52001DC0144

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Στατιστικές πληροφορίες που απαιτούνται όσον αφορά τους δείκτες για την παρακολούθηση της ενσωμάτωσης των περιβαλλοντικών προβληματισμών στην κοινή γεωργική πολιτική

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

Στατιστικές πληροφορίες που απαιτούνται όσον αφορά τους δείκτες για την παρακολούθηση της ενσωμάτωσης των περιβαλλοντικών προβληματισμών στην κοινή γεωργική πολιτική

1. εντολη

Σε διαδοχικά Ευρωπαϊκά Συμβούλια [1] επιβεβαιώθηκε η βούληση ενσωμάτωσης του περιβάλλοντος σε όλες τις κοινοτικές πολιτικές και διασφάλισης ότι οι εν λόγω πολιτικές συμβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη. Στην ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, COM (2000) 20 "Δείκτες για την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών προβληματισμών στην κοινή γεωργική πολιτική", παρουσιάζεται το πλαίσιο εντός του οποίου αναπτύσσονται δείκτες για την παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας της στρατηγικής όσον αφορά την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών προβληματισμών στη γεωργική πολιτική καθώς και στην πολιτική ανάπτυξης της υπαίθρου στα πλαίσια της ΕΕ. Στην έκθεση υπογραμμίζεται η ανάγκη κατάλληλων και αξιόπιστων στατιστικών στοιχείων στα οποία θα βασίζονται οι εν λόγω δείκτες, ενώ (στο τμήμα 4.2) αναλαμβάνεται η δέσμευση σύνταξης μιας περαιτέρω ανακοίνωσης για το υπόψη θέμα.

[1] Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Κάρντιφ τον Ιούνιο του 1998 κάλεσε όλα τα σχετικά Συμβούλια να θεσπίσουν τις δικές τους στρατηγικές προκειμένου να ενσωματώσουν την περιβαλλοντική ολοκλήρωση και την αειφόρο ανάπτυξη στις αντίστοιχες πολιτικές τους. Μεταξύ άλλων, κάλεσε το Συμβούλιο Γεωργίας να θέσει σε εφαρμογή την εν λόγω διαδικασία. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βιέννης το Δεκέμβριο του 1998 επιβεβαίωσε τη δέσμευση περί ενσωμάτωσης του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης σε όλες τις κοινοτικές πολιτικές. Το Συμβούλιο Γεωργίας κλήθηκε να συνεχίσει τις εργασίες του με στόχο την υποβολή στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ελσίνκι μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής που θα περιλαμβάνει ένα χρονοδιάγραμμα για τη λήψη περαιτέρω μέτρων καθώς και μια δέσμη δεικτών. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κολωνίας τον Ιούνιο του 1999 συνέχισε τη διαδικασία ενώ το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ελσίνκι (Δεκέμβριος 1999) ζήτησε την υποβολή στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2001 ολοκληρωμένων στρατηγικών που θα περιλαμβάνουν ένα χρονοδιάγραμμα για τη λήψη περαιτέρω μέτρων καθώς και μια δέσμη δεικτών όσον αφορά τους κυριότερους τομείς.

Το παρόν έγγραφο συντάχθηκε στα πλαίσια της ανωτέρω δέσμευσης. Δεν επαναλαμβάνει την εμπεριστατωμένη επιχειρηματολογία της προηγούμενης ανακοίνωσης και της στρατηγικής του Συμβουλίου που εγκρίθηκε το Νοέμβριο του 1999, ούτε ασχολείται με την αειφορία, δεδομένου ότι η Επιτροπή θα εκδώσει ιδιαίτερη ανακοίνωση ειδικά για την αειφόρο γεωργία. Οι συνέπειες όσον αφορά τους περιβαλλοντικούς προβληματισμούς εκτός της Ένωσης, και ειδικότερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, υπερβαίνουν το σκοπό της παρούσας ανακοίνωσης και δεν περιλαμβάνονται σε αυτή. Το παρόν κείμενο επικεντρώνεται στα στοιχεία που απαιτούνται για τη δημιουργία των δεικτών που έχουν ήδη επισημανθεί στο COM(2000) 20, καθώς και στις ενέργειες που πρέπει να αναληφθούν για την παροχή των εν λόγω στοιχείων. Όπως συμβαίνει με όλες τις δραστηριότητες της Επιτροπής, η επιτυχία των ενεργειών αυτών εξαρτάται από τις προσπάθειες και τις πηγές όχι μόνο στα πλαίσια της Επιτροπής αλλά και στα κράτη μέλη που αποτελούν τους κυριότερους εταίρους της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Στατιστικό Σύστημα.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο καλούνται να μελετήσουν τις προτάσεις που περιλαμβάνονται στην παρούσα ανακοίνωση και να παράσχουν εντολή στην Επιτροπή για τη συνέχιση των εργασιών στον υπόψη τομέα.

2. γεωργια και περιβαλλον

Η γεωργία αλληλεπιδρά με το περιβάλλον ποικιλοτρόπως. Το αγροτικό τοπίο στην Ευρώπη έχει διαμορφωθεί μέσω των γεωργικών πρακτικών που εφαρμόσθηκαν ανά τους αιώνες, ενώ η συμβίωση μεταξύ γεωργών και περιβάλλοντος είναι πολυσύνθετη και στενή. Η γεωργία, που αποτελεί τον κυριότερο χρήστη γης και προμηθευτή τροφής στην ΕΕ, βασίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην υγεία των οικοσυστημάτων προκειμένου να λειτουργεί κατάλληλα και αποτελεσματικά. Οι γεωργοί είναι οι φύλακες της υπαίθρου, των οικοσυστημάτων και του αγροτικού τοπίου. Η αποδιοργάνωση των οικοσυστημάτων μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη ρύπανση των υδάτων, επιδημίες εντόμων, εξάπλωση ασθενειών στα φυτά και στα ζώα, πλημμύρες, απώλεια της γονιμότητας του εδάφους κ.λπ. Η πρόκληση σε πολιτικό επίπεδο συνίσταται στην προστασία των οικοσυστημάτων με παράλληλη ελαχιστοποίηση των ανεπιθύμητων συνεπειών εντός και εκτός του υπόψη τομέα. Τούτο απαιτεί την ενθάρρυνση και την ενίσχυση των δραστηριοτήτων που αποσκοπούν στην προστασία και στην αναβάθμιση του περιβάλλοντος (περιλαμβανομένων των ευρέως διαδεδομένων δραστηριοτήτων στο γεωργικό τομέα) καθώς και την αποθάρρυνση όσων έχουν αρνητικό αντίκτυπο.

Το Νοέμβριο του 1999 το Συμβούλιο Γεωργίας ενέκρινε μια στρατηγική για την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών απαιτήσεων στην Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) μέσω των μεταρρυθμίσεων που θεσπίσθηκαν στα πλαίσια του Προγράμματος Δράσης 2000. Τέθηκαν στόχοι όσον αφορά τα ύδατα, τα αγροχημικά προϊόντα, τη χρήση της γης και το έδαφος, τις κλιματικές μεταβολές και την ποιότητα του αέρα καθώς και το φυσικό τοπίο και τη βιοποικιλότητα.

3. δεικτεσ

Είναι αναγκαίος ο καθορισμός συγκεκριμένων πολιτικών στόχων καθώς και η μέτρηση της προόδου όσων αφορά την επίτευξη των στόχων αυτών.

Ως εκ τούτου, απαιτείται μια πλήρης δέσμη δεικτών:

-για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των γεωργοπεριβαλλοντικών πολιτικών και προγραμμάτων και για την παροχή πληροφοριών που αφορούν την αγροτική ανάπτυξη εν γένει.

-για την επισήμανση περιβαλλοντικών θεμάτων που σχετίζονται με την ευρωπαϊκή γεωργία.

-για τη συνδρομή προγραμμάτων που έχουν ως στόχο την αντιμετώπιση γεωργοπεριβαλλοντικών θεμάτων.

-για την κατανόηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ γεωργικών πρακτικών και περιβάλλοντος.

Το έργο των υπηρεσιών της Επιτροπής βασίσθηκε σε αυτό του ΟΟΣΑ [2], το οποίο προσαρμόσθηκε και επεκτάθηκε ώστε να καλύπτει το ευρωπαϊκό γεωργικό σύστημα. Το έργο της Επιτροπής προχωρεί περαιτέρω αποσκοπώντας στον καθορισμό όχι μόνο των απαραίτητων δεικτών αλλά επίσης των μεθοδολογιών που πρέπει να εφαρμοσθούν καθώς και ενδεχόμενων πηγών δεδομένων ή μεθόδων συλλογής δεδομένων, προκειμένου οι δείκτες των κρατών μελών της ΕΕ να είναι εναρμονισμένοι και συγκρίσιμοι.

[2] Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. την έκδοση του ΟΟΣΑ "Περιβαλλοντική δείκτες για τη γεωργία" :Τόμος 1 : Έννοιες και πλαίσιο, ΟΟΣΑ 1997. Τόμος 2 : Θέματα και σχεδίαση, ΟΟΣΑ 1999: Τόμος 3 : Μέθοδοι και αποτελέσματα, (αναμένεται εντός του 2001)

Τα βασικά κριτήρια για την επιλογή γεωργοπεριβαλλοντικών δεικτών είναι:

*σχέση με την αντίστοιχη πολιτική -αντιμετώπιση των κύριων περιβαλλοντικών θεμάτων

*ικανότητα ανταπόκρισης -επαρκώς ταχεία μεταβολή ως ανταπόκριση σε ενέργεια

*αναλυτική πληρότητα - επιστημονική εγκυρότητα

*δυνατότητα μέτρησης - σκοπιμότητα εφαρμογής σε σχέση με τα ήδη διαθέσιμα ή προγραμματιζόμενα στοιχεία

*ευχέρεια ερμηνείας -κοινοποίηση ουσιωδών πληροφοριών κατά τρόπο σαφή και εύληπτο.

*σχέση κόστους/αποτελεσματικότητας-κόστος σε σχέση με την αξία των συναγόμενων πληροφοριών

Στο COM (2000) 20 περιλαμβάνεται μια αρχική δέσμη δεικτών καθώς και κατηγορίες για τις οποίες απαιτούνται δείκτες. Τα ανωτέρω βρίσκονται συγκεντρωμένα, μαζί με πρόσθετες πληροφορίες, σε ένα πίνακα στο τέλος του παρόντος εγγράφου. Το επίπεδο ανάπτυξης των προαναφερθεισών κατηγοριών δεικτών ποικίλει. μπορούν να ταξινομηθούν σε τέσσερις ομάδες.

(α) Η πρώτη ομάδα περιλαμβάνει δείκτες για τους οποίους είναι εξαρχής σαφές ποια στατιστικά στοιχεία πρέπει να συλλεγούν.

(β) Για τη δεύτερη ομάδα οι στατιστικές δεν αποτελούν την κατάλληλη πηγή πληροφοριών, αν και οι στατιστικολόγοι μπορούν να συμβάλλουν στη συνολική εικόνα διαρθρώνοντας και ενσωματώνοντας στοιχεία από διάφορες πηγές.

(γ) Στην τρίτη ομάδα οι δείκτες δεν έχουν ακόμη καθορισθεί επαρκώς ώστε να επιτρέπουν την επισήμανση των καταλληλότερων στοιχείων.

(δ) Όσον αφορά την τέταρτη ομάδα, απαιτούνται μεν δείκτες αλλά μέχρι στιγμής δεν υπήρξε δυνατός ο καθορισμός κάποιου δείκτη, ούτε μπορούν ακόμη να γίνουν συστάσεις σχετικά με τα απαιτούμενα στοιχεία.

Η πρόκληση πλέον συνίσταται i) στην παροχή των εισροών που απαιτούνται για τον υπολογισμό και τη διατήρηση των δεικτών που έχουν επισημανθεί, με την ανεύρεση και ενσωμάτωση στοιχείων από πηγές στατιστικών, διοικητικών και περιβαλλοντικών πληροφοριών εντός ενός έγκυρου αναλυτικού πλαισίου, ii) στο σαφέστερο καθορισμό των δεικτών όσον αφορά την τρίτη και τέταρτη ομάδα.

Η παρούσα ανακοίνωση ασχολείται με τις ανάγκες στοιχείων που μπορούν ήδη να επισημανθούν (ομάδα α) και διατυπώνει ορισμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση των θεμάτων που αφορούν τις ομάδες β και γ.

Κατά την παροχή στοιχείων για τους δείκτες, οι προσπάθειες θα επικεντρωθούν καταρχάς στη μεγιστοποίηση της χρήσης των υφιστάμενων πηγών. Δευτερευόντως θα συλλεγούν, εφόσον αυτό είναι δυνατό, πρόσθετες πληροφορίες με τη διεύρυνση του πεδίου των υπαρχουσών στατιστικών ή διοικητικών δεσμών στοιχείων. Νέα στοιχεία θα συλλεγούν μόνο στην περίπτωση που οι ανωτέρω δυνατότητες δεν επαρκούν για την ικανοποίηση των απαιτήσεων.

4. υφισταμενες στατιστικεσ και αλλεσ πηγεσ συναφων πληροφοριων

Το Ευρωπαϊκό Στατιστικό Σύστημα (ΕΣΣ), που αποτελείται από την Eurostat και τους αρμόδιους φορείς των διοικήσεων των κρατών μελών, διασφαλίζει την ικανοποίηση των στατιστικών αναγκών των οργάνων χάραξης πολιτικής. Τα στοιχεία που προέρχονται από διοικητικές διαδικασίες αποτελούν πλούσια πηγή πληροφοριών, αν και ενδέχεται να απαιτείται σημαντική προσπάθεια για την ορθή ενσωμάτωση των εν λόγω πληροφοριών σε ένα στατιστικό περιβάλλον. Εξάλλου, είναι δυνατή η χρήση γεω-χωρικών εργαλείων για την ενσωμάτωση στατιστικών, διοικητικών και περιβαλλοντικών στοιχείων (έδαφος, κάλυψη γης, σημεία υδροληψίας, ποταμοί, κλίμα...) σε ένα έγκυρο αναλυτικό πλαίσιο καθώς και για την παροχή συναφών δεικτών. Τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων του ΕΣΣ γνωστοποιούνται αμέσως στην Επιτροπή. ωστόσο, σημαντικές λεπτομέρειες σχετικά με τις πληροφορίες που συλλέγονται για διοικητικούς σκοπούς δεν διατίθενται προς το παρόν για κοινοτική χρήση ή είναι άγνωστες σε κοινοτικό επίπεδο. Στον τομέα αυτό σημειώνεται πρόοδος μέσω της συλλογής πληροφοριών σε τοπικές μελέτες (υποπεριφερειακές) καθώς και σε εθνικές ή περιφερειακές έρευνες για τις γεωργικές πρακτικές.

Το ΕΣΣ παράγει ένα σύνολο βασικών στοιχείων, τα οποία μπορούν να συνδυασθούν με διαφορετικούς τρόπους για τη δημιουργία ποικίλων δεικτών που μπορούν να τροποποιηθούν ανάλογα με την εξέλιξη των πολιτικών. Ως εκ τούτου, ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί:

-στην παροχή στοιχείων σε τοπικό επίπεδο για συνδυασμό σε διάφορες γεωγραφικές περιφέρειες, π.χ. λεκάνες απορροής, ευαίσθητες ζώνες κ.λπ.

-στην παροχή νέων στοιχείων μέσω των υφιστάμενων ερευνών, δεδομένου ότι με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται μια καλή σχέση κόστους/αποτελεσματικότητας και διασφαλίζεται η συμβατότητα με τα άλλα στοιχεία των ερευνών.

4.1. Πηγές στοιχείων

4.1.1. Έρευνα σχετικά με τη διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων

Από το 1966/67, διεξάγεται ανά δύο ή τρία έτη μια έρευνα σχετικά με τη διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων που καλύπτει όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ καθώς και ένα ευρύ φάσμα θεμάτων και η οποία επιτρέπει την ανάλυση των συσχετισμών μεταξύ χαρακτηριστικών. Η επόμενη έρευνα θα πραγματοποιηθεί το 2003. Επίσης, είναι δυνατή η λεπτομερής γεωγραφική ανάλυση των ερευνών ανά συμπληρωθείσα δεκαετία.

4.1.2. Στατιστικές για το ζωικό κεφάλαιο, τη φυτική παραγωγή και άλλα συναφή θέματα

Το ΕΣΣ διαθέτει σημαντική εμπειρία όσον αφορά την κατάρτιση στατιστικών για το ζωικό κεφάλαιο, τα φυτικά προϊόντα και τις τιμές τους. Ως εκ τούτου, διατίθενται μακρές χρονοσειρές σχετικά με το μέγεθος και τη σύνθεση του ζωικού κεφαλαίου, τις περιοχές φυτικών καλλιεργειών και την παραγωγή των γεωργικών εκμεταλλεύσεων που συνοδεύονται από τις τιμές των συναφών προϊόντων.

4.1.3. Δασικές στατιστικές

Μεγάλο μέρος της δασικής δραστηριότητας σχετίζεται με γεωργικές εκμεταλλεύσεις και έχει σαφή περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Μετά από μια ανακοίνωση (COM (1998) 649) σχετικά με τη δασική στρατηγική ακολούθησε ψήφισμα του Συμβουλίου [3] για το ίδιο θέμα. Για την επαρκή παρακολούθηση της εν λόγω στρατηγικής απαιτούνται περαιτέρω δείκτες, λαμβανομένης υπόψη της προόδου όσον αφορά τις εργασίες σχετικά με τα κριτήρια και τους δείκτες αειφόρου δασικής διαχείρισης. Το ανωτέρω έργο έχει αναληφθεί, μεταξύ άλλων, στα πλαίσια της διαδικασίας παρακολούθησης των Υπουργικών Διασκέψεων για την προστασία των δασών στην Ευρώπη.

[3] Ψήφισμα 1999/C 56/01 του Συμβουλίου της 15.12.1998, ΕΕ C56 της 26.02.1999

4.1.4. Στατιστικές για τη χρήση των γαιών

Το σχέδιο LUCAS (Στατιστική έρευνα του πλαισίου χρήσης/κάλυψης γης) θα παρέχει λεπτομερείς γεωλογικές πληροφορίες για γεωργική και περιβαλλοντική ανάλυση. Τα πρώτα αποτελέσματα θα αφορούν το 2001, ενώ η αξία του εργαλείου αυτού θα αναδειχθεί πλήρως όταν οι πληροφορίες από διαδοχικές έρευνες θα παράσχουν μια σαφή εικόνα των τάσεων στους τομείς της γεωργίας και του περιβάλλοντος.

4.1.5. Ερωτηματολόγιο για τις περιβαλλοντικές στατιστικές

Το ΕΣΣ συλλέγει τα κυριότερα στατιστικά του στοιχεία που αφορούν το περιβάλλον ανά διετία, σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ, μέσω ενός κοινού ερωτηματολογίου. Η συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος και τις υπηρεσίες του ΟΗΕ διασφαλίζει τη συνοχή των εργασιών στον εν λόγω τομέα.

4.1.6. Δίκτυο γεωργικής λογιστικής πληροφόρησης

Το δίκτυο γεωργικής λογιστικής πληροφόρησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΓΠΛ) θεσπίσθηκε το 1965 [4] για τη συλλογή λογιστικών στοιχείων με στόχο τον καθορισμό των εισοδημάτων και την ανάλυση της οικονομικής λειτουργίας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Βασίζεται σε δείγμα 60.000 εκμεταλλεύσεων.

[4] Κανονισμός (EΟΚ) 79/65 του Συμβουλίου της 15.6.1965, ΕΕ 109 της 23.06.1965

4.1.7. Ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης και ελέγχου (ΟΣΔΕ)

Το εν λόγω σύστημα [5] ενσωματώνει τον έλεγχο των κοινοτικών συστημάτων ενισχύσεων και παρέχει ένα φάσμα διοικητικών πληροφοριών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τους γεωργοπεριβαλλοντικούς δείκτες. Μελετώνται ήδη τρόποι για την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση της υπόψη πηγής (θα χρειασθεί η θέσπιση νέας νομοθεσίας).

[5] Κανονισμός (EΟΚ) αριθ. 3508/92 του Συμβουλίου της 27.11.1992, ΕΕ L 355 της 05.12.1992

4.1.8. Πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης

Η παρακολούθηση και η αξιολόγηση των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης [6] βασίζεται εν μέρει σε κοινούς δείκτες, ορισμένοι από τους οποίους αφορούν συγκεκριμένα γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα [7] ή περιβαλλοντικές πτυχές άλλων μέτρων αγροτικής ανάπτυξης. Η παρακολούθηση αφορά τα άμεσα αποτελέσματα του προγράμματος ενώ κατά την αξιολόγηση εξετάζονται τα αποτελέσματα/επιπτώσεις π.χ. στην βιοποικιλότητα, στο φυσικό τοπίο και στους φυσικούς πόρους όπως τα ύδατα και το έδαφος. Οι εν λόγω δείκτες καλύπτουν τη ζώνη των προγραμμάτων και αφορούν κυρίως τους άμεσους ή έμμεσους δικαιούχους. Οι κοινοί δείκτες αξιολόγησης επιτρέπουν να απαντηθούν ορισμένα προκαθορισμένα ερωτήματα μέσω διαφόρων κριτηρίων αξιολόγησης.

[6] Κανονισμός (EΚ) αριθ. 1257/1999 του Συμβουλίου, για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (EΓΤΠΕ) (ΕΕ L160 της 23.6.1999, σ. 80) και κανονισμός αριθ. 1750/99 της Επιτροπής της 23.07.1999 για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού αριθ. 1257/99 του Συμβουλίου (ΕΕ L 214 της 13.08.1999, σ.31).

[7] Πρώην κανονισμός 2078/92

Ως εκ τούτου, τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης παρέχουν γεωργοπεριβαλλοντικούς δείκτες για τις καλυπτόμενες ζώνες, αλλά είναι απαραίτητη και η λήψη πληροφοριών για το περιεχόμενο από άλλες πηγές (π.χ. γεωργοπεριβαλλοντικοί δείκτες που αφορούν το σύνολο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στον τομέα/περιφέρεια) ώστε να είναι δυνατή η σύγκριση της εξέλιξης στα πλαίσια του προγράμματος με την εν γένει τάση.

4.1.9. Άλλες διοικητικές πηγές

Σημαντικός αριθμός στοιχείων που ενδέχεται να είναι χρήσιμα προκύπτει ως υποπροϊόν από τις διαδικασίες των κοινοτικών κανονιστικών επιτροπών. Προς το παρόν μέρος μόνο των στοιχείων αυτών βρίσκεται στη διάθεση των υπηρεσιών της Επιτροπής. Το κόστος και τα πλεονεκτήματα της χρήσης τους (επισήμανση και απόκτηση συναφών στοιχείων. ενοποίηση με άλλα στοιχεία) είναι υπό εξέταση.

4.2. Δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης της ΕΕ

4.2.1. Το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ)

Αποστολή του ΚΚΕρ είναι η διεξαγωγή έρευνας για τη στήριξη των πολιτικών της ΕΕ. Η ομάδα "Γεωργοπεριβαλλοντικός Όμιλος" παρέχει επιστημονική και τεχνική εμπειρογνωμοσύνη κατά την αξιολόγηση, ποσοτικοποίηση και παρακολούθηση της εξέλιξης των γεωργοπεριβαλλοντικών δεικτών.

Ως εκ τούτου, το ΚΚΕρ δημιούργησε μια πανευρωπαϊκή γεωπεριβαλλοντική βάση δεδομένων όσον αφορά το έδαφος, τα σημεία υδροληψίας, τα ποτάμια δίκτυα και το κλίμα, που συνδυάζονται με διοικητικά στατιστικά στοιχεία μέσω της χρήσης εργαλείων σχεδίασης του χώρου (GIS) ως βασικής παραμέτρου.

4.2.2. Tα κοινοτικά προγράμματα-πλαίσια για την έρευνα

Στα πλαίσια των διαδοχικών προγραμμάτων-πλαισίων ΕΤΑ της ΕΕ χρηματοδοτούνται ερευνητικές δραστηριότητες που αποσκοπούν στη διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ γεωργίας και περιβάλλοντος και στην κατάρτιση δεικτών. Τα εξεταζόμενα θέματα περιλαμβάνουν την ερημοποίηση, τη διάβρωση του εδάφους, τις πιέσεις που ασκούνται στους φυσικούς πόρους από τα λιπάσματα και τα παρασιτοκτόνα, το φυσικό τοπίο και τη βιοποικιλότητα καθώς και τις γεωργικές εκπομπές αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου. Το ισχύον πέμπτο πρόγραμμα-πλαίσιο παρέχει παρόμοια στήριξη, κυρίως στα πλαίσια των κεντρικών δράσεων "Αειφόρος γεωργία, αλιεία και δασοκομία" και "Πλανητική μεταβολή, κλίμα και βιοποικιλότητα" καθώς και των γενικών ερευνητικών δραστηριοτήτων σχετικά με τις "κοινωνικοοικονομικές πτυχές του περιβάλλοντος".

4.2.3. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ)

Μέσω των ειδικευμένων Ευρωπαϊκών Θεματικών Κέντρων του, ο ΕΟΠ αποτελεί τον κυριότερο οργανισμό συλλογής πληροφοριών για τις εκπομπές αερίων, την κάλυψη της γης, την ποιότητα των υδάτων, και τη φύση/βιοποικιλότητα. Ειδικότερα, η ταξινόμηση CORINE όσον αφορά την κάλυψη της γης παρέχει μια βάση για την κατάρτιση στατιστικών σε αναλυτικότερο χωρικό επίπεδο, ενώ παράλληλα αποτελεί πηγή βασικών στοιχείων που απαιτούνται για τη δημιουργία δεικτών σχετικά με τις μεταβολές του φυσικού τοπίου.

4.2.4. TAPAS

Το πρόγραμμα TAPAS (Tεχνικά σχέδια δράσης για τις γεωργικές στατιστικές) [8] αποσκοπεί στη βελτίωση του κοινοτικού συστήματος γεωργικών στατιστικών. Ένας από τους τομείς στήριξης είναι οι γεωργοπεριβαλλοντικοί δείκτες.

[8] Απόφαση 96/411/EΚ του Συμβουλίου της 25 Ιουνίου 1996 για τη βελτίωση των κοινοτικών γεωργικών στατιστικών, ΕΕ L162 της 01.07.1996 που παρατάθηκε πρόσφατα από την απόφαση 2298/2000 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 28.09.2000, ΕΕ L263 της 18.10.2000.

5. οι δεικτεσ [9]:

[9] Σχόλια για τη δέσμη δεικτών στο COM 2000 (20) τμήμα 3.3.2. Οι ομάδες περιγράφονται στο τμήμα 3 ανωτέρω.

5.1. Δείκτης 1: Τομέας που καλύπτεται από γεωργοπεριβαλλοντικά προγράμματα (ομάδα β)

Έννοια: στον κανονισμό 1257/99 του Συμβουλίου προβλέπονται προγράμματα για την ενθάρρυνση των γεωργών όσον αφορά τη διεξαγωγή "περιβαλλοντικά ωφέλιμων" δραστηριοτήτων στη γη τους

Δείκτης: Οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις που καλύπτονται από τα γεωργοπεριβαλλοντικά προγράμματα βάσει του κανονισμού 1257/99, ταξινομημένες ανά είδος δραστηριότητας.

Πρόταση: Δεν απαιτείται η συλλογή νέων στοιχείων.

5.2. Δείκτης 2: Περιφερειακά επίπεδα καλής γεωργικής πρακτικής (ομάδα β)

Έννοια: Οι πρακτικές καλλιέργειας έχουν άμεσο αντίκτυπο στο περιβάλλον και, ως εκ τούτου, απαιτούνται πληροφορίες σε περιφερειακό επίπεδο σχετικά με τις πρακτικές καλλιέργειας. Σε όλα τα κράτη μέλη υπάρχουν κώδικες καλής γεωργικής πρακτικής, είτε σε εθνικό είτε σε περιφερειακό επίπεδο. Απαιτείται κωδικοποίηση της υφιστάμενης τεκμηρίωσης.

Δείκτης: Αριθμός γεωργικών εκμεταλλεύσεων που συνάδουν με τα περιφερειακά πρότυπα καλής γεωργικής πρακτικής. Τα ελάχιστα πρότυπα καθορίζονται στην απόφαση της Επιτροπής 1750/1999.

Πρόταση: Επιπροσθέτως, καταγραφή των περιφερειών στις οποίες έχουν θεσπισθεί ειδικοί κώδικες καλής γεωργικής πρακτικής οι οποίοι υπερβαίνουν τις απαιτήσεις της κοινοτικής νομοθεσίας. Καθιέρωση συστήματος συλλογής πληροφοριών σχετικά με τις εφαρμοζόμενες πρακτικές, σε τακτά χρονικά διαστήματα, για την παρακολούθηση των τάσεων.

5.3. Δείκτης 3: Περιφερειακά επίπεδα περιβαλλοντικών στόχων (ομάδα β)

Για την ανάπτυξη του εν λόγω δείκτη απαιτούνται περαιτέρω εργασίες. μια ενδεχόμενη προσέγγιση είναι η επισήμανση των περιφερειών με περιβαλλοντικούς στόχους και η μέτρηση του βαθμού επίτευξης των στόχων αυτών με τη χρήση είτε διοικητικών είτε στατιστικών στοιχείων.

5.4. Δείκτης 4: Περιοχή που περιλαμβάνεται στη διατήρηση της φύσης (ομάδα β)

Έννοια: Ορισμένες γεωργικές γαίες υπόκεινται σε περιορισμούς σχετικά με το τι είναι δυνατό να παραχθεί καθώς και σχετικά με τις πρακτικές καλλιέργειας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν λόγω του ότι η περιοχή αποτελεί μέρος ζώνης προστασίας της φύσης που καλύπτεται, παραδείγματος χάριν, από το Natura 2000 ή από εθελούσιες συμφωνίες. Οι γεωργοί μπορούν να ζητήσουν αποζημίωση για τους ανωτέρω περιορισμούς.

Δείκτης: Έκταση και ποσοστό γεωργικών γαιών που υπόκεινται σε παρόμοιους περιορισμούς, ταξινομημένο ανά είδος γεωργικής εκμετάλλευσης (βλ. δείκτη 26).

Πρόταση: Χρήση πληροφοριών που προέρχονται από την παρακολούθηση του Natura 2000 και των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης, καταρχάς στα πλαίσια μιας πιλοτικής μελέτης. Θα εξετασθεί η δυνατότητα ταξινόμησης ανά είδος περιορισμού και προγράμματος.

5.5. Δείκτης 5: Ενδείξεις της αγοράς: πριμοδότηση βιολογικής παραγωγής (ομάδα α)

Έννοια: Η διαφορά μεταξύ των τιμών αγοράς των προϊόντων συμβατικής παραγωγής και των βιολογικών αποτελεί δείκτη της πριμοδότησης των βιολογικών προϊόντων. Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει τη στροφή προς πρακτικές βιολογικής καλλιέργειας είναι το εισόδημα των γεωργών που ασχολούνται με βιολογικές καλλιέργειες.

Δείκτης: 1) Δείκτης της σχέσης μεταξύ των τιμών των βιολογικών προϊόντων και αυτών των συμβατικών προϊόντων και 2) Οικονομικά αποτελέσματα των βιολογικών γεωργικών εκμεταλλεύσεων σε σύγκριση με τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις παρόμοιου μεγέθους στην ίδια περιοχή.

Πρόταση: Πιλοτικά σχέδια 1) για τη χρησιμοποίηση του συστήματος στατιστικών γεωργικών τιμών με στόχο τη διάκριση των βιολογικών προϊόντων από τα συμβατικά. 2) για τον έλεγχο κατά πόσο τα στοιχεία ΔΓΛΠ παρέχουν επαρκείς πληροφορίες για τον υπολογισμό του δείκτη 2.

5.6. Δείκτης 6: Τεχνολογία και προσόντα: επίπεδο κατάρτισης κατόχου γ.ε. (ομάδα α/γ)

Έννοια: Ενδέχεται να απαιτείται επιπλέον τεχνολογία και προσόντα προκειμένου η παραγωγική διαδικασία να καταστεί αποτελεσματική, γεγονός που εκδηλώνεται ως αποδοτικότητα της παραγωγής και βελτίωση των συνθηκών εργασίας καθώς και της ποιότητας παραγωγής, κατάσταση η οποία με τη σειρά της έχει αντίκτυπο στο περιβάλλον.

Δείκτης: Γεωργοπεριβαλλοντική κατάρτιση των γεωργών

Πρόταση: Η FSS καταγράφει το επίπεδο κατάρτισης των κατόχων γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Εντούτοις, δεν καταγράφεται ούτε η χρονολογία κατάρτισης, ούτε η ηλικία των καταρτιζόμενων. Η συλλογή σε λεπτομερέστερο επίπεδο των πληροφοριών FSS, συνοδευόμενη από ερωτήματα σχετικά με δραστηριότητες γεωργοπεριβαλλοντικής ανάπτυξης που αναλαμβάνουν οι γεωργοί, πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο πιλοτικής μελέτης.

5.7. Δείκτης 7: Τομέας βιολογικής γεωργίας (ομάδα α/β)

Έννοια: Η βιολογική γεωργία περιλαμβάνει μια λιγότερο εντατική χρήση της γης, πιο διαφοροποιημένες πρακτικές καλλιέργειας και συνεπάγεται σημαντικούς περιορισμούς ως προς τη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Στον κανονισμό 2092/91 του Συμβουλίου θεσπίζονται αυστηρές προδιαγραφές τις οποίες πρέπει να πληρούν οι παραγωγοί ώστε τα γεωργικά προϊόντα να μπορούν να κυκλοφορούν στην αγορά της ΕΕ ως βιολογικά.

Δείκτης: Τομέας βιολογικής γεωργίας: Προκύπτει μέσω του εθελοντικού ερωτηματολογίου που συντάχθηκε προκειμένου να διασφαλισθεί η διαθεσιμότητα μιας κοινής δέσμης πληροφοριών για την παρακολούθηση της εφαρμογής του εν λόγω κανονισμού.

Πρόταση: Tο ερωτηματολόγιο θα αναθεωρείται για να επικυρώνεται η κάλυψή του και να ελέγχεται κατά πόσο οι εθελοντικές απαντήσεις σε όλα τα μέρη του ερωτηματολογίου παρέχουν επαρκή πληροφόρηση ή κατά πόσο ορισμένα στοιχεία πρέπει να είναι υποχρεωτικά.

5.8. Δείκτης 8: Ποσότητες χρησιμοποιούμενων αζωτούχων (N) και φωσφορούχων (P) λιπασμάτων (ομάδα α)

Έννοια: Οι κίνδυνοι αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία του ανθρώπου και στο περιβάλλον που σχετίζονται με τη χρήση λιπασμάτων στη γεωργία, ενδέχεται να πολλαπλασιασθούν με την αυξανόμενη κατανάλωση λιπασμάτων, κυρίως στην περίπτωση που η παρεχόμενη ποσότητα θρεπτικών ουσιών υπερβαίνει τη δυνατότητα βιολογικής κατακράτησης των καλλιεργειών.

Δείκτης: Χρήση λιπάσματος ανά καλλιέργεια και ανά περιφέρεια.

Πρόταση: ο εν λόγω δείκτης πρέπει να λαμβάνεται υπόψη σε συνδυασμό με το δείκτη 18.

5.9. Δείκτης 9: Κατανάλωση φυτοφαρμάκων (ομάδα α/γ)

Έννοια: Η χρήση των φυτοφαρμάκων δεν πρέπει να συνεπάγεται μη αποδεκτούς κινδύνους για την υγεία του ανθρώπου ή για το περιβάλλον. Οι κίνδυνοι διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των διαφόρων φυτοφαρμάκων, ανάλογα με τα ειδικότερα χαρακτηριστικά (π.χ. τοξικότητα, ανθεκτικότητα) των ενεργών συστατικών τους και τα πρότυπα χρήσης (π.χ. χρησιμοποιούμενες ποσότητες, χρονικό διάστημα και μέθοδος εφαρμογής, είδος καλλιέργειας στην οποία χρησιμοποιούνται τα φυτοφάρμακα, είδος εδάφους).

Δείκτης: Μπορούν να προβλεφθούν δύο συμπληρωματικοί δείκτες: 1) Δείκτης χρήσης φυτοφαρμάκου, σταθμισμένος ώστε να λαμβάνει υπόψη τα διάφορα είδη τοξικότητας και τα πρότυπα χρήσης κ.λπ. 2) χρήση φυτοφαρμάκου, ταξινομούμενη σύμφωνα με εγγενή χαρακτηριστικά π.χ. τοξικότητα σε μη στοχούμενα είδη, μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, ανθεκτικότητα στο περιβάλλον κ.λπ.

Πρόταση: 1) Εξακολούθηση της συλλογή στοιχείων σχετικά με τη χρήση μεμονωμένων ζιζανιοκτόνων, μυκητοκτόνων και εντομοκτόνων από τους κυριότερους παραγωγούς φυτοφαρμάκων και, εφόσον είναι δυνατό, από τα κράτη μέλη. Ενθάρρυνση των κρατών μελών για συμπλήρωση των ανωτέρω μέσω του προγράμματος TAPAS με άμεσες έρευνες μεταξύ των γεωργών.

2) Δημιουργία τάξεων φυτοφαρμάκων, βάσει των χαρακτηριστικών των ενεργών συστατικών. (Τούτο μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο ερευνητικού σχεδίου.)

5.10. Δείκτης 10: Ένταση χρήσης ύδατος (ομάδα α)

Έννοια: Σε χώρες στις οποίες σημειώνονται όλο και μεγαλύτερες περίοδοι ξηρασίας, η χρήση ύδατος για άρδευση μπορεί να επιβαρύνει τις περιορισμένες πηγές ύδατος. Η ανάπτυξη των καλλιεργειών πρέπει να συνάδει με το κλίμα και τη διαθεσιμότητα ύδατος, ενώ πρέπει να χρησιμοποιούνται κατάλληλες τεχνικές άρδευσης (π.χ. στάγδην άρδευση) με στόχο την αύξηση της αποτελεσματικότητας της άρδευσης και την ελαχιστοποίηση της απώλειας ύδατος.

Δείκτης: Χρήση ύδατος ανά 1.000 ευρώ παραγωγής αρδευόμενων καλλιεργειών.

Πρόταση: Προς το παρόν δεν υφίσταται πηγή στοιχείων. Τα στοιχεία σχετικά με το αγοραζόμενο/χρησιμοποιούμενο ύδωρ μπορούν να ενσωματωθούν στο ΔΓΛΠ, ξεκινώντας από τα κράτη μέλη που διαθέτουν ήδη τα εν λόγω στοιχεία. Ενδέχεται να χρειασθεί η ανάπτυξη ειδικών ερευνών όσον αφορά τη χρήση ύδατος

5.11. Δείκτης 11: Χρήση ενέργειας (ομάδα α)

Έννοια: Για τη μείωση των εκπομπών CO2, όλοι οι τομείς της οικονομίας πρέπει να χρησιμοποιούν την ενέργεια με ορθολογικό τρόπο και να βελτιώσουν την ενεργειακή απόδοση.

Δείκτης: Ετήσια χρήση ενέργειας, ανά είδος καυσίμου. Τα διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τη χρήση ενέργειας από τη γεωργία περιορίζονται κυρίως σε πετρελαϊκά προϊόντα, που είναι εύκολα διακριτά λόγω των ειδικών φορολογικών καθεστώτων τα οποία εφαρμόζονται στο ντήζελ που χρησιμοποιείται για γεωργικούς σκοπούς. Άλλα καύσιμα που χρησιμοποιούνται στη γεωργία είναι κυρίως η ηλεκτρική ενέργεια και, σε ορισμένες χώρες, το φυσικό αέριο.

Πρόταση: Στα πλαίσια του ΔΓΛΠ συλλέγονται πληροφορίες όσον αφορά τις συνολικές δαπάνες για τα καύσιμα, χωρίς λεπτομέρειες σχετικά με τα αγοραζόμενα είδη και τις ποσότητες καυσίμων. Η έρευνα του ΔΓΛΠ θα μπορούσε να επεκταθεί ώστε καλύπτει τις υπολειπόμενες πληροφορίες, ξεκινώντας από τα κράτη μέλη που διαθέτουν ήδη τα εν λόγω στοιχεία.

5.12. Δείκτης 12: Χρήση γης: τοπογραφικές μεταβολές (ομάδα β)

Έννοια: Οι αναπτυξιακές δραστηριότητες έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο περιβάλλον και στο φυσικό τοπίο. Οι δραστηριότητες αυτές ανταποκρίνονται στις ανάγκες διαφόρων τομέων (γεωργία, μεταφορές, αστική ανάπτυξη, παραγωγή και διανομή ενέργειας, βιομηχανία....) και οι επιπτώσεις τους είναι ποικίλες (στους οικότοπους άγριων ζώων, στα φυτά, στα επιφανειακά και στα υπόγεια ύδατα, στο φυσικό τοπίο,..).

Δείκτης: Καταγραφή των αναπτυξιακών έργων ταξινομημένων ανά είδος και τοποθεσία.

Πρόταση: Πολλές αναπτυξιακές δραστηριότητες επιχορηγούνται από δημόσια κεφάλαια (τοπικά, εθνικά ή κοινοτικά) και οι περισσότερες υπόκεινται σε διαδικασίες κανονιστικών επιτροπών. Συνεπώς, υφίστανται διοικητικά αρχεία που περιλαμβάνουν την τοποθεσία, τη φύση και την κλίμακα των εν λόγω μεταβολών. Ενδέχεται να χρειασθεί μια πιλοτική μελέτη για την εξέταση της σκοπιμότητας της χρήσης παρόμοιων αρχείων καθώς και νομοθεσία που θα επιτρέπει τη χρήση τους για στατιστικούς σκοπούς.

5.13. Δείκτης 13. Χρήση γης: πρότυπα συγκομιδής/εκτροφής (ομάδα α/γ)

Έννοια: Η διαχείριση του ζωικού κεφαλαίου και των μεμονωμένων αγροτεμαχίων εναπόκειται στον ατομικό σχεδιασμό των γεωργών. Οι μεταβολές στη χρήση της γης ενδέχεται να έχουν αντίκτυπο στο περιβάλλον (στους οικότοπους άγριας ζωής, στο φυσικό τοπίο,...), ακόμη και αν ο αντίκτυπος αυτός είναι συχνά ελάχιστα τεκμηριωμένος και δυσνόητος.

Δείκτης: Βάσει μιας κοινοτικής τυπολογίας γεωργικών πρακτικών και στρατηγικών (που πρόκειται να θεσπισθεί) το μερίδιο κάθε γεωργικής εκμετάλλευσης σε κάθε κατηγορία της τυπολογίας, ενδεχομένως διευρυμένο ώστε να καλύπτει κάθε γεωργική δραστηριότητα.

Προτάσεις: Ορισμένα κράτη μέλη διεξήγαγαν ήδη μελέτες για την ταξινόμηση των στρατηγικών και των πρακτικών των γεωργών στα πλαίσια των εθνικών ή των τοπικών πολιτικών. Μια ανάπτυξη των μεθοδολογιών και των στοιχείων που θα βασίζεται σε πιλοτική μελέτη θα επιτρέψει την κωδικοποίηση την υφιστάμενης εμπειρίας.

5.14. Δείκτης 14: Διαχείριση: βλ. επίσης δείκτη 2 (ομάδα δ) [10]

[10] Οι δείκτες που απαιτούνται για τις κατηγορίες δεικτών 14, 30 και 31 δεν έχουν ακόμη επισημανθεί και, ως εκ τούτου, δεν περιλαμβάνονται στην παρούσα ανακοίνωση)

Για τον καθορισμό του εν λόγω δείκτη απαιτούνται περαιτέρω εργασίες.

5.15. Δείκτης 15: Tάσεις: εντατικοποίηση/εκτατικοποίηση, εξειδίκευση (ομάδα α/γ)

Έννοια: Η εξειδίκευση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων ευνοεί τις οικονομίες κλίμακας τόσο από πλευράς παραγωγής όσο και σχετικά με τις δαπάνες μεταφορών. Η εντατικοποίηση των καλλιεργειών βελτιώνει τη βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και τη διατήρηση της απασχόλησης. ωστόσο, ο συνδυασμός αυξανόμενης εξειδίκευσης και εντατικοποίησης οδηγεί σε υψηλότερους περιβαλλοντικούς και άλλους κινδύνους καθώς και στον περιορισμό της ποικιλότητας. Όσον αφορά τη συναφή εκτατικοποίηση, η αξιολόγηση πρέπει να αφορά τις κατάλληλες γεωγραφικές μονάδες (π.χ.. λεκάνες απορροής ποταμού, ζώνες απασχόλησης, γεωργοπεριβαλλοντικά κέντρα συλλογής).

Δείκτης: Δεδομένου ότι η εντατικοποίηση ενδέχεται να αφορά όλους τους τομείς παραγωγής ο αριθμός πιθανών δεικτών είναι υψηλός. Παραδείγματος χάριν, η σχέση μεταξύ του μεγέθους του ζωικού κεφαλαίου και των καλλιεργειών κτηνοτροφικών σιτηρών μπορεί να είναι κατάλληλη για ορισμένα είδη κτηνοτροφίας.

Προτάσεις: Η κοινοτική τυπολογία γεωργικών εκμεταλλεύσεων επιτρέπει την επισήμανση και τη μέτρηση των πτυχών της εντατικοποίησης και της εξειδίκευσης των εκμεταλλεύσεων και των ζωνών παραγωγής. Η λεπτομερέστερη ανάλυση της τυπολογίας θα βελτιώσει τις πληροφορίες σχετικά με τη γεωγραφική κατανομή των διαφόρων ειδών γεωργικών εκμεταλλεύσεων και των πρακτικών διαχείρισής τους. Ο συνδυασμός στοιχείων για την παραγωγή με στοιχεία από την FSS και το ΔΓΛΠ θα συμβάλει στην καθιέρωση της κατάλληλης τυπολογίας. Τούτο δεν θα περιλαμβάνει τη συλλογή νέων στοιχείων, αλλά μια πιλοτική μελέτη θα παράσχει τις απαραίτητες πληροφορίες για τη λεπτομερέστερη επιλογή των ενδεδειγμένων δεικτών.

5.16. Δείκτης 16: Tάσεις: εξειδίκευση/διαφοροποίηση (ομάδα α)

Έννοια: Η διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων αποτελεί μια μεσοπρόθεσμη στρατηγική διαχείρισης του κινδύνου. Η διαφοροποίηση μπορεί να είναι καθαρά γεωργική, μπορεί να περιλαμβάνει μη γεωργικές δραστηριότητες στα πλαίσια της εκμετάλλευσης (πολυλειτουργικότητα) ή μπορεί να αφορά δραστηριότητες εκτός της γεωργικής εκμετάλλευσης (πολλαπλή δραστηριότητα) τόσο στη γεωργία όσο και σε άλλους τομείς. Αν και ο αντίκτυπος στο εισόδημα ενδέχεται να είναι περιορισμένος, οι εν λόγω στρατηγικές επιδρούν θετικά στην αειφορία της γεωργικής εκμετάλλευσης.

Δείκτης: Σπουδαιότητα των διαφόρων κατηγοριών στα πλαίσια της κοινοτικής τυπολογίας. Ποσοστό γεωργών που ασκούν και άλλες προσοδοφόρες δραστηριότητες. Αναλογία του γεωργικού εισοδήματος των γεωργών προς το μη γεωργικό.

Προτάσεις: Χρειάζονται πρόσθετα ερωτήματα FSS για τη μέτρηση της κλίμακας πολλαπλής δραστηριότητας (και όχι μόνο της ύπαρξής της). Οι στατιστικές σχετικά με το εισόδημα των γεωργικών νοικοκυριών, επαρκώς λεπτομερείς για τη μέτρηση των επιπτώσεων της πολλαπλής δραστηριότητας στην αειφορία των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, θα συμβάλουν σημαντικά στο υπόψη έργο.

5.17. Δείκτης 17: Tάσεις: περιθωριοποίηση (ομάδα α/γ)

Έννοια: Η περιθωριοποίηση μπορεί να ορισθεί ως η ανικανότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων να παράσχουν ένα επαρκές εισόδημα. Τούτο μπορεί να είναι συνέπεια της υποβάθμισης του οικονομικού ή του φυσικού περιβάλλοντος και να οδηγήσει στον αυξημένο κίνδυνο παύσης της γεωργικής δραστηριότητας στις υπόψη γεωργικές εκμεταλλεύσεις.

Δείκτης: Κατάσταση και εξέλιξη της πυκνότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων με και χωρίς διαδόχους. Στον εν λόγω δείκτη μπορεί επίσης να συμβάλει η κατάσταση της υποδομής υποστήριξης (υπηρεσίες, διοίκηση, επικοινωνίες,..).

Πρόταση: Πολλές από τις απαραίτητες πληροφορίες διατίθενται από τη FSS, ενώ οι κατάλληλες (αναλυτικές) γεωγραφικές λεπτομέρειες μπορούν να ληφθούν μέσω της ανακατανομής των εν λόγω στοιχείων. Τα ανωτέρω θα συνοδεύονται από εθνικές πληροφορίες σχετικά με την υποδομή υποστήριξης και, αν χρειάζεται, από συμπληρωματικά ερωτήματα FSS. Η παρούσα πρόταση προϋποθέτει επικύρωση μέσω πιλοτικής μελέτης.

5.18. Δείκτης 18: Ισοζύγιο θρεπτικών ουσιών στην επιφάνεια του εδάφους, περιλαμβανομένου του δείκτη 8: χρήση λιπασμάτων (ομάδα α)

Έννοια: Οι θρεπτικές ουσίες είναι ουσιαστικές για την ανάπτυξη των φυτών. Αν χρησιμοποιηθούν σε υπερβολικές ποσότητες μπορούν να διαχυθούν σε επιφανειακά ύδατα ή/και να διεισδύσουν σε υπόγεια ύδατα, αυξάνοντας την περιεκτικότητα των νιτρικών αλάτων σε ανεπιθύμητα επίπεδα. Η καταλληλότερη μέθοδος για τον υπολογισμό της υπερβολικής χρήσης θρεπτικών ουσιών είναι το ισοζύγιο θρεπτικών ουσιών στην επιφάνεια του εδάφους. Τα σχετικά στοιχεία μπορούν να αντληθούν από την FSS. Εντούτοις, μια πραγματική εικόνα είναι δυνατόν να σχηματισθεί μόνο σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο ή σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού.

Δείκτης: Το ισοζύγιο θρεπτικών ουσιών στην επιφάνεια του εδάφους ορίζεται ως το σύνολο των εισροών θρεπτικών ουσιών (οργανικά και ορυκτά λιπάσματα, ατμοσφαιρική εναπόθεση, δέσμευση από οσπριώδεις καλλιέργειες.) μείον τις προσλαμβανόμενες ποσότητες από τις καλλιέργειες (περιλαμβανομένης της αποκομιδής λόγω της βόσκησης).

Προτάσεις: 1) Διατίθενται ισοζύγια θρεπτικών ουσιών σε επίπεδο NUTS 2, αλλά απαιτούνται περαιτέρω εργασίες για την αντιμετώπιση ορισμένων μεθοδολογικών προβλημάτων, όπως:

α) Λιπάσματα: Υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για τις πωλήσεις ορυκτών λιπασμάτων ανά χώρα, αλλά η κατανομή τους ανά περιοχή είναι προβληματική. Οι κάτοχοι γεωργικών εκμεταλλεύσεων που συμμετέχουν στην επιτροπή του ΔΓΛΠ υποβάλλουν στοιχεία για τις δαπάνες σε λιπάσματα. Τούτο θα μπορούσε να διευρυνθεί έτσι ώστε να καλύπτει και τις αγοραζόμενες ποσότητες, αναλυόμενες κατά τύπο λιπάσματος (N, P), ξεκινώντας από τα κράτη μέλη που διαθέτουν ήδη τα εν λόγω στοιχεία.

β) Ζωική κοπριά: Οι συντελεστές για την κοπριά διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των διαφόρων χωρών, λόγω των διαφορετικών μεθόδων μέτρησης ή μοντελοποίησης.

γ) Βιολογική κατακράτηση καλλιεργειών: Απαιτούνται βελτιωμένα πρότυπα για τον υπολογισμό του N που αφαιρείται στις καλλιέργειες οι οποίες προορίζονται για ζωοτροφές καθώς και μέσω της βόσκησης.

2) Προτείνεται η κατάρτιση ενός πιλοτικού σχεδίου με στόχο τη δοκιμή της σκοπιμότητας ανάπτυξης εργαλείων υπολογισμού των ισοζυγίων για λεκάνες απορροής ποταμών ή υδρολογικές λεκάνες.

5.19. Δείκτης 19: Εκπομπές μεθανίου (CH4) (ομάδα α)

Έννοια: Η γεωργία συνιστά μια σημαντική πηγή εκπομπών μεθανίου και υποξειδίου του αζώτου, που και τα δύο αποτελούν αέρια του φαινομένου του θερμοκηπίου πολύ δραστικότερα από το CO2. Τα αέρια αυτά αναδίδονται κυρίως από τη ζωική κόπρο. Η δέσμευση για μείωση των αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου κατά 8% μέχρι το 2008-2012 αποτελεί υψηλή πολιτική προτεραιότητα στα πλαίσια της ΕΕ.

Δείκτης: Ομαδοποιημένες ετήσιες γεωργικές εκπομπές CH4, N2O και CO2, σταθμισμένες ανάλογα με τις πιθανότητες πλανητικής θέρμανσης.

Πρόταση: Στοιχεία σχετικά με τις εκπομπές όλων των αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου διατίθενται από τoν Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος. Θα μπορούσε να γίνει λεπτομερέστερη επεξεργασία των στοιχείων αυτών με τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τη σκόπιμη παραγωγή (σε δεξαμενές αναερόβιας αποσύνθεσης), καθώς και τη δέσμευση και χρήση μεθανίου (όπως συμβαίνει με το φυσικό αέριο) ως πηγής ενέργειας στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Η χρήση αυτή έχει το διπλό όφελος αφενός μεν της μείωσης των εκπομπών μεθανίου και αφετέρου της ποσότητας των συμβατικών καυσίμων που χρησιμοποιούνται στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Ο κατάλογος χαρακτηριστικών της FSS θα μπορούσε να διευρυνθεί έτσι ώστε να συλλέγονται πληροφορίες για τις εγκαταστάσεις, τη δυναμικότητά τους και τη χρήση τους.

5.20. Δείκτης 20: Μόλυνση του εδάφους από φυτοφάρμακα (ομάδα γ)

Έννοια: Καταδεικνύεται ο βαθμός στον οποίο τα κατάλοιπα των φυτοφαρμάκων συσσωρεύονται στο έδαφος.

Δείκτης/Πρόταση: Ο καθορισμός και η δημιουργία του δείκτη αυτού απαιτεί σημαντική προσπάθεια, η οποία πρέπει να επικυρώνεται με δειγματοληψία του εδάφους, σε συνεργασία με τις περιβαλλοντικές αρχές.

5.21. Δείκτης 21: Μόλυνση των υδάτων (ομάδα γ)

Έννοια: Η προσέγγιση είναι παρόμοια με αυτή του δείκτη 20. Η επικέντρωση γίνεται σε ρύπους όπως τα βαρέα μέταλλα και οι οργανικές χημικές ουσίες περιλαμβανομένων των καταλοίπων κτηνιατρικών προϊόντων (π.χ. ενδεχόμενες ρυπογόνες ουσίες που δεν καλύπτονται από το δείκτη 30).

Δείκτης/Πρόταση: Παρόμοια με το δείκτη 20.

5.22. Δείκτης 22: Άντληση υπόγειων υδάτων (ομάδα α/γ)

Έννοια: Η άμεση άντληση υπόγειων υδάτων από τους γεωργούς δεν καταγράφεται γενικώς, αλλά πιστεύεται ευρύτατα ότι τούτο αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες υποχώρησης του ορίζονται της στάθμης των υδάτων.

Δείκτης: Ετήσια ποσότητα υπόγειων υδάτων που αντλούν άμεσα οι γεωργοί από πηγές υπόγειων υδάτων.

Πρόταση: Στο δείκτη 10 προτείνεται συλλογή στοιχείων σε αυτόν τον τομέα. Η απαίτηση αυτή θα μπορούσε να διευρυνθεί ώστε να καλύπτει την αυτοτροφοδότηση και θα περιελάμβανε την πηγή του αντλούμενου ύδατος, π.χ. υπόγεια ύδατα (από φρέαρ) ή από ποτάμι ή ρυάκι.

5.23. Δείκτης 23: Διάβρωση του εδάφους (ομάδα α/β/γ)

Έννοια: Σε περισσότερο από το ήμισυ της ξηράς στην Ευρώπη παρατηρείται κάποιος βαθμός διάβρωσης του εδάφους, γεγονός το οποίο μειώνει την παραγωγικότητα της γης και υποβαθμίζει τα οικοσυστήματα. Το φαινόμενο αυτό είναι εντονότερο στις χώρες της νότιας Ευρώπης αλλά, ακόμη και στο βόρειο τμήμα της Ευρώπης, ο ενδεχόμενος κίνδυνος διάβρωσης μπορεί να είναι σοβαρός λόγω, π.χ., της έλλειψης προστατευτικής φυτοκάλυψης κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου. Φυσικοί παράγοντες όπως π.χ. το κλίμα, η τοπογραφία και τα χαρακτηριστικά του εδάφους διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία διάβρωσης του εδάφους, αλλά οι σημαντικότεροι παράγοντες είναι κάλυψη της γης και οι γεωργικές πρακτικές. Εξάλλου, η διάβρωση του εδάφους μπορεί να σχετίζεται με γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα.

Δείκτες: Θέση και υπολογισμός του μεγέθους της απώλειας φυτικής γης και χάρτες κινδύνου διάβρωσης του εδάφους. Κάλυψη της γης και γεωργικές πρακτικές στις απειλούμενες περιοχές (ή στις περιοχές που βρίσκονται σε κίνδυνο).

Προτάσεις: Μια προσέγγιση γεω-χωρικής μοντελοποίησης, βασισμένης σε ένα συνδυασμό γεωγραφικών και εναρμονισμένων στοιχείων σχετικά με τα ευρωπαϊκά εδάφη, την κάλυψη της γης, τα ψηφιακά μοντέλα εδάφους και τα μετεωρολογικά δεδομένα, θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα τη σύνταξη συνεπών και εναρμονισμένων χαρτών των κινδύνων διάβρωσης του εδάφους.

5.24. Δείκτης 24: Εξάντληση πόρων: μεταβολή κάλυψης της γης (ομάδα α)

Έννοια: Για την παρακολούθηση των εξελίξεων είναι απαραίτητος ένας πίνακας μεταβολών της κάλυψης της γης (LC). Από γεωργοπεριβαλλοντικής απόψεως, η βασική απαίτηση είναι η σύνταξη ενός πίνακα γεωργικών χρήσεων όπου θα απεικονίζονται είσοδοι, έξοδοι και εσωτερικές μεταβολές της χρήσης.

Δείκτης: Πίνακας μεταβολών της κάλυψης της γης ταξινομημένων κατά τύπο και μέγεθος.

Πρόταση: Η εφαρμογή και η τακτική ενημέρωση του LUCAS [11] θα επιτρέψει την κατάρτιση των απαιτούμενων πινάκων.

[11] Βλ. 4.1.4. ανωτέρω.

5.25. Δείκτης 25: Γενετική ποικιλότητα των ειδών (ομάδα β)

Έννοια: Η βιοποικιλότητα είναι η ποικιλομορφία της ζωής και οι λειτουργίες της και αναγνωρίζεται γενικώς σε τρία επίπεδα:

*Γενετική ποικιλότητα - η ποικιλομορφία των γενετικών λειτουργικών υποσυστημάτων που παρατηρείται μεταξύ των μεμονωμένων εκπροσώπων ενός είδους.

*Ποικιλότητα των ειδών - η ποικιλομορφία των ζώντων οργανισμών που βρίσκονται σε ένα συγκεκριμένο τόπο, και

*Ποικιλότητα του οικοσυστήματος - η ποικιλομορφία των ειδών, των οικολογικών λειτουργιών και διεργασιών, η οποία παρατηρείται σε διάφορα φυσικά περιβάλλοντα.

Οι γενετικές βελτιώσεις μπορεί να συμβάλουν στη γεωργική παραγωγικότητα, αλλά είναι ενδεχόμενο επίσης να προετοιμάζουν το έδαφος για μια διαδικασία προοδευτικής διάβρωσης του γενετικού αποθέματος με συνέπεια να καθίσταται η γεωργική παραγωγή όλο και περισσότερο ευάλωτη στους κινδύνους που συνδέονται με την εξάπλωση νέων επιδημιών και ασθενειών ή με τις κλιματικές μεταβολές.

Δείκτης: 1) Ο συνολικός αριθμός και μερίδια στην παραγωγή των σπουδαιότερων καλλιεργητικών ποικιλιών/ποικιλιών αγροτικών ζώων και 2) Ο αριθμός των εθνικών καλλιεργητικών ποικιλιών/ποικιλιών αγροτικών ζώων που απειλούνται (ή που βρίσκονται σε κίνδυνο).

Ο πρώτος δείκτης αποκαλύπτει το βαθμό της βιοποικιλότητας στη γεωργική παραγωγή και ανιχνεύει οποιαδήποτε αύξηση/μείωση. Ο δεύτερος παρέχει πληροφορίες σχετικά με τον κίνδυνο γενετικής διάβρωσης και ανεπανόρθωτης απώλειας του υφιστάμενου γενετικού συνόλου.

Προτάσεις: Όσον αφορά το δείκτη 1, οι βασικές πληροφορίες γα τις καλλιέργειες προέρχονται από τον κοινό κατάλογο ποικιλιών καλλιεργούμενων φυτικών ειδών [12]. Οι πληροφορίες αυτές απαιτείται να συμπληρώνονται από ένα εξειδικευμένο δίκτυο πληροφοριών.

[12] Ο κοινός κατάλογος ποικιλιών καλλιεργούμενων φυτικών ειδών δημοσιεύεται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 18 της οδηγίας 70/457/EΟΚ του Συμβουλίου της 29 Σεπτεμβρίου 1970, περί του κοινού καταλόγου ποικιλιών καλλιεργούμενων φυτικών ειδών (ΕΕ L225 της 12.10.1970, σ.1). Ο κατάλογος δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στις 21 Ιουλίου 1975 (ΕΕ C164 της 21.7.1975, σ.1). Ενημερώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Στα πλαίσια αυτά, η 21η έκδοση δημοσιεύθηκε στις 9 Νοεμβρίου 1999 (ΕΕ C 321A της 9.11.1999, σ.1).

5.26. Δείκτης 26: Περιοχή μεγάλης φυσικής αξίας, βοσκότοποι κ.λπ. (ομάδα β)

Ο δείκτης αυτός αποτελεί υποσύνολο του δείκτη 4

5.27. Δείκτης 27: Παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ομάδα α)

Έννοια: Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπως το βιοντήζελ και η ξυλεία μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων και στην αποφυγή εκπομπών CO2.

Δείκτης: Περιοχή και όγκος παραγωγής πρεμνοφυών δασών και καλλιεργειών ελαιούχων σπόρων που προορίζονται για την παραγωγή βιοντήζελ.

Πρόταση: Για το θέμα αυτό συλλέγονται διοικητικά στοιχεία. Εναλλακτικώς θα ήταν δυνατόν να διευρυνθούν οι στατιστικές της FSS και της φυτικής παραγωγής έτσι ώστε να καλύψουν και την ανωτέρω παραγωγή.

5.28. Δείκτης 28: Πλούτος πανίδας (ομάδα δ)

Έννοια: Ορισμένα είδη, που συνδέονται με τυπικούς γεωργικούς οικοτόπους, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βιοδείκτες για ορισμένες εξελίξεις στο γεωργικό τομέα, μολονότι η ποικιλότητα των ειδών και ο αριθμός των ατόμων είναι δυνατόν να επηρεάζονται από εξωγενή προς τη γεωργία γεγονότα. Μερικές από τις δυσκολίες που ανακύπτουν για την κατάρτιση του δείκτη αυτού είναι η επιλογή των ειδών και η αναγκαιότητα ύπαρξης μιας αρκετά μακράς περιόδου ελέγχων ώστε να προσδιορισθούν οι φυσικές επιρροές, όπως π.χ. ο καιρός ή οι μεταβολές που προκαλούνται από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Υπάρχουν ορισμένα παραδείγματα σε εθνικό επίπεδο, βασιζόμενα κυρίως στην καταμέτρηση των πουλιών. Λόγω της λιγότερο τεχνικής φύσης τους, οι βιοδείκτες αυτοί απαιτούν τη συνεργασία του ευρύτερου κοινού.

Δείκτης: Προς καθορισμό, επί τη βάσει των διαθέσιμων στοιχείων. Ένα σημαντικό θέμα είναι η διαθεσιμότητα πρόσφατων στοιχείων λόγω του ότι οι αντίστοιχες χρονολογικές σειρές απαιτείται να έχουν μακρά διάρκεια

Πρόταση: Απαιτείται περαιτέρω εξέλιξη του δείκτη αυτού.

5.29. Δείκτης 29: Ποιότητα του εδάφους (ομάδα γ)

Έννοια: Ο βασικός αντικειμενικός στόχος της πολιτικής στον τομέα της διαχείρισης του εδάφους στη γεωργία, είναι η διασφάλιση της κατάλληλης χρήσης των εδαφών, ως περιορισμένου πόρου της γεωργικής παραγωγής, κατά τρόπο περιβαλλοντικώς αβλαβή, οικονομικώς βιώσιμο και κοινωνικώς αποδεκτό. Η σύγκριση χαρτών "δυνατοτήτων" του εδάφους με χάρτες της πραγματικής χρήσης της γης, μπορεί να οδηγήσει στον προσδιορισμό τομέων αναντιστοιχίας, στον εντοπισμό περιοχών με ενδεχόμενο κίνδυνο υποβάθμισης του εδάφους και, τέλος, στην άντληση χρήσιμων πληροφοριών για την αξιολόγηση/έλεγχο/προσανατολισμό της σχετικής πολιτικής.

Δείκτης: Γεωργικές περιοχές όπου υφίσταται αναντιστοιχία μεταξύ των δυνατοτήτων του εδάφους και της πραγματικής ή επικείμενης χρήσης της γης.

Προτάσεις: (1) καθορισμός των περιορισμών του εδάφους (τοπογραφία, βάθος ριζοφυίας, γονιμότητα, οργανικός άνθρακας, ικανότητα συγκράτησης ύδατος [13], υφή) των ευρωπαϊκών εδαφών (με τη χρήση ενός εναρμονισμένου συστήματος πληροφόρησης για τα ευρωπαϊκά εδάφη). (2) προσδιορισμός ζωνών καταλληλότητας των καλλιεργειών, και (3) σύγκριση των χαρτών "δυνατοτήτων" με τους χάρτες της χρήσης της γης.

[13] Η ικανότητα συγκράτησης ύδατος έχει επισημανθεί ως ιδιαίτερος δείκτης στο έργο του ΟΟΣΑ. Θεωρείται εξαιρετικά σημαντική για περιοχές στις οποίες οι περίοδοι ξηρασίας, που περιορίζουν τη φυτοκάλυψη του εδάφους, ακολουθούνται από περιόδους έντονης βροχόπτωσης. Για χώρες με ποταμούς που έχουν μεγάλη κλίση και ισχυρή ροή και με έντονη βροχόπτωση, μια καλή διάρθρωση του εδάφους με υψηλή ικανότητα συγκράτησης ύδατος είναι βασική για την πρόληψη των πλημμυρών και των κατολισθήσεων, οι συνέπειες των οποίων ενδέχεται να είναι ιδιαίτερα επιζήμιες για την οικονομία.

5.30. Δείκτης 30: Νιτρικά άλατα/φυτοφάρμακα στα ύδατα (ομάδα δ) [14]

[14] Οι δείκτες που απαιτούνται για τις κατηγορίες δεικτών 14, 30 και 31 δεν έχουν ακόμη επισημανθεί και, ως εκ τούτου, δεν περιλαμβάνονται στην παρούσα ανακοίνωση)

Έννοια: Η γεωργία είναι μια από τις κύριες αιτίες ύπαρξης θρεπτικών ουσιών και καταλοίπων φυτοφαρμάκων στα υπόγεια και επιφανειακά ύδατα. Η εξέλιξη των συγκεντρώσεων στα υπόγεια και επιφανειακά ύδατα αποτελεί ένα δείκτη της επιτυχίας των μέτρων που λαμβάνονται από το γεωργικό τομέα. Μια γεωγραφική ανάλυση των αποτελεσμάτων θα μπορούσε να επιτρέψει τον εντοπισμό των προβλημάτων

Δείκτης: Ο καθορισμός του δείκτη απαιτεί περαιτέρω επεξεργασία

Πρόταση: Καταρχήν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο ΕΕ, περισσότερα βεβαίως όσον αφορά τα νιτρικά άλατα και λιγότερα για τα φυτοφάρμακα. Τα στοιχεία μπορούν να συλλεγούν και να παρουσιασθούν ποικιλοτρόπως, λαμβάνοντας π.χ. υπόψη την κύρια χρήση της γης στην υδρολογική λεκάνη. Για τον καθορισμό και την κατάρτιση του δείκτη, απαιτούνται περαιτέρω συζητήσεις μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής, των παροχέων των δεδομένων και των περιβαλλοντολόγων.

5.31. Δείκτης 31: Επίπεδα υπόγειων υδάτων (ομάδα δ)

Έννοια: Η υπεράντληση υπόγειων υδάτων από τη γεωργία (βλ. δείκτη 10), καθώς επίσης από άλλους χρήστες, οδηγεί στην υποχώρηση του ορίζοντα της στάθμης των υπογείων υδάτων. Η διατάραξη της υδρολογίας μιας περιοχής μπορεί να έχει και άλλες συνέπειες, όπως διείσδυση αλμυρού ύδατος στο υδροφόρο στρώμα, πράγμα το οποίο συνεπάγεται περαιτέρω μείωση των διαθέσιμων γλυκέων υδάτων.

Ορισμένες χώρες έχουν καταρτίσει μακρές χρονολογικές σειρές των επιπέδων των υπόγειων υδάτων σε επιλεγμένους σταθμούς μέτρησης, πράγμα το οποίο είναι απαραίτητο για το διαχωρισμό των μεταβολών που οφείλονται στον καιρό από τις ανθρωπογενείς επιρροές. Δεν έχει γίνει γνωστή καμιά συστηματική συλλογή στοιχείων σε επίπεδο ΕΕ.

Δείκτης: Προς καθορισμό.

Πρόταση: Απαιτείται περαιτέρω επεξεργασία, προκειμένου να προσδιορισθούν οι προσδοκίες από αυτόν τον δείκτη και να καθορισθεί το περιεχόμενό του.

5.32. Δείκτης 32. Κατάσταση του τοπίου (ομάδα β)

Έννοια: Η κατάσταση του τοπίου μπορεί να αποδοθεί με αναλυτικούς δείκτες σε διάφορα επίπεδα. Η ποικιλότητα και η σύνθεση διευκολύνουν την περιγραφή του. σε αυτό συμβάλλουν, επίσης, στοιχεία όπως η δομή και η οργάνωση των αγροτεμαχίων, η ολική κάλυψη της γης, η κατανομή και οι τύποι των κτιρίων και, τέλος, οπτικά στοιχεία (περιλαμβανομένης της ομογενοποίησης, της εγκαταλελειμμένης γης, των φθαρμένων κτιρίων κ.λπ). Για μια γεωργοπεριβαλλοντική προσέγγιση, ιδιαίτερη σημασία έχουν οι γεωργικές συνιστώσες.

Δείκτης: Αριθμός και ποικιλότητα των ορατών αξιοσημείωτων στοιχείων (προς καθορισμό)

Πρόταση: Η Επιτροπή έχει προβεί σε καταγραφή των εθνικών συστημάτων που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση του τοπίου. Πρέπει να συνεχισθούν και να ενταθούν οι τρέχουσες εργασίες που αποσκοπούν στην επικύρωση και επέκταση των ανωτέρω συστημάτων έτσι ώστε να χρησιμοποιηθούν σε κοινοτικό επίπεδο. Τα περιβαλλοντικά ερωτήματα θα περιληφθούν στο LUCAS και οι αντίστοιχες απαντήσεις, μαζί με φωτογραφικό υλικό από τα σημεία των επιθεωρήσεων, θα συμβάλουν στην κατάρτιση των δεικτών.

5.33. Δείκτης 33. Αντίκτυπος στους οικοτόπους και τη βιοποικιλότητα (ομάδα γ)

Έννοια: Η γεωργία συμβάλλει στη διαχείριση των φυσικών οικοτόπων τόσο στις καλλιεργούμενες εκτάσεις όσο και στους κενούς χώρους μεταξύ αυτών, όπως είναι π.χ. οι φράκτες, οι τάφροι και άλλα όρια. Η συμβολή των γεωργών στην προστασία των οικοτόπων συνίσταται αφενός μεν στη διαχείριση των καλλιεργούμενων εκτάσεων έτσι ώστε να διαφυλάσσεται η φυσική χλωρίδα και πανίδα, και αφετέρου στη διατήρηση των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων των ορίων σε καλή κατάσταση. Οι ενέργειες αυτές μπορεί να έρχονται σε αντίθεση με τις οικονομικώς άριστες πρακτικές.

Δείκτης: Πυκνότητα των γραμμικών στοιχείων και ποικιλότητα της κάλυψης της γης στο επίπεδο της εκμετάλλευσης.

Πρόταση: Χρησιμοποίηση περιβαλλοντικών ερωτημάτων στο LUCAS και πρόσθετων ερωτημάτων στη FSS. Ανάπτυξη μεθοδολογιών για τον υπολογισμό της ποικιλότητας βάσει στοιχείων της FSS και ενδεχόμενη χρήση των πληροφοριών της Χρήσης της γης Corine (CLC) για χωρική ανακατανομή των εν λόγω στοιχείων.

5.34. Δείκτης 34: Συμμετοχή της γεωργίας στις εκπομπές, στη μόλυνση από νιτρικά άλατα, στη χρήση ύδατος (ομάδα β)

Έννοια: Η γεωργία δεν είναι παρά μόνο ένας από τους τομείς που προκαλούν εκπομπές, μόλυνση και προβλήματα στους υδάτινους πόρους. Η αξιολόγηση της σχετικής σπουδαιότητας της γεωργίας σε σύγκριση με άλλους τομείς, αποτελεί σημαντικό στοιχείο προκειμένου να κριθεί κατά πόσο η αποσπασματική εξέταση του γεωργικού τομέα είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος αντιμετωπίσεως του προβλήματος.

Δείκτης: 1) Εκπομπές αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου ανά οικονομικό τομέα. 2) Εκπομπές αζώτου στα ύδατα ανά οικονομικό τομέα. 3) Χρήση των υδάτων ανά οικονομικό τομέα.

Προτάσεις: 1) Όσον αφορά τα αέρια του φαινομένου του θερμοκηπίου υπάρχει διαθέσιμο ένα πλήρες σύνολο στοιχείων. 2) Δεν υπάρχει απλός τρόπος διακρίσεως των νιτρικών αλάτων που προέρχονται από τη γεωργία, από τα νιτρικά άλατα που προέρχονται από άλλες πηγές. Απαιτείται συνεπώς να αναπτυχθούν μοντέλα για τον υπολογισμό της διαχύσεως από αγροτικές γαίες, των εισροών νιτρικών αλάτων από τη βιομηχανία (κυρίως ειδών διατροφής) και, τέλος, των νιτρικών αλάτων από άλλες πηγές. 3) Τα σημερινά ερωτηματολόγια για τις στατιστικές σχετικά με τα ύδατα πρέπει να συμπληρωθούν πιο διεξοδικά από τα κράτη μέλη.

5.35. Δείκτης 35: Αντίκτυπος στην ποικιλότητα του τοπίου (ομάδα γ)

Έννοια: Η ποικιλότητα του τοπίου είναι το αποτέλεσμα των φυσικών συνθηκών, της λειτουργίας της γης και των αλληλεπιδράσεων μεταξύ γεωργίας και άλλων χρηστών της γης. Η ποικιλότητα αυτή πρέπει να θεωρείται ως πόρος και νοείται σε πιο περιεκτικό επίπεδο από την περίπτωση του οικοτόπου.

Δείκτης: Δείκτες της ολικής και της γεωργικής ποικιλότητας καθώς και της διαχρονικής τους εξέλιξης.

Πρόταση: Έχει αναληφθεί η εκπόνηση μελέτης για την ποικιλότητα της γης με βάση το CLC [15]. Η προσέγγιση αυτή θα συμπληρωθεί με τη χρήση περιβαλλοντικών ερωτημάτων και της εσωτερικής ποικιλότητας του δικτύου σημείων στο LUCAS. Η ενοποίηση των στοιχείων για τα εδάφη μαζί με τις τοπογραφικές πληροφορίες και τα κλιματικά δεδομένα θα χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία μιας "φυσικής" γραμμής βάσης της ποικιλότητας. Οι πίνακες μεταβολών του LUCAS θα επιτρέψουν την απομόνωση της συμβολής της γεωργίας στην ποικιλότητα και στην εξέλιξή της.

[15] Από την κάλυψη της γης στην ποικιλότητα του τοπίου - Κοινή έκθεση Ευρωπαϊκής Επιτροπής/Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, 2000.

6. συμπερασματα

6.1. Γενικές απαιτήσεις

Στο ανωτέρω τμήμα εκτίθενται οι προτάσεις της Επιτροπής για καθένα από τους δείκτες που προτείνονται στην ανακοίνωση COM (2000) 20. Περιλαμβάνεται η επισήμανση διαφόρων απαιτήσεων που πρέπει να πληρούνται για τον καθορισμό ή τον υπολογισμό ορισμένων δεικτών. Τούτα παρατίθενται συνοπτικά στον κατωτέρω πίνακα. Πρέπει να τονισθεί ότι οι συναφείς εργασίες δεν είναι δυνατό να ανατεθούν στην Επιτροπή δεδομένου ότι για την επιτυχή διεξαγωγή τους απαιτείται η πλήρης συμμετοχή και δέσμευση των εθνικών διοικήσεων και άλλων φορέων. Το χρονοδιάγραμμα αλλά και η σκοπιμότητα πραγματοποίησης των υπόψη εργασιών εξαρτάται απόλυτα από τους πόρους που θα διαθέσει κάθε συμμετέχων στις εν λόγω εργασίες. Η υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου θα είναι απαραίτητη προκειμένου το παρόν εγχείρημα να σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο. "Επιπλέον, πρέπει να ληφθεί υπόψη η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι πιθανόν, ότι τα νέα κράτη μέλη, μετά την ένταξή τους, δεν θα μπορέσουν να συμμετάσχουν στο προς εκτέλεση έργο παρά μόνο προοδευτικά".

6.2. Περαιτέρω εργασίες (Κατάλογος συστάσεων και χρονοδιάγραμμα)

6.2.1. Προτεραιότητα

Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να εφιστά την προσοχή των φορέων που είναι αρμόδιοι για τη λήψη αποφάσεων στη σπουδαιότητα του έργου σχετικά με τους γεωργοπεριβαλλοντικούς δείκτες καθώς και στην ανάγκη διάθεσης κατάλληλων πόρων για τις συναφείς εργασίες. Ειδικότερα, θα ενισχυθούν οι προσπάθειες επισήμανσης του στατιστικού αντικτύπου των πολιτικών επιλογών. Η ανωτέρω προσπάθεια θα είναι συνεχής.

6.2.2. Απογραφές πηγών στοιχείων

Το δίκτυο του Ευρωπαϊκού Στατιστικού Συστήματος για τις γεωργικές στατιστικές χρησιμοποιείται (μέσω του συνήθους προγράμματος συνεδριάσεων της ομάδας εργασίας) για την ενημέρωση και συμπλήρωση των απογραφών πηγών στοιχείων που αφορούν γεωργοπεριβαλλοντικά θέματα στα κράτη μέλη και στις υποψήφιες χώρες. Η εν λόγω απογραφή θα περιλαμβάνει όλες τις συναφείς πηγές στοιχείων και δεν θα περιορίζεται σε παραδοσιακές στατιστικές πηγές.

6.2.3. Κάλυψη της Έρευνας σχετικά με τη διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και του Δικτύου γεωργικής λογιστικής πληροφόρησης

Η κάλυψη περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών από τις δύο εν λόγω πηγές στοιχείων θα υπόκειται σε διαρκή αναθεώρηση. Η αναθεώρηση αυτή αποτελεί τρέχουσα διαδικασία για το Δίκτυο γεωργικής λογιστικής πληροφόρησης. Τα χαρακτηριστικά της Έρευνας σχετικά με τη διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων αναθεωρούνται με την ευκαιρία κάθε έρευνας. Η εξέταση των προτάσεων της Επιτροπής για την έρευνα του 2003 θα ολοκληρωθεί κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2001.

6.2.4. Γεωγραφική διάσταση

Έχουν ήδη καταρτισθεί προτάσεις για ένα σχέδιο αξιολόγησης που θα αποσκοπεί στη μελέτη της γεωγραφικής ανακατανομής των υφιστάμενων στοιχείων κατά τρόπο που να λαμβάνει περισσότερο υπόψη τον περιβαλλοντικό παράγοντα. Τα πρώτα αποτελέσματα αναμένονται το 2002.

6.2.5. Διοικητικά στοιχεία

Η ανάλυση που περιλαμβάνεται σε προηγούμενα τμήματα της παρούσας ανακοίνωσης οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η χρήση διοικητικών στοιχείων αποτελεί την πιο αποτελεσματική και οικονομική λύση για των υπολογισμό πολλών δεικτών. Η διαθεσιμότητα διοικητικών στοιχείων για στατιστικούς σκοπούς περιορίζεται συχνά από τη νομοθεσία. Η Επιτροπή θα υποβάλει προτάσεις για συναφείς νομοθετικές μεταβολές. Δεδομένου ότι οι μεταβολές αυτές θα υπόκεινται στη διαδικασία συναπόφασης, οι απόψεις του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου σχετικά με την παρούσα ανάλυση καθώς και η υποστήριξή τους όσον αφορά την προτεινόμενη προσέγγιση είναι ζωτικής σημασίας.

Τα τεχνικά θέματα που αφορούν τη χρήσιμη διασύνδεση διοικητικών και στατιστικών στοιχείων θα εξετασθούν περαιτέρω και θα υποβληθούν συναφείς προτάσεις. Ειδικότερα, πρέπει να τονισθεί η ανάγκη υποβολής διοικητικών στοιχείων σε μια μορφή που να προσιδιάζει στο στατιστικό σύστημα κυρίως όσον αφορά τη φυσική ενότητα υποβολής στοιχείων, ώστε να είναι δυνατή η περαιτέρω ανάλυση και ο έλεγχος με διασταύρωση.

Η στενή συνεργασία που ήδη υπάρχει μεταξύ διοικητικών υπαλλήλων και στατιστικολόγων σε σχέση με τη διαχείριση των στατιστικών πηγών θα επεκταθεί στα επιμέρους χαρακτηριστικά νέων και υφιστάμενων διοικητικών πηγών.

6.2.6. Πιλοτικές μελέτες και έρευνα

Για πολλούς δείκτες οι πιλοτικές μελέτες ή η περαιτέρω έρευνα έχουν επισημανθεί ως η καλύτερη προσέγγιση για την επίτευξη περαιτέρω προόδου. Οι περιπτώσεις αυτές επισημαίνονται στο κείμενο καθώς και στον κατωτέρω συνοπτικό πίνακα.

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Δράση: R = προσαρμογή διοικητικών στοιχείων για στατιστική χρήση και εναρμόνισή τους με στατιστικές πηγές εφόσον χρειάζεται, E = βάσει των υφιστάμενων ερευνών, M = χρήση στοιχείων/μεθόδων των κρατών μελών, S = μελέτη / ανάπτυξη, L = έρευνα LUCAS, P = πιλοτική μελέτη En = Βάσεις περιβαλλοντικών δεδομένων όπως Κάλυψη εδάφους CORINE, έδαφος, κλίμα κ.λπ.