51999DC0750

Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής - Εφαρμογή του λευκού βιβλίου «Διδασκαλία και μάθηση: προς την κοινωνία της γνώσης» /* COM/99/0750 τελικό */


ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ - Εφαρμογή του λευκού βιβλίου «Διδασκαλία και μάθηση: προς την κοινωνία της γνώσης»

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

I. AΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ: Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΛΕΥΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

1. ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ: ΓΝΩΣΕΙΣ, ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ, ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ

2. ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ

3. ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΜΙΑΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

II. ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ 5 ΣΤΟΧΩΝ ΤΟΥ ΛΕΥΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

1. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ

α) Αυτοματοποιημένες δοκιμασίες αξιολόγησης των γνώσεων και των

δεξιοτήτων

β) Τα σχολεία της δεύτερης ευκαιρίας

γ) Η ευρωπαϊκή εθελοντική υπηρεσία

δ) Το ευρωπαϊκό σήμα για τις πρωτοβουλίες που ενθαρρύνουν την εκμάθηση των γλωσσών

2. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΟΥ ΕΞΕΛΙΣΣΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Στόχος I: Ενθάρρυνση απόκτησης νέων γνώσεων

Στόχος II: Προσέγγιση σχολείου και επιχείρησης

Στόχος III: Καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού

Στόχος IV: Γνώση τριων κοινοτικών γλωσσών

Στόχος V: Ισότιμη αντιμετώπιση των υλικών επενδύσεων και των επενδύσεων στην κατάρτιση

3. Η ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΝΕΩΝ ΙΔΕΩΝ ΚΑΙ Η ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΕΜΠΕΙΡΙΩΝ

III. Η ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΛΕΥΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΩΝ

1. Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ

2. Η ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ

3. Η ΣΥΝΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΔΟΚΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Παράρτημα 1 ΑΥΤΟΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

Παράρτημα 2 ΣΧΟΛΕΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ (Καταγραφή της κατάστασης)

Παράρτημα 3 ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΕΚΜΑΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΛΕΥΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗ: ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ»

Η έκθεση αυτή έχει ως αντικείμενο να παρουσιάσει [1] το στάδιο πειραματισμών, ενεργειών και προβληματισμών για την υλοποίηση των πέντε στόχων τους οποίους όρισε το Νοέμβριο του 1995 το λευκό βιβλίο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Διδασκαλία και μάθηση: προς την κοινωνία της γνώσης» [2]:

[1] Έτσι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμμορφώνεται με τις αναληφθείσες δεσμεύσεις κατά το Συμβούλιο της 27ης Ιουνίου 1997 του οποίου τα συμπεράσματα (JO C303, 4/10/97) ορίζουν: «Το Συμβούλιο σημειώνει με ενδιαφέρον ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναλάβει σειρά πειραματισμών - σχετικά με τους διαφόρους στόχους -για τους οποίους θα υποβάλει έκθεση στο Συμβούλιο&».

[2] (Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων 1996).

- Στόχος I: Ενθάρρυνση απόκτησης νέων γνώσεων

- Στόχος II: Προσέγγιση σχολείου-επιχείρησης

- Στόχος III: Καταπολέμηση του αποκλεισμού

- Στόχος IV: Γνώση τριων κοινοτικών γλωσσών

- Στόχος V: Ισότιμη αντιμετώπιση των υλικών επενδύσεων και των επενδύσεων στην κατάρτιση.

Μετά την έκδοση του λευκού βιβλίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πήρε την πρωτοβουλία να προκαλέσει ευρεία συζήτηση για τα θέματα του λευκού βιβλίου. Τα κοινοτικά όργανα, το Συμβούλιο [3], το Κοινοβούλιο [4], η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή [5] και η Επιτροπή των Περιφερειών [6] συζήτησαν, με τη σειρά τους, για τους προβληματισμούς που θέτει το λευκό βιβλίο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέγραψε τις σκέψεις της το 1997 στην ανακοίνωση: «Απολογισμός της συνέχειας που δόθηκε στο λευκό βιβλίο - Διδασκαλία και μάθηση: προς την κοινωνία της γνώσης» [7]. Εξάλλου τα κοινοτικά όργανα, τα κράτη μέλη, οι κοινωνικοί εταίροι, τα πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα και οι ΜΚΟ εισέφεραν ο καθένας τη συμβολή του που επιτρέπει έτσι την εκτέλεση πειραματισμών στο πλαίσιο των υφιστάμενων προγραμμάτων δράσης στους τομείς της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της νεολαίας [8].

[3] Συμπεράσματα του Συμβουλίου της 6ης Μαΐου 1996 για το λευκό βιβλίο· ΕΕ C 195 της 6.7.1996

[4] Ψήφισμα επί του λευκού βιβλίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εκπαίδευση και την κατάρτιση, ΕΕ C 115 της 14.4.1997

[5] Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για το «Λευκό βιβλίο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εκπαίδευση και την κατάρτιση, ΕΕ C 295 7.10.1996

[6] Γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών «Λευκό βιβλίο για την εκπαίδευση και την κατάρτιση· ΕΕ C 182 της 24.6.1996

[7] (COM(97) 256 τελικό).

[8] Η έκθεση δεν καλύπτει το σύνολο των κοινοτικών δράσεων που αφορούν τους σχετικούς τομείς, όπως π.χ. το Ευρωπαϊκό Κοινοτικό ταμείο.

Επί του παρόντος δεν τίθεται ζήτημα να γίνει πραγματικά τελική αποτίμηση της υλοποίησης των πέντε στόχων του λευκού βιβλίου, εφόσον σημαντικό μέρος των ενεργειών βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη. Ωστόσο αφού υπογραμμισθεί η συμβολή του λευκού βιβλίου στην έννοια της Ευρώπης της γνώσης (I), είναι δυνατόν να γίνει καταγραφή των αποτελεσμάτων, στα τέλη του έτους 1999, της εφαρμογής του στην πράξη (II) και να εκτιμηθεί η μεθοδολογική συμβολή του για τη διενέργεια καινοτομιών με πρωτοβουλία των κοινοτικών οργάνων, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη (III). [9]

[9] Από τα κράτη μέλη ή τους παράγοντες που αφορούν οι διάφοροι στόχοι του λευκού βιβλίου ελήφθησαν επίσης πολλές άλλες πρωτοβουλίες για τις οποίες δεν κατέστη δυνατόν να γίνει λόγος σε αυτήν την έκθεση.

I. ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ: η συμβολη του λευκού βιβλίου

Η συζήτηση την οποίαν προκάλεσε το λευκό βιβλίο για τη θέση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης στην αυριανή Ευρώπη συνέβαλε στη θεμελίωση της έννοιας «της Ευρώπης της γνώσης». Η συνθήκη του Άμστερνταμ, η οποία υπογράφηκε στις 2 Οκτωβρίου 1997, κατέγραψε στο προοίμιό της τη βούληση της Ένωσης «να προάγει την ανάπτυξη του υψηλότερου δυνατού επιπέδου γνώσης για το λαό της μέσω ευρείας πρόσβασης στην εκπαίδευση και μέσω της συνεχούς αναπροσαρμογής των γνώσεων». Εξάλλου στην Aτζέντα 2000, η Ένωση ανήγαγε τις πολιτικές που αποτελούν τις φυσικές κινητήριες δυνάμεις της «κοινωνίας της γνώσης» (καινοτομία, έρευνα, εκπαίδευση, κατάρτιση), σε έναν από τους τέσσερις θεμελιώδεις άξονες των εσωτερικών πολιτικών της. Στο έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο Λουξεμβούργο, το Νοέμβριο του 1997, καθορίσθηκε συντονισμένη ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση, η οποία δίδει ιδιαίτερη έμφαση στη σπουδαιότητα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης.

Η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Νοεμβρίου 1997 (COM(97)563) «Για μια Ευρώπη της γνώσης», η οποία έχει σκοπό να παρουσιάσει τις κατευθυντήριες γραμμές των μελλοντικών προγραμμάτων στους τομείς της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της νεολαίας για την περίοδο 2000-2006, προσανατολίστηκε κυρίως προς το σχέδιο της προοδευτικής οικοδόμησης ενός ανοικτού και δυναμικού ευρωπαϊκού εκπαιδευτικού χώρου.

Η πρακτική εφαρμογή του λευκού βιβλίου συνέβαλε στον καθορισμό των τριών κύριων διαστάσεων για την οικοδόμηση της Ευρώπης της γνώσης:

- διευκόλυνση της απασχολησιμότητας και της προσαρμοστικότητας των νέων και των εργαζομένων·

- αύξηση του δυναμικού γνώσεων·

- συμβολή στην οικοδόμηση της Ευρώπης των πολιτών.

1. διευκολυνση της απασχολησιμότητας και της προσαρμοστικοτητας των νεων και των εργαζομενων: γνωσεις, ικανοτητες, δεξιοτητες

Πρόκειται για μία από τις μείζονες μέριμνες του λευκού βιβλίου:

- Επινόηση νέων τρόπων αναγνώρισης των επαγγελματικών γνώσεων που να επιτρέπουν στον καθένα να επιτύχει αναγνώριση των δεξιοτήτων του χάρη σ' ένα μόνιμο και εύκαμπτο σύστημα, όπως η τελειοποίηση αξιόπιστων δοκιμασιών αξιολόγησης και πιστοποίησης.

- Ανάπτυξη της μαθητείας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το Συμβούλιο εξέδωσε το Δεκέμβριο του 1998 απόφαση για τη δημιουργία του «EUROPASS-Κατάρτιση», «κοινοτικού πληροφοριακού εγγράφου». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, θέτει σε εφαρμογή σχέδιο για να εξασφαλίσει την εφαρμογή του από την 1η Ιανουαρίου 2000.

- Επαγγελματική επανένταξη χάρη σε «εξατομικευμένη» εκπαιδευτική πορεία για τους νέους σε κατάσταση κοινωνικού αποκλεισμού μέσω της συμμετοχής τους σε σχολεία δεύτερης ευκαιρίας ή μέσω εμπειριών άλλων τύπων που διεξάγονται στα κράτη μέλη.

- Ξεκίνημα της ευρωπαϊκής εθελοντικής υπηρεσίας η οποία αποτελεί μηχανισμό μαθητείας («learning by doing») για την ανάπτυξη της προσωπικότητας και την απόκτηση πείρας από τους νέους. Παρέχει στους νέους την ευκαιρία να συμμετάσχουν προσωπικά σε ένα συλλογικό σχέδιο και να αποκτήσουν σε αντάλλαγμα νέες δεξιότητες και επαγγελματικά προσόντα, που μπορούν να ενισχύσουν την απασχολησιμότητά τους.

- Ανάπτυξη της εκπαίδευσης και της εκμάθησης των γλωσσών, ώστε να διευκολυνθεί η κινητικότητα που επιτρέπει την εξεύρεση εργασίας.

- Ενθάρρυνση των εργαζομένων να επενδύσουν στις ικανότητες και δεξιότητές τους σε προοπτική διά βίου εκπαίδευσης και κατάρτισης και σε πνεύμα «κοινής ευθύνης».

2. αυξηση του δυναμικου των γνωσεων

Το λευκό βιβλίο πρότεινε να πραγματοποιηθούν τα ακόλουθα:

- Επινόηση νέων τρόπων πιστοποίησης των γνώσεων με την τελειοποίηση αυτοματοποιημένων δοκιμασιών αξιολόγησης ορισμένων γνώσεων είτε γενικών είτε περισσότερο επαγγελματικών - όπως η χημεία, η πληροφορική, η διοίκηση επιχειρήσεων και άλλες - προκειμένου να παρακινείται ο καθένας στην απόκτηση νέων γνώσεων σε όλη τη διάρκεια της ζωής.

- Ενίσχυση της συνεργασίας σχολείου και επιχείρησης, ιδίως με την περαιτέρω ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων μεταξύ σχολείου και επιχείρησης και έμφαση στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών, ώστε να βελτιώσουν τις γνώσεις τους για το χώρο των επιχειρήσεων.

- Καταπολέμηση του αποκλεισμού και διευκόλυνση της πρόσβασης όλων στην εκπαίδευση και την κατάρτιση καθόλη τη διάρκεια της ζωής τους. Πρόκειται για τα σχολεία της δεύτερης ευκαιρίας αλλά και για τα μέσα που παρέχονται σε όλους να αποκτούν τις αναγκαίες βασικές καθώς και νέες γνώσεις.

- Γνώση τριών τουλάχιστον κοινοτικών γλωσσών, βελτίωση των γλωσσικών δεξιοτήτων για όλους, ανάλογα με τα επαγγελματικά προσόντα.

- Κινητοποίηση των οικονομικών μέσων από τους διάφορους ενδιαφερόμενους παράγοντες, ώστε να καταστεί δυνατή η απόκτηση του υψηλότερου δυνατού επιπέδου γνώσης.

3. συμβολη στην οικοδομηση μιας ευρωπης των πολιτων

Η δημιουργία κοινού εκπαιδευτικού χώρου απαιτεί να παρασχεθεί πράγματι σε κάθε Ευρωπαίο το αίσθημα ότι ανήκει σε κοινό πολιτιστικό και κοινωνικό χώρο. Το αίσθημα αυτό θα αναπτυχθεί όχι μόνον από το περιεχόμενο των γνώσεων και δεξιοτήτων που οι Ευρωπαίοι θα έχουν από κοινού, αλλά επίσης από την πρακτική, την οποία θα έχουν αναπτύξει, της από κοινού ενεργής αλληλεγγύης, η οποία στηρίζεται στην αμοιβαία κατανόηση των διάφορων πολιτισμών που αποτελούν την πρωτοτυπία και τον πλούτο της Ευρώπης.

Η ανάπτυξη κοινού εκπαιδευτικού χώρου σημαίνει επίσης να παρασχεθεί σε όλους ίση πρόσβαση σε αυτές τις αξίες και στη ζωντανή εμπειρία τους. Η Ευρώπη της γνώσης δεν μπορεί να ανεχθεί να έχουν πρόσβαση στη γνώση μόνο ορισμένοι, ενώ άλλοι να αποκλείονται από αυτήν. Έτσι το λευκό βιβλίο επέμενε στην επιδίωξη της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της γνώσης και της εκμάθησης των γλωσσών και των πολιτισμών, θεωρώντας ότι η γνώση των γλωσσών και των πολιτισμών αντιπροσωπεύει ουσιώδες στοιχείο της άσκησης της ιδιότητας του πολίτη.

II. ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ 5 ΣΤΟΧΩΝ του λευκού βιβλίου

Το λευκό βιβλίο είχε αναθέσει στην εκπαίδευση και την κατάρτιση πολύ φιλόδοξους στόχους όπως η καταπολέμηση του αποκλεισμού ή η γνώση τριων κοινοτικών γλωσσών από κάθε Ευρωπαίο, αλλά, συγχρόνως, είχε προτείνει τη θέση σε εφαρμογή περιορισμένων και συγκεκριμένων ενεργειών, όπως η δημιουργία σχολείων της «δεύτερης ευκαιρίας» ή η απονομή του ευρωπαϊκού σήματος ποιότητας για την ενθάρρυνση της εκμάθησης των γλωσσών. Πράγματι, για κάθε έναν από τους γενικούς στόχους, το λευκό βιβλίο παρουσιάζει, σε χωριστό πλαίσιο, ένα ενδεικτικό και πειραματικό σχέδιο που μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή στο κοινοτικό επίπεδο και να έχει παιδευτικό και αποδεικτικό χαρακτήρα.

Στα τέλη του 1999 διαπιστώνεται ότι, στους πέντε τομείς που επέλεξε το λευκό βιβλίο για την οικοδόμηση της κοινωνίας της γνώσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή:

- έθεσε πράγματι σε εφαρμογή πειραματικές ενέργειες (1), οι οποίες, όσον αφορά την ευρωπαϊκή εθελοντική υπηρεσία, κατέληξαν σε ένα νέο πρόγραμμα κοινοτικής δράσης·

- συνέχισε και εμβάθυνε ενέργειες που ήδη ξεκίνησαν στο πλαίσιο των υφιστάμενων προγραμμάτων, τα οποία εμπλούτισε με νέες ενέργειες (2)·

- διατύπωσε νέες ιδέες και διεξήγαγε μελέτες για να ερευνήσει τα μέσα εφαρμογής αυτών των ιδεών (3). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε συγχρόνως να καταστήσει γνωστά και να διαδώσει τα αποτελέσματα στα οποία είχε καταλήξει.

1. πειραματικες ενεργειες

α) Αυτοματοποιημένες δοκιμασίες αξιολόγησης των γνώσεων και των δεξιοτήτων

Για τη θέση σε εφαρμογή πειραματικών πρωτοβουλιών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απευθύνθηκε στους παράγοντες που ενδιαφέρει η πρόσκληση για υποβολή προσφορών σύμφωνα με το πρόγραμμα Leonardo da Vinci και στα πανεπιστημιακά θεματικά δίκτυα που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος ΣΩΚΡΑΤΗΣ. Έτσι κατέστη δυνατό να ξεκινήσει ένα σύνολο δοκιμαστικών σχεδίων (βλ. παράρτημα I) με σκοπό την ανάπτυξη πρωτοτύπων αξιολόγησης και πιστοποίησης των γνώσεων και δεξιοτήτων στους ακόλουθους τομείς:

- Δοκιμαστικά σχέδια ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Δίκαιο, γεωγραφία, επιστήμες περιβάλλοντος και επιστήμες διατροφής, βιολογία, χημεία, περιβάλλον-νερό, γλώσσες, στατιστική για μηχανικούς.

- Δοκιμαστικά σχέδια Leonardo da Vinci: Μαθηματικά, φυσική, γραπτή έκφραση, πληροφορική, δεξιότητες-κλειδιά, μάρκετινγκ, τραπεζικές εργασίες, υπηρεσία πελατών, μοντάζ.

- Τα σχέδια αυτά έχουν καταληκτική ημερομηνία στα τέλη του 1999.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολούθησε από κοντά την ανάπτυξη αυτών των σχεδίων προκειμένου να διασφαλίσει:

- τη σταθεροποίηση της δομής των δοκιμασιών από πλευράς περιεχομένου και τεχνικής (λογισμικό)·

- την πραγματοποίηση προκριματικών δοκιμασιών σε ακαδημαϊκούς και επαγγελματικούς εταίρους, καθώς και περιορισμένο αριθμό δυνητικών χρηστών·

- την ευαισθητοποίηση του κοινωνικοοικονομικού κόσμου σε αυτή τη νέα μέθοδο απόκτησης γνώσεων και πιστοποίησης των αποτελεσμάτων της αυτο-αξιολόγησης·

- την ανάδραση και την εκπόνηση των οδηγών για τους υποψηφίους στις δοκιμασίες.

Δημιουργήθηκε ιστοσελίδα στον εξυπηρετητή Europa, η οποία παρέχει γενικές πληροφορίες για την κοινοτική δράση, καθώς και σύντομη περιγραφή των υφιστάμενων σχεδίων.

Προκειμένου να εξασφαλισθεί η ποιότητα των προϊόντων, τα σχέδια απετέλεσαν αντικείμενο ενδιάμεσης αξιολόγησης από ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων τον Ιούνιο και Ιούλιο του 1998, οι οποίοι, αφού διαπίστωσαν το τεράστιο δυναμικό των πρωτοτύπων που αναπτύχθηκαν, απηύθυναν συστάσεις σε πολλά σχέδια σε σχέση π.χ. με τον ορισμό των ομάδων στόχων, τη φύση των δοκιμασιών (κατάρτιση, πιστοποίηση ή μικτή) ή ακόμη τη συμπερίληψη μιας «τοπικής» προσέγγισης των ερωτημάτων και εικόνων ώστε να ληφθούν υπόψη οι πολιτισμικές παραδόσεις των διάφορων χωρών και η ποικιλία των χρησιμοποιούμενων γλωσσών. Ύστερα από αυτήν την αξιολόγηση οι συντονιστές των σχεδίων κλήθηκαν να τελειοποιήσουν τα προϊόντα προκειμένου να καταστούν δυνατά η ενίσχυση και ο εμπλουτισμός του περιεχομένου των δοκιμασιών, καθώς και η σταθεροποίηση των τεχνικών και τεχνολογικών πτυχών. Αυτή η φάση των σχεδίων θα ολοκληρωθεί στα τέλη του 1999.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επιθυμώντας να ελέγξει εάν τα προϊόντα είναι αποδεκτά από τους οργανισμούς διαπίστευσης και τους δυνητικούς χρήστες, οργάνωσε το Φεβρουάριο του 1999 παρουσιάσεις των επιλεγέντων πρωτοτύπων για επιλεγμένη ομάδα ευρωπαϊκών οργανώσεων ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης και επιστημονικών σωματείων, κοινωνικών εταίρων, επαγγελματικών τάξεων, φοιτητών και εκπροσώπων των ενδιαφερομένων υπηρεσιών των ευρωπαϊκών οργάνων.

Τα πρωτότυπα των δοκιμασιών που τελειοποιήθηκαν με αυτά τα πειραματικά σχέδια έδειξαν ότι οι αυτοματοποιημένες διαδικασίες μπορούν να λειτουργήσουν ως όργανο αξιολόγησης, ιδίως ενόψει της αναγνώρισης των δεξιοτήτων και μπορούν επίσης να λειτουργήσουν:

- ως μέσο αυτοαξιολόγησης της ατομικής απόκτησης γνώσεων που επιτρέπει έτσι να εισαχθεί μεγαλύτερη ατομική αυτονομία στη δημιουργία των επαγγελματικών προσόντων· και

- ως μέσο διαχείρισης και υποστήριξης στην κατάρτιση του προσωπικού στις επιχειρήσεις.

Οι δοκιμασίες αφορούν πολλές ομάδες στόχους, ιδίως:

- φοιτητές που επιθυμούν να αποκτήσουν πρόσθετες γνώσεις στο ιδιαίτερο αντικείμενο σπουδών τους, ή σε άλλα αντικείμενα εκτός του προγράμματος σπουδών τους·

- νέους που δεν είχαν την ευκαιρία να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους σε ένα τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα και επιθυμούν να αποκτήσουν γνώσεις σε ένα ιδιαίτερο αντικείμενο·

- ενηλίκους:

· που ενδιαφέρονται να διευρύνουν τις γνώσεις τους προκειμένου να ανταποκριθούν στις ανάγκες της αγοράς εργασίας ή των αλλαγών της κοινωνίας γενικά,

· που επιθυμούν να βελτιώσουν ή να αναπροσανατολίσουν τις γνώσεις τους με σκοπό την ένταξη στην αγορά εργασίας.

- κάθε άτομο που δεν ολοκλήρωσε την υποχρεωτική εκπαίδευση ή δεν παρακολούθησε τυπική εκπαίδευση·

- κάθε επαγγελματία που επιθυμεί να βελτιώσει ή να διευρύνει τις γνώσεις του σε ιδιαίτερους τομείς εκπαίδευσης.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει να οργανώσει στις αρχές του 2000 εκστρατεία ευαισθητοποίησης ως προς το νέο αυτό μέσον πιστοποίησης της απόκτησης γνώσεων, η οποία θα απευθύνεται ιδίως στα διάφορα «δίκτυα» με δεδομένο τον πολλαπλασιαστικό ρόλο των διακρατικών εταιρικών σχέσεων. Η ενθάρρυνση των σχεδίων προς αυτήν την κατεύθυνση αποτελεί επίσης μέρος των νέων δραστηριοτήτων που προβλέπονται στη νέα φάση των κοινοτικών προγραμμάτων ΣΩΚΡΑΤΗΣ και Leonardo da Vinci.

β) Τα σχολεία της δεύτερης ευκαιρίας

Το κοινό στόχος των δοκιμαστικών σχεδίων «Σχολεία της δεύτερης ευκαιρίας» είναι οι νέοι σε κατάσταση κοινωνικού αποκλεισμού, οι οποίοι έχουν εγκαταλείψει το εκπαιδευτικό σύστημα, δεν υπόκεινται πλέον στην υποχρεωτική εκπαίδευση και δεν έχουν τα αναγκαία επαγγελματικά προσόντα ή τις δεξιότητες για να εξεύρουν εργασία ή για να ενταχθούν στα υφιστάμενα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης. Πρόκειται για την επανένταξη αυτών των νέων σε μια κοινωνική και επαγγελματική δυναμική με το να τους προταθεί ευρύ φάσμα ευκαιριών ποιοτικής κατάρτισης, που είναι προσαρμοσμένες στις ατομικές ανάγκες τους και έχουν ως συγκεκριμένο στόχο την εργασία.

Είναι προφανές ότι τα χαρακτηριστικά μιας τέτοιας ενέργειας εξαρτώνται, σε μεγάλο βαθμό, από τις προϋποθέσεις σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Ωστόσο κατέστη δυνατόν να ορισθούν μερικά στοιχεία-κλειδιά που κάθε σχέδιο οφείλει να σέβεται:

- το κοινό στόχος απαρτίζεται αποκλειστικά από νέους οι οποίοι δεν υπόκεινται πλέον, με κανένα τρόπο, στην υποχρεωτική εκπαίδευση·

- ενεργή εταιρική σχέση των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, των κοινωνικών υπηρεσιών, των κοινωνικών οργανώσεων και του ιδιωτικού τομέα·

- εκπαιδευτική προσέγγιση με στόχο τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τις ικανότητες του ατόμου, η οποία ευνοεί ενεργό και εποικοδομητική μαθητεία με κεντρικό ρόλο στην απόκτηση δεξιοτήτων στην πληροφορική και στις άλλες νέες τεχνολογίες·

- ελαστικό ωράριο που να επιτρέπει το συνδυασμό της μαθητείας για τα βασικά επαγγελματικά προσόντα (ανάγνωση, γραφή, μέτρηση, έκφραση) και των ενοτήτων πρακτικής κατάρτισης από τις επιχειρήσεις και εντός αυτών·

- προκειμένου να ευνοηθεί μια ολοκληρωμένη στρατηγική αστικής ανανέωσης, η οποία έχει σκοπό να παράσχει νέες προοπτικές συγχρόνως στους νέους και στο περιβάλλον τους, τα περισσότερα σχέδια εγκαθίστανται στις μειονεκτούσες συνοικίες όπου ζουν και συναντιούνται οι νέοι.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε στρατηγική που επιτρέπει τον εντοπισμό των δοκιμαστικών σχεδίων σε στενή συνεργασία με τις αρμόδιες εθνικές και τοπικές αρχές. Ακολούθησε διαδικασία εντοπισμού που μπορεί να αναλυθεί στις ακόλουθες δύο φάσεις:

- σε πρώτη φάση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστήριξε, με πρωτοβουλία του σχολείου, ένα δοκιμαστικό σχέδιο ανά χώρα και τούτο σε στενή συνεργασία με τα αρμόδια υπουργεία. Η Ισπανία, η Γαλλία και η Γερμανία φιλοξενούσαν καθεμιά δύο δοκιμαστικά σχέδια

- έπειτα, λόγω της μεγάλης επιτυχίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άρχισε σε δεύτερη φάση να παρακινεί τα κράτη μέλη που παρουσίαζαν μεγάλη ζήτηση, να δημιουργούν δίκτυα ή εθνικά συστήματα που να επιτρέπουν τη διασύνδεση όλων των σχολείων δεύτερης ευκαιρίας ή των ισοδυνάμων τους. Στη Γαλλία (πρόγραμμα «Nouvelles Chances»), στο Ηνωμένο Βασίλειο (πρόγραμμα «New Start», πρωτοβουλία «Learning Cities») και στην Ιταλία (πρόγραμμα των Κέντρων Μέσων κατά της σχολικής διασποράς), υπάρχουν πολύ συγκεκριμένες προοπτικές, και στην Ελλάδα με τον νέο εκπαιδευτικό νόμο έχουν εισαχθεί τα σχολεία της δεύτερης ευκαιρίας στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Παράλληλα, η Επιτροπή έθεσε σε εφαρμογή, το Μάιο του 1998, τον αποκαλούμενο από αυτήν «δεύτερο πυλώνα», με σκοπό να συγκεντρώσει τις επιτυχημένες ενέργειες στον τομέα της ένταξης των νέων που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες είτε οι ενέργειες αυτές διεξήχθησαν με προτροπή των κρατών μελών ή των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης (περιφερειών ή δήμων) είτε των επιχειρήσεων. Στις 4 Ιουνίου 1999 δημιουργήθηκε ευρωπαϊκός σύνδεσμος των πόλεων με σχολεία της δεύτερης ευκαιρίας προκειμένου να ευνοήσει τις επαφές μεταξύ των σχολείων, να επιβεβαιώσει την πρωτοτυπία της ενέργειας «σχολεία της δεύτερης ευκαιρίας», καθώς και να συνδράμει τις πόλεις που επιθυμούν να αναπτύξουν σχολείο της δεύτερης ευκαιρίας. Ο επιδιωκόμενος στόχος ήταν επίσης να ευνοηθούν οι ανταλλαγές και οι ορθές πρακτικές, προκειμένου να πολλαπλασιασθούν τα αποτελέσματά τους, να εντοπισθούν τα καταλληλότερα στοιχεία τους που μπορούν να αξιοποιηθούν αλλού και να προκληθούν νέες πειραματικές ενέργειες.

Όπως προβλέπεται, ορισμένα σχολεία της δεύτερης ευκαιρίας ενσωματώθηκαν στο Πλαίσιο Δράσης για την Αειφόρο Αστική Ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση [10]. Η καταπολέμηση της εγκατάλειψης του σχολείου και της σχολικής αποτυχίας αποτελεί κατευθυντήρια γραμμή των Εθνικών Σχεδίων για την Απασχόληση. Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης εξέδωσε στις 23 Ιουνίου 1999 ψήφισμα υπέρ της θέσης σε εφαρμογή δοκιμαστικών σχεδίων «Σχολεία της δεύτερης ευκαιρίας» στα 41 κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης.

[10] COM (1998) 605 τελικό

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εκπονήσει έκθεση κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του έτους 2000, η οποία θα καταγράφει τα πρώτα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν από τα σχολεία της δεύτερης ευκαιρίας καθώς και τη θεωρητική και μεθοδολογική συμβολή τους στο πλαίσιο της καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού των νέων χωρίς επαγγελματικά προσόντα.

γ) Η ευρωπαϊκή εθελοντική υπηρεσία

Η δοκιμαστική δράση Ευρωπαϊκή Εθελοντική Υπηρεσία ανέπτυξε την ιδέα, η οποία ήταν ήδη παρούσα στο πρόγραμμα «Νεολαία για την Ευρώπη», να έχουν τη δυνατότητα οι νέοι να πραγματοποιούν εθελοντική υπηρεσία μακράς διάρκειας (μεταξύ 6 και 12 μηνών) εκτός της χώρας προέλευσής τους, εντός ή εκτός της Κοινότητας. Η δοκιμαστική δράση, η οποία προηγήθηκε του προγράμματος Ευρωπαϊκή Εθελοντική Υπηρεσία, εγκρίθηκε το 1998 και επέτρεψε σε περισσότερους από 2.500 νέους να συμβάλλουν στην ευημερία της κοινότητας υποδοχής τους. Ο νεαρός εθελοντής συμμετέχει έτσι, με πλήρη απασχόληση, σε σχέδια χωρίς κερδοσκοπικό σκοπό τα οποία υπηρετούν το κοινό συμφέρον, εντασσόμενος σε διαδικασία προσωπικής, κοινωνικής και/ή διαπολιτισμικής μαθητείας.

Η εν λόγω δοκιμαστική δράση επέτρεψε να δοκιμαστούν καινοτόμοι τρόποι διαχείρισης για την τοποθέτηση και την εποπτεία των νέων, καθώς και την κατάρτισή τους πριν και κατά τη διάρκεια της ευρωπαϊκής εθελοντικής υπηρεσίας. Με θεμέλιο τη στενή εταιρική σχέση μεταξύ της δομής προέλευσης και της δομής υποδοχής του νέου, η ευρωπαϊκή εθελοντική υπηρεσία αποτελεί συγκεκριμένο δείγμα της αλληλεγγύης των νέων στις ανάγκες των μειονεκτούντων προσώπων και κοινοτήτων. Αποτελεί επίσης εναλλακτικό τρόπο που επιτρέπει στο νέο να χαράξει προσωπικά μια διαδρομή ένταξης και κοινωνικής συμμετοχής.

δ) Το ευρωπαϊκό σήμα για τις πρωτοβουλίες που ενθαρρύνουν την εκμάθηση των γλωσσών

Στο πλαίσιο της εφαρμογής του στόχου IV, το λευκό βιβλίο προτείνει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού σήματος, το οποίο θα ορισθεί μετά από συζήτηση με τα κράτη μέλη, ως ευρωπαϊκού σήματος που θα χορηγείται όχι σε ευρωπαϊκές τάξεις, αλλά σε ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες στον τομέα της εκπαίδευσης και της εκμάθησης των γλωσσών, ώστε να διαδίδονται οι πληροφορίες για τις καινοτόμες προσεγγίσεις και να ενθαρρύνονται οι εμπνευστές τέτοιων σχεδίων. Η εν λόγω προσέγγιση, υποστηριζόμενη από τα κράτη μέλη, ενισχύεται με την αποκεντρωμένη εφαρμογή.

Πράγματι, μια ομάδα εργασίας απαρτιζόμενη από εκπροσώπους των κρατών μελών συμβάλλει στον καθορισμό του σχεδίου και τη θέση του σε εφαρμογή στις διάφορες χώρες. Έτσι οι εθνικές αρχές είναι υπεύθυνες για την εφαρμογή στο εθνικό επίπεδο: μπορούν να συμπληρώνουν τα επιλεγέντα ευρωπαϊκά κριτήρια με εθνικά κριτήρια· αποφασίζουν για τον τρόπο αναγνώρισης των σχεδίων· παρέχουν έγκριση σε μια δομή για να επεξεργάζεται τις υποψηφιότητες και ορίζουν επιτροπή, η οποία περιλαμβάνει υποχρεωτικά έναν εκπρόσωπο από άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξασφαλίζει τον ευρωπαϊκό χαρακτήρα του σήματος οργανώνοντας τη συλλογή και ανταλλαγή πληροφοριών και υποστηρίζοντας την ενημερωτική εκστρατεία που οργανώνουν οι διάφορες συμμετέχουσες χώρες (Ευρωπαϊκή Ένωση και, επίσης, η Ισλανδία και η Νορβηγία). Ομοίως υποστηρίζει τη διάδοση πληροφοριών για τα σχέδια τα οποία έλαβαν το σήμα.

Παρά το βραχύτατο χρονικό διάστημα που διατέθηκε για τις εκστρατείες ενημέρωσης, καθώς και τους περιορισμένους εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, το δοκιμαστικό σχέδιο εφαρμογής του σήματος προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον. Οι αρμόδιες εθνικές αρχές έλαβαν συνολικά 545 αιτήσεις χορήγησης του σήματος. Απονεμήθηκαν συνολικά 123 σήματα, τα οποία κατανέμονται ως εξής (το σύνολο υπερβαίνει το 100% επειδή συχνά ένα σχέδιο καλύπτει περισσότερες από μια ομάδες και/ή περισσότερες από μια γλώσσες) : 41 % σε σχέδια που αφορούσαν σπουδαστές ηλικίας 13-18 ετών · 30 % την εκπαίδευση ή την κατάρτιση των ενηλίκων, 18 % δημοτικά σχολεία · στο 4% μετείχε ο προσχολικός τομέας και ακόμη 15 % αφορούσαν την επαγγελματική εξέλιξη των διδασκόντων ή των επιμορφωτών και 2 % τους γονείς μαθητών. Καλύπτονταν όλες οι επίσημες γλώσσες της Κοινότητας, παρά τη σαφή υπεροχή των πιο διαδεδομένων γλωσσών : 50 % των σχεδίων που έλαβαν σήμα αφορούσαν (συχνά μαζί με άλλες γλώσσες) την αγγλική, 43% τη γαλλική και 30% τη γερμανική.

Το δοκιμαστικό στάδιο είχε ικανοποιητική κατάληξη με την οργάνωση στις Βρυξέλλες, το Μάρτιο του 1999, ευρωπαϊκής εκδήλωσης με συμμετοχή 29 σχεδίων αντιπροσωπευτικών εκείνων που έλαβαν σήμα. Η εκδήλωση επέτρεψε την παρουσίαση των σχεδίων στους συναδέλφους άλλων χωρών, καθώς και στους αρμόδιους να λαμβάνουν αποφάσεις και τους δημοσιογράφους που μετείχαν επίσης. Με αυτήν την ευκαιρία κυκλοφόρησε δημοσίευμα, του οποίου αναθεωρημένη έκδοση υπάρχει στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (http://europa.eu.int/en/comm/dg22/language/label.html).

Σχέδιο αξιολόγησης του δοκιμαστικού σταδίου έχει ήδη συζητηθεί με την ομάδα εκπροσώπων των συμμετεχουσών χωρών και είναι σε στάδιο ολοκλήρωσης. Η αξιολόγηση δείχνει ότι οι συμμετέχουσες χώρες ομόφωνα επιθυμούν να συνεχισθεί η πρωτοβουλία το έτος 2000 και πέρα απ'αυτό. Μελλοντικές προτεραιότητες αποτελούν ιδίως :

- η διερεύνηση, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, της δυνατότητας για:

* προσέγγιση της πρωτοβουλίας με τα προγράμματα Σωκράτης και Leonardo με τα οποία συνδέεται στενά το ευρωπαϊκό σήμα ·

* διευκόλυνση της χορήγησης κοινοτικών κονδυλίων, που προορίζονται να συμβάλουν στην κάλυψη του κόστους των εκστρατειών ενημέρωσης, στους εθνικούς οργανισμούς διαχείρισης ·

- η συνέχιση της αναβάθμισης της πτυχής « Δια βίου κατάρτιση » με την κάλυψη όλων των σταδίων της εκπαίδευσης και της κατάρτισης ·

- η συνέχιση της παροχής ευρείας γλωσσικής κάλυψης και, στο μέτρο του δυνατού, η αύξηση του αριθμού των αιτήσεων για σχέδια που αφορούν τις λιγότερο διαδεδομένες και λιγότερο διδασκόμενες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ·

- η υιοθέτηση χρονοδιαγράμματος για το σήμα, τακτικού και συνεκτικού σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ιδίως με παρακίνηση σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες να εκδίδουν κάθε χρόνο ανοικτή πρόσκληση προς υποβολή προτάσεων, να απονέμουν τα σήματα και να οργανώνουν τελετές απονομής μεταξύ Σεπτεμβρίου και Δεκεμβρίου κάθε έτους.

2. ενεργειες που εξελισσονται στο πλαισιο των κοινοτικων προγραμματων

Εκτός από τις προαναφερθείσες ιδιαίτερες πειραματικές ενέργειες, είναι χρήσιμο να υπενθυμισθεί μια σειρά μέτρων τα οποία προτείνει το λευκό βιβλίο και πραγματοποιούνται κανονικά εντός των προγραμμάτων ΣΩΚΡΑΤΗΣ, Leonardo da Vinci και Νεολαία για την Ευρώπη.

Συνιστώμενος στόχος Ι για: Την ενθάρρυνση της απόκτησης νέων γνώσεων

- Η κινητικότητα: Τα προαναφερθέντα προγράμματα επιτρέπουν κάθε χρόνο σε περισσότερους από 250.000 νέους να επωφελούνται από κινητικότητα στην κατάρτιση.

- Η αναγνώριση των ειδικών γνώσεων: Το σύστημα μεταφοράς «ακαδημαϊκών μονάδων» (ECTS - «European Credit Transfer System») διευκολύνει την αναγνώριση των σπουδών που έχουν γίνει στο εξωτερικό και επομένως επιτρέπει να αρθεί ένα από τα εμπόδια που αντιμετώπιζαν οι φοιτητές οι οποίοι επιθυμούν να μεταβούν στο εξωτερικό. Πολλά κράτη μέλη έχουν σε εξέλιξη διαδικασία προσαρμογής των εθνικών συστημάτων τους στο σύστημα ECTS, προκειμένου να τα καταστήσουν συμβατά με αυτό.

- Η χρήση των νέων τεχνολογιών των πληροφοριών και της επικοινωνίας για εκπαιδευτικούς σκοπούς: Για το σκοπό αυτό, το Δεκέμβριο του 1996, η ομάδα εργασίας (Task Force) «Εκπαιδευτικά λογισμικά πολυμέσων» εξέδωσε κοινή πρόσκληση υποβολής προσφορών για έξι προγράμματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: Leonardo da Vinci, ΣΩΚΡΑΤΗΣ, Esprit, TAP, TEN-TELECOM και TSER. Η χρηματοδότηση των σχεδίων που επελέγησαν (47 από τις 800 προτάσεις που ελήφθησαν) επέτρεψε να υποστηριχθεί ιδίως η καινοτομία στον τομέα του εκπαιδευτικού λογισμικού και των πολυμέσων, είτε πρόκειται για τεχνολογική καινοτομία για την ανάπτυξη νέων μέσων και υπηρεσιών, για εκπαιδευτική καινοτομία για τις πειραματικές υπηρεσίες εκπαίδευσης είτε για καινοτομία στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης προκειμένου να ενθαρρυνθεί η αποτελεσματικότητα καθώς και η ποικιλία των προσεγγίσεων. Περίπου 500 οργανισμοί και επιχειρήσεις εντάχθηκαν σε αυτές τις εταιρικές σχέσεις σχεδίων οι οποίες ξεκίνησαν στις αρχές του 1998 και βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη.

Συνιστώμενος στόχος II για την: Προσέγγιση σχολείου και επιχείρησης

Στο πλαίσιο της ανάπτυξης της ενισχυμένης συνεργασίας σχολείου / επιχείρησης μέσω διακρατικής προσέγγισης του προγράμματος Leonardo da Vinci, πολλαπλασιάσθηκαν οι ενέργειες διακρατικής κινητικότητας στην αρχική επαγγελματική κατάρτιση: εντός 5 ετών περίπου 150 000 νέοι θα έχουν λάβει υποστήριξη για την κινητικότητα είτε πρόκειται για νεαρούς σε μαθητεία ή σε εκ περιτροπής επαγγελματική κατάρτιση, είτε για νέους εργαζομένους σε αναζήτηση εργασίας ή για φοιτητές. Περισσότερο από το 50% του προϋπολογισμού για τη δεύτερη φάση του προγράμματος αναμένεται να διατεθεί σε αυτήν την κινητικότητα· στόχος είναι να επιτευχθεί ο αριθμός των 560.000 νέων σε διακρατική κινητικότητα κατά την αρχική επαγγελματική κατάρτιση σε διάστημα 7 ετών (2000 - 2006).

Στο πλαίσιο των Eυρωπαϊκών περιόδων εναλλασσόμενης κατάρτισης «Europass» αναπτύχθηκαν πολλά δοκιμαστικά σχέδια με σκοπό την προσέγγιση των ιδρυμάτων εκπαίδευσης ή κατάρτισης και των επιχειρήσεων. Για το πρόγραμμα Leonardo da Vinci II δίδεται έμφαση σε μεγαλύτερη συμμετοχή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και βιομηχανιών και της βιοτεχνίας. Ενώ εξακολουθεί η υποστήριξη ανταλλαγών προσωπικού, αφενός μεταξύ πανεπιστημίων και ινστιτούτων κατάρτισης και αφετέρου επιχειρήσεων.

Το πρόγραμμα ΣΩΚΡΑΤΗΣ ευνόησε επίσης την προσέγγιση του σχολείου και της επιχείρησης υποστηρίζοντας πολυάριθμες εταιρικές σχέσεις σχολείων-επιχειρήσεων. Ιδιαίτερη προσπάθεια καταβλήθηκε επίσης στην κατεύθυνση της κατάρτισης των εκπαιδευτών ώστε να ευρίσκονται σε επαφή με την πραγματικότητα των επιχειρήσεων. Εξάλλου ο αριθμός των πρακτικών ασκήσεων σε επιχείρηση για φοιτητές, των οποίων οι σπουδές προβλέπουν την απόκτηση πρακτικής εμπειρίας, έφθασε τις 100.000 μόνον στο πλαίσιο του προγράμματος ΣΩΚΡΑΤΗΣ.

Στόχος III: Καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού

Επιδιώκοντας να ενταθεί η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέλαβε διπλή δράση. Αφενός, σε συμφωνία με τις ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρείχε την υποστήριξή της στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης για την εκτέλεση δοκιμαστικών σχεδίων «σχολείων της δεύτερης ευκαιρίας» κινητοποιώντας τα διαρθρωτικά ταμεία. Αφετέρου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέλαβε, στο πλαίσιο της δραστηριότητας ISPO (Information Society Project Office, ΓΔ Κοινωνία των πληροφοριών), την ανάδειξη και ένταξη σε δίκτυο των μηχανισμών και των διαφοροποιημένων μέτρων καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού που έθεσαν σε εφαρμογή τα κράτη μέλη. Θα ξεκινήσουν προσεχώς ορισμένα καινοτόμα κοινά σχέδια, ιδίως χάρη στην υποστήριξη από την ενέργεια CONNECT, με σκοπό μεταξύ άλλων να δοκιμαστούν μέτρα που δημιουργούν δικαιολογημένες προσδοκίες αποτελεσμάτων στην καταπολέμηση της σχολικής αποτυχίας και αφορούν π.χ. τις κοινωνικές ή ακόμη τις επιχειρηματικές δεξιότητες των σπουδαστών.

Το πρόγραμμα Leonardo da Vinci χρηματοδοτεί επί του παρόντος σχέδιο το οποίο αποσκοπεί στον εντοπισμό και την ταξινόμηση κατά κατηγορίες, σε «βιογραφικό σημείωμα», των επαγγελματικών προσόντων που απαιτούνται για τους «εκπαιδευτικούς που διδάσκουν στα σχολεία της δεύτερης ευκαιρίας». Επιπλέον αναμένεται να προσφέρουν περισσότερες δυνατότητες η αστική πτυχή του νέου στόχου 2 καθώς και ο στόχος 3 «Ανθρώπινο δυναμικό» των διαρθρωτικών ταμείων.

Στόχος IV: Γνώση τριων κοινοτικών γλωσσών

Τα προγράμματα ΣΩΚΡΑΤΗΣ και Leonardo da Vinci επέτρεψαν τη χρηματοδότηση των δοκιμαστικών σχεδίων , λαμβανόμενων υπόψη των θεμάτων στα οποία το λευκό βιβλίο είχε αναγνωρίσει προτεραιότητα. Έτσι η επιλογή των σχεδίων, τα οποία έχουν σκοπό την ανάπτυξη διδακτικού υλικού για τους σπουδαστές καθώς και την κατάρτιση των διδασκόντων, επικεντρώθηκε περισσότερο στα ακόλουθα:

- την πρώιμη εκμάθηση προκειμένου να αξιοποιηθούν οι γενικά αναγνωρισμένες αυξημένες ικανότητες των μικρών παιδιών να μαθαίνουν γλώσσες·

- τη διδασκαλία μαθημάτων σε ξένη γλώσσα, η οποία καλείται επίσης πολυγλωσσική / δίγλωσση εκπαίδευση·

- την πολυγλωσσική κατανόηση η οποία επιτρέπει να μάθει κάποιος να κατανοεί άλλες γλώσσες, χωρίς ωστόσο να μάθει να τις μιλά ή να τις γράφει, εκμεταλλευόμενος τις ομοιότητες μεταξύ γλωσσών της ίδιας οικογένειας.

Εξάλλου χρηματοδοτήθηκαν τα ακόλουθα σχέδια:

- η δημοσίευση -για τους αρμόδιους να λαμβάνουν πολιτικές αποφάσεις, αλλά και για το ευρύ κοινό- της ανάλυσης των πειραματικών ενεργειών που έλαβαν χώρα στον τομέα της πρώιμης εκμάθησης και οδηγούν ιδίως στον εντοπισμό των όρων επιτυχίας ·

- η δημιουργία δικτύου (Euroclic) υποστήριξης των προσώπων που δραστηριοποιούνται στη διδασκαλία μαθημάτων σε ξένη γλώσσα, το οποίο ασχολείται, μεταξύ άλλων, με την έκδοση δελτίου και τη λειτουργία ιστοσελίδας (http://www.euroclic.net): χώρος ανταλλαγών για εκπαιδευτές, βάση δεδομένων για διδακτικό υλικό·

- η δημιουργία ιστοσελίδας για τη διάθεση των υφιστάμενων πληροφοριών σχετικά με την πολυγλωσσική κατανόηση μετά τη διεξαγωγή σεμιναρίου ειδικών (http://inalco.fr/recomu/)·

- η δημοσίευση οδηγού για την ποιότητα των μεθόδων και των υλικών εκμάθησης γλωσσών· διατίθεται έντυπο με τη δομή και το περιεχόμενό του ·

- η ανάπτυξη εικονικού κέντρου μέσων για τη διδασκαλία και εκμάθηση γλωσσών (Lingu@net-Europa) με πολύγλωσση πρόσβαση.

Τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί μέχρι τώρα μπορούν να κριθούν ικανοποιητικά. Συνδυάζοντας ενέργειες στο συγκεκριμένο χώρο και ενέργειες που απευθύνονται στους αρμόδιους να λαμβάνουν πολιτικές αποφάσεις, το λευκό βιβλίο συνέβαλε να ευρεθεί στο επίκεντρο των συζητήσεων η προαγωγή της διδασκαλίας και εκμάθησης των γλωσσών, η οποία αποτελεί μακροπρόθεσμη διαδικασία. Εξάλλου τα σχέδια συνέβαλαν να σημειωθεί πρόοδος στην εφαρμογή καινοτόμων προσεγγίσεων οι οποίες θεωρήθηκε ότι είχαν προτεραιότητα.

Στόχος V: Ισότιμη αντιμετώπιση των υλικών επενδύσεων και των επενδύσεων στην κατάρτιση

Ο στόχος αυτός αποτελεί μια από τις προτεραιότητες που έχουν επιλεγεί για την εκτέλεση του προγράμματος Leonardo da Vinci. Έτσι τέθηκαν σε εφαρμογή, τα τελευταία χρόνια, σχέδια που ευνοούν καινοτόμες προσεγγίσεις της επένδυσης. Τα εν λόγω σχέδια συνέβαλαν στην:

- προαγωγή της πρόσβασης στη διαρκή κατάρτιση στο πλαίσιο της επιχείρησης, μέσω στρατηγικών και προγραμμάτων ανάπτυξης των ανθρώπινων πόρων, προγραμμάτων προσωπικής σταδιοδρομίας, νέων προσεγγίσεων στην οργάνωση της εργασίας που λαμβάνουν υπόψη τις νέες μορφές εργασιακών σχέσεων και τα νέα μέσα εκμάθησης·

- ανάπτυξη των εταιρικών σχέσεων μεταξύ των οργανισμών κατάρτισης, ιδίως στο τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, προκειμένου να αρθούν τα εμπόδια που δυσχεραίνουν την πρόσβαση στη διαρκή κατάρτιση των επιχειρήσεων, ιδίως των ΜΜΕ·

- συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στην ανάπτυξη μηχανισμών επένδυσης και συν-επένδυσης.

3. η διατυπωση νεων ιδεων και η ανταλλαγη εμπειριων

Για το στόχο I - «Η απόκτηση νέων δεξιοτήτων». Διαπιστώνοντας ότι, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, επιδιώκεται ο εντοπισμός των γνώσεων και δεξιοτήτων με καίρια σημασία και η εξεύρεση των καλύτερων μέσων για την απόκτησή τους, την αξιολόγηση και την πιστοποίησή τους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεχίζει τις μελέτες που επιτρέπουν τη σύγκριση και διάδοση των ορισμών, των μεθόδων και των πρακτικών που πρέπει να επιλεγούν.

Εξάλλου οι εταίροι στα 18 δοκιμαστικά σχέδια που ξεκίνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι πεπεισμένοι ότι οι αυτοματοποιημένες δοκιμασίες πρέπει να ενθαρρυνθούν, ώστε να καλυφθεί το μεγαλύτερο δυνατό πλήθος γνώσεων και δεξιοτήτων ·τούτο όμως να γίνει με εξασφαλισμένη ποιοτική στάθμη σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Επιτροπή παρακίνησε τους συντονιστές των δοκιμαστικών σχεδίων να εξετάσουν τη σκοπιμότητα δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής δομής, την οποίαν θα διαχειρίζονται οι ίδιοι οι συντονιστές και θα έχει, μεταξύ άλλων, την ευθύνη να εξασφαλίζει την ποιότητα των υφιστάμενων ή των μελλοντικών σχεδίων.

Για το στόχο II - «Προσέγγιση σχολείου-επιχείρησης» -. Σε σχέση με την πραγματοποίηση αυτού του στόχου, το Συμβούλιο εξέδωσε απόφαση, στις 21 Δεκεμβρίου 1998, για την προώθηση ευρωπαϊκών περιόδων εναλλασσόμενης κατάρτισης, συμπεριλαμβανόμενης της μαθητείας. Η απόφαση καθορίζει το περιεχόμενο και τις κοινές αρχές που οφείλουν να ακολουθούν οι ευρωπαϊκές περίοδοι κατάρτισης και δημιουργεί το «Ευρωπαϊκό βιβλιάριο κατάρτισης (EUROPASS-Κατάρτιση)». Το «EUROPASS-Κατάρτιση» είναι κοινοτικό πληροφοριακό έγγραφο το οποίο πιστοποιεί την πραγματοποίηση ευρωπαϊκής περιόδου κατάρτισης. Το 1999 υπήρξε προπαρασκευαστικό έτος· η εφαρμογή του θα αρχίσει από την 1η Ιανουαρίου 2000.

Η προσέγγιση που επέλεξε η απόφαση αναμένεται να αναπτυχθεί για κάθε μορφή κινητικότητας που αποσκοπεί στην εναλλασσόμενη κατάρτιση, μεταξύ των οποίων η μαθητεία, ανεξάρτητα από το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η κινητικότητα. Για το ευρωπαϊκό βιβλιάριο κατάρτισης (Europass), το πρόγραμμα Leonardo da Vinci παραμένει για την ώρα προνομιούχο μέσον ανάπτυξης των ευρωπαϊκών περιόδων είτε με τη μορφή δοκιμαστικών σχεδίων, είτε προπαντός με τη μορφή προγραμμάτων τοποθέτησης και ανταλλαγών, χωρίς ωστόσο να αποκλείονται άλλα πλαίσια.

Για το στόχο III - «Καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού» -, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οργάνωσε ορισμένες συνεδριάσεις προκειμένου να καταστούν δυνατές οι συναντήσεις μεταξύ των υπευθύνων των σχολείων της δεύτερης ευκαιρίας. Διεξήχθησαν πολλά θεματικά σεμινάρια τα οποία επέτρεψαν τη διατύπωση νέων ιδεών και την εφαρμογή τους στο πλαίσιο σχεδίων συνεργασίας, με αντικείμενο π.χ. την επιχειρηματικότητα των περιθωριοποιημένων νέων, καθώς και την ανάπτυξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο του λογισμικού «Job Connect» (λογισμικό προσανατολισμού στην αγορά εργασίας) ή την προετοιμασία σχεδίου ανάπτυξης του λογισμικού «CVCART» (το οποίο ενσωματώνει νέες μεθόδους πιο διαλογικές και δυναμικές για τον εντοπισμό και την ανάδειξη των δεξιοτήτων) που αναμένει κοινοτική χρηματοδότηση για να μπορέσει να ξεκινήσει.

Επίκαιρη πρόκληση είναι να προσδοθεί πράγματι ευρωπαϊκή διάσταση σε αυτά τα σχολεία μέσω διακρατικών ανταλλαγών για τους διδάσκοντες και τους νέους και μέσω της οργάνωσης πολιτιστικών και αθλητικών εκδηλώσεων για τους σπουδαστές όπως οι αθλητικές διοργανώσεις (τουρνουά) για σπουδαστές των σχολείων της δεύτερης ευκαιρίας.

Ένα σημαντικό βήμα έγινε επίσης με την ένταξη σε ηλεκτρονικό δίκτυο των διάφορων δοκιμαστικών ιστοσελίδων η οποία επιτρέπει σε κάθε σχολείο να έχει τον υπεύθυνο ιστοσελίδας («site Master»), ενώ παρέχει επίσης μια βάση δεδομένων που επιτρέπει την αξιολόγηση και σύγκριση των στοιχείων από τα διάφορα σχολεία. Πρέπει ακόμη να υπογραμμισθεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε πρόσφαταα μια εφημερίδα (newsletter) των νέων, με συμμετοχές των σπουδαστών από τα διάφορα σχολεία, καθώς και έναν οδηγό υποστήριξης για την υλοποίηση του σχολείου της δεύτερης ευκαιρίας.

Για το στόχο IV - «Γνώση τριών κοινοτικών γλωσσών» -, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκάλεσε ομάδες εμπειρογνωμόνων προκειμένου να διασκεφθούν για τις ενέργειες προτεραιότητας για την ανάπτυξη καθενός από τα θέματα που επελέγησαν (βλ. σε παράρτημα IΙΙ τον κατάλογο των θεμάτων). Πέρα από αυτές τις συνεδριάσεις εμπειρογνωμόνων οργανώθηκαν πολλά σεμινάρια. Έτσι η διάλεξη, στην οποία μετείχαν αφενός ειδικοί στην πρώιμη εκμάθηση και αφετέρου αρμόδιοι να λαμβάνουν αποφάσεις οι οποίοι σπάνια συναντιούνται μεταξύ τους, επέτρεψε να διεξαχθούν πολύ ενδιαφέρουσες συζητήσεις. Τα δημοσιευμένα πρακτικά γνώρισαν μεγάλη διάδοση.

Ένα σεμινάριο που συνέλεγε τις ήδη περιορισμένες, διαθέσιμες ειδικές γνώσεις για την πολυγλωσσική κατανόηση, οι οποίες συνοψίσθηκαν σε έκδοση που απετέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη ιστοσελίδας WEB (πρβλ. σημείο 2 ανωτέρω), συνέβαλε πολύ στη διεύρυνση της συζήτησης για το θέμα και στο ξεκίνημα των συμπληρωματικών σχεδίων. Ο απολογισμός του έργου που πραγματοποιήθηκε, από το πρώτο σεμινάριο και μετά, μπορεί να γίνει γρήγορα και είναι βέβαιο ότι θα επιτρέψει την πρόοδο στην ανάπτυξη στρατηγικής για το θέμα.

Ομοίως πολλές διαλέξεις και σεμινάρια για τη διδασκαλία μαθημάτων σε ξένη γλώσσα, τα οποία προστέθηκαν στην ανάπτυξη του δικτύου υποστήριξης (βλέπε σημείο 2 ανωτέρω), επέτρεψαν τη διάδοση των πληροφοριών και την ανάπτυξη αυτής της προσέγγισης.

Ανοίχθηκε ιστοσελίδα στον εξυπηρετητή Europa για την καινοτόμο εκμάθηση των γλωσσών, η οποία παρέχει πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τις πολυάριθμες πρωτοβουλίες που έλαβε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε αυτόν τον τομέα.

Για το στόχο V - «Ισότιμη αντιμετώπιση των υλικών επενδύσεων και των επενδύσεων στην κατάρτιση» -, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, λαμβάνοντας υπόψη την πολυπλοκότητα του αντικειμένου, είχε προκαλέσει μελέτη με σκοπό την καταγραφή των σχετικών φορολογικών και λογιστικών διατάξεων, οι οποίες είναι σε ισχύ στα κράτη μέλη. Το πεδίο της μελέτης κάλυπτε τόσο τις επιχειρήσεις όσο και τις ατομικές επενδύσεις των εργαζομένων - αναγκαία διάσταση, πολύ περισσότερο που η διά βίου απόκτηση γνώσεων απαιτεί να έχουν οι εργαζόμενοι ενεργό ρόλο στην ανάπτυξη των γνώσεών τους.

Λαμβανόμενων υπόψη των προκαταρκτικών αποτελεσμάτων αυτής της μελέτης, οργανώθηκε εργαστήριο εμπειρογνωμόνων το Μάιο του 1998, στο οποίο μετείχαν ειδικοί από οργανώσεις με ειδικές γνώσεις σε αυτόν τον τομέα (όπως ο ΟΟΣΑ) και εκπρόσωποι των κοινωνικών εταίρων. Ουσιώδες συμπέρασμα αυτού του εργαστηρίου εμπειρογνωμόνων ήταν το ακόλουθο: «Πρέπει να εξασφαλισθεί ισότητα μεταχείρισης της επένδυσης στους ανθρώπινους πόρους με την αναγνώριση ίσης σπουδαιότητας στους υλικούς και τους μη υλικούς παράγοντες, παρά τις δυσκολίες που εκ φύσεως υπάρχουν σε αυτό το είδος επένδυσης, εξ ορισμού μη υλικής, της οποίας τα αποτελέσματα καθορίζονται δύσκολα και κατανέμονται γενικά μεταξύ πολλών παραγόντων (επιχειρήσεων, ατόμου και κοινωνίας)». Εξάλλου η ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση, κατόπιν του έκτακτου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Λουξεμβούργο το Νοέμβριο του 1997, αναφέρει ρητά την ανάγκη να εξετασθεί το ζήτημα των κινήτρων, ιδίως φορολογικών, προκειμένου να ευνοηθούν οι επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναμικό.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει επί του παρόντος τη δυνατότητα ανάπτυξης ενός πολιτικού πλαισίου για την παροχή συντονισμένης υποστήριξης σε φάσμα πρωτοβουλιών οι οποίες μπορούν να εντοπισθούν σε τέσσερα επίπεδα:

· Προαγωγή της ανάπτυξης των ανθρώπινων πόρων ως στρατηγική της επιχείρησης (διαχειριστική και μικροοικονομική διάσταση) μέσω π.χ. του καθορισμού επιπέδου αναφοράς για τις ορθές πρακτικές στις επιχειρήσεις, σε σχέση με την ανταγωνιστικότητά τους ή ακόμη δείκτες από τους οποίους προκύπτουν αφενός το κόστος των εν λόγω επενδύσεων και αφετέρου τα οφέλη για τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμένους τους.

· Βελτίωση της πρόσβασης στις χρηματοοικονομικές αγορές (η διάσταση της αγοράς των κεφαλαίων) και γενικότερα στις πηγές χρηματοδότησης με τη βελτίωση των πληροφοριών για τον «πλούτο» της επιχείρησης σε άυλο κεφάλαιο και τις επενδύσεις της στους ανθρώπινους πόρους (π.χ.: κοινωνικοί απολογισμοί σε εθελοντική βάση). Δίκτυα διακρατικής συνεργασίας θα μπορούσαν π.χ. να συμβάλουν στην επινόηση συγκρίσιμων μεθόδων πέρα από τους παραδοσιακούς απολογισμούς.

· Η ενίσχυση της απασχόλησης και της οικονομικής ανάπτυξης με την ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων (η φορολογική και η μακροοικονομική διάσταση) μπορεί να ευνοηθεί από ποιοτικούς και ποσοτικούς μακροοικονομικούς δείκτες που κατανέμουν τις διάφορες μορφές κόστους και οφέλους στο ιδιωτικό και κοινωνικό επίπεδο, μέσω κοινοτικών στατιστικών που θα έπρεπε να ενσωματώνουν καλύτερα τις πληροφορίες για τις άυλες επενδύσεις. Εξάλλου είναι ωφέλιμη η ανταλλαγή ορθών πρακτικών για τις φορολογικές πολιτικές που προάγουν τις επενδύσεις σε κατάρτιση.

· Πρέπει να ευνοηθεί η ανάπτυξη μηχανισμών συγχρηματοδότησης για την κατάρτιση διά βίου (η διάσταση των κοινωνικών εταίρων), σύμφωνα με τα διάφορα συμφέροντα που μετέχουν και με συνεκτίμηση της αρχής της κοινής ευθύνης. Σε αυτό το πλαίσιο μπορούν να αναπτυχθούν και να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης διαφανείς μορφές χρηματοδότησης, ενώ μπορεί να συγκεκριμενοποιηθεί η έννοια της επένδυσης που απλώνεται στο χρόνο υπό συνθήκες ευέλικτης εργασίας.

III. η μεθοδολογικη συμβολη του λευκου βιβλιου για την ΥΛΟΠΟΙΗΣη καινοτομιων

Τα αποτελέσματα της εφαρμογής του λευκού βιβλίου, τα οποία διαπιστώνονται στα τέλη του 1999, επιτρέπουν την ανάπτυξη προβληματισμού για την υιοθετηθείσα μέθοδο προκειμένου να επιτευχθούν. Πράγματι η μέθοδος που ακολουθήθηκε εντοπίζεται σε τρία διαφορετικά επίπεδα: στο επίπεδο των κοινοτικών οργάνων, στα κράτη μέλη και στο επίπεδο του ίδιου του ατόμου. Στον τομέα της οικοδόμησης της Ευρώπης της γνώσης η καινοτομία μπορεί να επιτύχει μόνον εάν μετέχουν, συγχρόνως, η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη μέλη και οι διάφοροι ενδιαφερόμενοι εθνικοί και τοπικοί οργανισμοί και ιδίως ο νέος ή ο ενήλικος, λαμβανόμενος υπόψη ανάλογα με τις προσωπικές του ανάγκες.

1. η συμβολη στην καινοτομια των κοινοτικων οργανων

Σύμφωνα με το κείμενο της συνθήκης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρα εντός των αρμοδιοτήτων της όταν προτείνει καινοτόμες ενέργειες με σεβασμό της αρχής της επικουρικότητας. Προτείνοντας πειραματισμούς που συγκεκριμενοποιούν τους στόχους του λευκού βιβλίου, η Επιτροπή καινοτομούσε και χρειάστηκε να απαντήσει σε ερωτήματα διάφορων κατηγοριών.

Η Επιτροπή χρειάστηκε να εξηγήσει τη σπουδαιότητα του προβλήματος το οποίο επιθυμούσε να αντιμετωπίσει, τη σημασία των ενεργειών που πρότεινε και την ανάγκη να προκριθεί απάντηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Όσο και αν γενικά οι στόχοι που είχε εντοπίσει το λευκό βιβλίο έτυχαν ευρείας αποδοχής από τα κοινοτικά όργανα και τα κράτη μέλη, οι προτεινόμενες ενέργειες απαιτούσαν αναπόφευκτα τη διευκρίνιση εννοιών και προσεγγίσεων, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να ξεκινήσουν με καθυστέρηση ορισμένοι πειραματισμοί. Ωστόσο κατέστη τελικά δυνατόν, ύστερα από ευρεία συζήτηση, να σημειωθεί πρόοδος στους διάφορους στόχους και μάλιστα με πλήρη σεβασμό της επικουρικότητας.

Η Επιτροπή κατέδειξε επίσης την προστιθέμενη αξία που προσφέρει η επιλογή του ευρωπαϊκού επιπέδου για τη δράση. Αν και τούτο είναι προφανές για τη θέση σε εφαρμογή των ευρωπαϊκών περιόδων εναλλασσόμενης κατάρτισης ή για τις ενέργειες ενθάρρυνσης της διακρατικής κινητικότητας, είναι λιγότερο προφανές για τις πειραματικές ενέργειες όπως οι αυτοματοποιημένες δοκιμασίες αξιολόγησης και επικύρωσης των γνώσεων ή τα σχολεία της δεύτερης ευκαιρίας. Πράγματι, ενθαρρύνοντας αυτές τις καινοτομίες, η Επιτροπή συνέβαλε, από την έναρξή τους, να τους δοθεί εξαρχής ευρωπαϊκή διάσταση. Επομένως οι υπεύθυνοι μπόρεσαν να αξιοποιήσουν διακρατικές συναντήσεις και ανταλλαγές, επωφελούμενοι έτσι από υποδείγματα ορθών πρακτικών και από μειωμένο κόστος ανάπτυξης. Για να εντοπισθεί πώς πρέπει να είναι π.χ. μια «καινοτόμος πρωτοβουλία στη διδασκαλία και εκμάθηση των γλωσσών», η Επιτροπή, σε συνεννόηση με τα κράτη μέλη, κατάρτισε κατάλογο των κοινών χαρακτηριστικών και κριτηρίων στα οποία πρέπει να ανταποκρίνονται αυτά τα σχέδια. Έτσι η Επιτροπή καθίσταται εγγυήτρια της ποιότητας των πειραματισμών που ενθαρρύνει.

Η Επιτροπή πάντοτε ενήργησε με σεβασμό των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε σχεδίου, ανάλογα με το περιβάλλον του και προσπάθησε να βοηθήσει αποτελεσματικά τις καινοτομίες. Η βοήθεια αυτή έλαβε διάφορες μορφές.

Στο μέτρο που επρόκειτο για καινοτομία ανεζήτησε όλες τις διαθέσιμες ειδικές γνώσεις. Βασίσθηκε σε ομάδες εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου. Προσέφυγε σε συμβούλους που επελέγησαν μεταξύ των καλύτερων ειδικών για τα προβλήματα που τέθηκαν. Οργάνωσε σεμινάρια και συνέδρια που επέτρεψαν στους ερευνητές και στους παράγοντες να συγκρίνουν τη δράση τους. Επίσης παρήγγειλε τη διεξαγωγή μελετών τις οποίες δημοσίευσε και κυκλοφόρησε.

Γενικά η Επιτροπή παρέσχε κάθε συνδρομή που επέτρεπαν τα οικονομικά της μέσα στη διάδοση των πληροφοριών, κατά τη θέση σε εφαρμογή των σχεδίων, την παρακολούθηση από κοντά, και τη διάδοση των αποτελεσμάτων, αφότου έγιναν γνωστά τα πρώτα στοιχεία. Η συστηματική αυτή ενημερωτική εκστρατεία η οποία διεξήχθη με τη χρήση πολυμέσων, ιδίως με τη μορφή ιστοσελίδων και ηλεκτρονικών δικτύων, επέτρεψε στους υπευθύνους και στους παράγοντες να συγκρίνουν και να εμπλουτίσουν τις δραστηριότητές τους.

2. η συνεργασια με τα κρατη μελη

Η καθοδήγηση των καινοτομιών διεξήχθη συστηματικά σε συνεργασία με τα κράτη μέλη. Οι εκπρόσωποι των κρατών μελών, οι διάφορες επιτροπές μεταξύ των οποίων η Επιτροπή Εκπαίδευσης, καθώς και οι γενικοί διευθυντές Επαγγελματικής Κατάρτισης είχαν τακτική ενημέρωση και ερωτήθηκαν για τον καλύτερο τρόπο εκτέλεσης των πειραματισμών. Ο ορισμός των εννοιών και τα χαρακτηριστικά τους αποφασίστηκαν από κοινού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως εκείνη της απονομής του σήματος, η αρμοδιότητα εφαρμογής αποκεντρώθηκε και ανατέθηκε στις αρχές της χώρας.

Για να διεκπεραιώσει επιτυχώς τις πρωτοβουλίες, η Επιτροπή βασίσθηκε στην κινητοποίηση των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, των διάφορων αρμοδίων για τη λήψη αποφάσεων και όλων των υπευθύνων στα ιδρύματα, τα πανεπιστήμια, τις επιχειρήσεις, τα σωματεία, στους χώρους δράσης, για να επιτύχει τη συνεργασία και την υποστήριξή τους.

Η Επιτροπή σκόπιμα προτίμησε μια εύκαμπτη και ελαστική προσέγγιση, προσέχοντας πάντοτε να λαμβάνει υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε σχεδίου ανάλογα με το περιβάλλον του.

Η Επιτροπή υιοθέτησε συχνά διπλή τακτική, θέτοντας σε εφαρμογή πειραματισμούς και, παραλλήλως, συλλέγοντας και αναδεικνύοντας τα ήδη υφιστάμενα μέτρα στα κράτη μέλη. Έτσι συνέβη για τους ήδη υφιστάμενους τρόπους επικύρωσης των γνώσεων στα κράτη μέλη, οι οποίοι δεν περιορίζονται σε αυτοματοποιημένες δοκιμασίες αξιολόγησης και επικύρωσης. Επίσης αυτή είναι η προδιάθεση του «δεύτερου πυλώνα», ο οποίος λαμβάνει υπόψη ενδεικτικά παραδείγματα μέτρων που έλαβαν τα κράτη μέλη για την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού των νέων που εξήλθαν από το σχολικό σύστημα. Η Επιτροπή ενέταξε σε δίκτυο αυτούς τους υφιστάμενους μηχανισμούς, κάτι το οποίο προήγαγε τις ανταλλαγές εμπειριών και τα διακρατικά σχέδια συνεργασίας.

3. η συνεκτιμηση των προσδοκιων και των αναγκων του ατομου

Η κεντρική θέση υπέρ του ατόμου και η συνεκτίμηση των ιδιαίτερων αναγκών του αποτελούν το πιο πρωτότυπο στοιχείο της τακτικής η οποία προτάθηκε από το λευκό βιβλίο και ακολουθήθηκε κατά την εφαρμογή του από όλους τους ενδιαφερόμενους παράγοντες.

Οι νέες ανάγκες των νέων, αλλά και των ενηλίκων, στην Ευρώπη της γνώσης μελετήθηκαν ειδικά και οι ενέργειες που τέθηκαν σε εφαρμογή είχαν ως πρώτο στόχο να ανταποκριθούν σε αυτές τις ανάγκες για κατάρτιση καθόλη τη διάρκεια της ζωής, για κοινωνική επανένταξη, καλύτερες γνώσεις γλωσσών κτλ. Οι καινοτομίες αυτές έχουν χρησιμότητα στην πράξη μόνον εάν, ανταποκρινόμενες στις αληθινές προσδοκίες, αξιοποιούνται πραγματικά. Ωστόσο η αξιοποίησή τους μπορεί να ενθαρρυνθεί και να αποτελέσει αντικείμενο παρακίνησης. Στα άτομα πρέπει να παρασχεθούν κίνητρα για να αναπτύξουν το υψηλότερο δυνατό επίπεδο γνώσεων και για να ενημερώνουν τις γνώσεις τους σε όλο το διάστημα της ζωής τους. Εξάλλου η παρακίνηση για μάθηση είναι ουσιαστική μόνον εάν μπορεί εύκολα και συστηματικά να αναδεικνύεται η καταβαλλόμενη προσπάθεια.

Τα σχέδια επεδίωξαν να προτείνουν σε όλους εξατομικευμένη πορεία. Τα ίδια τα άτομα πρέπει να είναι οι παράγοντες και οι υπεύθυνοι της πορείας τους. Έτσι, οι τρόποι αξιολόγησης των γνώσεων και δεξιοτήτων πρέπει να επιτρέπουν την εισαγωγή μεγαλύτερης ατομικής αυτονομίας κατά την απόκτηση επαγγελματικών προσόντων, να δημιουργούν και πάλι ενδιαφέρον για κατάρτιση και να παρέχουν κίνητρα για μάθηση σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Η ευρωπαϊκή περίοδος εναλλασσόμενης κατάρτισης, στην οποίαν περιλαμβάνεται η μαθητεία, πραγματοποιείται βάσει του εκπαιδευτικού σχεδίου του ίδιου του ατόμου. Στα σχολεία της δεύτερης ευκαιρίας η εξατομίκευση της πορείας επιδιώχθηκε συστηματικά: οι νέοι επωφελήθηκαν από εξατομικευμένη ένταξη κατά τη διάρκεια της οποίας αξιολογήθηκαν οι γνώσεις τους, οι ανάγκες τους και οι επιθυμίες τους· έλαβαν μέρος οι ίδιοι στον καθορισμό της εκπαιδευτικής διαδρομής τους και καλούνται να αποδεχθούν την πλήρη αυτονομία τους.

Η Ευρωπαϊκή Εθελοντική Υπηρεσία παρέχει επίσης στους νέους την ευκαιρία να επιλέξουν ένα πρωτότυπο μέσο απόκτησης των κοινωνικών και προσωπικών γνώσεων που διευκολύνουν τη μετάβασή τους προς την ενεργό ζωή και τη ζωή τους ως πολιτών. Το ήμισυ σχεδόν των νεαρών εθελοντών βλέπουν την ευρωπαϊκή εθελοντική υπηρεσία τους ως μέσον για να αποκτήσουν πραγματική εμπειρία της ενεργού ζωής και της αυτονομίας. Η πείρα που αποκτήθηκε έτσι μπορεί να αναδειχθεί, να επιβεβαιωθεί ή να αναπτυχθεί μέσω ενός σχεδίου «κεφάλαιο μέλλοντος» για το οποίο ο νέος μπορεί να λάβει κοινοτική υποστήριξη κατά τη λήξη της εθελοντικής του υπηρεσίας. Πρόκειται για ενέργεια «κατά παραγγελία» με σκοπό να προαγάγει την ικανότητα προσωπικής πρωτοβουλίας του νέου στην προσωπική του διαδρομή.

Για καθεμία από τις ενέργειες, η πλαισίωση, η ποιότητα των εκπαιδευτών, των επιμορφωτών και των αναδόχων καθώς και η επιλογή των ενεργών εκπαιδευτικών μεθόδων απετέλεσαν αντικείμενο ιδιαίτερης φροντίδας. Έτσι οι νεαροί των σχολείων της δεύτερης ευκαιρίας είχαν προσωποποιημένη παρακολούθηση από ανάδοχο ο οποίος αξιολογεί τις πραγματοποιηθείσες προόδους (περιλαμβανόμενων των προόδων στη συμπεριφορά). Η επιτυχία της ευρωπαϊκής διαδρομής εναλλασσόμενης κατάρτισης, στην οποίαν περιλαμβάνεται η μαθητεία, εξαρτάται κατά πολύ από τα προσόντα του παιδαγωγικού αναδόχου και την προσωποποιημένη βοήθεια μπορεί να παράσχει. Επίσης η διδασκαλία και η εκμάθηση των γλωσσών επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα των εκπαιδευτών και των επιμορφωτών, την οποίαν οι κοινοτικές ενέργειες επιδιώκουν συστηματικά να προαγάγουν.

Η εξατομίκευση της επιμόρφωσης υποστηρίζεται από τη σημαντική θέση που παρέχεται στις νέες τεχνολογίες των πληροφοριών και της επικοινωνίας, είτε για την αξιολόγηση από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο των γνώσεων και των δεξιοτήτων του μέσω του διαδικτύου είτε για την ολοκλήρωση της κατάρτισής του. Έτσι, στο πλαίσιο των σχολείων της δεύτερης ευκαιρίας, τελειοποιήθηκαν λογισμικά για την απόκτηση των βασικών γνώσεων (ανάγνωση, γραφή, μέτρηση) και επίσης για την καθοδήγηση και των προσανατολισμό των νέων στην αγορά εργασίας (λογισμικό «Job connect» το οποίο αναπτύχθηκε από το σχολείο της δεύτερης ευκαιρίας του Leeds).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η διαπίστωση των αποτελεσμάτων που επιτεύχθηκαν μέχρι τώρα για τη θέση σε εφαρμογή του λευκού βιβλίου επιτρέπει να σημειωθεί ένας ορισμένος αριθμός προόδων. Πειραματικές και καινοτόμες ενέργειες συνέβαλαν ενεργά στην οικοδόμηση της Ευρώπης της γνώσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, θα συνεχίσει να εμβαθύνει τον προβληματισμό, βασιζόμενη σε μελέτες, σεμινάρια και εκθέσεις εμπειρογνωμόνων. Την κατάλληλη στιγμή θα οργανωθούν επιστημονικά συνέδρια για να ληφθούν υπόψη οι οριστικές αξιολογήσεις των πειραματικών ενεργειών και να συνεχιστεί ο διάλογος με τα κράτη μέλη ως προς τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των διάφορων πειραματικών ενεργειών που διεξήχθησαν.

Εξάλλου οι διατάξεις που προβλέπονται στη δεύτερη φάση των προγραμμάτων ΣΩΚΡΑΤΗΣ, Leonardo da Vinci και το νέο πρόγραμμα Νεολαία (που ενσωματώνει την Ευρωπαϊκή εθελοντική υπηρεσία και Νεολαία για την Ευρώπη), εισάγουν νέους δρόμους στην εκπαίδευση και κατάρτιση, τυπική ή άτυπη, ώστε να επιτρέπουν την απόκτηση νέων γνώσεων και δεξιοτήτων για όλες τις ομάδες ευρωπαίων πολιτών. Άλλες καινοτόμες δράσεις όπως το 'ανοικτό πανεπιστήμιο ' ή το 'σχολείο του αύριο' που έχουν αναληφθεί στο πλαίσιο του προγράμματος RDT 'Τεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφόρησης' έχουν τους ίδιους στόχους. Εκδόθηκε η απόφαση που αποσκοπεί στην προαγωγή των ευρωπαϊκών περιόδων εναλλασσόμενης κατάρτισης, περιλαμβανόμενης της μαθητείας· άλλα νομικά κείμενα προγραμματίζονται επίσης ή βρίσκονται στο στάδιο της απόφασης. Έτσι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εμπνεόμενη μεταξύ άλλων από το λευκό βιβλίο, μπόρεσε να δώσει στην καινοτομία ολόκληρη τη θέση που της ανήκει.

Οι Ευρωπαίοι καλούνται πάντοτε να καινοτομούν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα τους υποστηρίξει στη δράση τους. Στο πεδίο των γνώσεων και των δεξιοτήτων θα κερδηθούν οι μάχες του μέλλοντος.

Παράρτημα I

ΑΥΤΟΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Παράρτημα II

ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ

(Καταγραφή της κατάστασης)

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Ο τόπος διεξαγωγής κάθε σχεδίου έχει επιλεγεί από το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος βάσει πρότασης της EΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε συνολικά περισσότερες από 90 αυθόρμητες εκδηλώσεις ενδιαφέροντος προερχόμενες από οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Έντονο ενδιαφέρον εκδηλώθηκε ιδίως στο Ηνωμένο Βασίλειο, ( 25), τη Γαλλία (17), την Ισπανία (10), τη Γερμανία και την Ιταλία (7 καθεμιά).

Παράρτημα III

ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΕΚΜΑΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ

- Η πρώιμη εκμάθηση των γλωσσών: πέρα από την επιθυμία να αξιοποιηθεί η αυξημένη ικανότητα των μικρών παιδιών να μαθαίνουν γλώσσες, η οποία τεκμηριώνεται ευρύτατα, η πρώιμη εκμάθηση επιτρέπει να αποδεσμευθούν μέσα για τη συνέχιση της εκμάθησης σε μεταγενέστερη φάση.

- Η διδασκαλία μαθημάτων με χρήση ξένης γλώσσας, η οποία καλείται επίσης πολυγλωσσική / δίγλωσση εκπαίδευση: γλώσσα της οποίας ολοκληρώθηκε η εκμάθηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί, από ορισμένη στιγμή και μετά, ως μέσον διδασκαλίας.

- Η πολυγλωσσική κατανόηση: απόκτηση της δυνατότητας κατανόησης άλλων γλωσσών, χωρίς όμως τη δυνατότητα ομιλίας ή γραφής τους (μερική ανάπτυξη δεξιοτήτων), με την αξιοποίηση της ομοιότητας μεταξύ γλωσσών της ίδιας οικογένειας: η προσέγγιση αυτή επιτρέπει να διευρυνθούν ευχερέστερα οι γλωσσικές γνώσεις, με αφετηρία τις γλώσσες που ήδη γνωρίζει / έχει μάθει ο ενδιαφερόμενος και αποτελεί καινοτόμο μετάβαση προς την απόκτηση «πλήρων» δεξιοτήτων.

- Η αξιολόγηση της ποιότητας των μεθόδων και του υλικού διδασκαλίας: λόγω της μεγαλύτερης ποικιλίας στις μεθόδους και τα υλικά διδασκαλίας γίνεται ολοένα και περισσότερο αισθητή η ανάγκη ενός εργαλείου που περιλαμβάνει δείκτες ποιότητας για όσους τα αναπτύσσουν και τα χρησιμοποιούν.

- Η ανταλλαγή πληροφοριών, δημιουργία ενός εικονικού κέντρου μέσων: ο πολλαπλασιασμός των μέσων διδασκαλίας και εκμάθησης γλωσσών αποτελεί τη βάση περισσότερο δομημένης ανάγκης για ανταλλαγή πληροφοριών.

- Οι γλώσσες και οι πολιτισμοί: το θέμα αυτό τέμνει τα υπόλοιπα.

Δύο άλλα πρόσθετα θέματα εντοπίσθηκαν κατά τη συζήτηση επί του λευκού βιβλίου: οι διδάσκαλοι γλωσσών, η εκμάθηση γλωσσών από τους ενηλίκους.