52010DC0643

[pic] | KOMISJA EUROPEJSKA |

Bruksela, dnia 5.11.2010

KOM(2010) 643 wersja ostateczna

KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Wzajemna rozliczalność i przejrzystośćCzwarty rozdział unijnych operacyjnych ram skuteczności pomocy

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie 3

2. Na czym polega wzajemna rozliczalność? 4

3. Przejrzystość – wstępny warunek wzajemnej rozliczalności 4

4. Wzajemna rozliczalność na szczeblu krajowym 7

5. Wzajemna rozliczalność na szczeblu międzynarodowym 9

6. Rozliczalność i pomoc humanitarna 10

7. Propozycja dotycząca czwartego rozdziału ram operacyjnych 11

7.1. Przejrzystość pomocy 11

7.2. Wzajemna rozliczalność na szczeblu krajowym 11

7.3. Wzajemna rozliczalność na szczeblu międzynarodowym 13

WPROWADZENIE

Wzajemna rozliczalność i przejrzystość mają kluczowe znaczenie w międzynarodowym planie skuteczności pomocy. Poprawa przejrzystości i zwiększanie rozliczalności donatorów i krajów partnerskich, zarówno wobec siebie, jak i wobec własnych obywateli i parlamentów, jest niezbędne, aby zmaksymalizować wpływ pomocy rozwojowej.

W Deklaracji paryskiej w sprawie skuteczności pomocy (2005 r.) donatorzy i kraje partnerskie uzgodniły, że będą wspólnie oceniać postępy w realizacji zobowiązań poprzez systemy wzajemnej regularnej oceny, które powinny zostać wprowadzone do 2010 r[1]. Donatorzy zobowiązali się również do przedstawiania lepszych informacji na temat przepływów środków pomocowych; kraje partnerskie zobowiązały się do zwiększenia roli parlamentów krajowych i zainteresowanych stron w realizacji strategii rozwojowych. Program działania z Akry (2008 r.) wzmocnił te zobowiązania dotyczące wzajemnej rozliczalności i podkreślił znaczenie przejrzystości i odpowiedzialności krajów za swój własny rozwój, a także znaczenie powiązania tych zobowiązań z wynikami rozwojowymi. Wzajemna rozliczalność jest fundamentalną zasadą w politykach i strategiach UE w zakresie rozwoju. W Konsensusie europejskim w sprawie rozwoju (2005 r.) stwierdzono, że UE i kraje rozwijające się razem ponoszą odpowiedzialność za wspólne wysiłki w ramach partnerstwa[2]. Znaczenie wzmacniania wzajemnej rozliczalności potwierdzono w konkluzjach Rady w maju 2008 r.[3] i wyróżniono je jako jedną z czterech głównych istotnych dla UE kwestii podczas trzeciego forum wysokiego szczebla na temat skuteczności pomocy w Akrze we wrześniu 2008 r[4].

UE opracowała już praktyczne sposoby współpracy na rzecz wypełniania zobowiązań zawartych w deklaracji paryskiej i programie działania z Akry: ustanowienie operacyjnych ram skuteczności pomocy w listopadzie 2009 r. jest ostatnim przykładem tego bezpośredniego, praktycznego podejścia[5]. Wspomniane ramy zawierają trzy rozdziały poświęcone najważniejszym zobowiązaniom dotyczącym skuteczności pomocy, czyli konkretnie: podziałowi pracy, wykorzystaniu systemów krajowych oraz współpracy technicznej, a także określają konkretne środki prowadzące do osiągnięcia wyników w oparciu o pracę zespołową UE.

Zasady ramowe stanowią efektywne narzędzie służące do zmaksymalizowania wpływu UE i tym samym stworzenia silnych podstaw przed czwartym forum wysokiego szczebla na temat skuteczności pomocy, które ma odbyć się w Korei w 2011 r[6]. Zobowiązania dotyczące przejrzystości i rozliczalności muszą jednak również zostać odzwierciedlone przez wprowadzenie zharmonizowanych praktyk na szczeblu europejskim, tj. praktycznych warunków sprzyjających stosowaniu obowiązujących zasad. W tej kwestii UE musi raz jeszcze przejąć przewodnictwo, dając innym przykład.

Dlatego też Rada, w czerwcu 2010 r[7]. wezwała Komisję do przedstawienia niniejszego wniosku w sprawie wspólnego podejścia UE do realizacji zobowiązań dotyczących wzajemnej rozliczalności i przejrzystości, z zamiarem ustalenia wspólnego podejścia UE na posiedzeniu Rady do Spraw Zagranicznych w listopadzie 2010 r.

NA CZYM POLEGA WZAJEMNA ROZLICZALNOść?

Podstawą do poprawy wyników rozwojowych powinno być partnerstwo między donatorem a państwami-beneficjentami, oparte na wzajemnej rozliczalności. Wzajemna rozliczalność stanowi centralny element deklaracji paryskiej; jest to proces, w którym dwóch (lub większa liczba) partnerów wyraża zgodę na przejęcie odpowiedzialności za zobowiązania, które każde z nich dobrowolnie podjęło, co ma przyczynić się do poprawienia wyników rozwojowych. Wzajemna rozliczalność pomaga również w budowaniu zaufania i partnerstwa wokół wspólnych planów i stwarza podstawy pomocy opartej na wynikach.

W ostatnich latach kwestii tej poświęcano wzmożoną uwagę. Mimo tego jednak koncepcja wzajemnej rozliczalności pozostaje przedmiotem wielu dyskusji i debat co do jej rzeczywistego znaczenia zarówno pod względem koncepcyjnym, jak i praktycznym. Niemniej jednak większość podmiotów jest zgodna w kwestii dwóch aspektów definicyjnych. Po pierwsze, rozliczalność wymaga, aby z działań przedstawiać sprawozdania, wyjaśniać je lub uzasadniać, tak aby były rozliczalne. Po drugie, rozliczalność powinna obejmować bodźce dla donatorów i krajów partnerskich, aby dostosowywały się do oceny sposobu realizacji swoich wzajemnych zobowiązań i faktycznie zmieniały swoje praktyki.

Istnieje wiele form wzajemnej rozliczalności. W demokratycznych strukturach zapewnia się rozliczalność agencji rządowych i wybranych urzędników poprzez przepisy dotyczące wolności informacji, wybory oraz systemy kontroli sądowej. W sektorze prywatnym zapewnia się rozliczalność przedsiębiorstw i organizacji poprzez ramy prawne i umowne. W stosunkach wynikających ze świadczenia pomocy rozwojowej istnieją jednak jedynie częściowe ramy służące zapewnieniu wzajemnej rozliczalności.

Dyskusje dotyczące wzajemnej rozliczalności zazwyczaj koncentrują się na trzech dziedzinach. Po pierwsze, podkreśla się znaczenie zapewnienia przejrzystości pomocy. Bez informacji na temat świadczonej pomocy nie można nikogo rozliczyć z uzgodnionych zobowiązań. Po drugie rozpatruje się kwestię, jak osiągnąć wzajemną rozliczalność na szczeblu krajowym, tj. na szczeblu krajów partnerskich. Po trzecie rozważa się kwestię, w jaki sposób osiągnąć wzajemną rozliczalność na szczeblu międzynarodowym. Ten aspekt jest związany z kwestią struktury pomocy międzynarodowej.

PRZEJRZYSTOść – WSTęPNY WARUNEK WZAJEMNEJ ROZLICZALNOśCI

Informacja ma kluczowe znaczenie w kontekście wzajemnej rozliczalności. Informacja jest wstępnym warunkiem oceny wyników w stosunku do podjętych zobowiązań. Jeśli donatorzy nie przedstawiają pisemnie informacji we właściwym terminie, nie będzie możliwe rozliczenie kogokolwiek. Ponadto brak terminowych, przejrzystych i wyczerpujących informacji na temat przepływów środków pomocowych uniemożliwia krajom partnerskim przedstawianie prawodawcom i obywatelom pełnych sprawozdań w sprawie budżetu.

W Akrze uzgodniono następujące kwestie:

1. Donatorzy będą regularnie ujawniali szczegółowe i terminowe informacje na temat wielkości pomocy, jej rozdziału oraz, o ile są dostępne, wyników osiągniętych dzięki wydatkom na rozwój, aby umożliwić krajom rozwijającym się prowadzenie bardziej szczegółowego budżetu, rachunkowości i audytów.

2. Donatorzy i kraje rozwijające się będą regularnie publikować wszystkie warunki związane z wypłatami.

3. Donatorzy będą przedstawiali pełne i terminowe informacje na temat zobowiązań rocznych i rzeczywistych wypłat, tak aby kraje rozwijające się były w stanie dokładnie zapisywać wszelkie przepływy środków pomocowych w swoich prognozach budżetowych i systemach rachunkowości.

4. Donatorzy będą przedstawiali krajom rozwijającym się regularne i terminowe informacje na temat swoich trzy- do pięcioletnich kroczących planów przyszłych wydatków lub wykonania, z przynajmniej orientacyjnym rozdziałem zasobów.

Na szczeblu międzynarodowym również istnieje szereg inicjatyw, które są realizowane na skalę globalną w celu promowania planu działania w zakresie przejrzystości pomocy:

- Tworzenie wspólnych koncepcji i standardów:

- Komitet Pomocy Rozwojowej OECD (DAC) zajmuje się kwestiami związanymi z przejrzystością w kontekście Grupy Roboczej ds. Skuteczności Pomocy[8]

- Forum Współpracy Rozwojowej Narodów Zjednoczonych (DCF) pomaga Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu w koordynowaniu danych na temat przepływów środków pomocowych w osi południe-południe i analizowaniu powiązań między przejrzystością pomocy a wzajemną rozliczalnością.

- Międzynarodowa Inicjatywa na rzecz Przejrzystości Pomocy (IATI) została uruchomiona na trzecim forum wysokiego szczebla w Akrze, we wrześniu 2008 r., aby zapewnić publiczne udostępnianie przez donatorów informacji na temat świadczonej przez nich pomocy w przystępny sposób.

- Tworzenie wspólnych narzędzi technicznych i baz danych:

- Komitet Pomocy Rozwojowej OECD (DAC) zestawia i publikuje dane dotyczące oficjalnej pomocy rozwojowej (ODA) z państw będących członkami Komitetu Pomocy Rozwojowej poprzez system sprawozdawczości wierzycieli (ang. Creditor Reporting System – CRS)[9]. CRS jest szeroko postrzegany jako wzorcowy standard w opracowywaniu zweryfikowanych, wysokiej jakości statystyk na temat przeszłych przepływów środków pomocowych.

- Fundacja Development Gateway Foundation prowadzi bazę danych Aid Data[10], która jest jednym z największych internetowych wykazów działań na rzecz rozwoju w skali światowej i daje ogólny obraz działań prowadzonych przez poszczególne podmioty w międzynarodowej działalności na rzecz rozwoju. Mimo tych inicjatyw zaangażowane podmioty nadal mają trudności w uzyskiwaniu wyczerpujących i jasnych danych, które byłyby wystarczająco szczegółowe dla ich potrzeb.

Użyteczność danych jest ograniczona, jeśli są one publikowane zbyt późno (często ze zwłoką prawie dwuletnią). Narzędzie sprawozdawcze CRS Komitetu Pomocy Rozwojowej stanowi dobrą podstawę, na której można się oprzeć, lecz informacje muszą być publikowane bardziej terminowo i częściej, w sposób bardziej zsynchronizowany, być lepsze jakościowo, obszerniejsze, i być udostępniane wszystkim krajom partnerskim w zharmonizowany sposób.

Aby ułatwić wzajemną rozliczalność, konieczne są również perspektywiczne dane dotyczące planowania oraz dane umożliwiające ocenę uwarunkowań, możliwych skutków społecznych lub środowiskowych czy zamierzonych wyników i rezultatów. Krajom partnerskim potrzebna jest także pomoc w gromadzeniu danych dotyczących pomocy w ich własnych systemach budżetowych.

Już obecnie donatorzy UE publikują określone informacje na temat świadczonej przez siebie pomocy. Nie wprowadzono jednak żadnych zharmonizowanych środków w odpowiedzi na wymienione wyżej zobowiązania, toteż metody różnią się znacznie pod względem jakości, ilości, zakresu, formatu i częstotliwości.

Większość państw członkowskich UE i Komisja przekazują sprawozdania Komitetowi Pomocy Rozwojowej, jednak w ich własnych publikacjach dotyczących informacji o pomocy na stronach internetowych czy w planach działania dotyczących poszczególnych państw występują istotne różnice co do stopnia szczegółowości. Nie wszyscy donatorzy publikują szczegółowe informacje na szczeblu centralnym, niektórzy publikują je na przykład na stronach swoich ambasad.

9 z 28 donatorów UE (UE i jej 27 państwa członkowskie) podpisało Międzynarodową Inicjatywę na rzecz Przejrzystości Pomocy (IATI) (Dania, Finlandia, Hiszpania, Irlandia, Niderlandy, Niemcy, Szwecja i Zjednoczone Królestwo, jak również UE), z zamiarem publikowania informacji dotyczących pomocy zgodnie ze wspólnym formatem międzynarodowym.

Niektóre państwa przedstawiają szczegółowe informacje w swoich dokumentach dotyczących planowania (np. Irlandia), natomiast inne publikują informacje na swoich stronach: np. Hiszpania przedstawia informacje dotyczące oficjalnej pomocy rozwojowej (ODA) zestawione według podmiotów publicznych udzielających finansowania i według sektora. Informacje dotyczące przydziałów na następny rok nie są dostępne wszystkie jednocześnie, lecz w zależności od cyklu budżetowego każdego donatora (w sierpniu dla Finlandii, w październiku dla Hiszpanii, do listopada dla Niderlandów), co zakłóca przejrzystość i przewidywalność finansowania dla krajów partnerskich.

Obecnie jedynym narzędziem na szczeblu UE służącym do przedstawiania informacji na temat wielkości pomocy oraz monitorowania zobowiązań związanych z pomocą jest roczne sprawozdanie Monterrey przedstawiane przez Komisję. Jednak nie udostępnia ono informacji rządom krajów partnerskich, które potrzebują terminowych i wyczerpujących danych do celów związanych ze swoimi procesami planowania i procesami budżetowymi, ani innym podmiotom (społeczeństwu obywatelskiemu).

Praktyczne narzędzie – TR-AID (Transparent Aid) – jest opracowywane przez Komisję Europejską w celu koordynowania środków na pomoc humanitarną i rozwojową wśród donatorów UE. TR-AID jest systemem internetowym, który łączy dane z wielu źródeł i zapewnia łatwy dostęp do obszernych informacji, tym samym umożliwiając wykorzystanie danych w procesach decyzyjnych. TR-AID wspiera realizację różnych zobowiązań UE dotyczących skuteczności pomocy. Narzędzie to miało pierwotnie służyć do zapewnienia przejrzystości wśród donatorów UE poprzez dzielenie się informacjami na temat świadczonej przez nich pomocy oraz umożliwić ściślejszą koordynację w obrębie UE. W perspektywie średnioterminowej narzędzie to ma zapewnić większą przejrzystość wobec innych podmiotów: innych donatorów, krajów partnerskich, społeczeństwa obywatelskiego i zwykłych obywateli.

Wspólne działanie na szczeblu UE przynosi rzeczywistą wartość dodaną: przyjmowanie tych samych standardów, harmonizacja jakości i częstotliwości publikowania informacji. Opracowanie odpowiedniego podejścia UE powinno pomóc nam lepiej wywiązać się z zobowiązań podjętych w Akrze, a jednocześnie wykorzystać możliwości, jakie oferują ramy UE, narzędzia już opracowane na szczeblu UE i potencjalne korzyści dla krajów partnerskich wynikające z podejścia UE pod względem zmniejszania obciążeń finansowych i administracyjnych.

WZAJEMNA ROZLICZALNOść NA SZCZEBLU KRAJOWYM

Obecnie nie istnieją żadne wspólne praktyki, umożliwiające wzajemne rozliczanie się donatorów i krajów partnerskich z podjętych przez nie zobowiązań.

W sprawozdaniu Monterrey stwierdzono, że niektórzy donatorzy UE uczestniczyli we wzajemnych ocenach (Austria, Finlandia, Hiszpania, Irlandia, Niderlandy, Portugalia, Szwecja i Zjednoczone Królestwo), podano jednak bardzo niewiele informacji na temat zastosowanych ram, kryteriów, zakresu weryfikacji i zaangażowanych podmiotów. Ponadto oceny te nie zawsze dawały pełny obraz, ponieważ informacji nie monitorowano na szczeblu centralnym.

Donatorzy są częściowo rozliczalni wobec krajów partnerskich poprzez krajowe sprawozdania w ramach rozliczalności finansowej wydatków publicznych dotyczące przewidywalności wsparcia budżetowego, informacji finansowych przekazywanych przez donatorów do celów budżetowania i sprawozdawczości w zakresie pomocy na projekty i programy oraz tego, jaka ilość środków pomocowych jest zarządzana przy wykorzystaniu procedur krajowych. W odniesieniu do każdego z tych kryteriów przedstawiono punktację.

Niektóre kraje partnerskie są rozliczalne wobec donatorów według konkretnej koncepcji danego donatora, związanej z wymogami każdego donatora i silnie powiązanej z procedurami przetargowymi, umowami i konkretnymi umowami finansowymi.

Kwestionariusz z Monterrey jest obecnie jedynym narzędziem monitorowania na szczeblu UE, będącym źródłem informacji na temat zobowiązań donatorów UE dotyczących pomocy. Jednak nie umożliwia on przedstawiania ocen donatorów i krajów partnerskich odnośnie do postępów w realizowaniu ich wzajemnych zobowiązań . Zamiast tego donatorzy przedstawiają sprawozdania na temat tego, czy/jak wdrożyli ramy wzajemnej rozliczalności.

Wspólne podejście UE do zapewniania rozliczalności donatorów UE i krajów partnerskich w odniesieniu do ich wzajemnych zobowiązań jest rozsądnym rozwiązaniem dla wszystkich donatorów UE. Takie zharmonizowane podejście byłoby również przydatne, aby zwiększyć efekty i spójność naszej pomocy oraz jej ukierunkowanie na wyniki. Ponadto przyczyniłoby się ono do zmniejszenia kosztów dla krajów partnerskich dzięki wprowadzeniu jednych wspólnych ram, w oparciu o które kraje te rozliczałyby się wobec wszystkich donatorów UE.

Na szczeblu krajowym istnieje potrzeba ustanowienia określonych podstawowych elementów, aby ułatwić wzajemną rozliczalność.

Przede wszystkim musi być jasne, kto kogo rozlicza . Wzajemna rozliczalność dotyczy nie tylko rządów donatorów i partnerów, lecz również tych, którzy są rządzeni. Aspekt ten, znany jako rozliczalność krajowa, może dotyczyć wielu podmiotów krajowych, m.in. parlamentów, władz lokalnych, organizacji społeczeństwa obywatelskiego, ugrupowań kobiecych, mediów, partii politycznych, itd. Te podmioty krajowe odgrywają zasadniczą rolę poprzez swój wkład w krajowe strategie na rzecz rozwoju, kontrolowanie postępów w wywiązywaniu się ze zobowiązań dotyczących skuteczności pomocy i pomocy rozwojowej czy wreszcie w sankcjonowanie rządów za słabe wyniki.

Wzajemna rozliczalność wymaga również odpowiednich ram, tj. porozumienia co do tego, gdzie proces ma się odbywać. Jednym ze sposobów osiągnięcia tego celu jest ustanowienie ram do zarządzania pomocą, takich np. jak ramy ocen wyników (PAF), gdzie partnerzy w dziedzinie rozwoju mogą spotykać się, aby oceniać wypełnianie zobowiązań i podejmować decyzje w sprawie działań następczych. Nie ma ogólnie uzgodnionego modelu, jak powinno się opracowywać i stosować ramy oceny wyników. W najlepszym przypadku powinny one być oparte na istniejących forach do kontaktów. Mogłyby one opierać się na bardziej sformalizowanych zasadach i procedurach, lub bardziej nieformalnych ustaleniach. Mogą przybierać formę corocznych konsultacji, grup konsultacyjnych, paneli ds. wspólnych przeglądów, itd. Najważniejszym aspektem jest to, że ramy ocen wyników stwarzają przestrzeń sprzyjającą budowaniu wzajemnego zaufania i poczucia pewności. Powinny one pomóc w stworzeniu efektu synergii między istniejącymi lokalnymi procesami zarządzania pomocą i zostać włączone do istniejących ram dialogu.

Ponadto konieczne jest również określenie priorytetów w zakresie rozliczalności, czyli uzgodnienie, za co dana strona będzie rozliczana . Wiąże się to z ustanowieniem wspólnej agendy, umożliwiającej określenie jasnych celów i zobowiązań dla obu stron. Ta wspólna agenda mogłaby zawierać elementy odnoszące się do krajowych lub sektorowych planów i strategii na rzecz rozwoju, czyli porozumienie co do celów wykorzystania pomocy. Mogłaby również koncentrować się na zobowiązaniach dotyczących skuteczności pomocy, np. porozumieniu, w jaki sposób pomoc jest przekazywana. Ważną kwestią jest zapewnienie jasności co do zobowiązań każdej strony, a zatem co do tego, z czego będzie rozliczana.

Wspólne ramy oceny wyników w praktyce – przykłady Mozambik Mozambijskie ramy wzajemnej rozliczalności opierają się na niezależnej ocenie przedstawionej w „Osiągnięciach Partnerów w Dziedzinie Pomocy w Ramach Programów w Mozambiku”. Donatorzy kontrolują wyniki rządu na podstawie ram monitorowania i oceny danego kraju w zakresie jego planu na rzecz ograniczania ubóstwa oraz na podstawie monitorowania postępów w rozwoju. Donatorów ocenia się na podstawie matrycy zobowiązań i (punktowego) systemu ratingowego, przedstawiającego ogólne poziomy wyników (bardzo dobry, średni wysoki, średni, średni niski, niski). Efekty monitorowania wyników pomocy zwiększa dodatkowo baza danych dotycząca oficjalnej pomocy rozwojowej w Mozambiku (ODAMOZ), która zapewnia istotne informacje dotyczące finansowania od donatorów, oraz obserwatorium rozwoju (Development Observatory). Mozambik jest jednym z kilku państw, które opracowało ramy instytucjonalne służące do partycypatywnego monitorowania ubóstwa na szczeblu krajowym, prowincjonalnym i lokalnym. Nadal należy usilnie wspierać zwiększanie przejrzystości i rozliczalności krajowej. Rwanda Dwa wspólne mechanizmy przeglądu: wspólne ramy oceny wyników (ang. Common Performance Assessment Framework) (CPAF) oraz ramy oceny wyników donatorów (ang. Donor Performance Assessment Framework) (DPAF) Łącznie do oceny wyników donatorów stosuje się 26 wskaźników, opartych na uzgodnionych na szczeblu międzynarodowym i krajowym celach dotyczących jakości pomocy. Oceny dokonuje się na podstawie cyklu rocznego, zsynchronizowanego z oceną wyników rządu i dyskusją na ich temat w kontekście ram oceny wyników rządu (ang. Government Performance Assessment Framework). Donatorzy ułatwiają gromadzenie i agregowanie danych przez własne, terminowe sprawozdania dotyczące szeregu wskaźników. Oczekuje się, że baza danych dotycząca pomocy rozwojowej zostanie zmodernizowana, aby ułatwić ten proces sprawozdawczy. Gromadzenie, agregowanie i analizowanie danych w matrycy DPAF (prowadzone przez ministerstwo gospodarki i finansów). Wyniki są przedstawiane i omawiane w Grupie Koordynacyjnej Partnerów w Dziedzinie Rozwoju, przy czym dyskusje na bardziej konkretne tematy odbywają się w Grupie ds. Harmonizacji Wsparcia Budżetowego. Wewnętrzne odpowiedzi donatorów/planowanie, plany działania przekazywane rządowi i partnerom w dziedzinie rozwoju. |

WZAJEMNA ROZLICZALNOść NA SZCZEBLU MIęDZYNARODOWYM

- Wzajemną rozliczalność promuje się również na wielu forach międzynarodowych. Należą do nich niezależne wzajemne oceny, takie jak wzajemne oceny w ramach Komitetu Pomocy Rozwojowej OECD, roczne sprawozdanie UE w sprawie finansowania rozwoju (sprawozdanie Monterrey), nieoficjalne oceny wyników takie jak EU Aid Watch przeprowadzana przez Concord (Konfederację europejskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego) oraz inne rodzaje sprawozdań i analiz przeprowadzane przez MFW/Bank Światowy (sprawozdanie z sytuacji na świecie, ang. Global Monitoring Report ), Forum Współpracy Rozwojowej ECOSOC, UNECA/OECD (wzajemny przegląd skuteczności pomocy, ang. Mutual Review of Aid Effectiveness ), G8 (ang. Accountability Report on Development wydany w 2010 r.), kwestionariusz paryski (ang. Paris Survey ) oraz Grupę Roboczą ds. Skuteczności Pomocy.

Wzajemna rozliczalność na szczeblu międzynarodowym powinna przyczynić się do wzmocnienia rozliczalności na szczeblu krajowym. Jednak nie zawsze odbywa się to w skuteczny sposób, czasem z powodu nierównego stosunku pomocy łączącego donatorów i partnerów. Plan działania w sprawie rozliczalności na szczeblu międzynarodowym mógłby w wielu przypadkach lepiej odzwierciedlać problemy i interesy rządów i podmiotów w krajach partnerskich. Podmiotom w krajach partnerskich często brakuje wystarczających analiz i informacji, w związku z czym nie są w stanie w pełni i na równych warunkach współpracować z donatorami. Ponadto w międzynarodowych działaniach na rzecz promowania wzajemnej rozliczalności brakuje środków, które umożliwiałyby krajom partnerskim sankcjonowanie donatorów lub egzekwowanie zobowiązań donatorów.

ROZLICZALNOść I POMOC HUMANITARNA

Zasady i dobre praktyki udzielania pomocy humanitarnej zostały ustalone przez 16 donatorów w 2003 r[11]. Zasady te mają m.in. na celu promowanie partnerstwa i dobrych praktyk donatorów w finansowaniu, zarządzaniu i rozliczalności. Poprzez zatwierdzenie tych zasad w ramach Konsensusu europejskiego w sprawie pomocy humanitarnej[12] UE dowiodła swojego silnego zaangażowania w promowanie skutecznej, odpowiedzialnej i rozliczalnej pomocy humanitarnej[13]. Ramy rozliczalności uwzględniają specyficzny charakter pomocy humanitarnej, a w szczególności: jej koncepcję ukierunkowaną na potrzeby, szybkość jej świadczenia, horyzont krótkoterminowy i jej reakcyjny charakter.

Istnieją różne mechanizmy i narzędzia służące do zapewniania przejrzystości i koordynacji pomocy humanitarnej UE:

- Strategia operacyjna z dobrze opracowaną metodologią rozdziału środków budżetowych w oparciu o koncepcję ukierunkowaną na potrzeby. Strategia ta oraz szczegółowe, perspektywiczne plany są przekazywane wszystkim właściwym podmiotom i z nimi koordynowane.

- System sprawozdawczości, opracowany i zarządzany przez Komisję, zwany „14 punktów”, który w czasie rzeczywistym zapewnia informacje na temat pomocy humanitarnej świadczonej przez Komisję i państwa członkowskie. System ten jest powiązany z systemem monitorowania finansowego prowadzonym przez OCHA ONZ, który zapewnia podobne informacje na temat świadczonej na całym świecie pomocy humanitarnej.

PROPOZYCJA DOTYCZąCA CZWARTEGO ROZDZIAłU RAM OPERACYJNYCH

Aby uwzględnić duże rozbieżności między różnymi donatorami UE, które dotyczą zarówno praktyk w zakresie przejrzystości, jak i rozliczalności, ważne jest zdefiniowanie wspólnego podejścia UE oraz wspólne podjęcie praktycznych działań na szczeblu UE, które umożliwią realizację naszych wspólnych zobowiązań.

Następujący rozdział stanowi tekst proponowany do włączenia jako czwarty rozdział do operacyjnych ram skuteczności pomocy.

Przejrzystość pomocy

Komisja i państwa członkowskie UE będą regularnie przedstawiały obszerne i porównywalne informacje na temat wydatków na rozwój poprzez:

1. Publiczne udostępnianie informacji na temat wielkości i rozdziału pomocy według standardowego formatu stosowanego w systemie sprawozdawczości wierzycieli (CRS) przez DAC OECD, co kwartał, do początku października 2011 r., z maksymalnie trzymiesięczną zwłoką w przekazywaniu informacji.

2. Coroczne przekazywanie informacji dotyczących poszczególnych państw na temat perspektywicznych danych, począwszy od początku lipca 2011 r.

2.1 Metodologię opartą na ankiecie DAC dotyczącej przyszłych planów wydatków donatorów, ujawniającą perspektywiczne dane na okres trzech do pięciu lat w odniesieniu do łącznych wydatków na pomoc dla wszystkich krajów partnerskich;

2.2 Ujawnianie perspektywicznych rozdziałów pomocy według sektorów na przynajmniej trzy do pięciu lat dla wszystkich krajów objętych przyśpieszoną inicjatywą w zakresie podziału pracy (ang. Fast Track Initiative on Division of Labour ).

3. Uczynienie rocznego sprawozdania UE w sprawie finansowania rozwoju modelem przejrzystości i rozliczalności poprzez wykorzystanie procesu opartego na kwestionariuszu z Monterrey do monitorowania postępów na poziomie centralnym i na szczeblu krajowym.

4. Stosowanie narzędzia TR AID do publikowania danych i dzielenia się nimi.

4.1 W pierwszej fazie na zasadzie dobrowolnej, bez wymagania konkretnego formatu danych;

4.2 W drugiej fazie obowiązkowo, po czwartym forum wysokiego szczebla na temat skuteczności pomocy w Korei w 2011 r., przy zastosowaniu wspólnego standardowego formatu danych, określonego zgodnie ze standardami międzynarodowymi.

Wzajemna rozliczalność na szczeblu krajowym

Komisja i państwa członkowskie UE będą we wszystkich krajach partnerskich i wraz z tymi krajami:

1. Ustanawiać wspólne ramy monitorowania wspólnych zobowiązań, rozwijając o ile to możliwe istniejące systemy[14]:

- W krajach objętych przyśpieszoną inicjatywą w zakresie podziału pracy (FTI), mediatorzy będą, we współpracy z delegaturami UE, inicjować dyskusje o wzajemnej rozliczalności z rządami partnerskimi i innymi podmiotami krajowymi. W krajach nieobjętych FTI delegatury UE zorganizują spotkanie, aby uzgodnić, który donator zainicjuje dyskusje o wzajemnej rozliczalności.

- W ramach priorytetów i celów krajów partnerskich ustanowić wspólne ramy oceny wyników do lipca 2011 r., aby dokonywać regularnych przeglądów wyników donatorów pod kątem zobowiązań dotyczących skuteczności pomocy na szczeblu krajowym. Państwa członkowskie będą promowały przejmowanie przez kraje partnerskie przewodnictwa w tym procesie.

- Wspólne ramy oceny wyników powinny zostać ustanowione na podstawie następujących zasad przewodnich:

- Otwartość: ramy powinny mieć na celu włączenie wszystkich donatorów w obrębie danego kraju jak również budżetu krajowego;

- Wzajemność: ramy powinny obejmować zarówno zobowiązania donatorów, jak i zobowiązania krajów partnerskich;

- Porównywalność: ramy powinny umożliwiać monitorowanie wyników poszczególnych donatorów w porównywalny sposób;

- Regularność: oceny powinny być dokonywane przynajmniej raz w roku;

- Sprawozdania na swój temat: donatorzy i rząd powinni zobowiązać się do regularnego przedstawiania danych na temat swoich działań w obrębie danego kraju, poddawanych regularnej ocenie według uprzednio określonych kryteriów.

- Te ramy oceny wyników powinny być oceniane w odpowiednim czasie, aby umożliwić publikację rezultatów dotyczących wspólnych wyników na poziomie krajowym i przekazanie ich centrom decyzyjnym do listopada 2011 r., jak również wprowadzenie koniecznych dostosowań.

- Realizacja tych wspólnych zobowiązań stanie się częścią bieżących dialogów politycznych między donatorami i krajami partnerskimi na szczeblu projektu, sektora i kraju. UE wykorzysta również dialog polityczny jako zachęty do publicznej debaty, aby zapewnić rozliczalność zarówno donatorów, jak i rządów.

2. W opisanym powyżej procesie UE i jej państwa członkowskie będą wspierały rolę organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym ugrupowań kobiecych i mediów, rządów lokalnych i parlamentu, w rozliczaniu rządów i donatorów, w tym wsparcia w zakresie rozwoju zdolności.

Wzajemna rozliczalność na szczeblu międzynarodowym

UE i jej państwa członkowskie będą wspólnie pracować nad realizacją wspólnej wizji przyszłej struktury pomocy po czwartym forum wysokiego szczebla na temat skuteczności pomocy w Busanie, do lipca 2011 r.

Będą:

1. Koordynować swoje stanowisko w dyskusjach dotyczących międzynarodowej wzajemnej rozliczalności na różnych formach, w tym na Forum Współpracy Rozwojowej ONZ i Grupy Roboczej ds. Skuteczności Pomocy. Polega to m.in. na wspieraniu wysiłków podejmowanych przez Forum Współpracy Rozwojowej na rzecz gromadzenia i rozpowszechniania niezależnych i autorytatywnych analiz i ocen dotyczących wzajemnej rozliczalności.

2. Wspieranie ram bardziej sprzyjających włączeniu, umożliwiających silniejsze zaangażowanie krajów partnerskich, władz lokalnych, parlamentarzystów i społeczeństwa obywatelskiego.

[1] W 2008 r. jedynie w 14 z 54 państw odnotowano istnienie funkcjonujących „systemów wzajemnej oceny”, umożliwiających rozliczanie się ze wzajemnych zobowiązań.

[2] Punkt 15 konsensusu europejskiego (http://ec.europa.eu/development/icenter/repository/european_consensus_2005_en.pdf

[3] Konkluzje Rady „UE jako światowy partner na rzecz rozwoju: przyspieszenie realizacji milenijnych celów rozwoju” 27 maja 2008 r. (http://register.consilium.europa.eu/pdf/en/08/st09/st09907.en08.pdf)

[4] Konkluzje z dnia 22 lipca 2008 r. (http://register.consilium.europa.eu/pdf/en/07/st11/st11016.en07.pdf)

[5] Konkluzje Rady z dnia 17 listopada 2009 r. (http://register.consilium.europa.eu/pdf/en/07/st11/st11016.en07.pdf)

[6] Konkluzje Rady z dnia 18 maja 2009 r. (http://ec.europa.eu/development/icenter/repository/COMM_PDF_COM_2009_0160_F_EN_COUNCIL_CONCLUSIONS.PDF)

[7] Konkluzje Rady z dnia 15 czerwca 2010 r. (dok. 11080/10)

[8] W grupie C Grupy Roboczej, w powiązanym zespole zadaniowym zajmującym się przewidywalnością i przejrzystością pomocy oraz w ramach technicznej grupy roboczej DAC ds. rozdziału środków

[9] http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=CRSNEW

[10] http://www.aiddata.org/home/index

[11] Zasady i dobre praktyki udzielania pomocy humanitarnej, Sztokholm, 17 czerwca 2003 r.; zatwierdzone przez OECD.

[12] Dziennik Urzędowy C 25/1 z 30.1.2008 r. – Rozdział 3.3 dotyczący skuteczności i odpowiedzialności pomocy humanitarnej.

[13] Tamże.

[14] W przypadku krajów kandydujących do UE i potencjalnych krajów kandydujących podstawę aspektów ram ocen wyników stanowią sprawozdanie roczne dotyczące instrumentu pomocy przedakcesyjnej i wspólne komitety monitorujące. Te narzędzia mogą zostać dostosowane, aby w bardziej systematyczny sposób przedstawiać odpowiednie dane, takie jak analizy finansowe i dane na temat zobowiązań dotyczących skuteczności pomocy.