Europy i ich dostawców. Kilka państw członkowskich zawarło porozumienia z poszczególnymi sektorami gospodarki, takimi jak pola golfowe (FR), budownictwo (FR, NL) oraz sektor produktów spożywczych i napojów (UK). W niektórych państwach członkowskich zawarto porozumienia z władzami lokalnymi, organizacjami pozarządowymi i przedsiębiorstwami wodociągów na poziomie lokalnym lub regionalnym (FR) w celu promocji i intensyfikacji działań pozwalających oszczędzać wodę. Ogólnie rzecz ujmując dobrowolne porozumienia mają w dalszym ciągu ograniczony zasięg, który należy rozszerzać, ponieważ niosą one ze sobą znaczne korzyści. 2.6. Tworzenie kultury oszczędzania wody w Europie W procesie tworzenia kultury oszczędzania wody i oszczędnego gospodarowania wodą istotną rolę ma do odegrania społeczeństwo obywatelskie. Podjęto szereg inicjatyw na poziomie europejskim, takich jak opracowanie europejskich programów w zakresie podnoszenia świadomości na temat gospodarki wodnej i zarządzania nią w ramach Europejskiego partnerstwa na rzecz gospodarki wodnej. Programy te mają na celu zaangażowanie różnych zainteresowanych stron, w tym organizacji pozarządowych, prywatnych przedsiębiorstw, władz regionów, gmin, itp. Wśród działań przewiduje się organizowanie regionalnych i lokalnych kampanii informacyjnych, ustanowienie europejskiej nagrody w dziedzinie gospodarki wodnej, a także utworzenie narzędzi służących podnoszeniu świadomości oraz opracowanie zasad zarządzania gospodarką wodną. W październiku 2008 r. Komisja Europejska przyjęła Zieloną księgę w sprawie jakości produktów rolnych[26]. Zielona księga umożliwia stronom zainteresowanym wyrażenie opinii na temat tego, czy względy środowiskowe, takie jak gospodarka wodna, powinny być w większym zakresie uwzględniane w przyszłych systemach certyfikacji, a jeśli tak, to w jaki sposób, oraz ocenę zapotrzebowania na produkty przyjazne oszczędnemu gospodarowaniu wodą. Plan działania na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej odsyła do planowanego wniosku dotyczącego przeglądu dyrektywy w sprawie wskazania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie, zużycia energii oraz innych zasobów przez urządzenia gospodarstwa domowego[27], zgodnie z którym jej zakresem ma zostać objęty szerszy wachlarz produktów i parametrów środowiskowych, w tym zużycie wody. Większość państw członkowskich aktywnie rozwija działania w dziedzinie komunikacji i edukacji mające na celu podniesienie społecznej świadomości dotyczącej kwestii związanych z ilością wody: kampanie informacyjne na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym (BE-Fl, CY, DK, ES, FR, NL, UK), konkursy szkolne na temat wydajności gospodarki wodnej (CY, PT), bezpłatne porady dla przemysłu (UK), codziennie aktualizowana strona internetowa (CY), włączenie kwestii związanych z gospodarką wodną do programów edukacyjnych oraz działań na terenie szkół w celu promocji urządzeń oszczędzających wodę (CY, EL, FR), opracowanie strategii narodowej dotyczącej uczenia konsumentów oszczędnego gospodarowania wodą (UK), wymiana dobrych praktyk nawadniania (FR). Wszystkie te działania należy kontynuować, a ich zakres rozszerzać na wszystkie państwa europejskie. Ich ocena umożliwi określenie, które z nich są najbardziej skuteczne. 2.7. Poprawa wiedzy i gromadzenie danych Konkretnym działaniem podjętym przez UE jest globalny monitoring środowiska i bezpieczeństwa (GMES). W trakcie prowadzonego w ramach GMES monitorowania powierzchni Ziemi opracowano mapę użytkowania gruntów, na której uwidoczniono obszary cierpiące na niedobór wody, oraz zmiany na nich zachodzące z upływem czasu. Przetestowano już konkretne rozwiązania w zakresie ulepszonego zarządzania nawadnianiem wespół z regionalnymi władzami w Hiszpanii i Francji, oraz rozwiązania mające usprawnić system sprawozdawczości w ramach RDW w dorzeczach na obszarach transgranicznych. Kilka spośród projektów realizowanych w ramach szóstego programu ramowego w dziedzinie badań i rozwoju technicznego takich jak AQUASTRESS, RECLAIM WATER, GABARDINE, MEDINA, MEDESOL, PLEIADeS czy FLOW AID przyczyniają się do naukowego i technicznego postępu w dziedzinie zapobiegania niedoborom wody i suszom i ograniczania ich skutków. Oczekuje się, że wyniki tych projektów będzie można wykorzystać jako środki służące łagodzeniu skutków niedoboru wody. Ponadto w ramach wdrażania siódmego programu ramowego podjęto szereg inicjatyw, których celem jest ocena wpływu jaki zmiany klimatu wywierają na politykę w zakresie gospodarki wodnej, na ilość i jakość zasobów wodnych. Na poziomie UE rozpoczęto analizę mającą stwierdzić jakie zagrożenie dla Europy stanowią susze. Jej celem jest określenie głównych luk badawczych oraz podstawowych działań zmierzających do poprawy stanu wiedzy na temat zakresu i skutków zjawiska suszy. Rezultatem będzie utworzenie platformy służącej wymianie informacji na temat zjawiska suszy między środowiskiem naukowo-badawczym a decydentami politycznymi. Lepszy stan wiedzy w tej dziedzinie może wywrzeć również pozytywny wpływ na zrównoważone wykorzystanie śródlądowych dróg wodnych dla celów transportu. Państwa członkowskie odpowiedziały na wyzwanie jakim jest niedobór wody i zjawisko suszy podejmując działania w zakresie badań i rozwoju technicznego. Koncentrują się one przede wszystkim na skutkach i ewolucji zjawiska suszy w kontekście zmian klimatu (ES, NL, LU, UK, PT), stosunku konsumentów do urządzeń wykorzystujących wodę (UK), oszczędnym zużyciu zarówno wody jak i energii w zmywarkach do naczyń i pralkach (UK), poprawie wydajności urządzeń wykorzystujących wodę (UK), poprawie praktyk rolniczych, w tym praktyk nawadniania (CY, ES, FR), ocenie alternatywnych rozwiązań w dziedzinie zaopatrzenia w wodę (CY, FR), opracowaniu systemu zbierania danych dla celów oceny skutków suszy (PT). Większość z tych działań jest nadal prowadzona. Wymiana informacji na poziomie UE pozwoli na udostępnienie ich wyników wszystkim państwom członkowskim. 3. WNIOSKI Komunikat z lipca 2007 r. w sprawie rozwiązania problemu dotyczącego niedoboru wody i susz oraz konkluzje Rady Europejskiej z października 2007 r. utorowały drogę dla dalszych prac nad środkami zarządzania zapotrzebowaniem na wodę oraz wysiłków zmierzających do pełnego wykorzystania możliwości oszczędzania wody przed zastosowaniem wszelkich rozwiązań alternatywnych. Niniejsze sprawozdanie uzupełniające wykazuje, że pomimo poczynionych postępów nadal pozostaje wiele do zrobienia, aby poprawić zarządzanie zapotrzebowaniem na wodę na poziomie europejskim, oraz aby uniknąć złego gospodarowania zasobami wodnymi, szczególnie na obszarach dotkniętych niedoborem wody. Kwestie określone w komunikacie jako priorytetowe nadal zachowują taki charakter. Jak pokazują liczne przykłady w niniejszym sprawozdaniu oraz załączniku do sprawozdania, wdrażanie strategii we wszystkich obszarach priorytetowych wymaga stałej uwagi. Jak zostało zapowiedziane w komunikacie z 2007 r., poczynając od 2009 r. Komisja będzie przedstawiać roczną ogólnoeuropejską ocenę rozwoju zakresu i skutków niedoboru wody i suszy, co umożliwi regularne monitorowanie ewolucji zjawiska na terenie Europy. Realizacja programu prac będzie monitorowana i będzie stanowić część zaplanowanego na 2012 r. przeglądu strategii dotyczącej niedoboru wody i zjawiska suszy, o którym mowa w konkluzjach Rady z dnia 30 października 2007 r. [1] COM(2007) 414 wersja ostateczna z 18.7.2007. [2] Na początku 2008 r. przesłano ankietę do państwowych zarządów gospodarką wodną w 27 państwach członkowskich. Odpowiedzi uzyskano z AT, BE-Fl, CY, DE, DK, EL, ES, FI, FR, HU, IE, IT, LU, LV, NL, PL, PT, RO, SK oraz UK. [3] Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz.U. L 327 z 22.12.2000). [4] 13888/07, 15 października 2007 r., ENV 515, DEVGEN 182, AGRI 325. [5] Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny wpływu niektórych prywatnych i publicznych projektów na środowisko naturalne (Dz.U. L 175 z 5.7.1985, s. 40-48). [6] Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz. U. L 197 z 21.7.2001, s. 30-37). [7] OECD DAC/EPOC Grupa Robocza ds. Wody – "Sustainable financing to ensure affordable access to water supply and sanitation" („Zrównoważone finansowanie w celu zapewnienia taniego dostępu do wody i usług sanitarnych”). [8] COM(2007) 722 wersja ostateczna z 20.11.2007. [9] COM (2008) 19 wersja ostateczna, przyjęty przez Komisję w dniu 23 stycznia 2008 r. [10] COM(2006)232 z 22.9.2006. [11] COM(2008) 30 wersja ostateczna z 23.1.2008. [12] COM(2007) 354 wersja ostateczna z 29.6.2007. [13] Dz.U. L 291 z 21.10.2006, s. 11. [14] Rozporządzenie ustanawiające przepisy ogólne 1083/2006/WE, art. 48 i 49, Dz. U. L 210 z 31.7.2006, s. 25 . [15] 'Strengthening the EIB's support to EU policy objectives in the sector' – lipiec 2008. [16] Sprawozdanie dostępne jest na stronie http://ec.europa.eu/environment/water/quantity/scarcity_en.htm [17] Rozporządzenie Rady (WE) nr 2012/2002 ustanawiające Fundusz Solidarności Unii Europejskiej (Dz.U. L 311 z 14.11.2002). [18] Decyzja Rady 1999/847/WE z dnia 9 grudnia 1999 r. ustanawiająca wspólnotowy program działań w dziedzinie ochrony ludności (Dz.U. L 327 z 21.12.1999, s. 53). [19] COM (2008) 130 wersja ostateczna z 5.3.2008. [20] Tam gdzie stosowne zgodnie z art. 4 ust. 7 WDR. [21] Badanie jest dostępne na stronie http://ec.europa.eu/environment/water/quantity/scarcity_en.htm [22] COM(2008) 397/3 z 16.7.2008. [23] Dyrektywa 2005/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów wykorzystujących energię (Dz.U. L 101 z 22.7.2005). [24] COM (2008) 402/2. [25] Dyrektywa 2002/91/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (Dz. U. L 1 z 4.1.2003). [26] COM(2008) 641 z 15.10.2008 r. [27] Dyrektywa Rady 92/75/EWG z dnia 22 września 1992 r. w sprawie wskazania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie, zużycia energii oraz innych zasobów przez urządzenia gospodarstwa domowego (Dz.U. L 297 z 13.10.1992).